lucht
in
Twaalf tdlen de
De eerste vlucht
wis
Vliegen was een
eeuw geleden voor
fanaten en fantasten
dl Hills
Géwicht:
275 kg j
Pamlico Sound
Interview
Hawk
DE STATEN
Op 17 december is hel honderd jaar geleden dat de Amerikaanse
gebroeders Wright erin slaagden een bestuurbaar en gemotoriseerd
vliegtuig voor 12 seconden over een afstand van
36,6 meter in de lucht te houden.
Wright Flyer
Orvilie Wright
1871-1948
Wilbur Wright
1867-1912
Spanwijdte:
12,3 meter
Lengte:
6,4 meter
Hoogte:
2,8 meter
houten ribben
spandraden
12 pk vier-
overspannen met
hoogteroer
ci inder motor
twee houten
ongebleekte
propellers
vaioan
zijdelingse
Het grootste
probleem was
de stabiliteit van
het vliegtuig
vliegrichting
De gebroeders Wright ontdekten vleugel
dat door de vleugeluiteinden
omhoog te draaien de draagkracht
van een vleugel wordt verhoogd,
waardoor deze omhoog komt.
beweegbare vleugeluiteinde
De Wright Flyer had beweegbare
vleugeluiteinden. De piloot kon
deze op en neer bewegen en had
daarmee controle over de
stabiliteit van het vliegtuig.
vleugeluiteinden
De eerste
gemotoriseerde vlucht vond
plaats in Kill Devil Hills bij
het plaatsje Kitty Hawk, aan
de kust van North Carolina.
De "Outer Banks", een
verzamelnaam voor de
schiereilanden, was ideaal
vanwege de constante wind
en de zachte zandgronden.
De historische vlucht
van 1903:
Orvilie bestuurde het vliegtuig
Voorstudies
1899 vliegers en modellen
Door vogelstudie' kwamen dë
gebroeders Wright tot dê conclusie
dat niet kracht maar stabiliteit een
belangrijke factor was.
Bouw bamboemodel met dubbele
vleugels en beweegbare vleugel
uiteinden voor betere stabiliteit
Eerste test in Dayton, Ohio.
1900 zweefvliegtuig
Met en zonder passagier
getest bij Kitty Hawk. Er
werd een afstand van
120 meter afgelegd.
+l
spanwijdte Q
5,3 meter JÉ
1901 zweefvliegtuig
- -V
s Spanwijdte van 6,7
meter. Dit prototype
was moeilijk onder
controle te houden,
maar legde toch 120 m
j af.
1902 zweefvliegtuig
Zwaarder dan
voorgaande modellen.
De korte proefvlucht
met passagier was
stabiel en
gecontroleerd.
hoogteroer
Wilbur rende tijdens
de start naast het vliegtuig
I .I I I I I I I. I I I I I I I II I I I T I 1
wind 35-43 km/uur
IjjgSI tegenwind zorgt
H voor stijgkracht
i i ,i i i i i i i i i :i i i i i. i t
maximale
hoogte ca. 3 m
1 I I 1.1 I I I I I I l i I I
1903 Wright Flyer
(zie grote afbeelding)
Zelfde vleugelconstructie als het
zweefvliegtuig van 1902, maar
nu met een vrij lichte, door de
gebroeders Wright gebouwde 12
pk motor. De vlucht duurde 12
seconden over een afstand van
36,6 meter.
Dezelfde dag werden er nog drie
vluchten gemaakt. De langste
duurde 59 seconden over een
afstand van 250 meter.
0 meter
Door het opgooien van een muntstuk werd bepaald wie van de twee broers het vliegtuig ging besturen
36,6 meter
werkelijk opsteeg, dat hij zich achteraf niet
kon herinneren of en wanneer hij op de
sluiter had gedrukt. Pas toen de Wrights te
rug waren in Dayton en de film was ont
wikkeld, bleek dat Daniels een perfecte foto
van de eerste vlucht had gemaakt, zegt me
dewerker Kevin Allen van het nationale
park.
De Wrights gingen die dag vier keer de
lucht in, en de plekken waar ze neerkwa
men zijn in het nationale park met grote
granieten keien gemarkeerd. De laatste
vlucht - weer met Wilbur als piloot - had
het meeste succes: in 59 seconden werd
ruim 255 meter afgelegd. Het mocht een
historische doorbraak zijn, de belangstel
ling ervoor was gering. Vliegen was iets
voor fanaten en fantasten, en het grote pu
bliek was erg sceptisch. Er waren niet meer
dan vijf getuigen, plaatselijke journalist Alf
Drinkwater had het te druk met iets anders
en het nieuws sijpelde maar langzaam
door.
Faam
Hoe anders gaat het er nu aan toe. Alle toe
gangskaarten voor de historische herop
voering van de vlucht zijn verkocht. Nie
mand in de VS kan ontsnappen aan de
faam van Wilbur (1867-1912) en Orvilie
(1871-1948). Ze waren alle twee erg slim,
maar ook excentriek. De ziekelijke Wilbur
was de visionair, de drijvende kracht achter
de experimenten. „Het is mijn overtuiging
dat vliegen mogelijk is", schreef hij zijn va
der tijdens
zijn eerste
verblijf op
de Outer
Banks. Or
vilie was
meer verle
gen en nogal
een ijdeltuit.
Als hij terug
was in Dayton, wreef hij zijn door de zon
gebronsde gezicht dagelijks in met een ci
troen om het bruin eraf te krijgen.
Het duo was min of meer in een concur
rentiestrijd gewikkeld met Samuel Langley,
die met steun van de Smithsonian Institu
tion vliegtuigen bouwde. Die faalden ech
ter spectaculair tijdens tests in Washington.
Wat de ontwerpen van de Wrights zo bij
zonder maakte, was dat ze uitgingen van
een vliegtuig dat in de lucht door een be
stuurder moest worden bediend. Het
moest niet alleen de kracht hebben om op
te stijgen, je moest er ook echt mee vliegen.
Gebroken arm
Dat dit nog niet zo gemakkelijk is, hebben
de mensen van Wright Experience de afge
lopen tijd aan den lijve ondervonden. Op
richter Ken Hyde brak zijn arm toen hij in
mei zelf crashte met een kopie van Wright's
Model B. En na het ongelukje met de Flyer-
kopie eind november kostte het een week
om het toestel weer op te lappen. Poging
nummer drie wordt uiteindelijk ook uitge
steld, in de hoop op beter weer. Een dag la
ter weet piloot Kochersberger er 12 secon
den mee in de lucht te blijven, en 34,5 me
ter af te leggen, bijna net zoveel als Orvilie
Wright zelf destijds. „We zijn er nu klaar
voor", aldus Ken Hyde.
De originele Flyer heeft na 17 december
nooit meer gevlogen. Na hun vierde test
vlucht vergaten de broers hun vliegmachi
ne - hun favoriete woord voor de construc
tie - goed vast te binden. Eén heftige wind
vlaag en het was gebeurd.
Het toestel kwam na de Tweede Wereld
oorlog in het lucht- en ruimtevaartmuseum
in Washington terecht. Daar is het tot op
de dag van vandaag te bezichtigen. De Fly
er van de Wright Experience gaat met pen
sioen in het Ford Museum in Dearborn,
Michigan.
ZATERDAG
IB DECEMBER
2003
De exacte replica van 's werelds allereerste vliegmachine, de 'Wright Flyer', met net zo'n primitief 12-pk motortje als het origineel en net zo'n kwetsbaar uiterlijk. Foto: GPD Ans Bouwmans
Op 17 december 1903 ging
voor het eerst in de
geschiedenis een bemande
en gemotoriseerde
vliegmachine de lucht in.
De gebroeders Wright,
twee selfmade
vliegtuigpioniers uit
Dayton, Ohio, legden met
hun aërodynamische
uitvinding de basis voor de
moderne luchtvaart.
Honderd jaar na dato wordt
de historische vlucht
opnieuw uitgevoerd op de
plek waar het begon.
door Ans Bouwmans
Beng, beng, beng! Daar, aan het eind
van een zanderige vlakte, staat hij
dan. De exacte replica van 's we
relds allereerste vliegmachine, de 'Wright
Flyer', met net zo'n primitief 12-pk motor
tje als het origineel en net zo'n kwetsbaar
uiterlijk.
De kopie van Wilbur en Orvilie Wright's re
volutionaire vinding lijkt een beetje op een
dubbeldeks libel van hout en katoen, die
elk moment kan wegwaaien. De construc
tie is nog niet helemaal perfect, getuige het
gehamer waarmee een tandwiel vaster
wordt aangedraaid. Beng, beng, beng,
klinkt het bij het Wright Brothers National
Memorial.
De Wright Experience - een gesponsorde
organisatie uit de Amerikaanse staat Virgi
nia die de Flyer voor een onbekend bedrag
heeft nagebouwd - is bezig met testvluch
ten, opdat de honderdste verjaardag van de
luchtvaart op 17 december vlekkeloos zal
verlopen. Op die dag zal om precies 10.35
uur een herhaling plaatsvinden van de al
lereerste gemotoriseerde en bemande
vlucht in de geschiedenis. Lokatie: de Kill
Devil Hills, de plek waar de gebroeders
Wright in 1900 begonnen met htm vliegex-
perimenten.
In de zomer zag het er zwart van de mug
gen, in de winter kon het er ijzig koud zijn.
Maar de krachtige wind en het zachte zand
trokken de twee broers uit Ohio naar deze
geïsoleerde plek aan de Atlantische kust.
De eerste jaren testten ze er door hen zelf
gemaakte bestuurbare zweefvliegers, en in
1903 bouwden ze hun eerste gemotoriseer
de tweedekker.
De onderdelen - zoals een lichtgewicht
motortje dat door de monteur uit hun fiet
senmakerij was vervaardigd, en een stel
zeer ingenieuze propellers - werden in sep
tember naar North-Carolina verscheept.
Wat volgde was een herfst vol tegenslagen
en het duurde tot december voor de broers
hun experimentele vliegmachine konden
uitproberen.
Anno 2003 is dit stukje van de Outer Banks,
een lange sliert smalle eilanden voor de
kust van North-Carolina, volgebouwd met
vakantiehuizen, winkels en hotels. Nu kun
je er gewoon naar toe rijden, in 1903 moest
het laatste stuk per boot worden afgelegd.
Alhoewel het officieel Kill Devil Hills heet,
is de plek lang Kitty Hawk genoemd, naar
het enige dorp met een postkantoor dat in
de buurt bestond.
De 272 kilo wegende replica van de 'Flyer' -
genoemd naar een fiets van de Wrights -
staat op deze kille en \yinderige decembe-
rochtend klaar voor zijn derde testvlucht.
Piloot Kevin Kochersberger wist er eind no
vember zo'n 35 meter mee te vliegen. Bij de
tweede test stortte het vliegtuigje neer.
Voorzitter Ken Hyde van de Wright Experi
ence vergeleek de crash onmiddellijk met
de ervaring van de gebroeders Wright zelf.
Ook hun vlucht op 17 december werd
voorafgegaan door een ongelukje. Op 14
december 1903 deed Wilbur - hij had de
toss gewonnen - een eerste poging om met
de Flyer te vliegen, maar omdat hij te snel
optrok, plofte het vliegtuigje vrijwel meteen
op de grond. „Een harde landing", noem
den ze dat zelf, want crashen deden ze na
tuurlijk niet. Maar ook als de Flyer die dag
in de lucht was gebleven, was de poging
niet als eerste vlucht in de geschiedenis
boeken terecht gekomen. Bij gebrek aan
wind waren ze gestart vanaf een heuvel, en
zo'n neerwaartse vliegbeweging telde offi
cieel niet.
Getuigen
Een paar dagen later probeerden zij het op
nieuw met de gerepareerde Flyer, al stond
er die dag eigenlijk te veel wind. Orvilie en
Wilbur waren zoals te doen gebruikelijk ge
kleed in nette jas, das en hemd met stijve
kraag. Ze slingerden de motor van hun Fly
er aan, praatten even stilletjes met elkaar
en gaven elkaar een stevige handdruk.
Orvilie was nu aan de beurt en ging op zijn
buik in de Flyer liggen. Hij maakte het
vliegtuig los en het schoof over de houten
rails naar voren. Wilbur liep er naast om de
vleugels recht te houden. En toen ging de
vliegmachine, om 10.35 uur, de lucht in.
Slechts twaalf seconden lang, en 36 meter
(120 voet) ver, maar hij vloog.
Het was een moment dat de wereld veran
derde, maar er waren maar weinig mensen
die dat in de gaten hadden. De Wright -
broers hadden met opzet een geïsoleerde
plek gekozen voor hun experimenten, ver
weg van pottekijkers. Maar ze wisten dat ze
getuigen nodig hadden, en waren daarvoor
voornamelijk aangewezen op de mannen
van de reddingsbrigade.
Een van hen, John Daniels, werd door de
broers aangewezen als bediener van de pe
perdure camera die ze hadden aangeschaft
om hun experiment vast te leggen. Daniels
was echter zo perplex toen de Flyer daad-
Met de boot
Claudia de Breij
leidt nu een
'ikke-ikke
bestaan'
Lakenhal
toont foto's
uit verzameling
Prentenkabinet
Nieuw-Zeeland
in de ban
van hobbits
en tovenaars
