I
OUD NIEUW
g Industrie zit in Leidse genen'De concurrentie is moordend
y
Oud
Oud nieuws
Oude kranten
ZATERDAG 27 DECEMBER 2OO3
inklijke Sanders - het oudste cosmeticabedrijf van Nederland -
ttoclu''de afge'°Pen jaar Leiden definitief voor Vlijmen. De productie-
ïaal idling was al veel eerder naar Noord-Brabant verhuisd, maar de di
jen, dje wilde in de Randstad blijven, 'want daar gebeurde het'. In de
ïoefj
van anderhalve eeuw werkte Sanders aan een ongelooflijk
assortiment producten, van antivries tot lippenstift. Het bedrijf
g0e(ocht zijn producten binnen en buiten Europa, maar 'we hielden
wei rijzen klein', zegt oud-beheerder Jan Helvensteijn, die in 1963 bij
co Iers in dienst trad.
d
geschiedenis van Koninklij-
ijkt
Over'
ïgen
ituu
ïnje
1 du
nger
:hor
:ine
in st
cvin
nfa-
Koninklijke Sanders behaalde grote winsten met kleine prijzen
Zakelijke sfeer leidde tot definitief vertrek uit Leiden
anders gaat terug tot 1851.
at jaar begon apotheker Ni-
as Sanders (1820-1910) met
iroductie van medicinale
en. Voor die tijd was dat een
m pvatief idee. Bacteriën wer-
n soi
t. Ni<
eren
e hel J
'erke
vas
een
lc
mdl
en
ontdekt als ziekteverwek-
Het inzicht ontstond dat
oonlijke hygiëne en schone
len en straten het ontstaan
ziekten konden voorko-
1. De ontsmettende zwavel-
eerzepen van Sanders wer-
gewilde producten.
Iers experimenteerde vanaf
aren 1860 ook met toilet- en
houdzeep. Vooral zijn
erikaansche Huishouding
d' was een groot succes,
?evhlat het geschikt was voor al
5instlhuishoudelijk gebruik: de
en de bonte was, het afhe-
van 'geschilderd hout-
c' en het dweilen van vloe-
Hij ontwikkelde verder
L^'/ipasta, ossengalzeep en
P 'lerzeep. In 1877 bouwde
ders een fabriek aan het Le-
.laai en van daaruit expan-
^de het bedrijf, zij het met
en downs, steeds verder,
de cologne en parfum wer-
aan het assortiment toege-
Iers groeide uit tot een cos-
icafabriek, maar zulke be
zen zijn conjunctuurgevoe-
een farfum is het eerste waar
isen op bezuinigen als ze
der geld te besteden heb-
i In de jaren na de Eerste
ging het Sanders
de wind, maar aan het ein
de van dé depressie, 1939, was
het bedrijf op sterven na dood.
Alleen de traditionele antisepti
sche zepen verkochten nog.
De 'wederopstanding' van San
ders kwam in de jaren '60. De
welvaart groeide en er kwam
geld onder de mensen voor
'kleine luxe'. Sanders speelde
daar op in met parfums, after
shave en complete cosmetica-
lijnen, dus inclusief lipstick, na
gellak en make-up. Volgens Lei-
denaar Jan Helvensteijn, die in
1963 als planner bij Sanders be
gon, was het een 'explosief be
drijf en was het aantal produc
ten haast niet te tellen. De me
dicinale zepen waren er nog
steeds, maar er werd ook baby-
zeep ('overvette grondzeep')
geproduceerd, bodylotions en
zelfs antivries voor in auto's.
Koninklijke Sanders was na de
oorlog ook weer innovatief. Al
in de jaren '50 opende aan de
Hoge Rijndijk een aërosolafde-
ling, waar onder meer spuit
bussen met haarlak werden ge
maakt. Eén van de eerste haar
lakken heette 'Look'. ,,In de ja
ren '60 waren hoge dameskap
sels mode", herinnert Helven
steijn zich. „Die moest je met
haarlak in model houden. De
markt bestond uit 16- tot 18-ja-
rigen, dus wij hielden de prij
zen klein. Zo'n spuitbus kostte
1,98 gulden. Dat was goed be
taalbaar, maar omdat onze
kostprijs tien cent was, konden
we er toch veel op verdienen."
De naamloze vennootschap die
Koninklijke Sanders was, spaar
de de grote winsten uit die ja
ren op en bouwde er in 1966
een moderne fabriek van in het
Noord-Brabantse Vlijmen.
In de jaren '60 en '70 gaf San
ders honderden mensen in Lei
den werk. Er was een drukkerij
voor wikkels en etiketten, er
was een cartonnage-afdeling.
Honderden dames en meisjes
in Leiden pakten thuis de zepen
en cosmetica in. Zelfs peniten
tiaire instellingen, psychiatrisch
ziekenhuis Endegeest en de
voorloper van De Zijl Bedrijven
werden ingeschakeld om aan
de vraag te voldoen. Volgens
Helvensteijn haalde Sanders
met al dat handwerk toch een
productie waar moderne fa
brieken verbaasd van zouden
staan. „Leidenaars hebben een
mentaliteit van aanpakken, van
buffelen tot je naar bed gaat.
Industrie zit in de genen van de
stad."
Wilfred Simons
Met het vertrek van Koninklijke Sanders uit Leiden neemt de stad
verder afscheid van haar industriële verleden. De Sanders-directie
hield de band met Leiden aan omdat 'hét' in de Randstad gebeurde.
Het vroegtijdig herkennen van nieuwe trends is essentieel voor een
modegevoelig cosmeticabedrijf en de directie had daar wel dubbele
kosten voor over. Sinds 1994 is Sanders echter onderdeel van de
strikt zakelijk werkende Ierse holding IWP International. Met het ver
trek in april 2003 verdwenen 35 arbeidsplaatsen uit Leiden.
Jan Helvensteijn (62) was de
laatste jaren beheerder interne
zaken van het Sanderskantoor
aan de Zoeterwoudseweg. Hij
gold zo'n beetje als het Leidse
gezicht van 'de Koninklijke', zo-
M 'MNKUj
Oud-medewerker van Koninklijke Sanders Jan Helvensteijn: „Ik ben boos geweest, zeker. Maar ik vind het prachtig dat het bedrijf nog be
staat en dat het toekomst heeft." Foto: Mark Lamers
als hij het bedrijf waar hij in
1963 kwam werken, nog altijd
trots noemt. Op 1 september
2002 kwam het bericht dat de
Léidse vestiging gesloten zou
worden. Het bericht was een
schok voor de Leidenaars, die
voor de keuze werden gesteld:
meegaan naar Vlijmen of af
vloeien. Dat was een moeilijke
beslissing voor de ongeveer 35
werknemers. Ook bij Helven-
steijn, die nét zijn veertigjarige
dienstverband bij Sanders haal
de, liepen de emoties hoog op.
„Ik heb me altijd erg verbonden
gevoeld met het bedrijf. Ik kon
niet mee, want ik was al wat ou
der en er was voor mij ook geen
functie daar." Maar Helven
steijn wil niet omzien in wrok,
vooral niet omdat de bedrijfs
sluiting 'netjes is geregeld'. „Ik
ben boos geweest, zeker, maar
ik vind het prachtig dat het be
drijf nog bestaat en dat het toe
komst heeft."
Helvensteijn voelde zich, ook al
was hij geen directeur, altijd erg
verantwoordelijk voor het rei
len en zeilen van de Leidse af
deling. Nadat de deur van het
bedrijf aan de Zoeterwoudse
weg in april voor het laatst
sloot, heeft hij met zijn lotgeno
ten contact gehouden. „Ieder
een heeft ander werk gevon
den", zegt hij trots.
Niet iedereen kon een passende
baan krijgen. „Wij hadden een
meisje in dienst, dat onze
'Neus' was. Zij testte en beoor
deelde de parfumsamenstellin
gen. Dat is een fantastische ex
pertise, maar de vraag naar
Neuzen is klein, dat kunt u zich
voorstellen. Zij kon niet bij een
ander parfumbedrijf aan de
slag en werkt nu als pr-dame
voor een Amsterdamse goud
en juwelenhandel."
Twee a drie personeelsleden
waagden de overstap naar Vlij
men, maar slechts één dame
werkt er nog. Anoniem wil zij
wel zeggen dat de overstap haar
'vreselijk is tegengevallen' en
dat zij plannen maakt 'zo spoe
dig mogelijk' naar Leiden terug
te keren.
Waarom was in de jaren '60 en
'70 de Randstad wél 'de plaats
waar hét gebeurt' en nu niet
meer? Volgens Helvensteijn
komt het doordat de cosmeti-
camarkt compleet is veranderd.
De marketingafdeling van San
ders was een gewiekst clubje
dat in hoog tempo producten
bedacht en van klinkende na
men voorzag. Parfums heetten
'Dauphi', 'Jeane Berceau',
'Yvonne Balzac' en in de jaren
'70 'Disco Light'. Ze liepen drie
tot vijfjaar en werden dan in
hoog tempo vervangen door
andere cosmetica. Een uitzon
dering was de productlijn 'Exta
se', die tien jaar bestond. De
ontwikkelkosten waren niet
hoog en de meeste producten
werden in Nederland verkocht.
Inmiddels is de cosmeticamarkt
gemondialiseerd. „De concur
rentie is moordend", zegt Hel
vensteijn. Het op de markt
brengen van een nieuwe geur,
de marketing, de reclame en al
les wat er verder bij komt kij
ken, kost tientallen miljoenen
euro's. Zulke producten mogen
niet falen en moeten lang lo
pen. Vandaar dat bedrijven er
alles aan doen om (vooral)
vrouwen zo lang mogelijk aan
een product te binden.
Koninklijke Sanders komt nog
goed mee met sterke 'eigen'
merken, als Van Gils, Mèlk-
meisje, Kuipje Scheerzeep en
Ossengalzeep. Maar steeds va
ker produceert het bedrijf cos
metica die (deels) door anderen
is'ontwikkeld, zoals de cosmeti-
caproducten van.de Hema,
scheerproducten van De Ver
gulde Hand, Unicura en com
plete huismerklijnen van bij
voorbeeld DA en andere drogis
terijketens.
Wilfred Simons
van... Ben Luykx
vijf over... het vernieuwde zwembad De Zijl
langlopende soap in Leiden: de perikelen rond de serre van café-restaurant De Gro-
eer aan de Rembrandtstraat. Moet dat bouwwerk nu worden afgebroken, of kan het
eraf toch worden gelegaliseerd? De gemeente vindt dat de 'illegaal gebouwde' serre
moet en kreeg gelijk van de bestuursrechter. Eigenaar Ben Luykx gaat tegen die uit-
ak in hoger beroep bij de Raad van State en heeft tegen de voorgenomen sloop een
larschrift ingediend bij de gemeente. Beide procedures lopen nog.
kan wel weer een poosje duren", zegt Luykx, die wordt gesteund door de buurt-
,Aan de ene kant mooi, want in die tijd kan ik de serre laten staan, maar ik
wil nu ook wel eens weten waar ik aan toe ben.
Valt de beslissing voor mij negatief uit, dan maak
ik een woonhuis van De Grote Beer en laat ik de
serre gewoon staan. Want dat mag dan wel."
De gemeente Leiden wil al sinds het voorjaar van
2002 dat Luykx de serre afbreekt die hij achter De
Grote Beer liet neerzetten, nadat hij de zaak had
overgenomen van Ruud Kenter. Tot die tijd was
er aan de Witte Singel een terras, omgeven door
kniehoge muurtjes met daarop glazen wind-
schotten. Luykx maakte er een stevige, gesloten,
glazen serre van.
Tot genoegen van de buurtbewoners. Zij merk
ten dat de geluidsoverlast werd beperkt en dat de
veiligheid in het voordien dbor junks en alcoho
listen bevolkte parkje tussen Rembrandtstraat en
Witte Singel werd verhoogd. Maar volgens de ge
meente heeft het stukje grond waarop de serre is
gebouwd officieel een groenbestemming. Voor
de serre is ook geen bouwvergunning afgegeven.
Het bouwwerk is dus feitelijk illegaal neergezet.
Luykx bestrijdt dat. „Een jaar of tien geleden is er
een terras aangelegd en daaronder is een grote
er gebouwd. Dat is toen wel toegestaan en ik heb die bestaande uitbouw alleen ver-
rd", is zijn redenering. Terras en kelder werden jarenlang gedoogd, maar de serre
8ei de gemeente al meteen een doorn in het oog. Luykx moest het bouwwerk wegha-
lcenjop straffe van een dwangsom van 10.000 euro per week met een maximum van vier
Hij liet de serre echter staan en stapte naar de rechter.
eijwel omwonenden en de wijkvereniging het voor hem opnamen, haalde Luykx daar
Tegen de uitspraak heeft Luykx via zijn raadsman Hans Hinnen hoger beroep
zjgetekend bij de Raad van State en hij stapte naar de gemeentelijke commissie voor
e.n Hiep- en bezwaarschriften. Die twee procedures lopen nog, maar Luykx heeft het in-
helemaal gehad met de gemeente. „Hoe het ook afloopt, dit is het laatste dat ik
5m§eiden heb ondernomen", bezweert de eigenaar van acht etablissementen in de stad.
ian i ik hiermee klaar ben, doe ik hier helemaal niks meer. Dat meen ik bloedserieus."
ïeen
ond.
ft gf
)cht>
ij alt
Paul de Tombe
foto: Hielco Kuipers
Najaren van gepraat en plannenmakerij was het afgelopen zomer eindelijk zover: het vernieuwde zwembad De Zijl opende de deuren. Inmiddels is het tropisch zwem pa rad ijsje
met bubbelbad, een 'wildwaterkreek', een overdekte glijbaan, een peuterpoeltje en een bad met stroming alweer een halfjaar geopend.
Karei Caron, Sportbedrijf Lei
den: „Ik kreeg het idee voor een
recreatiebad in 1986, toen de 3
Octoberhal gerealiseerd werd.
We hadden in Leiden alleen
een bak water met een duik-
plank. Dat is voor de jeugd niet
aantrekkelijk. Onder wethouder
Pechtold werd een leuk recrea
tiezwembad voor de Leidenaars
betaalbaar. Geen subtropisch
.zwemparadijs met gouden kra
nen, want dat was onbetaal
baar. We hebben zwembaden
bezocht en gekeken aan welke
eisen De Zijl moest voldoen. Nu
staat er een prachtige plek om
te recreëren voor jong en oud.
Jan de Leidenaar moet maar
snel komen kijken."
Joke Distelveld, zwemster: „Ik
zwem al 28 jaar met plezier in
zwembad De Zijl. De vernieu
wing van het zwembad hoefde
van mij niet zo nodig. Ik heb
genoeg aan het oude bad om
mijn baantjes te trekken. Voor
de jeugd was de vernieuwing
wel hard nodig. Het was hier en
in de andere Leidse baden saai.
Ér is hier een leuke glijbaan die
niet gevaarlijk is. Ik ben laatst
met mijn kleinkinderen van 8
en 11 jaar gaan zwemmen. Ze
waren erg enthousiast. Ik ben
na een half uurtje zwemmen op
een ligbed gaan liggen en mijn
kleinlonderen kwamen alleen
het water uit om een snoepje te
halen."
Paul Holverda, exploitant van
de kantine: „Het loopt hier als
een trein sinds de gedaantever
wisseling van dit complex. Dan
heb ik het over de kantine die
van een oubollige ruimte is ver
anderd in een moderne, multi
functionele horecagelegenheid.
Wat het zwembad betreft: ik lig
er elke woensdagochtend met
mijn kleine in, fantastisch.
Maar de loop moet er nog wel
een beetje in komen. Wat je na
tuurlijk wel moet bedenken, is
dat de honderd mensen die
vroeger tijdens de twee uurtjes
recreatief zwemmen kwamen,
nu over de hele dag verspreid
zijn. Doordat er een apart re
creatiebad is, kun je er de hele
dag terecht. Dat kan een verte
kend beeld opleveren."
Erna van Belkum van zwem
en waterpolovereniging De
Zijl/LGB: „Ik vind het ver
nieuwde zwembad heel mooi,
maar van de beloofde voorde
len merken we nog niets. De
gemeente is inmiddels wel
meer zwemles gaan geven om
extra inkomsten te werven. Zij
hebben onze vrijwilligers be
taalde uren aangeboden voor
instructiezwemlessen. Door het
verlies van klanten en instruc
teurs verdienen we minder geld
met de zwemlessen. Dit geld
hebben we nodig om het bad te
huren voor de trainingsuren
van waterpolo en wedstrijd-
zwemmen. Op deze manier
wordt de groei van het sportle
ven bedreigd."
Clara Dirkse, zwemster: „Ik
heb al jaren een abonnement
omdat ik hier zes keer per week
zwem. De fysiotherapeut advi
seert mij te zwemmen om mijn
spieren soepel te houden. Sinds
het nieuwe bad een half jaar ge
leden openging, is de ellende
begonnen. Ik betaalde voor een
abonnement 133 euro. Nu kan
ik alleen een 100-banenkaart
kopen. Als ik net zo vaak ga
zwemmen, ben ik in het nieuwe
jaar ongeveer 380 euro kwijt. Ik
kan het wel betalen, maar de
gemeente maakt veel mensen
het zwemmen onmogelijk. De
gemeente denkt door hogere
prijzen meer te verdienen,
maar ondertussen komen er
juist minder zwemmers."
van... .maart en april
ALGEMEEN
veroPP last van het ministerie van
,n Vjflbouw wordt begonnen met
itevéru'men van dertien pluim-
jpbedrijven waar zo goed als
de klassieke vogelpest is
ongebroken. Nadat de besmette
b|r'iven in Barneveld, Scher-
jgjJzeel, Renswoude en Laren
zijn geruimd, vol
uten a"e P'uimveebedrijven die
straal van één kilometer
nj'cl de besmettingshaarden lig-
ktccr Verenigde Staten zetten
1an aanval op Irak in met een
nanl beperkt openingsoffensief,
jrs tPt °P direct uitschake-
om'van Saddam Hussein en lei
aal l!de figuren van zijn regime.
j5 gens het Iraakse ministerie
vj informatie is bij de aanval-
aantal burgers gewond
50pakt. Het Amerikaanse leger
uj|t vooralsnog slechts beperk-
uit als voorbe-
l'n8 °P de grote militaire ac-
wfe?en Bagdad, aldus een
prikaanse commandant in
{Weit.
REGIONAAL
4 Het Rijnlands Lyceum in Oegst-
geest houdt de kantine en de
snoep-autömaten een week dicht,
om leerlingen te laten nadenken
over hun eetpatroon en hun ge
woonte de meegebrachte boter
hammen weg te gooien.
5 Prinses Maxima en de Italiaanse
president Ciampi bezoeken het
Academiegebouw.
10 Op de N206 in Noordwijk
wordt een Voorschotenaar aange
houden die daar 221 kilometer per
uur rijdt. 100 Is toegestaan.
11 Henri Lenferink wint het Leid
se burgemeestersreferendum met
78 procent van de stemmen, tegen
22 procent voor Harry Groen.
12 Cafetaria De Stoete aan de Ka- -
naalstraat in Lisse wordt door brand
verwoest,
16 Leimuidenaar Bob de Jong
wint de tien kilometer op de WK af
standen ih Berlijn;
21 Dé Keukenhof gaat open,"
maar moet het door de vogelpest
Lenferink wint het burgemeestersreferendum. Foto: Taco van der Eb
zonder zwanen stellen en door de
oorlog in Irak-met tegenvallende
aantallen bezoekers.
25 Een 30-jarige Leidse wordt
doodgeschoten op een vol terras bij
"h'ët Theehuis ih de Leidse Hout. De
politie kan de dader, haar man, na
een achtervolging door pachter Ber
nard Stoken, aanhouden.
26 Het Haagse Gerechtshof kent
schadevergoeding toe voor de 'on
terechte geboorte' van de zwaar ge
handicapte 9-jarige Kelly. Het
LU MC had de verzoeken van haar
ouders om vruchtwaterpunctie af
gewezen.
REGIONAAL
3 Het college van Oegstgeest
overleeft de raadsvergadering over
Poelgeest.
8 Het clubhuis van hockeyvereni-
ging Forescate brandt uit.
10 Ikea laat zijn oog vallen op
bedrijventerrein Bospoort in Lei
derdorp voor een nieuwe vestiging.
11 De 28ste Singel loop levert
een recordbedrag van 9.500 euro
op.
12 Quick Boys wordt kampioen
in hoofdklasse A na een klinkende
4-0 overwinning bij Excelsior
Maassluis.
14 Scholieren van het ROC Lei
den ontsnappen aan de dood als,
op weg naar Parijs, hun bus com
pleet uitbrandt. Er vallen zes licht
gewonden.
14 Een Lissenaar schiet zijn ex-
vrouw dood en daarna zichzelf.
18 De Haagse rechtbank ver
klaart de bouw van 74 vakantiewo
ningen aan de Wijde Aa illegaal.
22 Een Inval op het woonwagen
kamp Trekvaartplein met tweehon-'
derd agenten. Er volgen negen ar
restaties.
23 Drie kramen vliegen in brand
op Leidse markt nadat een kippen-
kar ontploft.
26 Dirk Kuyt zit voor het eerst bij
de selectie van Oranje.
29 De lintjesregen daalt weer
neer. Ook Warmonder Maarten 't
Hart accepteert zijn onderschei-
ding. |s m
30 Koninginnedag dreigt in het
water te vallen als het 's morgens
begint te stortregenen. Als in de
loop van de dag weer een waterig
zonnetje doorbreekt, wordt het
toch nog een feest.
Brand bij hockeyvereniging Forescate. Foto: Hielco Kuipers
ALGEMEEN
10 Een dag na de val van Bag
dad keert de rust enigszins terug
in de Iraakse hoollbtad. Ameri
kaanse troepen proberen de
laatste verzetshaarden op te rui
men. Intussen blijft onduidelijk
heid bestaan over het lot van
president Saddam Hussein.
12 Hij is het 'enfant terrible'
van het Belgische koningshuis
maar onder de Belgische bevol
king razend populair. Prins Lau
rent (39), rebel met een kroon,
trouwt met de 29-jarige landme
ter Claire Coombs.
15 De rechtbank in Amster
dam veroordeelt Volkert van der
G. tot achttien jaar cel voor de
moord op Pim Fortuyn op 6 mei
2002. Volgens de rechtbank is
overtuigend bewezen dat de
man Fortuyn met voorbedachten
rade, 'na rustig overleg en kalm
beraad', heeft vermoord. Tegen
de verdachte was levenslang ge-
eist. De rechtbank vindt dit ech
ter een te zware straf voor een
enkelvoudige moord.
