KUNST CULTUUR
'Ik liep letterlijk mijn eigen boek binnen'
Oervorm van theater
Musical Mamma Mia
krijgt Zweedse versie
Boekhandel verkijkt zich
op Harry Potter vijf
Vuijsje wer
aan biograf
van Rita Re
Lord of the
Rings 3
breekt nog
meer records
Galerie LUMC weer open
dinsdag 30 DECEMBER 200
Schots landschap als personage in verfilming Renate Dorresteins roman 'Verborgen gebreken'
Ouinten Schram als Pietje Bell.
FotorGPD
Goud voor
Pietje Bell 2
Amsterdam - De familiefilm
'Pietje Bell 2' heeft in zeven da
gen tijd een Gouden Film ver
diend, omdat meer dan 100.000
mensen tot nu toe de film heb
ben gezien. Het is voor de eer
ste keer dat een Nederlandse
film binnen een week deze sta
tus bereikt. 'Pietje Bell 2' is in
de kerstvakantie de best be
zochte Nederlandse film en laat
concurrenten als 'Kees de Jon
gen' en 'Pipo en de Parelrid
ders' ver achter zich. Het resul
taat van het vervolg is zelfs tien
procent beter dan het origineel,
dat vorig jaar de grote Neder
landse kersthit was.
Filmmaker Francis
Thompson dood
new york - In New York is de
Amerikaanse filmmaker Francis
Thompson overleden. In zijn
50-jarige carrière kreeg Thomp
son in 1965 een Academy
Award voor de beste korte do-
cumëntairé.vHij produceerde
en regisseerde tal van korte en
lange films. Francis Thompson
was 95 jaar. Thompson kreeg
zijn Oscar voor 'To Be Alive'
een documentaire over kinde
ren in Afrika, Italië en Amerika.
In 1957 regisseerde hij de film
'N.Y..N.Y.', een abstracte kijk op
het dagelijkse leven in New
York.
Crescendo
zoekt leden
leiden - Het Leids operettege
zelschap Crescendo is op zoek
naar vooral jonge leden voor de
uitvoering van 'De Csérdés-
fürstin'. liefhebbers van zin
gen, dansen en acteren zijn
welkom op de inlooprepetities
op dinsdag 13 en 20 januari. Ze
beginnen om 20.00 uur in de
Maranathakerk aan de Lage
Morsweg (ingang Dijkstraat 2b)
te Leiden. Meer informatie: tel.
071-5652439.
Stripdagen
blijven in Archeon
alphen aan den rijn - Het ar-
cheologisch themapark Arche
on in Alphen aan den Rijn blijft
de plek voor de Nederlandse
Stripdagen. Dat heeft het orga
niserende Stripschap deze week
bekendgemaakt. Afgelopen na
jaar werden de jaarlijkse strip
dagen voor het eerst in Alphen
gehouden. Er is altijd een grote
stripmarkt en de stripprijzen
worden uitgereikt. Het Archeon
is zo goed bevallen dat het
Stripschap er op 22, 23 en 24
oktober terugkeert met de
Stripdagen.
Actrice Lisa
Lesco overleden
Berlijn - De Duitse actrice Lisa
Lesco is op 88-jarige leeftijd in
Los Angeles gestorven. Zij werd
beroemd door onder meer haar
samenspel met de Nederlander
Johannes Heesters en de
Zweedse Zarah Leander. De als
Lisa Körschner geboren Lesco
speelde al op zesjarige leeftijd
in haar eerste theatervoorstel
ling. Vanaf 1939 trad zij op in
talrijke operettes in het Berlijn-
se Nollendorfplatz-Theater. Op
het witte doek maakte Lesco
faam met onder meer de films
'Ein Mann mit Grundsatzen' en
'Spion für Deutschland'.
door Marjolijn de Cocq
Amsterdam - Eerdere plannen
om boeken van Renate Dorre-
stein te verfilmen, liepen vaak al
in een vroeg stadium vast. Maar
toen de schrijfster het scenario
van Verborgen Gebreken' onder
ogen kreeg van Tamara Bos, wist
ze: dit gaat lukken. Paula van der
Oest tekent voor de regie van de
film, die in het najaar van 2004
uitkomt.
Ze moest, lacht Renate Dorre-
stein als ze terugkomt van de
filmset, even de dode muis in
specteren. De dode muis, die
een kleine maar niet onbelang
rijke gastrol speelt in haar boek
Verborgen Gebreken' dat dezer
dagen wordt verfilmd. Het ver
stijfde beestje ligt, in een bedje
van hagelslag, in dè tot een
chaos van etensresten verwor
den keuken van het nagebouw
de Schotse cottage waar de bin
nenopnamen plaatsvinden. Een
Schotse acteur speelt de verte
genwoordiger van een verhuur
bedrijf voor vakantiehuisjes op
inspectie en treft in het huisje
een ontredderde Henny Orri in
badjas. „Stilte in de studio",
roept de opnameleider. „Quiet
around here please."
Dorrestein schreef Verborgen
Gebreken' in 1996 en al snel na
het verschijnen van het boek
diende Tamara Bos ('Otje',
'Minoes') zich aan met de opzet
voor een filmscenario. De ro
man over het kleine meisje
Chris dat zich, op de vlucht
voor een familiedrama, met
haar halfbroertje verstopt in de
auto van de bejaarde Agnes
Stam en zo op het Schotse ei
land Muil belandt, is één van
Dorresteins 'lievelingen'. „Bij
eerdere pogingen om mijn boe
ken te verfilmen ging het vaak
al mis in het scenariostadium.
Dan moest ik mijn veto uitspre
ken. Film is toch een heel ander
medium. Maar toen ik het see-
amsterdam/anp - 'The Return
of the King', de derde film in de
Lord of the Rings-trilogie, heeft
tijdens de kerstdagen ruim
262.000 bezoekers getrokken.
Daarmee heeft de film weder
om een record gebroken, na
melijk dat van het beste week
einde voor een rolprent in Ne
derland ooit. Eerder al brak de
film het record van best be
zochte eerste draaidag.
Dat heeft distributeur A-Film
gisteren bekendgemaakt. Hier
mee heeft de film van regisseur
Peter Jackson het record van
zijn voorganger, 'The Two To
wers', verbroken. De tweede
Lord of the Rings-film trok vo
rig jaar in het kerstweekeinde
ruim 250.000 bezoekers.
In totaal bezochten inmiddels
meer dan 700.000 Nederlanders
'The Return of the King'. De bij
na vier uur durende film draait
op dit moment in een record
aantal van 189 bioscopen. Veel
bioscopen vertonen de rolprent
van 's ochtends vroeg tot 's
avonds laat in meerdere kopie-
en om aan de vraag van het pu
bliek te kunnen voldoen.
'The Return of the King' is het
sluitstuk van de grootse verfil
ming van de boekentrilogie van
schrijver Tolkien die Jackson
heeft gemaakt. 'In de ban van
de ring' verhaalt over een ring
die kwade machten herbergt en
door een reisgenootschap van
hobbits, elfen, dwergen en
mensen moet worden vernie
tigd. Elijah Wood, Ian McKel-
len, Viggo Mortensen, Sean Be
an en Cate Blanchett spelen de
hoofdrollen.
stockholm/gpd - De musical
'Mamma Mia', waarvoor de hits
van "Abba zijn gebruikt, beleeft
12 februari 2005 zijn Zweedse
première. Het is de eerste keer
dat het Abba-repertoire in zijn
geheel in de moedertaal van de
vier Zweedse popartiesten
wordt vertaald.
Naast nummers als 'Ring ring'
en 'Waterloo' heeft Abba nau
welijks songs in het Zweeds op
genomen. De band wilde in de
jaren zeventig juist met Engels
talig repertoire de wereld ver
overen. Niet Björn Ulvaeus, die
de teksten voor Abba schreef,
vertaalt de songs, maar Niklas
nario van Tamara las, wist ik:
dit gaat lukken."
Regisseur Paula van der Oest,
die een Oscarnominatie ont
ving voor 'Zus Zo' en met
'Moonlight' de prijs voor Beste
Europese Film won op het Hol
lywood Film Festival, kwam in
1999 'op audiëntie bij Renate'.
Uiteindelijk vonden in oktober
van dit jaar de eerste opnamen
voor Verborgen Gebreken'
plaats op Muil. Dorrestein: „Ik
liep letterlijk mijn eigen boek
binnen. De cameraman is net
zo verliefd op Schotland als ik.
Het landschap is in het boek
bijna een personage, en het is
in de film ook heel sfeerbepa
lend." Dat de Nederlandse lite
ratuur vaak zo saai is, vindt
Dorrestein, heeft met ons vlak
ke land te maken. „Het bepaalt
ons denken. Hier kun je je niet
verbergen, hier kun je niet ver
dwalen in een Sahara of weg
zakken in een moeras. Daarom
wijk ik vaak uit naar dramati
scher landschappen."
De licht dementerende Agnes,
naar het zomerhuisje van haar
familie gekomen om daar de as
van haar oudste broer Robert te
verstrooien, ontfermt zich op
Muil over Chris en haar broer-
tje. Terwijl de Schotse politie
een grootscheepse zoekactie is
begonnen, wordt langzaam
duidelijk wat Agnes, gespeeld
door Henny Orri (78) en Chris
(rol van de 11 -jarige Priscilla
Knetemann) beweegt. Het heeft
volgens Van der Oest lang ge
duurd voordat zij en Bos de
juiste vorm hadden gevonden
om de permanente monologue
intérieur in het boek te verbeel
den. Slechts sporadisch is geko
zen voor flashbacks, een enkele
maal voor een voice-over. Als
Agnes haar dode broer Robert
in gedachten voor zich ziet, ver
schijnt hij gewoon in beeld.
Bos: „In de literatuur zijn flash
backs heel natuurlijk, maar in
films zijn ze een crime. Robert
is lijfelijk aanwezig. Maar dat
heb ik pas aangedurfd nadat ik
de televisieserie 'Six Feet Un-
Regisseur Paula van der Oest in het Schotse landschap dat een belangrijke rol speelt in de verfilming van Renate Dorresteins boek Verborgen
gebreken'. Foto: GPD
der' had gezien, waarin de do
den ook zichtbaar zijn."
In eerste instantie, zegt Bos,
had ze zich vooral op het psy
chologisch drama van het boek
gestort. Maar later heeft ze in
haar scenario meer het thril
leraspect geaccentueerd. „Dat
heeft een film nodig ook." Ze
wilde niet 'zo'n Amerikaans'
verhaaltje, waarin Agnes en
Chris elkaar verder zouden hel
pen en het uiteindelijk allemaal
weer goed komt. Dorrestein
schudt van nee. „Daar doen we
niet aan." Het thrilleraspect,
zegt Paula van der Oest, is wat
de film voortstuwt. De gehei
men van Agnes, die een niet af
latende liefde koestert voor de
overleden Robert, en van Chris,
die als gevolg vein haar handtas
telijke oudere broer op drift is
geraakt, leiden tot excessen.
„Het is een heel sferisch, sterk
verhaal over twee atypische
heldinnen."
Een zwaar verhaal, maar met
ook een 'soort van lichtheid'.
Van der Oest: „Een mooie men
geling van ontroering en een
hele laconieke humor. Het is
natuurlijk ook een prachtig
wrang gegeven: een oude
vrouw die haar hele leven lang
verliefd is gebleven op haar ou
dere broer, en een klein meisje
dat van haar oudere broer een
liefde heeft gekregen die niet
zou mogen." Toen Verborgen
Gebreken' afgelopen zomer in
Engelse vertaling verscheen,
merkte een Britse literaire re
censent op hoe zeldzaam het is
als het in één boek gaat over
zowel de very old als de very
young. Dorrestein: „Toen ik
Henny Orri op het strand van
Muil zag rondscharrelen met
die kinderen, ontdekte ik zelf
ook hoe ongewoon en hoe ver
frissend het was. Ik denk dat
die combinatie van oud en jong
één van de charmes van de film
zal blijken te zijn."
Al twintig jaar, zegt Dorrestein,
praat ze met producenten over
de verfilming van haar boeken.
Vijf zijn er door producenten in
optie genomen en 'in één of an
der stadium van voorberei
ding'. „Ik weet inmiddels wat
de heikele punten zijn. Mensen
tippelen er erg op om mijn
werk te verfilmen. Er zit veel ac
tie in mijn boeken, veel dialoog.
Maar de werelden eronder,
daar lopen ze altijd op vast."
tienhoven/gpd - Rita Reys
een biografie. Het boek
geschreven door journalist
Vuijsje en verschijnt naai
wachting in november
enkele weken voordat de
zangeres tachtig jaar wordt
rige week werd het contrat
tekend in haar woning te
hoven. Het boek zal zo'n
pagina's tellen, inclusief t
grafie en fotokatern, en
schijnen bij uitgeverij Th
Rap, onderdeel van De B
Bij.
Vuijsje gaat de nog imme
tieve vocaliste uitgebreid
viewen en is van plan het
grotendeels in de 'ik-vorn
te schrijven. „Rita is dus m
al aan het woord. Maar he
mij aardig ieder hoofdsti
beginnen met één a twee
na's waarin de auteur wat
tergrondinformatie geeft
haar uitspraken en herinn
gen in hun context plaatst.
Het is zijn doel 'deze marl
jazzdame zichzelf zo com
mogelijk te laten portrett
en daarbij een groot deel vi
Nederlandse jazzgeschiei
in kaart te brengen. Reys zi
melijk al zestig jaar 'in het
„Ik heb het volste vertroi
in deze onderneming,
temperamentvol, goed va
tongriem gesneden en
zeldzaam goed bij stem vo<
mand van achter in de zt
tig" Vl
Vuijsje (61) publiceert sind e
gin jaren zestig over jazz; t< )u
woordig in onder meer het [e
Jazz en het bulletin van he
derlands Jazz Archief. Sint v'
drie jaar geleden vertrol >L
hoofdredacteur van H J,®
Tijd, is hij freelance jourr e',
Rita Reys (79) debuteerde ii
theaterorkest van haar vad
1942 en maakte sindsdien^,
names met sterren als K e,
Clarke, Oliver Nelson ei
Blakey. Ze is de weduweef
achtereenvolgens slagw
Wessel Ilcken en pianist Pi
cobs.
alphen aan den rijn - Nu de
drukke en kooplustige decem
bermaand bijna achter de rug
is, verwacht een aantal boek
winkels met een flinke voorraad
'Harry Potter en de Orde van de
Feniks' te blijven zitten. Hoewel
exacte cijfers ontbreken en
geen van de winkeliers zijn
strop wil erkennen, is dat toch
de algemene indruk. De ver
koop van de Harry Potter liep
goed, maar de verwachtingen
waren nog hoger gespannen.
Veel boekhandelaren hebben
dit jaar te gretig ingekocht. Een
algemene klacht is ook dat op
het moment van de inkoop nog
niet duidelijk was dat grote ke
tens als Albert Heijn en Kruid
vat een licentie hadden aange
vraagd om ook boeken te kun
nen verkopen. Hoewel het me
rendeel van de nu verkochte
exemplaren van 'Harry Potter
en de Orde van de Feniks' over
de toonbank van de boekwin
kels is gegaan, is de concurren
tie toch voelbaar geweest. Som
mige boekhandelaren klagen
dat klanten van tevoren hun
'Potters' wel bij hen hadden be
steld, maar vervolgens het boek
meenamen uit een supermarkt.
In totaal zijn er door uitgeverij
De Harmonie 1.120.000 exem
plaren van het vijfde deel over
de tovenaarsleerling gedrukt.
Dat gebeurde grotendeels bij
drukkerij Haasbeek in Alphen
aan den Rijn, die daarmee een
mega-order te verwerken kreeg.
„Dat betekent dat één op de
zestien Nederlanders een boek
moet kopen. Dat kan haast
niet", zegt een boekhandelaar.
De uitgever daarentegen stelt
dat van deel I nu toch ook één
miljoen exemplaren zijn ver
kocht. Maar dat is op de lange
termijn gerekend. Een telem
sche rondgang leert dat ni je
winkel al gauw sprake is
honderd tot enkele hond* la
onverkochte exemplaren.
„Daar staat tegenover",
Fabian Paagman van de g jg
namige Haagse boekha lie
„dat de verkoop natuurlijl
voorstelbaar is geweest,
soort cijfers maak je met ar
boeken niet mee. Wij hadd ie
enkele weken 2100 exemp
verkocht."
Maar Paagman geeft toe d gj
veel meer had ingekocht. 51
lukkig kon ik die voorraa Jj
tijd doorverkopen." De m J,;
boekhandelaren verwal
overigens wel dat zij in de
van het komend jaar hun
raad nog kunnen verkoper
hoop is gevestigd op het in
latie gaan van de nieuwe 1U(
Potter-verfilming.
Strömstedt, een in eigen land
gerespecteerd tekstdichter.
Inmiddels is het internationale
succes van 'Mamma Mia' niet
te stuiten. Duitsland krijgt van
af juli 2004 een tweede produc
tie in Stuttgart. In Dublin begint
volgend najaar een tournee
door Ierland en Engeland. De
Engelse productie verhuist in
mei volgend jaar naar een an
der theater. De musical is er
dan al vijf jaar te zien. Wereld
wijd zijn er momenteel tien
producties van 'Mamma Mia' te
zien, waaronder de Nederland
se versie in het Utrechtse Bea-
trixtheater.
leiden - De galerie van het Leids Universitair Me
disch Centrum (LUMC) is weer open. Na de verbou
wing van de hoofdingang van het ziekenhuis
maakt de galerie een herstart met een tentoon
stelling van werken uit de NOG-kunstcollectie van
het SNS Reaal Fonds. De menselijke figuur staat
daarbij centraal. De kunstcollectie NOG is betrek
kelijk jong. Pas in 1994 is begonnen met verzame
len. De kunststichting van het LUMC toont hieruit
het werk van vijftien hedendaagse kunstenaars.
Onder hen bevinden zich Emo Verkerk, Elly Strik,
Ossip, David Bade en Pieter Kusters. Op de foto zijn
twee beelden te zien van Tom Rosenboom.
Het verzamelgebied van de NOG collectie betreft
actuele kunst met het accent op nog niet gevestig
de kunstenaars. De collectie omvat inmiddels circa
driehonderd kunstwerken. Bijzonder eraan is dat
de collectie dakloos is en dus niet wordt gebruikt
om het eigen kantoorgebouw te verfraaien. De
werken worden uitgeleend aan culturele instellin
gen of in bruikleen gegeven aan musea.
De menselijke kunst blijft tot en met 1 februari te
zien in de galerie van het LUMC.
Publiciteitsfoto
theater recensie
Bert Jansma
Voorstelling: 'Tantalus' van John Barton
door Toneelgroep De Appel. Regie: Aus
Greidanus. Toneelbeeld: Guus van
Geffen. Met Sacha Bulthuis, Carine
Crutzen, Geert de Jong, Judith Linssen,
Reinout Bussemaker, Hubert Fermin, Aus
Greidanus e.a. Gezien: 28/12,
Appeltheater, Den Haag. Daar te zien
t/m 30/5 op woensdag, zaterdag en
zondag (aanvang 11.00 uur). Op een
aantal woensdagavonden in drie delen
(aanvang 19.30 uur).
Een huzarenstuk, bravoure-the
ater, een uitputtingsslag. Er zijn
tal van omschrijvingen te be
denken voor de 'Tantalus'-ma
rathon van Toneelgroep De Ap
pel. Maar fascinerend blijft het,
van elf uur 's ochtends tot tien
uur 's avonds in het Appel-the
ater met het Griekse epos van
John Barton: negen stukken van
bijna een uur, onderbroken
door korte pauzes en lange
voor lunch en diner.
Het heeft iets van het kermisef-
fect: gaat dat zien, nooit ver
toond. Tegelijkertijd refereert
het aan een oervorm van thea
terbeleving: met z'n allen een
hele dag lang naar een giganti
sche vertelling. In dit geval het
epos van drie geslachten uit de
Griekse oudheid: het huis van
Tantalos met z'n vloek, dat van
Peleus en het koningshuis van
Troje. De aanloop, de strijd en
de nasleep van de oorlog om
Troje. Barton vond zijn stof in
de drama's van Aischylos, Euri
pides en Sophocles, bij
Homerus en in andere bron
nen, richtte het bouwwerk van
mythes over goden en mensen,
min of meer lineair, opnieuw
op. Maar dan als een antieke
soap, met elk van die afzonder
lijke stukken als afleveringen
met een cliffhanger aan het slot.
Aus Greidanus heeft dat soap
element nog versterkt. In een
voorstelling die steeds wisselt
van kleur en toon, duikt voort
durend de ironie op. De stem
van de profeet Kalchas als een
onverstaanbare kletser via de
megafoon, de neerdwarrelende
sneeuw bij de kus van Cassan
dra en Agamemnon, de hilari
sche he-man held Achilles
(Reinout Bussemaker), de her
en der aanzwellende filmmu
ziek, en vooral de tekstbehan
deling: Bartons blanke verzen
bewegen hier van pseudo-klas-
siek naar nonchalant modern
in de manier waarop vooral Sa
cha Bulthuis en Hugo Maerten
hun tekst benaderen.
Dit is een familiesaga k la 'Pey
ton Place', 'The Onedin fine',
'North and South'. Maar ook de
familiesaga van de wereld, want
steeds besef je dat er niet zoveel
veranderd is. De onvermijdelij
ke oorlogen, wraak die nooit
iets oplost, volkeren tegen el
kaar, de geheime scenario's, het
afschuiven van verantwoorde
lijkheid naar de goden, de
meest gewetensvolle persona
ges die de slechtste dingen ver
oorzaken. En alle dood en ver
derf, zegt de tekst, is ook
uiteindelijk begonnen om
Olijfolie dan wel.
Het begint bij De Appel scl
rend met een klassiek frie
verstilde Griekse figuren b k
de toneelwand. Het eigen
ter aan de Duinweg is er j ff
dig voor verbouwd. Het tc 5
heeft een amfitheatervorn
ronde vloer blijkt deels om
te kunnen, met een kroonl jc
ter van licht erboven en
verhoging en verdieping
het speelplan daaronder. w
Van de rollen blijft een aire
huizenhoog overeind: de I
volgehouden Agamemnon
Hugo Maerten, defiberei j(
aarzelend, gewetensvol, 1 v
daardoor in het vuur van'
drama zwak. De gestaalde
lach van Geert de Jong als
taimnestra die de proble i<
onder de keukenmat veegts
schrikbarende herkenbaai
van de diplomatie in de sl
overlever Odysseus van Hi
Fermin. En de oude, a
maar in termen van oorlog D
kende 'beroepsmilitair' P<
van Aus Greidanus zelf. rc
Deze lange 'Tantalus' kent q
pen en dalen, er is af en toe
dip, soms op het toneel, sip
fysiek bij jezelf. De Appel 1
artistiek betere voorstelfii jj
gemaakt, maar dit is een h
gorie apart: een uitputti
theatrale vertelling met veil -
zichten, van verstild tot ex fj
rant uitbundig. Met in feite
boodschap over de vergi
heid van het menselijk strev C
