1
'Er wordt met zo veel liefde gewerkt'
KUNST CULTUUR
Josée Ruiter wil te
veel met Tsjechov
Vox Humana als een instrument
Huiveringwekkend
mooi duet Hollandia
IJselijke beheersing bij Cappella Pratensis
actei
R7
Gouden speld
voor dirigent
Van Marion
Ted de Braak, standwerker in wereldpiste van Circustheater Carré
Weer verdachte diefstal
van Van Gogh's gepakt
buut P. Diddy
I Broadway
3 sta;
maal
Rapper en producer
Combs, beter bekend als
dy, gaat in een opvoering
oadway spelen. Vanaf
staat hij in 'A Raisin in the
een drama van Lorraine
sbury over een zwart gezin
iaar een volledig blanke
in Chicago verhuist. De
ian de cast wordt ingevuld
doorgewinterde Broad-
teurs. P. Diddy zelf heeft
geen ervaring in het
maar speelde al wel en-
tollen in films.
donderdag l8 DECEMBER 2003
muziek recensie
Maarten Baanders
Concert: Rijnlands Chr. Mannenkoor Vox
Humana. Gezien: 17/12,
Stadsgehoorzaal, Leiden
De grote boeketten en de lange
rijen kerststerren langs het po
dium lijken te willen zeggen dat
het kerstconcert van Vox Hu
mana dit jaar anders is dan in
andere jaren. Niet alleen kerst
mis wordt met dit concert ge
vierd, ook het afscheid van diri
gent Sander van Marion geeft
dit concert een feestelijk tintje.
Zijn vertrek doet vreemd aan,
want de kracht die hij al die ja
ren aan het koor heeft gegeven,
is ook op deze avond sterk aan
wezig. Van Marion heeft de re
gie zo perfect in handen en
straalt zoveel thuisgevoel bij
zijn koor uit, dat de gedachte
aan stoppen bij niemand zou
opkomen.
Het is een wonder zo snel als
Van Marion en het koor erin
slagen de sfeer in de Stadsge
hoorzaal totaal te veranderen.
Zingend en met kaarsen in de
hand komen de mannen langs
de zijkanten van de zaal naar
het podium en stellen zij zich
op onder een grote, stralende
ster. Het diepe, warme stemge
luid geeft dit kerstconcert een
bijzondere concentratie. Het
koor is als een subtiel instru
ment. Sober, fluisterend bijna,
klinkt 'Stille Nacht'. Via een
veerkrachtig, opwekkend 'Nun
danket alle Gott' van Bach,
bouwt het koor een indrukwek
kende volheid op in bijvoor
beeld het 'Sanctus' van Gou
nod. Grote kracht laat het ho
ren in 'Christians awake' van
Rathbone, om in 'Still ist die
Nacht' van Pfeil in een ontroe
rend warm register terug te ke
ren.
Sterk is het koor ook als het met
een bedekt timbre precies de
goede ondergrond biedt aan de
solisten. Sopraan Lisette Em-
mink heeft een mooie, volle
stem en weet in alle soorten
muziek precies hoeveel ze moet
geven. In de lichte, vitale, soms
speeldoosachtige stukken van
Ryba bijvoorbeeld, legt ze pre
cies zoveel soberheid dat deze
muziek spannend wordt. Warm
en van een soms pastorale
zachtaardigheid is de stem van
bas-bariton Peter Duyster, die
vooral in 'Maria's Wiegenlied'
van Reger een uitstekende
combinatie met Emmink
vormt.
'Bethlehem' van Maunder
wordt door koor en solisten
met een prachtige dramatische
opbouw uitgevoerd. De goed
getroffen dosering van Emmink
doet ook hier wonderen. De
welluidende, vrolijke melodieën
verleiden gemakkelijk tot te
grote vlotheid, maar Emmink
zingt ze met een ingehouden
geladenheid, waaruit later een
rijkdom aan expressie tot bloei
kan komen. In de herderspas
sage sluit Duyster hierop met
een tedere vertolking aan,
waarna Emmink met geestdrift
de verblindende komst van Je
zus bezingt en het koor fier en
opgewekt de glorie van God uit
roept. Alle warmte en diepte
gooit Vox Humana in de strijd
om dit stuk af te sluiten met
een verheffende en vervulde
climax.
leiden - Sander van Marion,
scheidend dirigent van het
Rijnlands Christelijk Mannen
koor Vox Humana, heeft gister
avond de gouden speld gekre
gen van de gemeente Leiden.
Van Marion heeft 33 jaar leiding
gegeven aan het koor waarvan
hij gisteravond afscheid nam
met een kerstconcert in de
Stadsgehoorzaal. Wethouder
Geertsema reikte hem bij die
gelegenheid de speld uit. ,,Het
lijkt me lastig voor een musicus
om met pensioen te gaan," al
dus Geertsema. „Je kunt toch
niet een knop omdraaien zodat
de muziek ineens voorbij is!"
Van Marion nam in 1970 het
initiatief tot oprichting van Vox
Humana. Met het koor verzorg
de hij niet alleen kerstconcerten
in de Stadsgehoorzaal, maar
ook kerstnachtdiensten in de
Pieterskerk en benefietconcer
ten voor zieken en bejaarden.
Hij maakte met het koor diverse
concertreizen naar het buiten-
w
Sander van Marion krijgt van wethouder Geertsema de gouden speld van de gemeente Leiden: „Het lijkt
me lastig voor een musicus om met pensioen te gaan." Foto: Taco van der Eb
land, onder meer naar Oxford,
Parijs en Londen. Jaarlijks luis
tert Vox Humana met de Ko
ninklijke Militaire Kapel ook de
traditionele Herdenkingsdienst,
op 3 oktober in de Pieterskerk,
op. Sander van Marion heeft
verder veel orgelconcerten ge
geven waarvan de opbrengst
bestemd was voor de restaura
tie van het Van Hagerbeerorgel
in de Pieterskerk.
meille blijft
issen voor
cht/leiden - Corneille is tij-
het Nationale KunstGala
Jaarbeurs in Utrecht geko-
ils Kunstenaar van het Jaar
Daarmee versloeg Cor-
ia-Iizeven andere finalisten
wie Karei Appel. Leide-
;per Faassen eindigde
tweede plaats. De verkie-
rerd dit jaar voor het eerst
auden. Meer dan 4000 voor-
iten hebben de genomi-
le kunstenaars bepaald. In
iveede ronde zijn meer
10.000 stemmen op de ge
ineerde kunstenaars uitge-
q it. Die ronde leverde acht
Tsten op. De derde en laat-
Dnde had dinsdag plaats,
bij circa 275 aanwezigen
eille als Kunstenaar van
aar kozen. Als meest veel-
vende beeldend kunste-
werd Jacques Tange geko-
hterscollectief
Katwijk
vijk - Het Katwijkse Dich-
CarPet heeft, na het
rolle 'Poëzie aan Zee
besloten met twee ande-
ilnemers een collectief te
Aanleiding voor de op-
ig van het collectief is de
ide belangstelling van
die zich actief met poë-
fjg willen houden. De le-
het dichterscollectief
uit Katwijk, Rijnsburg
lenburg. Met fnsse en
evenementen wil het
ctief inwoners uit die drie
eenten laten kennismaken
poëzie. Gedacht wordt on-
neer aan een Huiskamer-
val, gedichten aan bed, het
liceren van gedichtenbun-
en boekenleggers en het
niseren van open podia.
tdelijk krijgt
tt meer geld
haag - Er komt voorlopig
i extra geld van het rijk voor
Stedelijk Museum in Am-
lam, na de eerder toegezeg-
ijf miljoen euro. Een meer-
leid van de Kamer ziet op
noment geen mogelijkheid
eens zo'n bedrag uit te
ken voor de renovatie van
museum. Zowel D66 als de
A hadden het voornemen
eweek bij de bespreking
de Najaarsnota te kijken of
intbrekende vijf miljoen
den worden gevonden. Mo-
jk wordt bij de Voorjaarsno-
pnieuw bekeken of er geld
rhet museum te vinden is.
door Hans Visser
Amsterdam - „Ik zal het even
voor je aantrekken", zegt Ted de
Braak. Even later poseert hij in
de sterrenkleedkamer van thea
ter Carré met zijn splinternieuwe
rode fluwelen jas en zwarte,
roodgebiesde broek. Om het af
te maken zwaait hij even de
wandelstok met fonkelende
knop. En onder een hoge zijden
hoed, even boven zijn grijs ge
worden maar nog altijd opkrul
lende markante snor, glinsteren
twee ogen vol pure pret.
Vanavond maakt de voormalige
acteur, cabaretier, presentator
van talloze radio-uitzendingen
en het gezicht van televisiepro
gramma's als 'de Tedshow' en
het satirische 'Farce Majeur',
zijn debuut als spreekstalmees-
ter in het Wereldkerstcircus van
het Amsterdamse Carré. Hij
volgt Peter van Lindonk op, die
hem vijftien jaar in die rol voor
ging. Daarmee is de in 1935 te
Arnhem geboren Ted de Braak
terug in het vak dat hij acht jaar
geleden abrupt verliet.
„Ik was zestig en presenteerde
nog dagelijks het televisiespel
letje 'Topscore'. Maar opeens
moest dat 'jonger'. Ik vond toen
dat ik er maar beter helemaal
mee kon ophouden. Mijn
vrouw en ik hadden daar al
eens over nagedacht, maar het
eerste jaar was het toch nog
wennen. We zijn gaan reizen
met de camper en nu wonen
we heerlijk in Zuid-Frankrijk,
vlakbij Montpellier. Ik werk elke
dag een paar uur aan liedjes en
ideeën, we hebben een bewer
kelijke tuin en in de buurt zijn
er veel festivals en tentoonstel
lingen."
Maar onlangs werd die Zuid-
Franse droom onderbroken: „Ik
kreeg e-mail uit Nederland: of
ik er over wilde nadenken om
als spreekstalmeester de num
mers in het Wereldkerstcircus
te gaan aankondigen. Ik belde
meteen terug. Want in Carré
werk je met de top van de cir
cuswereld voor een warm pu
bliek van pure liefhebbers. Je
hoeft de mensen hier niet in te
pakken. Ze weten wat ze mogen
verwachten en kunnen elk
nummer op zijn waarde schat
ten. Maar ik moet wel heel ge
disciplineerd werken, precies
als iedereen in het circus."
„Ik kan dus niet zoals in een te-
Ted de Braak, in zijn splinternieuwe rode fluwelen jas en zwarte, rood gebiesde broek, als spreekstal
meester in het Wereldkerstcircus. Foto: GPD/Roy Beusker
levisieshow tussendoor nog wat
grappen maken, want dan hou
ik de artiesten op. Alles wat ik
doe en zeg moet passen in het
programma. We vormen in en
om de piste een team, waarin
we allemaal van elkaar afhanke
lijk zijn. De artiesten net zo
goed als de mannen die het net
voor de trapezewerkers span
nen. Iedereen beseft dat en
heeft dan ook respect voor el
kaar. We zijn allemaal blij met
het succes van de ander. Want
dat is het succes van onze voor
stelling. Naijver, jaloezie komt
hier niet voor."
„Bij de televisie hoorde je de
laatste jaren steeds vaker praten
over doelgroepen en marktaan
delen. Maar hier wordt met zo
veel liefde gewerkt... Neem die
jongen met het leeuwennum
mer. Je hoort vaak protesteren
tegen een circus met dieren,
maar als je ziet hoe fantastisch
die leeuwen het vinden als hij
met ze aan de gang gaat. 'My
girls', noemt hij zijn leeuwin
nen. Je ziet ze genieten als ze
door het zaagsel rollen en hij ze
op hun buik krabt. En als hij ze
föhnt hoor je ze spinnen. Ze
houden van die aandacht, net
als poezen. Als hij ze slecht zou
verzorgen, zouden ze er wel an
ders uitzien."
„En dan die Koreanen met hun
luchtnummer: ze maken in één
sprong vijf salto's en draaien
dan ook nog om hun as. Ze
doen dat een paar keer per dag
en toch zie je ze steeds weer re
peteren. Jammer dat het pu
bliek dat niet meemaakt: je
moet nu eenmaal de illusie be
waren. Gisteravond heb ik met
ze geoefend op de uitspraak
van hun namen: gelachen dat
ze hebben! Op mijn beurt help
ik de buikspreker: hij wil zo
graag tegen het publiek wat Ne
derlandse zinrietjes zeggen."
Eigenlijk was het dus helemaal
niet zo'n vreemd idee om Ted
de Braak uit te nodigen als
spreekstalmeester. Het kietelen
van het 'hooggeacht publiek'
met tot de verbeelding spreken
de woorden, is hem niet
vreemd. Maar zijn optreden is
Carré is zeker niet het opstapje
naar een comeback. „Ik heb
pas nog wel met veel plezier
meegewerkt aan een terugblik
op 'Farce Majeur', die op 29 de
cember wordt uitgezonden. We
combineren daarin teksten over
de actualiteiten van nu met
liedjes en sketches uit de pro
gramma's van vaak meer dan
twintig jaar geleden. Natuurlijk,
soms zie ik nog wel eens een
erg goede show met een groot
orkest en dan denk ik wel eens
even... Maar ach, het bevalt ons
prima zo."
Wereldkerstcircus, Koninklijk
Theater Carré, Amsterdam,
t/m 4 januari. Uitzending Te
rugblik Farce Majeur", 29 de
cember, Nederland 1, 19.00
uur.
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'La musicatwee' van
Hollandia. Tekst: Marguerite Duras
Vertaling: Tom Blokdijk. Regie: Paul
Koeck en Johan Simons. Met Betty
Schuurman en Jeroen Willems. Gezien:
17/12, De Alkeburcht. Roelofarendsveen.
Nog te zien: 22/1Leidse Schouwburg.
Twaalf jaar geleden speelde
theatergroep Hollandia 'La Mu-
sica twee' van Marguérite Du-
ras. Het werden gedenkwaardi
ge voorstellingen met twee jon
ge acteurs: Betty Schuurman en
Jeroen Willems, die net een
paar jaar van de toneelschool
waren. Ze speelden personages
van 'vijfendertig jaar of ouder'.
Ik zag twaalf jaar geleden de
eerste versie, en weet nog dat ik
die heel mooi vond, maar her
inner me nauwelijks details. Zo
vluchtig is theater.
Willems en Schuurman hebben
zich inmiddels in theater en
film verder ontwikkeld tot in
Nederland en daarbuiten ge
vierde acteurs. Hun leeftijd nu
komt overeen met die van de
personages van Duras en ze
spelen opnieuw 'La Musica
twee'. Dat gebeurde gisteren in
in Roelofarendsveen, waar de
werkgroep Cultuur minstens
eens in de maand cabaret, to
neel of muziek programmeert.
De keus voor Hollandia is wel
bijzonder, maar niet toevallig:
de wortels van regisseur Paul
Koeck liggen in De Veen.
'La Musica twee' speelt in een
oud Frans hotel, wat mooi aan
sluit bij het wat afgetrapte zaal
tje. Twee geliefden zijn nog één
keer bij elkaar nadat hun schei
ding is uitgesproken. Ze raken
in gesprek en stellen zich en el
kaar voorzichtige vragen over
wat er misging en waarom. Al
snel zitten ze tot over hun oren
in een geschiedenis van harts
tochtelijke en pijnlijke liefde,
waarvan ze zoveel perfectie ver
wachtten dat het niet meer op
te brengen was. Hun liefde ver
droeg geen invloeden van bui
tenaf, geen eigen levens, en in
het gesprek vraagt hij vooral
naar haar leven. Ze spreken el
kaar aan met u, maar onder de
beleefde en veilige afstand gist
en kookt het. Ze kwellen zich
zelf en elkaar, net zoals toen ze
nog samen waren. Hij is razend
jaloers en diep ellendig, zij is
rustiger, maar niet minder wan
hopig. Ze hebben geen vorm
kunnen vinden voor de mense
lijke factor in een goddelijke
liefde.
Het is een huiveringwekkend
genoegen om naar het duet van
Willems en Schuurman te kij
ken, misschien nog wel het
meest als ze niet zelf spreken.
De manier waarop ze naar el
kaar luisteren en de spanning
waarmee ze elkaar niet aanra
ken, is zeldzaam intens. Als ze
elkaar dan toch plotseling om
helzen, ervaar je dat als een
schokkende schending van de
code. Ze herstellen zich en pra
ten verder, naar het onont
koombare moment van de fy
sieke scheiding. Misschien ver
geet je je liefde en je verdriet,
zeggen ze aan het einde. Maar
ze weten allebei dat dat niet
gaat lukken.
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Ecce Maria genuit nobis
alorem door Capella Pratensis o.l.v.
krt Demuyt M.m.v Kris Verhelst
(virginaal) en Herman de Winné
bmatie). Gehoord: 17/12, De Waag,
Leiden.
n kerstconcert, maar een
terconcert noemt Bart
öuyt het, want de verwar-
igvan de Waag is kapot. Dat
Wimer, want warme voeten
merkelijk het enige dat ont-
aan dit concert.
Maria heeft voor ons de
'sser gebaard' lijkt een wat
'liciete titel, maar dat is nog
niets vergeleken bij de zestien-
de-eeuwse teksten die decla
mator Herman de Winné voor
draagt. De in- en uitleidende
gedichten zijn voornamelijk
vroom en mystiek, maar in de
prozateksten wordt een wel
heel realistisch beeld van de ge
beurtenissen in Bethlehem ge
schetst. We horen hoe Jozef bit
terlijk weende, omdat hij zijn
hoogzwangere Maria van hot
naar her moest sleuren en we
horen hoe Maria het Christus
kind baart. Staande, leunend
tegen een pilaar, terwijl Jozef
zich discreet afwendt.
De plastische teksten die De
Winné voordraagt, vormen een
prettig tegenwicht tegen de
etherische muziek die Cappella
Pratensis zingt. Het vocale en
semble is gespecialiseerd in de
muziek van Josquin Desprez en
heeft onlangs zijn horizon ver
breedt en put nu uit de muziek
van zowel het einde van de vijf
tiende als de hele zestiende
eeuw. Dat is natuurlijk nog
steeds een betrekkelijk nauw af
gebakende periode, maar Cap
pella Pratensis toont absoluut
meesterschap in deze beper
king. Integriteit moet de bron
zijn van hun vertolking, abso
luut zuivere liefde en begrip
voor de muziek, en dat, ge
voegd bij een bijna griezelige
technische perfectie, maakt
hun concert adembenemend.
De razend ingewikkelde polyfo
nie is volstrekt in balans, ritmi
sche veranderingen zijn eerder
voel- dan hoorbaar, kleine,
maar zeer betekenisvolle en ex
pressieve accenten verfraaien
een enkel woord dat meer aan
dacht verdient. In Josquins 'In
annunciatione Beate Marie Vir-
ginis' klinken de uitgesponnen
woorden 'missus' en 'angelus'
net zo lang door als de tijd die
de aartsengel Gabriel nodig
heeft om van de hemel neer te
dalen in Maria's kamertje; en in
'In circumcisione Domini' van
dezelfde componist komt het
veelkleurige en onmetelijke
wonder dat Josquin legt in het
woord 'admirabile', zuiver tot
uiting. Net zo zorgvuldig zijn de
subtiele fraseringen van virgi-
naliste Kris Verhelst, die met
haar instrumentale adempau
zes dit intieme concert prachtig
in balans brengt.
amsterdam/anp - De politie
heeft enkele weken geleden al
een man in Nederland opge
pakt die wordt verdacht van
betrokkenheid bij de diefstal
van twee Van Gogh schilderij
en uit het Van Gogh Museum
eind vorig jaar.
Dinsdag werd in Spanje de 31-
jarige Octave D. aangehouden
op verdenking van betrokken
heid bij de diefstal. De Spaan
se politie omschreef de man
als „een gevaarlijke internatio
nale crimineel".
Een woordvoerster van justitie
in Amsterdam zei dat de poli
tie in Spanje bij de arrestatie
samenwerkte met de Neder
landse politie.
De politie in Amsterdam wilde
niet meer informatie kwijt
over de man die ze in Neder
land hebben aangehouden.
„Het onderzoek loopt", aldus
een woordvoerder.
In december vorig jaar wer
den 'Zeezicht bij Schevenin-
gen' (1882) en 'Het uitgaan
van de Hervormde Kerk te
Nuenen' (1882) uit het Am
sterdamse museum gestolen.
De schilderijen hebben een
waarde van enkele miljoenen
euro's. Ze waren niet verze
kerd, omdat ze bezit zijn van
het Rijk.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Vrouwen van Tsjechov'
Tekst, regie en spel: Josée Ruiter. Gezien:
17/12, schouwburg Leiden.
Eigenlijk gaat "Vrouwen van
Tsjechov' noch over de be
roemde toneelschrijver zelf,
noch over de vrouwen in diens
leven, zoals zijn vrouw Olga,
zijn moeder of zijn zusje. Na
tuurlijk komen die wel ter spra
ke, zelfs uitvoerig, maar uitein
delijk gaat het daar niet om.
Hoofdthema van het stuk is
welbeschouwd Josée Ruiter
zelf. En dan niet de persoon,
maar de actrice die reflecteert
over het wezen van haar vak. Ze
doet dat op een complexe ma
nier. Daaraan zit een voordeel
maar zeker ook een nadeel. Po
sitief in elk geval is dat we weer
eens kunnen constateren dat
Josée Ruiter tot de grote actri
ces behoort.
In haar solovoorstelling vertolkt
Josée Ruiter in haar eentje ver
scheidene rollen. Tegelijkertijd
brengt ze een-ingewikkelde ge
laagdheid aan. Het verhaal
speelt in een kliniek waar twee
wouwen elkaar ontmoeten. De
één is actrice die moet bijko
men van haar rol in een stuk
van Tsjechov. De ander noemt
zich Olga Knipper, de vrouw
van Tsjechov en tevens actrice
van het Moskous Kunsttheater.
Eerstgenoemde tobt na het ja
renlang spelen van uiteenlo
pende rollen met haar eigen
identiteit. Wie is ze nu zelf? Een
lege huls of de optelsom van al
die gespeelde personages?!
Laatstgenoemde leeft in een
waanwereld. Ze heeft de pre
mière van een stuk van Tsje
chov verstoord door zich als Ol
ga Knipper voor te stellen en
bepaalde scènes voor te spelen.
'Op haast onnavolgbare wijze',
zoals de krant in een recensie
schrijft, terwijl de bewuste
vrouw helemaal geen actrice is.
Waar ligt de grens tussen het
professioneel oproepen van
een illusie en het leven in illu
sies?!
Vanuit deze ingewikkelde con
stellatie gaat actrice Josée Rui
ter aan de slag. Het H^ert haar
spelmateriaal op waar ze alleen
al in strikt technische zin per
fect mee uit de voeten kan. Ze
speelt de twee vrouwen, de be
handelend arts en fragmenten
uit Tsjechovs werk en leven.
Het is aangenaam om te zien
hoe ze voortdurend van de ene
in de andere rol stapt. Ze toont
dus op voorbeeldige wijze de
vakmatige kant, maar ambieert
nadrukkelijk meer dan alleen
maar 'doen alsof. Dit acteren
gaat dieper en zoekt daarbij het
wezen van het te spelen perso
nage op. Josée Ruiter wil dus
veel, zeg maar gerust: te veel.
De constructie aan de ene kant
en het bespiegelende karakter
van het stuk aan de andere kant
sporen niet overtuigend met el
kaar. Daarmee riskeert ze voor
zichzelf en het stuk een hoog
afbreukrisico.
