Pracht en praal verborg moord en overspel
KUNST CULTUUR
Carmignola fungeert ci|
de frisse windvlaag
Haagweg 4: 'Grande finale' van jubileumjaar
wL
Royal Court:
Meeliften op
andermans
roem
Nachtwacht verhuisd
Vierde Le
'kernpodi f
is voorlo
van de bi Sé
250 Meesterwerken uit de Hermitage in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
door Theo de With
leiden - Kunstcentrum Haagweg 4 sluit zijn
jubileumjaar zondag spectaculair af. De
Haagse kunstenaar Lichel van den Ende to
vert de voormalige ambachtsschool om tot
een soort spookhuis. De bezoekers worden
meegenomen op een tocht door het kunst
centrum en worden onderweg geconfron
teerd met ondraaglijke scènes.
'Ondraaglijk', zo heet ook de performance
van Van den Ende die daarbij hulp krijgt
van zestig figuranten en muzikanten. De
Hagenaar is berucht om de kostuums die
hij maakt. Niet zelden verwerkt hij struisvo
gels, zwanen en andere dierlijke resten in
zijn spectaculaire creaties die soms als
schokkend worden ervaren. Voor de figu
ranten is het dragen van de loodzware kos
tuums een helse klus, want ze zijn eigenlijk
'ondraaglijk'.
Coördinator Bernadette Drenth van Haag
weg 4 noemt de performance van Lichel
van den Ende 'de grande finale' van alle ac
tiviteiten die het kunstcentrum afgelopen
jaar organiseerde. Daarmee werd het tien
jarig bestaan van Haagweg 4 als onderko
men voor kunstenaars gevierd. De voorma
lige school werd in eerste instantie ge
kraakt. Later werd het gebruik door beel
dend kunstenaars en theatermakers gelega
liseerd en inmiddels is Haagweg 4 een ge
accepteerde culturele instelling in Leiden.
„We hebben Lichel gevraagd als afsluiting,
omdat hij bezoekers meeneemt naar alle
uithoeken van het gebouw", vertelt Drenth.
„Ze zien het pand daardoor eens op een
heel andere manier dan bijvoorbeeld bij de
Kunstroute. Bovendien hebben we het hele
jaar door geprobeerd een kruisbestuiving
tussen verschillende kunstdisciplines op
gang te brengen. Lichel doet dat ook. Hij
werkt behalve met kostuums ook met dans,
muziek en poëzie." Op de lijst van mede
werkers aan 'Ondraaglijk' staan verder alpi
nisten en tien contrabassisten onder lei
ding van Jules Kirch, docent aan de mu
ziekschool Leiden.
Belangstellenden kunnen zondag vanaf
17.00 uur in Kunstcentrum Haagweg 4 te
recht. Ze worden door een gids meegeno
men langs tien twaalf ondraaglijke scè
nes. De tocht neemt ongeveer een half uur
in beslag. Na afloop is er een feestelijke af
sluiting met live muziek. Een selectie van
de gebruikte kostuums en objecten wordt
na zondag tentoongesteld in de galerie van
het kunstcentrum. Ze blijven daar tot en
met 31 december te zien.
Een ondraaglijke creatie met struisvogels, van de Haagse kunstenaar
Lichel van den Ende. Foto: Mieke van Engelen
Sting kreeg van Stevie Wonder
een speciale Century Award.
Foto: Reuters/Steve Marcus
R&B in prijzen
bij Billboard
las vegas - R&B-zangeres Bey-
once en zanger/producer R.
Kelly zijn de grote winnaars van
de Billboard Music Awards
2003 die woensdagavond zijn
uitgereikt in Las Vegas. Zij wer
den beiden in vier categorieën
winnaar. De Billboard Music
Awards worden ieder jaar uitge
reikt aan de best verkopende
artiesten van het jaar. De uit
slag is gebaseerd op de weke
lijkse charts van Billboard, een
Amerikaans vakblad voor de
muziekindustrie. Rapper 50
Cent arriveerde op de gala
avond met zes nominaties en
vertrok met drie Awards. Zan
ger Sting kreeg van Stevie Won
der een speciale Century Award
uitgereikt voor zijn werk en dit
jaar werd voor het eerst een
prijs toegekend voor het meest
(legaal) van het internet ge-
downloade nummer. Die ging
naar Hey Ya van OutKast.
Earth, Wind
Fire in Arnhem
arnhem - Earth, Wmd Fire is
de hoofdact van het muziekeve
nement Soul@thedome op 20
maart in de Gelredome in Am-
hem. De hele avond staat het
heden en verleden van de soul
muziek centraal, vertolkt door
diverse bands en artiesten.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: Royal Court - the Duke and
the King. Door Adrienne West en David
Cameron, m.m.v. Jerrel Houtsnee en
Zwetslana Pengel. Gezien: 11/12
(première). Schouwburg, Leiden. Nog te
zien: 23/1, Stadstheater, Zoetermeer.
Zuivere oranjevreugde deed de
directeur van de Schouwburg
besluiten 50 kaartjes voor de
première van 'Royal Court' weg
te geven en toen de Schouw
burg gistermiddag open ging,
stonden er al enthousiastelin
gen te wachten in de regen.
Maar of die gisteravond gecom
penseerd werden voor hun nat
te voeten, is de vraag. 'Royal
Court', groots ondertiteld met
a theatrical tribute to Duke El
lington and Nat King Cole' is de
zoveelste poging gemakkelijk
mee te liften op andermans
roem. Een aaneenschakeling
van mooie, in ieders geheugen
gegrifte liedjes, maar aanzien
lijk minder theatraal dan be
loofd en in de verste verte niet
het eerbetoon dat de twee mu
zikale grootheden verdienen.
De willekeurig aan elkaar gere
gen liedjes worden met knullig
schooltoneel aangekleed, en
soms moet je wel heel wild as
sociëren om ze nog met Nat
Cole of Ellington in verband te
kunnen brengen.
David Cameron en Adrienne
West, die hun sporen op Broad
way verdiend zouden hebben,
maar inmiddels al weer een
tijdje als echtpaar in Amster
dam wonen, zijn de bedenkers
van 'Royal Court'. En ze hebben
zichzelf ook tot spil van de
voorstelling gemaakt. Daar
naast is er ruimte op het podi
um voor een vijfkoppig combo
en voor Jerrel Houtsnee en
Zwetslana Pengel. Zij beperken
zich gelukkig hoofdzakelijk tot
dans.
Maar hoe flauw en gemakzuch
tig 'Royal Court' ook is, er zijn
momenten dat je opveert uit je
stoel. Dat is vooral wanneer
Adrienne West zingt. Met haar
versie van 'Nature Boy', sfeervol
begeleid door Peter Nieuwerf
op gitaar en Ruud Ouwehand
op bas, toont ze moeiteloos aan
een geweldige zangeres te zijn,
met gevoel voor timing en
swing, een wendbare en grote
stem en een hoop dramatische
zeggingskracht. Haar partner
David Cameron kan maar net
in haar schaduw staan, hij doet
het nog het best in licht ironi
sche nummers waar ook een
dansje bij hoort. In de duetten,
zoals 'Mood Indigo', is hij ver
uit de mindere. De kracht van
West blijkt ook in het totaal
stukgezongen 'Smile', van
Charlie Chaplin, dat ze stralend
en overtuigend van alle stof en
aankoeksels ontdoet. Maar een
prettig moment is nog geen 'tri
bute'
vrijdag 12 DECEMBER
Amsterdam - De Nachtwacht heeft gisterochtend zijn vaste zaal in
het Rijksmuseum in Amsterdam verlaten. Tijdens een minutieus uit
gevoerde operatie is het wereldberoemde meesterwerk verplaatst
naar de Philipsvleugel van het museum. De ingewikkelde verhuis-
operatie begon om half in de ochtend. Conservatoren van het mu
seum, kunsttransporteurs en technici haalden het schilderij van de
muur en plaatsten het doek in een houten frame. Daar omheen werd
een door Philips ontwikkelde beschermhoes geplaatst, voorzien van
sensoren die de temperatuur, luchtvochtigheid en schokken in de ga
ten moesten houden. Tegen twaalf uur werd het werk naar buiten
gehesen en via de straat naar de Philipsvleugel gereden. Er waren
strenge veiligheidsmaatregelen getroffen rondom wat bijna een mi
litaire operatie leek. De verhuizing is noodzakelijk door de ingrijpen
de renovatie van het hoofdgebouw van het Rijksmuseum volgend
jaar.
Foto: AP/Fred Ernst
fel
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Venice Baroque Orchestra o.l.v.
Andrea Marcon, m.m.v. Giuliano
Carmignola, viool. Gezien: 11/12,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Hoe aardig, ontspannen, 'aan
genaam barok' de eerste vier
werken van Italiaanse compo
nisten ook klinken, je krijgt toch
het gevoel dat je het allemaal al
tig keer gehoord hebt, dat er 13
van die concerto's in een dozijn
gaan. Het is heerlijke muziek
die getriggerd moet worden om
weer spannend en verrassend
te zijn. Jan Willem de Vriend
kan dat bij voorbeeld, met zijn
Combattimento Consort; het
Venice Baroque Orchestra o.l.v.
Andrea Marcon heeft er - al
thans voor de pauze - weinig
puf voor; wellicht door de
warmte die op het podium nog
harder aankomt dan in de zaal.
Resultaat: weinig opwindend.
Dat wordt wel even anders als
na Benedetto en Alessandro
Marcello, Caldara en Albinoni
de grote vernieuwer van het
concerto, Antonio Vivaldi aan
bod komt. Met in zijn kielzog
de duivelskunstenaar Giuligno
Carmignola die in maar liefst
vier Vivaldi-concerten soleert.
Bij Vivaldi gaat het niet in de
eerste plaats om een structurele
verandering, maar om de ver
andering in dramatische span
ning. Bovendien wordt de solist
de leidende persoonlijkheid in
het geheel, op hem richt de
luisteraar zich hoofdzakelijk.
Kenmerkend is het program
matische, beeldende karakter
van de muziek, in de barok
meer geduid als de iconiteit van
de muziek. Men probeerde de
buitenmuzikale werkelijkheid
te imiteren (zo fenomenaal
weergegeven in zijn Vier Jaar
getijden'). Ook het langzame
middendeel verandert, wordt
veel belangrijker ten opzichte
van de snelle delen, met ex
pressieve 'cantabile' (zangerige)
melodieën, verrijkt door
smaakvolle versieringen. Het
orkest komt hier veel minder op
de voorgrond, wordt meestal
gereduceerd tot een basso con
tinuo, in dit geval een contra
bas, cello en een luit.
Carmignola fungeert als de fris
se windvlaag, bij wijlen een
briesende storm, die alle lome
hitte van het podium wegvaagt.
Violist en Vivaldi inspireren or
kest, en Andrea Marcon, die di
rigeert en gelijktijdig het clave-
cimbel als ondersteunend 'slag
werk' bedient. Na e lel
proefje van solistisc eb
standjes, en samenspi 0
list en cello in het e
certo in D, nog wat
afwerking, gaat het
pauze onstuimig en
aan toe. In het Concel 11,
ooi en strijkers in Es
mignola het eerste si Db
aan in felle korte sl lel
energiek genomen id
beknopte direct aans ei
thema's, met grote
heid weergegeven. K 4e
middendeel wat schui 13
al te korte droge halen ot
in het Concerto in b be
solist er naar, de ifrt
spontaniteit van de
te verzachten; in eeiot
pastorale sfeertekenin del
In het laatste snelle defstt
Concerto in D 'Per
di San Antonio' vertoo th
no Carmignola zijn fal 15
kunsten op het schei ot
snede in een onvol
virtuoze cadens, waai r
vogels uit het paradijs
als kristal laat zingen
hemelhoge, gouden la
Venetiaanse Barokorl
is in Vivaldi zowel in
dende als in gelijkwaai
tijen inspirerend, exp' >tef
kleurrijk. Zo komt
goed!
04
Tri
na
n
Er
w
lei
door Rody van der Po 'j
leiden - Leiden krijj
lopig geen speciaal -
voor kleine 'muziek 'c
als Hot House, C D
Centrum de X, Madi 't0
den, Folkclub Ho P1
Burcht Klassiek. D e
wijst het voorstel c(
college van B en W i n{
certzaal Q-Bus aan
delstegracht hiervoo1 n
bouwen unaniem te
hand, zo bleek gisti n
tijdens de commiss!rv
dering cultuur en on
Alternatieve locatiesct
raad wel ziet zitten, e
Meelfabriek, zijn vi at
niet te realiseren.
zover is, moeten de ee
zalen optimaal ben n
den", verwoordde m
raadslid Moh
Bouras het algemem
punt. Dit sluit ook aa
wensen van het mi
van de clubjes, die t
zijn met de locatie P'
momenteel gehuisv |J
concludeerde een re
ingestelde werkgroej 's
der. vo
Alleen cultureel cental
X heeft een acuut I 's I
tingsprobleem. De X
januari de huur v«
Volkshuis opgezegd1
tuurwethouder Ruupl
sing heeft inmiddels Ff
sprek gehad met de na
specialiseerd in wei 13
ziek, waarin hij heefira
drongen op hun veim
naar het Muziekhijtu
heb daarop een rede 8£
willend antwoord
gen", aldus de wethi (J
De partijen bena
stuk voor stuk gee Cl
principieel bezwaar
ben tegen het door f"
lege zo gewenste e£
'kernpodium'. Dit z
ciaal onderdak moe
den aan de kleine if11
en theaterclubjes die °F
een van de andere
dia - de Stadsgehooi c<
Leidse Schouwburg g£
LAKtheater - terecl gf
nen. De raadsleden t
zich echter niet be b
de investering van bi
euro die nodig is oi t£
bus te verbouwen, d
Waar het vierde ke^g
um in de toekon d
moet komen, is niet 01
lijk. Een meerderhi
de raadsleden noen
Meelfabriek als mog
tematief. Wethoudf 6
sing waarschuwde
een fata morgana k
ken. „De Meelfabrie
van ons, maar van rv
versiteit. Bovendien
daar een substantie!1 d
tering nodig zijn om f
van te maken." is
enigszins bitter aan er
voegen:Als u nu al 1 c
reid bent tot een inv
van 500.000 euro
moois van de Q-bus
ken, hoe moet d
straks?'
door Francoise Ledeboer
Amsterdam - Dezelfde Catharina
de Grote die haar krankzinnige
echtgenoot tsaar Peter III in 1762
liet vermoorden, schonk haar be
langrijkste minnaar Grigori Orlov
het Marmeren Paleis dat nog
steeds aan de oevers van de Ne
va in St. Petersburg staat en een
kostbaar zilveren servies dat ze
in Parijs bestelde. Op de exposi
tie 'Liefde uit de Hermitage',
vanaf vandaag te zien in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam,
schuilt achter de pracht en praal
de harde werkelijkheid van
moorden en overspel in de
tsarenfamilie.
De expositie is de laatste uit de
serie grote tentoonstellingen
waarvoor de Nieuwe Kerk sa
menwerkte met de Hermitage.
'Het Goud van de Scythen', 'De
Rijkdom van Stroganoff en de
expositie over Catharina zelf
gaven de afgelopen jaren al een
overweldigende indruk van de
rijkdommen van de tsaren. De
schatten bleven na de moord
op de laatste tsaar Nicolaas II in
1918 achter in het voormalige
Winterpaleis en groeiden door
latere aanwinsten en schenkin
gen aan tot een museale collec
tie van rond de drie miljoen ob
jecten.
Voor deze nieuwe expositie zijn
250 meesterwerken geselec
teerd die thema's als ouderlief
de, liefde tussen man en vrouw,
liefdesgeschiedenissen uit de
mythologie en de bijbel, ritue
len, symbolen, betaalde liefde
en erotiek illustreren. Door het
loslaten van de chronologie van
de kunstgeschiedenis verster
ken voorwerpen uit verschillen
de tijden en culturen naast el
kaar de boodschap van de lief
de als belangrijkste menselijke
emotie. Een moeder met kind
uit het oude Egypte zegt het
zelfde als het schilderij 'Moeder
en kind' van Maurice Denis uit
de negentiende eeuw; de lief
desgodin Aphrodite die oprijst
tussen twee schelpen uit de
vijfde eeuw voor Christus com
bineert in deze opzet vanzelf
sprekend met 'Amor en Psyche'
van Rodin (1840 - 1917).
In de sectie thema betaalde lief
de en erotiek liggen Romeinse
muntjes met erotische scènes
waarvan wordt vermoed dat ze
als betaalmiddel voor bordelen
fungeerden. Daar hangt ook
een Chinees bordeelgordijn uit
de achttiende eeuw met op de
voorzijde een keurige scène en
op de achterkant een afbeel
ding die aan duidelijkheid niets
te wensen overlaat. In onze
ogen curieus is de etuidoos met
fallussen uit de collectie van
Alexander IB, die ze volgens de
mode van zijn tijd waardeerde
als symbolen van kracht en
overwinning.
Behalve een fervent verzame
laar van minnaars was Cathari
na de Grote (1729-1796) ook
een hartstochtelijk verzamelaar
van kunst. Ze stuurde haar af
gezanten door heel Europa op
koopjesjacht en legde het fun
dament onder de immense ver
zameling. De legendarische tsa
rina speelt op deze laatste Her
mitage-expositie dan ook op
nieuw een prominente rol.
Op de tentoonstelling is ook het
bijzondere familieportret van
Lorenzo Lotto uit 1523 te zien
dat ze voor de Hermitage kocht.
Behalve een 'gewone' afbeel
ding van een man en een vrouw
is dit schilderij ook een allego
rie van echtelijke trouw en we
derzijdse liefde. Het hondje in
de armen van de dame symbo
liseert de trouw. Op tafel ligt
een eekhoorn, het diertje dat
volksgeloven eigenschappen
toekent die de man dient te ver
mijden: ongebreidelde harts
tocht, wellust en verjaging van
het wijfje.
De Hermitage bezit negenen
dertig delen van het Parijse ser
vies dat Catharina in 1770 aan
haar geliefde Orlov schonk. Op
de tentoonstelling is alleen de
soepterrine te zien, maar dat
glanzende object is zo groot dat
in één blik duidelijk wordt dat
ze kosten noch moeite spaarde
om haar minnaar te plezieren.
De deksel is versierd met een
sculptuurgroep bestaande uit
twee Amor-figuren met bloe
men en druiven die allegorisch
de lente verbeelden. Ze kocht
voor deze favoriet ook het schil
derij met een liefdessène in een
gen door Jean Jacques Duck.
Het deksel is versierd met een
medaillon en een briljanten in-
legstuk in de vorm van een ade
laar die hun initialen vasthoudt.
Binnen in het medaillon is een
afbeelding van een zonnebloem
aangebracht die Geloof, Hoop
en de door haar schandelijk
verwaarloosde deugd Trouw
symboliseert.
Catharina ging gelijk de man
nen uit het Huis Romanov im
mer zonder gewetensbezwaren
haar eigen gang, waarbij voor
de mannen overigens als ex
cuus kan gelden dat vorstelijke
telgen in die dagen alleen gear
rangeerde huwelijken sloten.
Haar zoon Paul deed trouw zijn
plichten in bed en schonk zijn
echtgenote Maria Fjodorovna
tien kinderen, onder wie de An
na Pavlona die later trouwde
met de Nederlandse koning
Willem II. Maar ook hij hield er
een minnares op na. Tsaar ge
worden in 1796 ontpopte hij
zich als een wreed heerser die
een reeks groteske wetten uit
vaardigde: buitenlandse boeken
en vrij reizen werden verboden,
het theater stond onder cen
suur. De volgende moord in de
tsarenfamilie diende zich aan:
met medeweten van zijn oudste
zoon Alexander werd hij in de
nacht 12 maart 1801 om het le
ven gebracht door een groep
officieren.
'Liefde uit de Hermitage' omvat
ook een aantal werken die geen
connectie hebben met de tur
bulente geschiedeftis van het
Huis Romanov en de pracht en
praal waarmee de opeenvol
gende generaties zich in St. Pe
tersburg omringden. De exposi
tie eindigt opbeurend met 'De
tuin der liefde' van Carel van
Mander uit 1602. Naakte vrou
wen in elegante poses sublime
ren op dit schilderij de vol
maakte liefde waarnaar de le
den van de gedoemde tsarenfa
milie natuurlijk even hartstoch
telijk hebben verlangd als 'ge
wone' stervelingen.
'Liefde uit de Hermitage' in de
Nieuwe Kerk (Dam, Amster
dam), van 12 december t/m 18
april, dagelijks van 10.00 tot
18.00 uur en op donderdagen
tot 22.00 uur. Op 25 december
en 1 januari gesloten.
park van Jean-Baptiste Pater,
gemaakt tussen 1725 en 1735.
Maar ook haar andere min
naars kwamen niets tekort.
Daarvan getuigt de snuifdoos
met monogrammen van Catha
rina en haar favoriet Semjon
Zoritsj, die de tsarina rond 1775
in St. Petersburg liet vervaardi-
'Amor en Psyche' van Peter Paul Rubens, een van de 250 meesterwerken die te zien zijn in de Nieuwe
Kerk. Foto: GPD
