KUNST CULTUUR
'Geen chemie tussen Bogart en Bergman'
Knappe typetjesmakerij door Kraaijkamp en Steenbeeke
Liever achter een instrument
dan achter het aanrecht
m
O
R5
Leiden
m
Alphen aan den Rijn
Voorschoten
Energieke Roy
Goodman op
hemels niveau
cal Lodewijk
op de fles
woensdag 24 december 2oo3
- De musical over
ntiende-eeuwse Beier-
ikjeskoning Lodewijk II
t. De ongeveer 360 me
ers zijn vanaf 1 januari
s. Speciaal voor de
was in 2000 in het
ïitse Füssen aan de
i de Alpen een theater
1. Volgens Duitse me
pt het project met 24
euro schulden. De
eester van Füssen
at plaatselijke inves-
de musical nog kun-
den. 'Het stuk Verlan-
Het Paradijs' is het
ïgspel ter wereld dat
ek wordt opgevoerd
het verhaal in het
eelde, aldus de direc-
:n steenworp afstand
theater groeide de
de musical, de Beier-
Lodewijk (Ludwig),
ïensenschuwe koning,
end was met de Oos-
keizerin Sissi, liet bij
iet wereldberoemde
feuschwanstein bou-
w/Oranje
emière
g - Bij het Nationale
q Den Haag gaat op 22
liet toneeldrama
Dranje in première. Pe-
|man regisseert het
t competentiestrijd en
b identiteit dat zich af-
de psychiatrische
krang in een grote stad.
branje trok in Londen
Jr lang volle zalen. In
ïrlandse versie spelen
heer Bram van der
ennis Rudge en Pieter
Sman.
be muziek
ireker
am - Op 14 januari
iziekcentrum De IJs-
Amsterdam in het te-
muziek op joodse the-
•zzosopraan Almuth
•ariton Pierre Mak en
farien van Nieukerken
's avonds liederen
il Kletzki, gerestau-
bmposities van Victor
jen de wereldpremière
[liederencyclus die
'Trujillo schreef.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Hoofd in de wolken' van
Marie Jones. Spel: John Kraaijkamp jr. en
Laus Steenbeeke. Regie: 8ruun Kuijt.
Gezien: 23/12, schouwburg Leiden
Laat één acteur acht rollen door
elkaar spelen en hij kan zich in
zijn vak uitleven. Zonder ver
kleedpartijen, maar alleen met
stem, een enkel accessoire en
natuurlijk houding en gebaar.
John Kraaijkamp jr. is zoiets wel
toe te vertrouwen. In de pro
ductie 'Hoofd in de wolken'
schiet hij voortdurend heen en
weer tussen uiteenlopende per
sonages als een beroemde film
ster uit Hollywood, een eigen
gereide regieassistent en een
eenvoudige figurant uit Bra
bant. En dat zijn er slechts drie
van de acht. Laus Steenbeeke
neemt ook nog eens zeven ver
schillende rollen op zich. Ook
hij is op de eerste plaats een
eenvoudige figurant uit de Bra
bantse Peel. Daarnaast mag hij
onder meer een oude man spe
len en de jonge assistente An-
gélique. Hij doet absoluut niet
onder voor Kraaijkamp, beide
acteurs blijken tegen elkaar op
gewassen.
De grap van het stuk zit dus op
de eerste plaats in de constante
rolwisselingen. Het levert fraaie
staaltjes acteertechniek op.
Twee jongens uit een bekrom
pen boerendorp die even mo
gen wegdromen in de illusiefa-
briek van Hollywood. Maar he
laas kunnen beide acteurs nau
welijks verder komen dan knap
getimede typetjesmakerij. Dat
heeft te maken met de hoeveel
heid rollen, het heeft zeker ook
te maken met het verhaalgege
ven. Als je een Amerikaanse
filmploeg laat werken in een
Brabants dorpje met figuranten
uit de plaatselijke bevolking,
dan lijkt een clichématige uit
vergroting welhaast onont
koombaar. En dat is dan ook
meteen de zwakke kant van de
ze productie. Ondanks de po
ging om een diepere betekenis
laag aan te brengen toont het
stuk meestentijds alleen de bui
tenkant.
Naar verluidt is 'Stones in his
Casablanca: een filmklassieker die met tegenzin werd gemaakt
lM
jvers op
(ernachten
ig - Het internationale
festival Wintemach-
:n Haag ontvangt tus-
18 januari meer dan
schrijvers, dichters,
en muziekgroepen
n landen. Het thema
legende editie van het
I Is ToekomstOdealen-
I let Theater aan het
In het Filmhuis treden
^eer op Gerrit Komrij,
loudou, Manon Up-
'wid el Haji en Aad van
rlaH-
door Pieter van Lierop
new york - Het is zestig jaar ge
leden dat de filmklassieker 'Ca
sablanca' drie Oscars won. De
zoon van Humphrey Bogart, een
dochter van Ingrid Bergman en
een zoon van scenarist Philip
Epstein halen herinneringen op
aan de fameuze samenwerking
van hun ouders. Meest verras
sende ontboezeming: Ondanks
alle vervoering die Bogart en
Bergman nog steeds bij het pu
bliek teweeg brengen, konden
deze twee sterren absoluut niet
met elkaar overweg.
Het filmverhaal is bekend: Tij
dens de tweede wereldoorlog is
Bogart een nachtclubeigenaar
in Marokko waar de Fransen
van Vichy collaboreren met de
nazi's. Als voormalige geliefde
van Bogart duikt Ingrid Berg
man op en hij stelt haar in staat
om met haar echtgenoot, een
politieke vluchteling, per vlieg
tuig te ontsnappen, in weerwil
van wat hij zelf nog steeds voor
die vrouw voelt. Volgens de
bloedverwanten van de hoofd
rolspelers en scenarioschrijvers
kwam zelden een zo geroemde
film zo verschrikkelijk moei
zaam tot stand.
In 1942 was de 27-jarige, uit
Zweden afkomstige Ingrid
Bergman net bezig Hollywood
te veroveren en had geen trek
om 'Casablanca' te doen. Ze
werd echter gedwongen de
Franse vedette Michèle Morgan
te vervangen die het zich wél
kon permitteren om te weige
ren. Pia Lindstrom: „Michèle
Morgan had 55.000 dollar ge
vraagd voor de rol. Dat vond
producent Jack Wamer te veel.
Vervolgens heeft mijn moeder
het moeten doen voor 30.000
dollar minder."
De rol van Bogart was eerder
vergeefs aangeboden aan Ro
nald Reagan, die dus de kans
liet schieten om tenminste één
memorabele film na te laten en
die later Amerikaans president
moest worden om alsnog een
plaats in ons geheugen te ver
werven.
De regie van 'Casablanca' was
eerst aan William Wyler toebe
dacht, die feestelijk bedankte
voor de eer, waarna Michael
Curtiz de opdracht in zijn maag
kreeg gesplitst. Vreemd was de
blijkbaar algemene tegenzin
geenszins, want zelfs toen men
met draaien begon, was er nog
steeds geen voltooid script. Op
dit punt worden de interviews
tegengesproken die als extra's
zijn toegevoegd aan de in Ne
derland zojuist uitgebrachte
dubbele jubileum-DVD van
'Casablanca'. Daar wil men het
doen geloven dat alleen Ingrid
Bergman opzettelijk in het on
gewisse werd gelaten over de
afloop van het verhaal. Maar
Leslie Epstein weet zeker dat er
tot op de laatste draaidag aan
het script werd geknutseld.
Volgens Stephen Bogart had
zijn vader 'Casablanca' be
schouwd als een tussendoortje:
„Het was geen film waar hij
met speciale gevoelens op te
rugkeek. Maar vergeet niet dat
hij in 1942 vier films heeft ge
daan. Hij ging van de ene klus
door naar de volgende. Trou
wens, ondanks die drie Oscars
heeft het tot de jaren zestig ge
duurd voor 'Casablanca' werd
erkend als een mijlpaal in de
filmgeschiedenis. Dat is eigen
lijk pas gebeurd na de dood van
mijn vader in 1957, toen hij ook
zelf inmiddels een legende was
geworden."
En volgens Pia Lindstrom rea
geerde Ingrid Bergman (overle
den in 1982) onaangenaam ge
troffen als iemand nog eens de
titel van die film liet vallen: „Ze
had aan het maken van andere
films aanmerkelijk meer plezier
beleefd. Sorry, Steve, maar ze
kon niet overweg met jouw va
der. Mijn moeder was er op dat
moment helemaal op gefocust
om met Cary Cooper te gaan
spelen in 'From Whom The
Bells Tolls'. Die productie werd
uitgesteld en vervolgens werd
mijn moeder door Columbia-
baas David O. Selznick uitge
leend aan Wamer om even 'Ca-
Bogart en Bergman: zo op het oog was alles koek en ei, maar de werkelijkheid was anders. Foto: GPD/PR
sablanca' te doen. Acteurs wa
ren in die dagen vrijwel 'eigen
dom' van studio's, iets waar zij
grote moeite mee had. Ze is er
dus met enorme tegenzin aan
begonnen maar heeft er - pro
fessioneel als ze was - haar best
op gedaan. Daarom moet ik zo
ontzettend lachen als ik terug-
n Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
ssionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
gt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
spelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
ine Simon uit Leiderdorp die met vriendin Saskia Heerink uit
Doetinchem het duo Kitchen Bitches vormt.
willen niet in de keu-
de foto. Hun naam Kit-
litches is bij toeval ont-
Achter hun instrumen-
lelen ze zich beter thuis
chter het aanrecht. Een
t;t met wie ze wel eens
ïwerken, hielp het twee-
1 deze naam. Saskia
I Ink: „We zaten bij mij
te musiceren. Natuurlijk
ICIdaardoor geen tijd om
en. Ik stelde voor naar
fetaria te gaan. Die gita-
i toen dat wij bepaald
keukenprinsessen wa-
naar eerder Kitchen Bit-
JVandaar."
soms roept hun naam
iaties op met Rockbitch.
deze vrouwengroep,
•oral bekend was wegens
iuele uitspattingen op
ium, houdt het duo
:rre. „Wij zijn heel keu
telt Jacqueline Simon,
luziek moet het doen."
Ijkbaar lukt het het twee-
rs p met de zelfgeschreven
p te overtuigen, want on-
wonnen ze de eerste
lengop Goudzuiken 2003. Op
Itival in Groningen wordt
Br gezocht naar het
mooiste lied in Gronings dia
lect. De Kitchen Bitches gin
gen met de eer strijken met
een ingetogen en gevoelig lied
over het Oosterpark.
„Ik kom oorspronkelijk uit
Groningen", vertelt Jacqueline
Simon. De 'knauw' in haar
stem verraadt haar herkomst.
„Ik ben opgegroeid aan de
rand van het Oosterpark. In
mijn herinnering waren de ra
men van ons huis altijd besla
gen. Ik tekende op de ruiten
en keek uit over het park, ter
wijl ik nog geen idee had hoe
onveilig de wereld eigenlijk is.
Daar gaat het liedje kort sa
mengevat over."
De jury was onder de indruk
van het broze popliedje. Er
werd gesteld dat tekst en mu
ziek met elkaar kloppen. „Een
natuurlijk nummer", luidde
het oordeel. De dames won
nen er opnametijd mee, zodat
ze het nummer nu in een pro
fessionele studio kunnen op
nemen in plaats van op de
zolder van de Leiderdorpse
rijtjeswoning van Jacqueline
Simon. „Hopelijk opent deze
prijs ook andere deuren, zodat
we zo nu en dan eens kunnen
Jacqueline Simon (rechts) en Saskia Heerink timmeren als Kitchen Bitches aan de weg.
Foto: Hielco Kuipers
optreden of een liedje voor ie
mand anders kunnen schrij
ven", aldus Saskia Heerink.
De vriendinnen kennen elkaar
uit de Achterhoekse band
Black to Red, waar ze een jaar
of tien geleden samen in
speelden. Jacqueline was
leadzangeres en Saskia deed
toetsen en tweede stem. „We
speelden rock en blues", her
inneren ze zich. „Er was altijd
weinig tijd om de nummers
goed uit te werken. Dat von
den wij jammer. Wij wilden
meer met de stem doen." Na
het uit elkaar vallen van Black
to Red ging Saskia Heerink
muziektherapie studeren, so
listen op de piano begeleiden
en zelf muziek schrijven. Om
dat zij naar eigen zeggen
slecht in het maken van tek
sten is, zocht ze contact met
Jacqueline die op dat gebied
sterker is. En zo werden de
Kitchen Bitches geboren, een
popduo met folkinvloeden.
Bij het schrijven van liedjes
gaat het duo soms onortho
dox te werk. Hoewel zij het
minst bedreven is op de toet
sen kruipt Jacqueline dan bij
voorbeeld achter de piano,
terwijl Saskia erbij begint te
zingen. „Als je niet belem
merd wordt door kennis, kan
dat de creativiteit ten goede
komen", zegt de Leiderdorp-
se. „Ik had eens een tekst ge
maakt over mijn vader die
vroeger altijd op mij wachtte
als ik ging stappen. Saskia
heeft daar een merengue bij
gemaakt. Daar zou ik zelf
nooit opgekomen zijn, maar
het pakte goed uit."
Het gaat niet altijd goed. De
dames geven toe dat er ook
wel eens irritaties ontstaan.
„Maar we kunnen eikaars kri
tiek verdragen. En na een
woordenwisseling borrelen al
tijd de beste ideeën op. In de
band werd vroeger altijd alles
met de mantel der jovialiteit
bedekt. Dat is niet goed, want
van kritiek groei je." Ze zijn nu
zover gegroeid dat ze wel met
zijn tweeën of liever nog aan
gevuld met een violist of een
cellist het podium op durven.
Een kroeg, een open podium,
een klein theatertje. „We kun
nen niet altijd op deze zolder
blijven klooien."
Theo de With
LIDO tel. 071 - 5124130 5133210, Steenstraat 39
Finding Nemo a.l., Ned. gespr., vr za 14.30; zo t/m wo 13.00
15.30.
Scary Movie 3 12 jr., dag. 19.00 21.30.
Finding Nemo a.l., Engelse versie, dag. 19.00 21.30; vr za ook
14.30; zo t/m wo ook 13.00 15.30.
Pipo en de P-P-Parelridder a.l., vr za 14.30; zo t/m wo 13.00
15.30.
De Passievrucht 12 jr., dag. 19.00.
Master and Commander 12 jr., dag. 21.30.
Looney Tunes Back in Action a.l., Ned. gespr. vr za 14.30; zo t/m
wo 13.00 15.30.
S.W.A.T. 12 jr., dag. 18.45 21.30.
STUDIO tel. 071 - 5124130 5133210, Steenstraat 39
Love Actually a.l., dag. 18.45 21.30; vrza ook 14.00; zo t/m wo
ook 13.00 15.30.
LUXOR tel. 071 - 5121239, Stationsweg 19
The Lord of the Rings 3 12 jr., do vr 20.30; za t/m wo 16.30
20.30.
Pietje Bell 2 a.l., za 14.00; zo t/m wo 12.00 14.15.
TRIANON tel. 071 - 5123875, Breestraat 31
The Return of the King dag. 20.30; za t/m wo 14.00.
Goodbye Lenin! dag. 18.45 21.30.
Kill Bill dag. 21.30.
Pipo en de P-P-Parelridder za t/m wo 14.00.
Kees de Jongen za t/m wo 16.15.
Elf za t/m wo 14.00 16.15.
Love Actually dag. 18.45 21.30.
HET KIJKHUIS tel. 071 - 5661585, Vrouwenkerksteeg 10
De Passievrucht dag. 19.00.
Kill Bill dag. 21.30.
Etre et Avoir dag. 19.30 en 22.00.
Zaterdag Tweede kerstdag ook gesloten
IA
A
O
EUROCINEMA tel. 0172 - 420800; reserveren 24 uur per dag:
tel. 0900 - 2045678, Van Boetzelaerstraat 6, www.jtbioscopen.nl
The Lord of The Rings - The Return of the King 12 jr., do 19.30;
vrt/m wo 16.00 20.15.
S.W.A.T. 12 jr., dag. 18.45.
Scary Movie 3 12 jr., dag. 18.45 21.30.
Love Actually a.l., dag. 21.15.
Pietje Bell 2 a.l., vrt/m wo 13.30 16.15.
Finding Nemo a.l., Ned. gespr., vr t/m wo 13.30 16.00.
Finding Nemo a.l., Engels gespr., Ned. ondertiteld, dag. 18.45
21.30.
Pipo en de P-P-Parelridder a.l., vr t/m wo 13.45.
Looney Tunes: Back in action a.l., vrt/m wo 16.15.
PARKFILMHUIS tel. 0172 - 492982, Cornelis Geellaan 2
Swimming Pool vr di 20.30; zo 15.30.
Dogville za zo ma 20.30.
Astrid Lindgren Kinderfilmfestival:
Pippi gaat van boord (4+) vr za 14.30.
Ronja de Roversdochter (8+) ma di 14.30.
CULTUREEL CENTRUM, tel. 071 - 5612377, b.g
53897069, Prinses Marijkelaan 4
Etre et Avoir 12 jr., za zo ma 20.15.
Extra achtergronden bij de films in de regio vindt u via de filmagenda
op onze-website www.leidschdagblad.nl
pockets' in Londen een door
slaand succes geweest. Dat is
hier aanzienlijk minder. Bij de
laatste voorstelling, gisteravond
in de Leidse schouwburg, is de
zaal maar voor de helft bezet.
Traditiegetrouw wil er bij een
demière nog wel eens gerom
meld worden. Dat gebeurt hier
niet. Kraaijkamp komt hooguit
één a twee keer heel even in de
verleiding. Gelukkig geven ze
daar niet aan toe. Het zou het
echte speelplezier voor het pu
bliek hebben bedorven.
lees over die bijzondere chemie
die er tussen Bogart en Berg
man op de set zou hebben
plaats gevonden."
Als ze niet samen op de set
stonden, deden deze hoofdrol
spelers hun uiterste best elkaar
te mijden en verscholen ze zich
zo veel mogelijk in hun trailers.
„Maar het pleit voor allebei dat
ze hun vak zo serieus namen
dat als je de film nu ziet him ro
mantische scènes nog steeds
volmaakt overtuigend overko
men", zegt Pia. „Toch heb ik
haar wel eens ooit over Bogart
horen zeggen: 'Ik heb hem ge
kust maar ik heb geen flauwe
notie wie hij was'."
Stephen Bogart: „Ik wist inder
tijd ook nauwelijks wie hij was.
Ik was acht toen hij stierf. Ik
ben me pas later in hem gaan
verdiepen. 'Casablanca' is nooit
mijn favoriete Bogart-film ge
weest. Als ik vroeger mijn vader
in een film terug wilde zien,
keek ik het liefst naar 'To Have
And Have Not', waar het ten
minste mijn eigen moeder was
die hij kuste. Tegenwoordig zou
ik 'Treasure' of 'The Sierra Ma-
dre' zijn beste film noemen of
'The Caine Mutiny', waarvoor
hij echt geknokt heeft om hem
te kunnen maken."
Bergmans dochter Pia meent te
weten waarom 'Casablanca'
nog steeds zo tot de verbeel
ding spreekt: „De film verte
genwoordigt de rol van het ide
ale Amerika in de wereld. Het
karakter van Bogart is cynisch
en hard, maar van binnen is die
man een en al blanke pit. En
dat is een beeld dat Amerika
nog altijd van zichzelf koestert.
Deze film is tijdloos omdat ook
het verhaal dat eigenlijk is. Je
ziet een mythisch Casablanca
dat niets van doen heeft met
het echte Casablanca van 1942.
Men heeft niet eens geprobeerd
om de realiteit na te bootsen.
Bij filmmaatschappij Wamer
Brothers moest alles op een
koopje en deze film werd ge
draaid in de decors die nog
over stonden van 'The Desert
Song'. Maar de morele strek
king van de geconstrueerde
mythe was duidelijk genoeg en
is dat nog steeds."
muziek recensie
Maarten Baanders
Concert- 'Weihnachtsoratorium' (J.S.
Bach) door Bachkoor Holland
Concertgebouw Kamerorkest o.l.v. Roy
Goodman. Gezien: 23/12 Pieterskerk,
Leiden.
Het is prachtig te zien hoe diri
gent Roy Goodman zich met
zijn hele lichaam in de muziek
inleeft. Geen nuance, lijn, ac
cent of echo gaat verloren,
dankzij de suggestieve gebaren
waarmee hij het Bachkoor
Holland en het Concertge
bouw Kamerorkest in de mu
ziek betrekt. Door korte dyna
mische golven aan te brengen
geeft hij vooral de begeleiding
een fraai reliëf en haalt hij
wendingen in de muziek naar
voren, die je doen beseffen
hoe rijkgeschakeerd het
'Weihnachtsoratorium' van
Bach is. Zijn oog voor detail
staat hem niet in de weg de
muziek veel vaart en spanning
te geven. Hier wordt gediri
geerd met overgave. Een in
drukwekkende uitvoering is
het resultaat.
De verschillende stemmingen
in dit uit zes cantates bestaan
de werk komen sterk tot hun
recht. Zo klinkt de tweede can
tate bijvoorbeeld opmerkelijk
zacht en mysterieus na de kla
terende eerste cantate met zijn
grote rol voor de trompet.
Maar ook binnen iedere canta
te horen we het koor een rijk
dom aan stemmingen en kleu
ren naar voren brengen. Ener
giek en vloeiend zijn veel koor-
passages, kalm en bezinnend,
licht en donker zijn de kora
len, en wemelend volgen de
partijen elkaar op als de her
ders in opgewonden stem
ming besluiten naar Bethle
hem te gaan. Het koor voert
dit alles spannend, helder en
met een uitstekende balans
uit.
Karakteristiek is het aandeel
van de solisten. Alt-mezzoso
praan Judith Németh maakt
meteen in haar eerste Aria 'Be-
reite dich, Zion' indruk met
een gedecideerde en tegelijk
zachtaardige manier van zin
gen. Later, in de aria 'Schlafe,
mein Liebster', ontwikkelt ze
een subtiele verinnerlijking, en
in de aria 'Schliesse, mein
Herze' bereikt ze een overgave
die licht bedwelmend werkt.
Extravert en energiek is de te
nor Markus Brutscher. Het
meest schittert hij in de aria
'Ich will nur dir zu Ehren le-
ben', waarin hij de virtuoziteit
van de vioolbegeleiding met
een indrukwekkende lichtheid
overneemt.
De humoristische echo-aria
'Flösst, mein Heiland' is de so
praan Caroline Stam op het lijf
geschreven. Lieflijk, speels en
met een zachte zorgvuldigheid
voert ze deze passage uit.
Maar dat ze de ernstige voor
dracht, zonder haar lichtheid
te verliezen, ook beheerst,
blijkt in 'Nur ein Wink'. De bas
Maarten Koningsberger heeft
een krachtige, overtuigende
stijl, waaruit zich veel drama
tiek (zoals in de Herodes-pas
sage), maar ook iets pastoraals
kan ontwikkelen, zoals in 'Er-
leucht auch meine finstre Sin-
nen'.
Veel bezoekers
voor Pietje Bell 2
rijswijk/anp - De Nederlandse
jeugdfilm 'Pietje Bell 2: De jacht
op de Tsarenkroon' heeft sinds
de première vorige week 45.000
bezoekers getrokken. De film
bracht in de bioscoop tot nu
toe 227.716 euro op. Ter verge
lijking; Minoes bracht in het
openingsweekeinde 178.585 eu
ro op, Pietje Bell 1 207.000 euro
en de recent uitgebracht Pipo
en de P-P-Parelridders 158.000
euro. Dat heeft filmmaatschap
pij Buena Vista gisteren be
kendgemaakt. De avonturen
van het Rotterdamse schoffie
zijn in 128 bioscopen te zien.
Volgens Buena Vista zijn voor
de kerstperiode duizenden re
serveringen gemaakt voor Pieq'e
.Bell 2.
