'Laatste kans op
vrede in Cyprus'
BUITENLAND
Checkpoint Watch houdt Israëlische soldaten in de gaten
Politici in verzet tegen 'islamisering' Berliji
Gebedshuizen en koranscholen 'broedplaatsen van fundamentalisme'
Dit weekeinde
verkiezingen in
Noord-Cyprus
Architect Mehmet Bayram: 'Duitsland is mijn I
mat' Foto: GPD/Wierd Duk
vrijdag 12 DECEMBER
qalandiya/ap - Een Israëlische vrouw rent
op een soldaat af en vraagt hem de Pales
tijnse tiener die hij net tegen een hek heeft
klemgezet niet te slaan. De soldaat haalt
zijn handen langzaam van de jongen af en
laat hem uiteindelijk gaan. Een kleine
overwinning voor de 53-jarige Sara Alimi,
vrijwilligster bij Checkpoint Watch, een
groep van driehonderd Israëlische vrou
wen die zich verzetten tegen het gebruik
van grof geweld bij Israëlische controle
posten op de Westoever.
Iedere week verspreiden de vrouwen zich
over de tientallen controleposten, gewa
pend met mentholcrème tegen de gevol
gen van traangas en mobiele telefoons om
te klagen bij bevelhebbers.
De acties van de vrouwen zijn geen weer
spiegeling van de algemene opinie in Isra
el. Veel Israëliërs zien de controleposten
en blokkades als een schild tegen daders
van zelfmoordaanslagen die de afgelopen
jaren aan honderden mensen het leven
hebben gekost. De Palestijnen verdienen
de harde aanpak omdat ze te weinig doen
om terreuraanslagen te voorkomen, stel
len veel Israëliërs.
Critici vinden dat de vrouwen een gevaar
vormen voor de veiligheid. „Op gerichte
en georganiseerde wijze willen zij soldaten
die, zij het niet altijd met succes, proberen
te voorkomen dat terroristen binnenko
men, van hun werk te houden", schreef
politiek commentator Yossi Olmert in de
krant Yediot Ahronot. Volgens het leger
hebben soldaten het bevel met de vrou
wen samen te werken, maar sommige sol
daten voelen daar niets voor.
Oprichtsters van Checkpoint Watch, on
der wie de 69-jarige Yehudit Elkana, zoch
ten naar een praktische manier om uiting
te geven aan hun tegenstand tegen de Is
raëlische bezetting van de Westoever en
de Gazastrook. „Ik zag wat mijn land als
bezetter deed", zegt Elkana, wier zoon re
serve luitenant-kolonel is. „Maar toen be
sefte ik dat ik zulke dingen kon voorko
men."
Alle leden zijn vrouwen. Uit ervaring leer
de de groepering dat bij mannelijke acti
visten de situatie vaker uit de hand loopt,
alleen al omdat soldaten hen bedreigen
der vinden.
Palestijnen zoeken vaak hulp bij de vrou
wen. Bij een van de controleposten vragen
Palestijnse moeders die hun kinderen
naar school brengen vaak aan de vrijwil
ligsters of zij voor de veiligheid met hen
mee willen lopen.
Soms voelen de vrouwen zich machteloos.
Aya Kanyuk, een 43-jarige boekverkoop
ster, vertelt hoe zij in maart voor de loop
van een mitrailleur ging staan om te voor
komen dat een soldaat een groep Pales
tijnse tieners onder vuur nam die met ste
nen gooiden. Door haar tussenkomst
stopte de soldaat met schieten, maar de
14-jarige Omar Muater was al geraakt.
Drie dagen later overleed de jongen.
Qalandiya is een van de drukste controle
posten waar het verkeer tussen het noor
den en zuiden van de Westoever wordt
aangehouden. Wanneer Alimi hier met
andere vrijwilligsters aankomt, ontdekt zij
dat de bevelhebber van de post, die zich
Amit noemt, al het verkeer heeft stilgezet
omdat een groep jongens stenen gooit.
Amit eist dat de autobestuurders de jon
gens tegenhouden. Alimi en haar mede
vrijwilligster Tova Szèintuch bellen tever
geefs de regionale bevelhebber en de con
trolepost blijft nog twee uur gesloten ter
wijl aan beide zijden de rij auto's en
vrachtwagens aanzwelt. Een Palestijnse
chauffeur slaat de actie van de twee vrou
wen gade. „Ze helpen ons, het zijn goede
mensen", zegt hij. Later spreekt de 60-jari-
ge Szèintuch tegen een soldaat haar zor
gen uit over zijn opvliegende karakter. Hij
heeft net een gehandicapte Palestijn uitge
scholden. „Ik luister niet naar jou", is zijn
commentaar. Met zijn laars geeft hij een
trap na, tegen een stuk beton.
Een Israëlische grenssoldaat pakt een Palestijn hard aan bij het Hawara checkpoint in Nablus. Archieffoto: AP
vlakte van 8000 vierkante meter, in Neukölln. „Wij wil
len de jongeren van de straat halen en ze een toekomst
bieden", zegt Nofal, een Duitse die dertien jaar gele
den overging tot de islam. „In zo'n modern, open ont
moetingscentrum is iedereen welkom. Ook joden en
christenen."
Maar het project werd door de Stefanie Vogelsang ge
blokkeerd. De christen-democrate: „Laten de initiatief
nemers mij eerst maar eens duidelijk maken hoe zij in
zo korte tijd aan die miljoenen euro's komen. Maar dat
kunnen ze niet." Volgens Nofal is de gemeentelijke af
wijzing er een voorbeeld dat de Berlijnse politiek 'geen
idee' heeft welke problematiek er onder moslims leeft.
„Drugs, criminaliteit, ongeletterdheid, massawerkloos
heid: daar willen wij nou juist iets aan doen. Wij willen
dat moslims hun verantwoordelijkheid nemen, en ook
dat wij moslims worden geaccepteerd. Maar wat krij
gen we te horen? Dat we terroristen en fundamentalis
ten zijn. Nou, we hebben net een aanbod uit Saoedi-
Arabië afgeslagen, om 80 procent van de tien miljoen
euro die wij nodig hebben te financieren. Omdat we
onafhankelijk willen blijven."
Ook architect Bayram zegt het wantrouwen van de au
toriteiten niet te begrijpen. „Het is toch vanzelfspre
kend dat ik mij als Duits staatsburger aan de wet houd?
Maar zijn de Duitsers wel bereid mij te accepteren zo
als ik ben? Die nieuwe multifunctionele centra kunnen
tot wederzijds begrip bijdragen, tot transparantie en
tolerantie."
Allemaal mooie woorden, reageert Stefanie Vogelsang
in het raadhuis van Neukölln. „Praat met de leraren op
onze scholen. Dan zie je hoe hun kinderen bloot staan
aan propaganda. De ouders worden door die islamiti
sche verenigingen zo onder druk gezet dat zij bang zijn
om hun dochters zonder hoofddoek naar school te
sturen."
Tot haar opluchting merkt Vogelsang dat zij sinds 11
september niet meer bang hoeft te zijn voor 'racist' te
worden uitgemaakt wanneer zij dergelijke ronselprak
tijken aan de kaak stelt. „Vergeet niet: de vliegtuigka
pers kwamen uit de moslimgemeenschap in Hamburg.
Dat geeft te denken. Ook de vele gematigde moslims in
Duitsland voelen zich door de fundamentalisten be
dreigd."
door Fidan Ekiz
lefkosa - De Turken in Noord-Cyprus leven al langer dan 25 jaar geïsoleerd van de wereld.
Het volk ziet met afgrijzen toe hoe alleen het zuiden van Cyprus rijk wordt van toerisme.
Aan die situatie komt pas een eind als de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash besluit
tot een hereniging met Zuid-Cyprus. Gebeurt dat niet, dan wordt volgend jaar alleen het
Griekse deel lid van de EU. En dat betekent de ondergang van hun vaderland, voorspellen de
Turks-Cyprioten. De verkiezingen van 14 december worden naar verwachting met een kleine
meerderheid gewonnen door de rechtse partijen, die tégen hereniging zijn.
Twee mannen uit Istanbul buigen zich
over een porseleinen vaas. „Hoeveel kost
deze voor de Turken?" vraagt de een la
chend aan de verkoopster. De Turks-Cy
priotische vrouw, Filiz Orkun kijkt haar
klanten geïrriteerd aan en zwijgt. Als de
mannen hun excuus aanbieden, zegt ze:
„Grieken komen hier niet. Toeristen zie ik
nooit. Allemaal dankzij Denktash. Praat
eerst met hem en kom dan terug. Anders
vraag ik het dubbele." De 52-jarige Filiz is
eigenaresse van een cadeauwinkel in Lef
kosa, de hoofdstad van Noord-Cyprus. Het
gesprek met de mannen heeft haar zicht
baar geërgerd. Met een ruk trekt ze de kas
salade open. Een voor een legt ze de groe
ne biljetten van 20 miljoen Turkse lire (12
euro) op de toonbank. „Hier! Ik heb op één
dag maar tachtig miljoen verdiend. En ik
heb twee kinderen die studeren. Niemand
bekommert zich om ons."
Het eiland is sinds de invasie door Turkse
troepen in 1974 opgedeeld in een inmid
dels welvarend Grieks-Cypriotisch deel en
een armzalig Turks-Cypriotische helft, die
alleen door Turkije wordt erkend. De le
vensstandaard in Noord-Cyprus is veel la
ger (slechts eenvijfde deel) dan die van het
Griekse eilanddeel. Dat is dankzij toerisme
en bankwezen een van de meest welvaren
de landen in het oostelijk Middellands-
Zeegebied. „Als ik me niet schaamde, zou
ik in het zuiden van het eiland gaan wer
ken," zegt Filiz. Trots weerhoudt haar
daarvan. „Ik kan de Grieken niet dienen."
Ze lacht minzaam. „Ironisch. Dat is pre
cies waar Denktash ons voor wilde behoe
den: afhankelijk worden van Zuid-Cyprus.
Maar hij beseft nog steeds niet dat zijn
conservatieve politiek averechts heeft ge
werkt." Filiz heeft altijd gestemd op de
UBP, de Nationale Eenheidspartij van pre
mier Derwis Eroglu. Dit keer kiest ze voor
een partij die vóór hereniging is. „Welke
weet ik nog niet. Als het maar een linkse
partij is. Rechts heeft Noord-Cyprus aan de
afgrond gebracht."
De Turks-Cypriotische leider Denktash is
een oude, verbitterde man die al een halve
eeuw voor de internationale erkenning van
de Turks-Cypriotische staat vecht, terwijl
hij weet dat dat niet haalbaar is. Hij wil
niet akkoord gaan met een referendum dat
bepaalt of het eiland kan worden herenigd.
Die starre, onverzoenlijke houding van
Denktash komt niet voort uit zijn liefde
voor de Turks-Cyprische staat, maar uit
angst, gelooft Ismail Sayi van de CAB, de
'Partij voor een Oplossingen de EU'.
„Denktash is bang", zegt Sayi.Als er een
referendum komt, stemt een meerderheid
voor hereniging. Daarmee verliest hij zijn
status en dus zijn immuniteit. Na 30 jaar
kan dan eindelijk een onderzoek worden
verricht naar de corruptie binnen de
Turks-Cypriotische regering. Elke inwoner
van Noord-Cyprus weet dat Denktash en
de zijnen geen schone handen hebben."
Het zijn deze corrupte figuren in Zuid-Cy
prus en Turkije, die een oplossing voor het
gespleten eiland belemmeren, meent Sayi.
„Deze gangsters in uniform behoren tot de
'derin devlet', de politieke onderwereld.
Die heeft veel te verliezen bij een herenigd
Cyprus.
Het beëindigen van de huidige situatie
schaadt hun economische belangen."
Sayi deelt pamfletten uit aan de jongeren
die zich inspannen voor de campagne. In
de afgelopen jaren hebben veel Turks-Cy
priotische jongeren het eiland verlaten. Ze
waren het zat om geïsoleerd te leven van
de rest van de wereld. „Ze zien deze ver
kiezingen als hun laatste kans. Als de vrede
verliest, zullen ze Cyprus verlaten. Zoveel
Rauf Denktash. Foto: AP
is zeker. Als het zover komt, breekt mijn
hart."
Toch is er veel tegenstand tegen een her
eniging. In het VN-plan staat dat gevluchte
Grieks-Cyprioten naar hun woonplaatsen
terug mogen. „Velen van ons zullen dak
loos worden. Daar hebben ze bij de VN
kennelijk nog niet over nagedacht", zegt
Fevdi Arli, die een restaurant runt in het
centrum van de kuststad Girne. Hij zit op
het dakterras dat uitkijkt uit over de hele
kuststrook. Het restaurant ligt naast het
middeleeuwse kasteel van Gime, met aan
de achterkant het Vijfvingergebergte. Fevdi
wijst naar beneden. „Deze huizen en win
kels zijn al jaren ons eigendom. Moeten wij
na tientallen jaren alles opgeven om bij
Europa te kunnen horen?"
De Turks-Cyprioten die bij de komende
verkiezingen voor een verenigd Cyprus
willen stemmen, noemt hij 'naïef. „Ze wil
len dat Denktash vertrekt. Maar als die
man er niet was geweest, woonde ik nu
naast een Griek. Als hij er niet was geweest,
had ik mijn identiteit verloren. Voor mij is
een oplossing voor Cyprus niet noodzake
lijk. Ik ben tevreden met mijn leven."
De prijs die Noord-Cyprus moet betalen
voor het VN-plan is 'veel te hoog' vindt
Hüseyin Beyar van de Nationale Eenheids
partij. Maar Denktash moet volgens hem
wel onderhandelen. „Daarin verschilt ons
standpunt met dat van Denktash. Persoon-
lijk mag ik die man niet. Hij is niet onaf
hankelijk. Hij doet er alles aan om de De
mocratische Partij van zijn zoon in het
parlement te krijgen. Hij betaalt zijn cam
pagne." Noord-Cyprus hoeft het Annan-
plan niet goed te keuren om bij de EU te
komen, meent Beyar. „We treden toch wel
toe. Samen met Turkije,' zegt hij met een
zelfverzekerde grijns. „We moeten niet zo
pessimistisch zijn."
De zelfverzekerde grijns verdwijnt niet van
zijn pokdalige gezicht. Beyyar zit aan zijn
bureau in het partijgebouw in Girnekapi,
het centrum van Lefkosa. De hele ochtend
'luistert hij naar dezelfde muziek, 'ölürüm
Türkiyem' (Ik ben bereid om voor je te
sterven, Turkije) zingt een krakende stem.
Beyyar heeft er alle vertrouwen in: de Na
tionale Eenheidspartij van premier Eroglu
wint de verkiezingen en vormt een rechtse
coalitie met de Democratische Partij van
zoon Serdar van president Denktash. „Let
op mijn woorden."
De 21-jarige Ali Bucakci zit op een terras
tegenover het partijgebouw van de Natio
nale Eenheidspartij. Op de voorgevel van
het gebouw hangt een groot doek met het
portret van premier Eroglu. „Hij vult zijn
zakken. Eroglu is geen enkele belofte aan
zijn volk nagekomen. Hij beloofde de jon
geren werk. Ik heb public relations gestu
deerd, maar kan nergens een baan krijgen.
Bij elke sollicitatie vragen ze op welke par
tij ik ga stemmen. Als ik een linkse partij
noem, mag ik vertrekken. Zo gaat dat
hier."
In het noorden van Cyprus leven 200.000
mensen, terwijl Zuid-Cyprus 800.000 in
woners telt.
Een groot deel van Noord-Cyprus bestaat
uit geëmigreerde Turken uit Oost-Turkije.
Allemaal criminelen en onopgeleide men
sen, volgens Ali. „De regering lokt ze naar
door Wierd Duk
De omstreden moskee aan de Colombiadamm in Berlijn. De minaretten zijn negen meter hoger dan toe
gestaan. Aanvankelijk moesten ze worden afgebroken, maar uiteindelijk deed het gemeentebestuur de
overtreding van de bouwverordening af met een boete van 80.000 euro. Foto: AFP
Berlijn - Dwaal door Berlijnse wijken als Wedding,
Neukölln en Kreuzberg en je waant je in een islami
tisch land. Exotische vruchtenstalletjes staan naast
Turkse Döner-imbissen en theehuizen. Ook de reisbu
reaus, de wasserettes en de autorijscholen zijn Turks,
Libanees of Palestijns. Tweehonderdtwintigduizend
moslims telt Berlijn, van wie zo'n 50.000 in bezit zijn
van het Duitse staatsburgerschap. De Turken, Arabie
ren en moslims uit de Kaukasus, die de oude arbei
derswijken van de Duitse hoofdstad bevolken, denken
er niet over terug te keren naar hun landen van her
komst. „Duitsland is nu onze Heimat", zegt de Turks-
Duitse architect Mehmet Bayram. „Daarom bouwen
wij zoveel nieuwe cultuurcentra en moskeeën."
Bayrams architectenbureau heeft voor de 'Islamitische
Federatie Berlijn' zes grote projecten in de pen. „Die
geven uitdrukking aan ons zelfbewustzijn als moslims.
Weg van de groezelige binnenplaatsen en in het volle
licht. Zie het als een vorm van emancipatie."
De plannen voor nieuwe islamitische centra baren po
litici en burgers in Berlijn zorgen. Bepalen de minaret
ten, die hoog boven de huizen uittorenen, niet te zeer
het straatbeeld? En zijn die gebedshuizen en koran
scholen geen broedplaatsen van fundamentalisme?
Stefanie Vogelsang (CDU), verantwoordelijk voor de
bouwopdrachten in de wijk Neukölln, is resoluut. „Ik
ben tegen die grote islamitische centra. Ze zijn te mas
saal en er worden jongeren gerekruteerd voor de dji-
had, de heilige oorlog." Vogelsang ziet een gevaar voor
de binnenlandse veiligheid. „Volgens de geheime
dienst wordt een aantal projecten gefinancierd door
fundamentalisten, die in contact staan met Harnas.
Die strijden tegen onze grondwet en stellen homo's,
vrouwen en westerlingen in het algemeen als 'ongelo
vigen' gelijk aan 'dieren'. Dat soort praktijken kunnen
wij hier niet toestaan."
Eén van de verenigingen die bij Vogelsang onder ver
denking staan heet Inssan. Zij bestaat sinds anderhalf
jaar en heeft in korte tijd dankzij 'giften' een aanzien
lijk kapitaal ingezameld, legt woordvoerster Lydia No
fal (36) uit. Daarmee moet de bouw worden bekostigd
van een islamitisch 'cultuurcentrum', met een opper
'Cyprus is en blijft Turks', staat op plakkaten die studenten deze week omhoog hielda
dens een toespraak van hun leider Rauf Denktash, op de univesiteit van Istanbul. Fot
Cyprus om stemmen te werven. Van de
echte Turks-Cyprioten krijgt Eroglu geen
stemmen meer. Dat weet hij. Om zich te
verzekeren van de steun van de Turken,
stookt hij ze tegen ons op. Wij wordi
'Turkenhaters genoemd', omdat wel
Turkije maai' Noord-Cyprus als onsf
land zien."
