KUNST CULTUUR
Oudjes doei:
het nog bes
Imperium brengt weini
spanning in De Lobby
ia
Aaibare 'antichrist' Marilyn Mans
Virtuositeit aan zee
Gorbatsjov
in een ander
landschap
Winnares toneelprijs weer genomineerd
Dansen onder de kerstboom
Operatheater
uit as herrezen
maandag 15 DECEMBER*
Zeven miljoen
voor stilleven
londen - Een stilleven van de
Nederlandse schilder Jan van
Huysum (1682-1749) is bij een
veiling van het Londense huis
Sotheby's voor omgerekend 7
miljoen euro over de toon
bank gegaan. Dat was drie
keer meer dan de geschatte
prijs. Het schilderij heet 'Stil
leven van vruchten in een
mand met bloemen'. Nooit
eerder bracht een werk van
Van Huysum zoveel op.
Onbekende in
Dikke Komrij
utrecht - De Utrechtse dich
ter Nanna Nauta is doorge
drongen tot 'De Dikke Kom
rij', ofwel de prestigieuze en
toonaangevende bloemlezing
onder redactie van Gerrit
Komrij, die volgende maand
verschijnt. Dat is opmerkelijk;
niet alleen omdat Nauta nog
volkomen onbekend is, maar
ook omdat hij tot dusverre
door alle officiële uitgevers
werd afgewezen. Zijn enige
publicatie is een bundel die in
eigen beheer werd uitge
bracht, in een oplage van vijf
tig exemplaren: 'Het eerste
huis/Sonnetten uit Utrecht'
(1999).
groningen/anp - Oud-Sovjet-
leider Michail Gorbatsjov heeft
zaterdag in het Groninger Mu
seum de tentoonstelling Het
Russische Landschap geopend.
Die geeft een overzicht van
Russische meesterwerken van
Ivan Sjisjkin, Isaak Levitan en
Archip Koeïndzji.
Veel nieuwsgierigen hadden
zich verzameld om een glimp
op te vangen van de vroegere
leider, die een sleutelrol vervul
de bij het beëindigen van de
Koude Oorlog. Hij werd zater
dagmorgen bij zijn aankomst in
de stad vanaf de Martinitoren
verwelkomd met Russische
volksliederen. Hij gaf vervol
gens een drukbezochte lezing
aan de Rijksuniversiteit Gronin
gen, waarin hij zijn visie op de
mededoor hem ontstane nieu
we wereld gaf. Hij bezocht ook
een partijcongres van de PvdA.
Gorbatsjov kende al veel schil
derijen op de tentoonstelling.
Zijn favoriete werk is een win
terlandschap. Zijn overleden
vrouw Raisa had een voorliefde
Michail Gorbatsjov werpt een bewonderende blik op 'Terras aan de zee' dat Silvestr Sjtsjedrin in 1827
schilderde. De oud-president verklapte dat zijn overleden vrouw Raisa gek was op landschappen.
Foto: ANP
voor sneeuwstormen en wilde
er het liefst in rondlopen, aldus
de oud-leider.
Hij vond het leuk weer eens in
Nederland te zijn. In 1972 was
hij voor het eerst in ons land en
herkende toen de bomen en
molens die hij eerder op de be
kende Hollandse meesters in
Russische musea had gezien.
Gorbatsjov merkte op dat hij
het jammer vindt dat in Neder
land veel minder studenten
Russisch gaan studeren dan
tien jaar geleden het geval was.
„Terwijl taal zo belangrijk is
voor het begrip van een cul
tuur."
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'De Lobby - acht
wereldverhalen' door toneelgroep
Imperium. Regie: Edith van Ruijven en
Roeland Segaar. Gezien:i3/i2,
Imperiumtheter, Oude Vest, Leiden.
Aldaar nog te zien: 18,19,20,21
(matinee), 23 en 24/12
De vormgeving van de nieuwe
productie bij Imperium is ook
ditmaal weer dik in orde. Het
Leidse gezelschap heeft bij dit
aspect van een voorstelling de
laatste tijd interessante keuzes
gemaakt. Steeds weer zetten de
Imperiumleden hun eigen the
atertje op een opvallende ma
nier naar hun hand. Toneel én
toeschouwersgedeelte zijn in
dit geval omgebouwd tot de
lobby van een of ander hotel.
We zitten dan ook niet op de
vertrouwde publiekstribune.
Overal zijn banken of luxe stoe
len geplaatst waarin je riant
kunt wegzakken. Het totale to
neelbeeld, waar we als toe
schouwers als het ware deel
van uitmaken, ziet er smaakvol
uit.
Zo'n lobby is altijd een stukje
niemandsland waar mensen
komen en gaan en hoogstens
vluchtige ontmoetingen heb
ben. Soms raak je tijdens het
wachten zo maar even in ge
sprek met iemand. Vanuit die
gedachte heeft Imperium de
voorstelling opgezet. In totaal
acht verhalen krijgen we te ho
ren. Meestal zijn het herinne
ringen of gebeurtenissen met
een verrassende ontknoping
waarover de passanten vertel
len. Men herinnert zich bijvoor
beeld een verblijf in Parijs of
denkt terug aan het ouderlijk
huis dat ooit op de plaats van
dit hotel stond. De verhalen
gaan bijvoorbeeld over een ver
wende prinses die haar vader
naar het leven staat, of over een
pastoor die het raadsel van een
geheimzinnige kerstman weet
te onthullen.
De lobby fungeert daarbij als
bindend element. Daam
er nog de verhaallijn
twee receptionisten vajid l
tel die als een rode di
de samenhang van d
ductie moet zorgen,
ment laat zelfs enig r|
voor improvisatie met
wezige publiek. Het
zorgvuldigheid waan£Uv
werkt is.
En toch kent deze
desondanks een grooi
Er is onvoldoende
spanning hetgeen n jk
wordt versterkt door ei kli
mate van voorspel. K
Het stuk is nagenoe®oi
verhalend van aard. D jsc
spelen nauwelijks m ell
slechts nd elkaar - st
een monoloog te hou
kens opnieuw moetl"'
spanningsboogje won
bouwd. Ieder voor ziel
goed, soms zelfs ra
goed. Maar die opei "eI
van losse deeltjes woi
voorspelbaar en mist
male een samenljoo
spanningsopbouw.
Organisatie
pAn 'tevreden'
Amsterdam - De kunst- en an
tiekbeurs pAn Amsterdam
heeft dit jaar ongeveer 29.000
bezoekers naar de RAI Parkhal
gelokt. De beurs duurde een
week. Eén op de zes bezoekers
deed een aankoop op de
beurs. De organisatie van het
evenement spreekt van een
'bemoedigend signaal voor de
situatie op de kunstmarkt'.
Over de omzet van de beurs
heeft zij geen mededelingen
gedaan. Traditiegetrouw lieten
kopers en verkopers weinig
los over hun uitgaven en in
komsten.
Britten ook
in de Ban
londen - In de Ban van de
Ring (The Lord of the Rings)
van J.R.R. Tolkien is als popu
lairste boek uit de bus geko
men in een peiling van de
BBC. Het boek kreeg 23 pro
cent van de 750.000 uitge
brachte stemmen. De BBC
had een 'shortlist' met vijf
boeken geselecteerd uit de
BBC-lijst van 100 beste boe
ken. Tweede werd Jane Aus
tens 'Pride and Prejudice",
derde 'His Dark Materials' van
Philip Pullman; vierde 'The
Hitchhiker's Guide to the Ga
laxy' van Douglas Adams en
vijfde J.K. Rowlings 'Harry
Potter and the Goblet of Fire'.
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Violin Sparkles door Kinneret
Sieradzki en Bing Han (viool) en Esther
Pouch (piano). Werk van Wienawski,
Sarasate, Kreisler, Mozart en
Shostakovitch. Gehoord: 14/12, Palace
Hotel, Noordwijk
'Vïoolvonken' doopten de twee
jonge violistes die de Noord-
wijkse stichting Klamuze uitno
digde, het decemberconcert, en
die naam is goed gekozen voor
het feestelijke, licht verteerbare
muziekmiddagje in de donkere
dagen voor Kerst. De Israëli
sche Kinneret Sieradzki en de
Chinese Bing Han, onder
steund door de Belgische Es
ther Pouch op piano, bedach
ten een programma dat schit
tert van virtuositeit, vol korte
stukjes die gemakkelijk je oren
in walsen, verbluffende staaltjes
van technisch kunnen; vuur
werk - en net zo kortstondig.
Samen openen ze met de 'Little
Suite' van de jonge Pool Marcin
Markowicz, vijf simpele en
doeltreffende deeltjes met een
dansant karakter. Markowicz
blijft binnen de traditie, maar
dan wel een beetje uitdagend
en brutaal, en dat laten de da
mes stevig uitkomen. Dan gaat
Bing Han alleen verder met Es
ther Pouch, in een sonate van
Mozart (KV 454). Dat was geen
goed idee. Mozart wordt bij
haar vlak en bleek, Han laat de
leidende rol aan de piano en ze
praten bovendien langs elkaar
af. Ze is duidelijk beter in haar
element in het viooltijger-re
pertoire, waarbij het meer aan
komt op flitsend vertoon van
techniek. De Habanera van de
Spaanse meesterviolist Pablo
de Sarasate bijvoorbeeld ligt
haar wel, want daar hoor je in
eens hoe ze kleuren kan, uit
pakken, accentueren, dan over
meestert ze je elegant en zelf
verzekerd.
Ook Kinneret Sieradzki speelt
overwegend werk uit het 'toe
giftenrepertoire', maar zij toont
zich iets lyrischer en expressie
ver. In de bravouresonate van
Tartini, waaraan Fritz Kreisler
een nog lastiger cadens toe
voegde, valt vooral op hoe hel
der en stevig haar spel is en hoe
mollig en rond haar toon.
Zij overtuigt het meest in de
vier preludes van Shostako
vitch, bewerkt voor piano en vi
ool door de Russische compo
nist en violist Ziganov. Pouch
en Sieradzki benaderen deze
korte impressies ernstig en sub
tiel, houden ze klein en ingeto
gen, maar geven ieder wendin-
kje wat het toekomt en zo ont
staat er muziek. En uiteindelijk
geeft dat een bevredigender ge
voel dan de reuzelhoeveelheid
knappe schuimtaartjes waar
mee Violin Sparkles overvuld is.
amsterdam/anp - Ariane Schluter is voor haar rol
van Brenda in het toneelstuk Eden van het
Groote Hoofd genomineerd voor de Theo d'Or
2004, de belangrijkste Nederlandse toneelprijs
voor actrices. De VSCD, de vereniging van
Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, heeft
zaterdag de eerste nominaties voor de VSCD To
neelprijzen bekendgemaakt.
Afgelopen theaterseizoen won Schluter de presti
gieuze prijs al voor haar vertolking van Nina
Leeds in Strange Interlude. De andere twee geno
mineerden voor de Theo d'Or zijn Marisa van Ey-
le die Annie M.G. Schmidt speelt in Annie M.G.
Schmidt - de dochter van de dominee van Im
presariaat Jacques Senf Partners en Halina
Reijn voor haar vertolking van Electra in Rouw
siert Electra van Toneelgroep Amsterdam.
Voor de Louis d'Or, de VSCD Toneelprijs voor
beste mannelijke hoofdrol, is Stefan de Walle ge
nomineerd voor zijn rol van Cyrano in Cyrano de
Bergerac van Het Nationale Toneel.
Gilda de Bal is voorgedragen voor de Colombina,
beste vrouwelijke bijrol, voor haar rol van de
moeder in Oom Vanja van Het Toneelhuis. Pierre
Bokma verdiende een nominatie voor zijn rol van
vader cq gerenaal in Rouw siert Electra van To
neelgroep Amsterdam. Hij dingt mee naar de
beste mannelijke bijrol, de Arlecchino-prijs.
De toneeljury van de VSCD kan in de loop van
het theaterseizoen nog meer gegadigden nomi
neren. De winnaars van de VSCD Toneelprijzen
worden op 14 juni in Theater de Meervaart in
Amsterdam bekendgemaakt.
Dan zal ook bekend worden welke voorstelling
de NRC Handelsblad Toneelpublieksprijs heeft
gewonnen. Tot nu toe zijn vier voorstellingen
voorgedragen. Het gaat om Het licht in de ogen
van Het Toneel Speelt, Anna, Hanna en Johanna
van Theatergroep De Kem, Zeg 'ns AAA van
Ruud de Graaf Theater.
leiden - Het is inmiddels vaste prik. Duizenden
countryliefhebbers verzamelen zich half december
in de Leidse Groenoordhallen voor een feestje in
stijl: de Christmas Country Party. Het is er verge
ven van de cowboyhoeden, bakkebaarden, wes
tern boots en leren franjes. En natuurlijk wordt er
aan line-dancing gedaan. Presentator Ruud Her
mans leidde het spektakel gisteren in goede ba
nen. Hij trad ook zelf op met zijn band, net als de
groep Savannah die op geen enkel country-evene-
ment ontbreekt.
Foto: Eric Taal
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Koos Verheul, fluit, en Jan
van der Meer, piano. Gezien: 14/12,
Stadsgehoorzaal, Leiden
'De oudjes doen het nog
best', een misselijk under
statement voor Koos Ver
heul en Jan van der Meer,
twee breekbare mensen die
onverwoestbaar verslingerd
zijn aan de muze Muziek. In
plaats van gaandeweg in te
storten, werken zij beiden
ogenschijnlijk onvermoei
baar naar een climax, met
het spectaculaire laatste stuk
'Duo' voor piano en fluit, in
2003 speciaal voor dit twee
tal geschreven. Dit werk van
Jan Willem Nelleke, zelf aan
wezig in de zaal, bestaat uit
vier delen, met programma
tische namen. Zo heet het
eerste deel 'een niet aflaten
de drang tot bewegen, drif
tig, afstandelijk of speels,
maar altijd onverbiddelijk
verder'. Na ruim een uur in
tensief musiceren gooit de
76-jarige Koos Verheul, al
die tijd staande achter z'n
standaard, zich met Jan van
der Meer als twee jonge
honden op dit eerste deel.
Van der Meer zet in met bars
neervallende akkoorden,
waar overheen Verheul een
fladderende melodie loslaat.
Frasering is er nauwelijks, of
het zouden de steeds van
laag naar hoog opgaande lij
nen zijn, die Van der Meer
stevig poneert; waar Verheul
nog steeds schijnbaar im
proviserend overheen blijft
vlinderen. Het samenspel
wordt steeds driftiger met
ratelend passagewerk en fel
le, kleine katachtige spron
getjes die door Koos Verheul
'afgedaan' worden met een
rillende 'Flatterzunge'.
Het tweede deel van Duo
'donker en statisch' heeft
een lange solo voor piano,
waarin Van der Meer bijzon
der geraffineerd speelt met
:rt
„kkc
het pedaal en met de
of drieklanken waan
een of twee tonen los
de derde laat vooi
wat een lucide, gehe
nige nagalm geeft. Oi c.
fluit Verheul lyrisch
genwijs een zeer bel
eigen wijs. 'Medital
exotische klanken'
maal een waagstuk,
der Meer staat ach
vleugel waarvan de
daard was neergekla{
de linkerhand bespe
het klavier, met de
drukt hij op één ol
snaren in het binne ','L_
waardoor hij bepaaldsta
ten uit de samenWanJ
'minimal' motieven
donst, verdooft, ja zei »ef
legt. Toch klinkt walt
blijft wonderbaarlijk
licht vervreemdend,
daar opgelicht door
dere toon. Verheul 1^
fluit mee resoneren
uitdrukkelijk richting
kast te spelen. Vaag
deel te verwijzen na
desolate lied 'der
piann' uit Schuberts
terreise, waarin alle
juist verstard en bevro n
In de 'ritmische
wordt de piano aanva ;te
als nerveus slagwei
bruikt, onder een sli
en swingende fluitsti
gaandeweg ook in de !n
schiet. Spanning, jazz
wilt salsaritmen en
bieden tegen elkaar
flamboyant knet
vuurwerk, schitteren n
tolkt!
Ook in de maar liefst
voorafgaande comp
onder andere van Piel
stra (1923) en Aaroi jn
land (1900-1990),
evengoed teruggrijpe
Bach en Donizetti, liel vc
en Koos ons horen e
(met hun pretoogjes
hoeveel dynamiek, ini
kracht, humor, maar
al over hoeveel
kwaamheid zij bescl ;je
Zo wil toch iederee
worden?
'en
de:
venetië/anp - Het Venetiaans
operatheater La Fenice doet
zijn naam eer aan: het herrijst
als een feniks uit de as. Een lan
ge periode van wederopbouw
na de verwoestende brand van
januari 1996 komt zondag
avond ten einde met de her
opening met een galaconcert.
Op 29 januari 1996 brandde La
Fenice, genoemd naar de myt
hische vogel die om de vijf eeu
wen verbrandde en dan ver
jongd uit de as herrees, voor de
derde keer in zijn tweehon
derdjarige geschiedenis af. Het
vuur was, zo bleek later, aange
stoken door twee elektriciens
die wilden voorkomen dat zij
een boete zouden krijgen voor
de vertragingen bij de renovatie
van het 18e-eeuwse pand. De
twee zijn twee jaar geleden tot
celstraffen van zes en zeven jaar
veroordeeld.
Brian Warner alias Marilyn Manson is niet zo naar als hij er uitziet. Foto: GPD
muziek recensie
Richard Stekelenburg
Concert: Marilyn Manson (support: Peaches). Gezien: 14
december, HMH, Amsterdam.
Marilyn Manson, de zelfbenoemde 'anti
christ', komt bij aanvang van zijn concert
uit de hemel neergedaald. Hoog boven op
zijn satanische troon zit hij en langzaam
laat hij zich naar beneden zakken, de ar
men theatraal gespreid. Eenmaal beneden
wandelt Manson met reuzenstappen onder
gejuich naar de microfoonstandaard. De
vleesgeworden nachtmerrie van Amerika's
bezorgde ouders is er klaar voor.
In de tien jaar dat Marilyn Manson nu be
zig is, heeft hij menigeen in Amerika in de
gordijnen gekregen. Zijn geflirt met satanis
me, nazisme en sadomasochisme gecom
bineerd met dat ongrijpbare androgyne
zombie-uiterlijk van hem - het is wat veel
voor tere zielen. Komt nog bij dat zijn
naam een samentrekking is van die van een
aanbeden Hollywood-ster en die van een
massamoordenaar. Maar omstreden maakt
ook bemind. En zo groeide Manson (echte
naam: Brian Warner) uit tot megaster die
tegenwoordig ook een graag geziene talk
show-gast is.
Het gevaar is er inmiddels wel een beetje af
bij hem. In Europa nam toch al niemand
echt aanstoot aan Mansons provocaties.
Behalve in Zwitserland dan - daar stelde
het openbaar ministerie onlangs nog een
onderzoek naar hem in omdat hij tijdens
een concert in 2001 zou hebben opgeroe
pen tot geweld. Mansons huidige show is
echter eerder prachtig vormgegeven bizar
theater dan een controversiële, laat staan
provocerende of verontrustende, roek-
show.
Het Duitsland van de jaren dertig was in
spiratiebron voor Mansons meest recente
cd 'The golden age of grotesque'. De ver
wijzingen naar deze duistere periode in de
Duitse geschiedenis zijn ook op het podi
um legio. Zo is Mansons beeldmerk lekker
hoekig gemaakt, zien we danseres:5
nuscule Duitse uniformen rond!!t
en marcheert Manson van links n;
over het podium. Met een knip
Hitier speelt Manson met zijn koi
zwarte lokken bovendien opzichi
van leider van zijn thans blom
bandleden.
Muzikaal zijn Manson en de zijne
vorm. Als een goed geoliede mad
dert de band door het repertoin
studioalbums. Waarbij overigens
het materiaal van zijn nieuwe cd h
het podium duidelijk aflegt tegf
werk als 'The dope show1 en
People'. In die muzikaal wat min rf
menten maakt het theater alles 11
zien Manson met verlengde arm
zwaaien, even later heeft hijv
Mouse-oren opgezet. Er is de act®1
bottafel, en met danseressen gehi
bareteske nep-borsten en billen. I c
zelfverminkingen of andere vor
shocktherapie meer bij de huidige
De 'antichrist' is aaibaar gewordei
Sp;
