Oranjeroute ook
interessant voor
republikein
Koninklijke tocht langs 28 steden
m
Beurs van Berlage
Amsterdam
ZATERDAG
10 JANUARI
2004
ER
BIJ
Zelfs voor een rechtgeaard
republikein is de Oranjeroute
interessant. Niet zozeer vanwege
ons vorstenhuis, meer voor een
stuk vaderlandse geschiedenis. De
Oranje-Nassau's, Holland en
Duitsland hebben wat met elkaar.
Al zo'n 500 jaar. Een route door
beide landen getuigt daarvan.
door Gerard Chel
In Dillenburg hebben ze het prima voor
elkaar. Eigenlijk is er van het slot van
Willem de Rijke weinig meer over dan de
van de oorspronkelijke kasteelstenen ge
bouwde Wiüielmstoren, maar het is genoeg
om jaarlijks tienduizenden Nederlanders te
trekken. Zij willen ruiken aan de wortels van
ons vorstenhuis, de Oranje-Nassaus.
Zo staat er een standbeeld van onze eerste
stadhouder op de nog grotendeels intacte
kazematten van het slot, in 2000 onthuld
door koningin Beatrix. Wilhelm I, lezen wij,
Prinz von Oranien, 1533 Dillenburg -1584
Delft. Willem de Eerste of Willem de Zwijger
of Willem van Oranje. De stadhouder die het
verzet leidde tegen de Spanjaarden. Doodge
schoten door huurmoordenaar Balthasar
Gerards. Willem ligt begraven in Delft, in de
grafkelder van de Oranjes waar ook Wilhel-
mina en Claus begraven zijn.
Dillenburg dus, dat zich graag laat afficheren
als Oranjestad. Zo zeer zelfs dat een aantal
vrijwilligers vorig jaar is begonnen met het
instuderen van een musical over het leven
van deze Willem van Oranje-Nassau. Het
stuk 'Der Prinz aus Dillenburg' moet dit
voorjaar in première gaan, als het kan in de
tuinen van het vroegere kasteel en hopelijk
in het bijzijn van op z'n minst prins Willem-
Alexander en vooral prinses Maxima.
Stadsgids Horst Sauer en Oranje-kenner
Thomas Schmidt doen er van alles aan dat
verleden levend te houden. Hun uitleg, de
eerste tijdens een rondwandeling door de
stad en de tweede gedurende ons bezoek
aan het in de Wilhelmstoren gevestigde
Oranjemuseum, is doorspekt met feiten en
feitjes over ons koningshuis. „Wist u dat Wil
lem de Rijke helemaal niet rijk was? Toen hij
stierf liet hij een schuld van ettelijke tonnen
na." „En waarom noemden ze zijn zoon
Willem de Zwijger? Omdat hij z'n mond wist
te houden, hij was niet zo'n roddelaar."
Vraagt Thomas: „Wist u dat uw volkslied, het
Wilhelmus, bijna zeker hier in Dillenburg tot
stand is gekomen?" Tegen beter weten in,
Residentie van de vorsten van Lippe, het geslacht waaruit prins Bernhard stamt. Een neef van
de prins woont nog in dit kasteeltje, dat gedeeltelijk voor het publiek toegankelijk is.
1 Pyrmont in Bad Pyrmont, woonplaats van Emma, die op 21-jarige leeftijd met de 62-jarige Willem III trouw
oor de geboorte van Wilhelmina de troon voor het verdere geslacht veilig stelde.
want, nee, ook dat was ons niet bekend.
„Het moet geweest zijn tussen 1570 en 1572
en toen leidde Willem vanuit Dillenburg het
verzet tegen de Spanjaarden." We voelen
ons beschaamd. Dat wij dat allemaal niet
wisten!
Stambomen
Het is wat met die Nassau's en die Oranjes.
De graven van Nassau bewoonden oor
spronkelijk kasteel Dillenburg, dat vermoe
delijk voor de eerste keer rond 1150 werd ge
bouwd. Onze stadhouder heette oorspron
kelijk Willem van Dillenburg-Nassau. Door
vererving verwierf hij het Franse prinsdom
Orange en de titel prins van Oranje. Waar
mee de Oranjes voor uitsterven waren be
hoed. Vanaf dat moment - 1544 - ontstaat
het Huis van Oranje-Nassau.
Eigenlijk stierf dit huis met de dood van Wil
lem III (koning van Engeland) in 1702 voor
de tweede keer uit. Opnieuw door vererving,
ditmaal aan de Friese tak van de Nassau's,
Johan Willem Friso, kon het in stand blijven.
Toen latere opvolgers hun Duitse bezittin
gen moesten opgeven, kregen de Oranje-
Nassau's het hertogdom Luxemburg. Tho
mas Schmidt heeft er voor het museum een
indrukwekkende stamboom van gemaakt.
Over stambomen gesproken: in Zerbst, ook
al zo'n stadje aan de Oranjeroute, halen wij
bij de VW een stamboom waarop de relatie
tussen het Huis van Oranje en die van An
ti alt, Pruisen en Romanow uit de doeken
wordt gedaan. Niet dat daarmee het Huis
van Oranje in Europees verband plotseling
zo machtig en belangrijk was. Nee, vergele
ken met de Oostenrijks-Hongaarse Habsbur-
gers en de Spaanse Bourbons, stelden de
Oranje-Nassau's niet zo veel voor. Pikant is
natuurlijk wel dat de Oranjes bijna 500 jaar
aan de macht zijn, waarmee zij tot het oud
ste vorstenhuis in Europa behoren.
Ook de niet-monarchist heeft aan de Oranje
route voldoende houvast omdat met de his
torie van de Oranjes tegelijkertijd een stuk
vaderlandse geschiedenis wordt verteld. En
de route biedt meer dan louter weetjes en
watjes rond prinsen en prinsessen.
Minstens zo interessant is het landschap, ze
ker vanaf Dillenburg. Eerst doorkuisen we de
fraai glooiende natuur van het Sauerland, la
ter, voorbij Bad Pyrmont, toeren we door de
op vele plekken nog ongerepte Harz. En in
Bad Pyrmont kunnen wij de verleiding niet
weerstaan een kuurbad uit te testen. De re-
7s
De Harz voert je door het grensgebied met voormalig
Oost-Duitsland. Neem bijvoorbeeld vanaf Bad Harzburg de
binnenweg naar Stapelburg/Eckertal waar een simpel mo
nument herinnert aan de omwenteling op 11 november
1989.
gio leent zich ook prima voor wandelingen
en fietstochten. Bij de VW's in de dorpen
verkopen ze routekaartjes.
De Harz voert ons door het grensgebied met
voormalig Oost-Duitsland. Zo nemen wij
vanaf Bad Harzburg de binnenweg naar Sta
pelburg/Eckertal waar een simpel monu
ment herinnert aan de omwenteling op 11
november 1989. Het grenskantoortje lag in
een bocht, daar waar nu het asfalt onge
merkt overgaat in gras, de witte markerings-
lijnen nog net zichtbaar.
Woonblokken
„Daar, over de brug begon Oost-Duitsland",
gebaart een oude vrouw. „Hier ja, was de
grens." Behalve historische waarde heeft
zo'n plek een emotionele lading. Onbarm
hartige vopo's hielden er wanhopige burgers
tegen. Niet zelden met dodelijke afloop.
Neem je de snelweg dan mis je dit punt en
rijd je ongemerkt de vroegere DDR binnen.
Maar je ziet het direct aan de betonnen
woonblokken in de voorsteden van plaatsen
als Islenburg, Stapelburg en Wemigerode.
Wat een verschil met de liefelijke huisjes aan
gindse zijde.
Ach ja, die omwenteling, het is nog steeds
een teer punt. Schiet er op een terrasje van
het vroegere communistische Wernigerorde
- met de vele vakwerkhuisjes, een historische
markt en een autovrije binnenstad hard op
weg een toeristische trekpleister te worden -
een voorbijganger maar op aan.
Een West-Duitser klaagt dat de ossi's nog
steeds worden voorgetrokken. Een Oost-
Duitser blikt met heimwee terug naar vroe
ger. „Toen, meneer, toen hadden we hier
geen werkloosheid en was het leven nog be
taalbaar."
De Oranje route beschikt over een eigen website:
oranjeroute.nl. informatie en het aanvragen van een brochure
over de Oranjeroute kan ook bij de plaatselijke VW-kantoren,
via www.hoiland.com en via het Duits Verkeersbureau in ons
tand, tel. 020 6978 066, e-mail: duitsland@d-z-t.com,
www.duitsverkeersbureau.nl. In deze brochure en ook op de
website veel informatie over bezienswaardigheden, openingstij
den van VW-kantoren en adressen en prijsindicaties van lo-
geermogelijkheden in bijna alle genoemde steden.
De Oranjeroute loopt van Leeuwarden tot Hitzacker
en doet 28 steden aan. In volgorde van meest logi
sche rijroute in telegramstijl de relatie tussen de ste
den en de Oranje-Nassau's.
LEEUWARDEN: Hofresidentie van de Nassau's tus
sen 1587 en 1747.
AMSTERDAM: Hotel The Grand, vroeger het Prin
senhof en zo genoemd omdat Willem van Oranje
toen hij in 1581 in Amsterdam logeerde, er verbleef.
(Terzijde: in het Paleis op de Dam heeft nooit een
Oranje geresideerd).
DEN HAAG: Vanaf 1572 kozen de Oranjes deze stad
uit als hun residentie. Tot op de dag van vandaag.
DELFT: Ook wel Prinsenstad of Oranjestad ge
noemd. Willem van Oranje verbleef regelmatig in het
St. Agathaklooster, op de trappen waarvan hij in
1584 werd vermoord. Nu het Stedelijk Museum.
DORDRECHT: In 1577 lieten Willem van Oranje en
jvan de Waldeck-Pyrmonts in Bad Arolsen, de geboorteplaats van
I Koningin Emma.
zijn vrouw Charlotte de Bourbon hun dochtertje Eli
zabeth hier dopen.
BREDA: De Heren van Breda waren telgen uit het
vorstenhuis Oranje-Nassau en Willem van Oranje
zou ook hier in de OLV-Kerk begraven worden -
waar al tal van Oranjes begraven liggen - ware het
niet dat Breda in vijandelijke, want Spaanse, handen
was, toen hij werd vermoord.
BUREN: Hier werd het huwelijk voltrokken tussen
Willem van Oranje en diens eerste vrouw Anna van
Egmond, gravin van Buren.
APELDOORN: Van 1686 tot 1975 was 't Loo de zo
merresidentie van de koninklijke familie.
KLEVE: Hier regeerde Johan-Maurits, gouverneur
over onze kolonie Brazilië, van de tak Nassau-Sie-
gen. Met een niet-gebruikt grafmonument.
MOERS: Tweede stadhouder prins Maurits woonde
hier en de Oranjes zwaaiden er 100 jaar lang de
scepter. Het slot staat er nog.
NASSAU: Van hier stamt het Huis van Nassau, dat
later naar Dillenburg verhuisde. Delen van het slot
van Nassau zijn gerestaureerd.
WIESBADEN: Ooit hoofdstad van het hertogdom
Nassau. Met nog veel 'oranjenamen' in het straat
beeld.
DIEZ: Hier komt de Nassau-tak Diez vandaan, later
Dietz, de Friese tak. Bekend is het slot Oranienstein
dat tegelijk met het erin gevestigde Oranje-Nas-
saumuseum te bezoeken is.
BRAUNFELS: Geboorteplaats van Amalia van Solms-
Braunfels, getrouwd met stadhouder Frederik Hen
drik, moeder van koning Willem III van Engeland en
mede-initiatiefneemster van de bouw van paleis
Huis ten Bosch.
DILLENBURG: Zetel van de Nassau's, geboorteplek
van Willem van Oranje. Hier begon, volgens sommi
gen, onze vaderlandse geschiedenis.
SIEGEN: Twee Nassau-takken hadden hier hun resi
dentie, de protestante Ottonische-tak (de latere
Oranjes) en de katholieke Walramische (nu regerend
in Luxemburg).
BAD AROLSEN: Geboorteplaats van de latere konin
gin Emma. Het slot van de Waldeck-Pyrmonts, waar
in naar wordt beweerd de-speelkamer van prinses
Wilhelmina nog in originele staat is, is te bezichti
gen;
DETMOLD: Sinds 1582 residentie van de vorsten van
Lippe, het geslacht waaruit prins Bernhard stamt.
Een neef van de prins woont in het kasteeltje, dat
voor een deel voor publiek toegankelijk is.
BAD PYRMONT: Woonplaats van Emma, die op 21-
jarige leeftijd met de 62-jarige Willem EI trouwde en
door de geboorte van Wilhelmina de troon voor het
verdere geslacht veilig stelde. Het kasteel is her
bouwd en nu een museum.
WERNIGERODE: Geboorteplaats van Juliana van
Stolberg, moeder van de eerste Willem van Oranje.
Het slot is nog steeds in tact en te bezoeken.
ZERBST: Geboorteplaats van de latere tsarina Catha-
rina de Grote van wie kleindochter Anna Paulowna
koning Willem II trouwde. Van het slot resteert al
leen een geblakerde voorgevel.
DESSAU: Woonplaats van Catharina van Oranje-
Nassau na haar huwelijk met Johann Georg I van
Anhalt-Deassau. Met het fraaie slot Mosigkau, waar
in Vlaamse en Hollandse meesters.
ORANIENBAUM: Henriëtte van Oranje-Nassau,
dochter van Frederik Hendrik, liet hier een slot bou
wen - met veel Hollandse invloeden - dat de komen
de tien jaar wordt gerestaureerd.
WÖRLITZ: Vele kunstwerken die Henriëtte in Ora-
nienbaum verzamelde vonden hun weg naar het pa
leis in Wörlitz.
POTSDAM: Deze oud-Pruisische stad werd tot bloei
gebracht door Frederik Willem II die daarvoor talrij
ke Nederlandse kunstenaars en vakwerklieden over
liet komen. In de voormalige 'Hollandse wijk' wordt
nog steeds een tulpen- en sinterklaasfeest gevierd.
ORANIENBURG: Gaf Frederik Wilhelm aan zijn
(Haagse) echtgenote Louise Henriëtte cadeau. Zij liet
vele Hollandse boerenfamilies overkomen om de
streek te ontginnen.
SCHWERIN: Wilhelmina trouwde met Hendrik van
Mecklenburg-Schwerin, opa van koningin Beatrix.
Met een indrukwekkend slot (635 kamers) waarin
overigens geen sporen te vinden zijn van de vroegere
familie.
HITZACKER: Geboorteplaats van prins Claus.
Hendrik Petrus Berlage deed meer dan gebouwen schet
sen, hij ontwierp ook meubels, lampen en (siervoorwer
pen van glas en zilver. Wie zijn befaamde Beurs aan het
Damrak bezoekt kan tijdens een rondleiding met een
kunsthistoricus kennismaken met vele aspecten van Berla-
ges werk. De rondleiding voert bezoekers naar plekken
waar je gewoonlijk niet komt. Veel aandacht gaat natuur
lijk uit naar de trouwzaal, waar prins Willem-Alexander en
Maxima elkaar bijna twee jaar geleden het ja-woord ga
ven. Foto: GPD/Brand Overeem
