Een vinder die een zoeker blijft
KUNST CULTUUR
0
Bedreigende en intimiderende sfeer in Alphense jongerenfilm
Javier Rodriguez
roept emoties op
JUB40 springlevend en de meligheid ver voorbij
Stemgeluid Triga's grote kracht
P.C. Hooftprijs voor Cees Nooteboom
Top 40-fans zijn overwegend braaf
donderdag 11 DECEMBER 2OO3
r. Foto: AP/Jan Bauer
jpese première
J of the Rings
De Amerikaanse actri-
yier was gisteren in Ber-
wezig bij de Europese
re van het derde deel
il vi 'Lord of the Rings'-trilo-
:t ti turn of the King'. Tyler
dai le rol van Arwen in de
ien jaseerd op de boeken
)ai R. Tolkien. Het laatste
cto 1 de Ring-trilogie draait
aaa 7 december in de Ne-
:ho [se bioscopen.
erscheiding
Koolhaas
Schrijver Bernlef sig-
lorgen tussen 15.00 en
ur zijn nieuwe roman
is het maandag' bij
idel Kooyker aan de
lat 93 in Leiden. Voor
losante oeuvre is Bem-
se keren bekroond. Hij
onder meer de Con-
Juygensprijs, de P.C.
ijs en de AKO Litera-
I
door Theo de With
alphen aan den rijn - Het
Parkfilmhuis had gisteravond
voor het eerst in zijn bestaan
een première in huis. Voor ma
kers en genodigden werd de
door Alphense jongeren ver
vaardigde film 'Mag ik nu naar
huis' vertoond. De rolprent is
tot en met woensdag 17 decem
ber dagelijks in het Alphense
filmhuis te zien.
De film maakt gemengde ge
voelens los. De jongeren zien
de productie ook voor het eerst
en ontvangen de film soms met
besmuikt gegiechel, soms met
enthousiast gejoel. De Alphense
Burgemeester Schoof uit kritiek op beeld dat wordt opgeroepen
burgemeester Nico Schoof is
heel direct in zijn reactie. „Ik
voelde me behoorlijk unhei
misch", zegt hij na afloop. „In
de film wordt toch het beeld
opgeroepen dat de hedendaag
se jongeren geen bal om elkaar
geven. Als dit jullie wereld is,
vind ik die nogal bedreigend en
intimiderend."
De jeugdige acteurs en regis
seur Enk de Vries zijn dat niet
met hem eens. Acteur Chris die
de agressiefste van het hele stel
speelt: „Het zijn opgefokte kap
sels en interessante broeken. Ik
was er ooit ook geïntimideerd
door, maar daar kijk ik inmid
dels allang door heen." Hij
krijgt bijval van een mede
speelster. „Het taalgebruik lijkt
grof, maar zo is het niet be
doeld. Dat vrienden elkaar af
zeiken is vrij normaal, maar we
zullen elkaar niet afvallen. Het
is meer een kwestie van je
weerbaarheid oefenen op
vrienden."
Regisseur De Vries, die ook het
scenario schreef, verdedigt de
veertig minuten durende film.
„Achter dat uiterlijk vertoon
gaat veel schuil. Ik vind niet dat
er in de film een kille wereld
wordt getoond. De jongeren
zijn gewoon heel direct. Ze
spreken zich soms keihard uit,
maar dan weet je ook wel waar
je aan toe bent." Hans Ver
horst, coördinator van het
Parkfilmhuis, zegt: .Achter de
harde buitenkant bespeur ik
veel zachtheid en het verlangen
naar liefde."
In 'Mag ik nu naar huis' wordt
een vriendengroep gevolgd die
een avondje uitgaat in jonge
rencentrum Max Er zou een
optreden zijn van de band Idi
ots, maar zanger Boudewijn
laat het afweten. Hij durft het
podium niet op. Ook de dj
komt niet opdagen. Daarnaast
kan Chris zijn ex-vriendin maar
niet met rust laten en dat
mondt uit in een handgemeen.
Vincent heeft nog wel een
vriendinnetje, maar alom wordt
vermoed dat hij homo is. Met
deze film willen de Alphense
jongeren laten zien wat de pro
blemen zijn waar ze tegen aan
lopen: het populair willen zijn,
de onderlinge competitie en de
iam - Architect Rem
as krijgt in februari een
rilritse onderscheiding. De
■M rchitectenorganisatie
eloont hem met de Gou-
(jidaille voor zijn gehele
rio De medaille van de
,tte astitute of British Archi-
hel bedoeld voor iemand
or oed heeft op de intema-
architectuur. De jury
n(j JCoolhaas een „vooruit-
de reus in het uitvoeren
esgeven in architectuur,
t zijn stempel gedrukt
eU ereld en zijn speciale ta-
Bst en orginaliteit in zijn
sdi
mfrnenin
museum
!G - Het Fotomuseum in
ag toont van 13 decern -
Bn met 21 maart het
jij n de Amerikaanse foto-
j Iward Sheriff Curtis
952). 'Sacred Legacy"
ingeveer 120 portretten
ird-Amerikaanse india-
rond de vorige eeuw-
g. Curtis maakte in
krtig jaar 40.000 fotopor-
van indianen, die tot on-
achtig verschillende
n behoren. Hij wilde de
legacy' (heilige nalaten
de steeds zeldzamer
de tradities en gebrui-
de indianen, vastleg-
door Peter van Vlerken
den haag - Cees Nooteboom is
van zo'n internationale allure en
heeft zijn leven lang zo'n zwer
vend bestaan geleid, dat men in
eigen land bijna zou vergeten
aan deze grote schrijver een gro
te literaire prijs toe te kennen.
Gelukkig is dat niet gebeurd. Gis
teren werd bekend dat Noote
boom de P.C. Hooftprijs krijgt.
Bij alle publiciteit die AKO en
Libris weten te vergaren, is dat
nog altijd de meest begeerde li
teraire onderscheiding van Ne
derland. De grootste prijs ter
wereld, de Nobelprijs, ging ech
ter ook dit jaar weer aan Noote
boom voorbij, in die zin zou de
P.C. Hooftprijs als een goedma-
kertje kunnen worden be
schouwd.
Onduidelijk is overigens of hij
ooit kans maakt op de Nobel
prijs. De Duitse literatuurpaus
Marcel Reich-Ranicki heeft er
eens op gezinspeeld dat Noote
boom die zou moeten krijgen
en sindsdien geldt hij als een
gedoodverfde kandidaat. Maar
zelf zei hij nog niet zo lang gele
den in een interview er niet in
te geloven en zijn kandidatuur
als een uitvinding van de pers
te beschouwen die er te pas en
te onpas zo op zinspeelt, dat
het hoogst onaangenaam
wordt. Als hem de Nobelprijs
wordt gegeven, zou het daarom
om humanitaire redenen moe
ten zijn, zei hij.
Intussen is Nooteboom overi
gens in vele landen, waaronder
Duitsland, Oostenrijk, de Ver
enigde Staten en niet te verge
ten Spanje met versierselen
omhangen en is zijn werk in
talrijke talen vertaald. Aan
Spanje heeft Nooteboom zijn
hart verpand. Een deel van het
jaar woont hij op het eiland
Menorca. In zijn laatste boek,
de verzameling reisverhalen
'Hotel Nooteboom', staan veel
stukken over Spanje. Hij zet
zich in dat boek neer als een
pelgrim die mediteert in de
monnikscel van een hotelkamer
over het door en door katholie
ke Spanje, waar de kloosters en
abdijen hem doen denken aan
zijn eigen katholieke jeugd in
Nederland.
Nooteboom werd in 1933 gebo
ren in Den Haag, maar doordat
zijn ouders gingen scheiden,
bracht hij een groot deel van
zijn jeugdjaren door op kost
scholen bij fraters en paters,
onder meer in Venray en Eind
hoven. Nergens hield hij het
lang vol. Van het Augustinia-
num in Eindhoven werd hij ver
wijderd vanwege 'perfide ge
drag', al is het hem tot op de
dag van vandaag een volstrekt
raadsel wat er gebeurd is. Wel
zat hij in Eindhoven in een de-
batingclubje waarbij het veel
over literatuur ging.
Dat literaire spoor bracht hem
zelf tot schrijven. Dat, en het
gegeven dat hij nergens lang
kon blijven, resulteerde in zijn
debuut 'Philip en de anderen',
de eerste 'roadnovel' van de
Nederlandse literatuur en een
zo teder, dromerig boekje dat
hij er op slag beroemd mee
werd. Zijn snelle succes stelde
hem in staat te reizen, wat hij
zijn leven lang is blijven doen,
en van die reizen persoonlijke
verslagen te maken, wat hij
eveneens zijn leven lang is blij
ven doen. Maar voor zijn mooi
ste boek, de roman 'Rituelen',
zocht hij het juist dicht bij huis,
bij herinneringen aan zijn ka
tholieke familieleden in Tilburg,
hetgeen leidde tot een van de
meest geciteerde zinnen uit de
Nederlandse literatuur: „Herin
nering is als een hond die gaat
liggen waar hij wil."
In zijn reisverhalen en romans
tracht Nooteboom vele aspec
ten van de rare diersoort die de
mens is te doorgronden. Al die
vreemde gewoonten en gedra
gingen blijven hem mateloos
fascineren. Niet zelden toont
hij zich een filosoof die zijn ei
gen doen en laten 'tussen de
anderen' poogt te analyseren.
Een passant, iemand die ner
gens thuishoort, zo mag hij zich
Cees Nooteboom: „Herinnering is als een hond die gaat liggen waar hij wil." Foto: ANP/EPA
graag zien in zijn reisverhalen.
En in zijn romans draait het
vaak om zijn en niet-zijn, om
schijn en wezen.
Maar het allerbelangrijkste voor
Nooteboom zelf is niet het reis
verhaal of de roman, maar de
poëzie, zo liet hij gisteren nog
maar eens weten in de krant El
Pais, nadat hij in Spanje weer
was gelauwerd. „Ik zou nooit
geschreven hebben zoals ik
schrijf zonder de dichtkunst",
zei hij.
'Ik had wel duizend levens en ik
nam er maar één', zo staat in
een van Nootebooms verzen,
een regel waarin zowel tevre
denheid zit opgesloten omtrent
de keuze van zijn bestaan als
ook een melancholisch gevoel
over gemiste mogelijkheden.
Uit die regel wordt tevens dui
delijk dat Nooteboom gevon
den heeft wat hij zoekt, maar
dat hij niettemin een zoeker
blijft.
onzekerheid van het anders
zijn.
Bij het maken van de film heeft
de regisseur zich laten leiden
door de uitgangspunten van
Dogma 95. Volgens deze regels
moet er bijvoorbeeld op locatie
worden gefilmd en niet in een
decor, mag er geen geluid wor
den toegevoegd en moet de ca
mera in de hand worden ge
houden. Omdat er geen trucage
wordt toegepast, is het acteer
werk volgens Erik de Vries heel
belangrijk. „Dat moet gewoon
goed zijn. Daarom hebben de
jongeren workshops op dat ge
bied gehad van regisseur Eddy
Terstaill en actrice Nadja Hüp-
scher."
Er was weinig tijd om te repete
ren. Na één weekeinde werden
de scènes al opgenomen. De
Vries: ,Ach, dat hield het spon
taan. De taal in het script was
ook iets gepolijster dan wat uit
eindelijk in de film gehanteerd
wordt. Maar goed, dat brengt
ons alleen maar dichter bij de
werkelijkheid."
'Mag ik nu naar huis', regie:
Erik de Vries, t/m 17 decem
ber, 19.00 uur, Parkfilmhuis,
Alphen aan den Rijn.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Javier Rodriguez, tenor, met
Daniel Morcos, piano en percussie en
Oscar Puebla, gitaar. Gezien: 10/12,
Lokhorstkerk, Leiden.
Voor lekkere, harde, direct in
't gehoor liggende Argentijnse
muziek ben je bij Javier Rodri
guez aan het verkeerde adres.
Niet dat zijn muziek moeilijk
toegankelijk is, of niet zou
swingen. Maar er valt veel
méér in te beluisteren dan dat.
In de eerste plaats speelt Ro
driguez met het duo La Trama
zonder versterking en dat al
leen al is een zegen. Dat heeft
hij ook helemaal niet nodig,
want met zijn volume vult hij
de hele Lokhorstkerk met het
grootste gemak.
Zijn stem is niet klassiek ge
schoold maar heeft een oerin-
stinct voor volksmuziek. Als
Rodriguez zingt, zich zelf be
geleidend op de 'bombo le-
güero', een simpele houten
trommel, dan is hij in staat
om alle emoties van de wereld
op te roepen; melancholie,
nostalgie, pure devotie, magie,
vreugde en verdriet. Voor elke
sfeer mengt hij een klankkleur
met subtiel oplichtende nuan
ces. Daniel Morcos als pianist
en percussionist, en gitarist
Oscar Puebla begeleiden ge
heel in de stijl van Rodriguez.
Morcos specialiseerde zich in
de Argentijnse volksmuziek en
heeft hier zelfs als componist
twee suites geschreven in op
dracht van het Nederlands
Fluitorkest. Oscar Puebla blijft
op de achtergrond, niettemin
functioneel muzikaal aanwe
zig.
Het programma van dit drietal
is zeer divers. Het bestrijkt ve
le ritmes, waarvan de tango
bepaald niet zo op de voor
grond treedt als wij Hollan
ders na Piazzolla verwachten.
De chacarera, gato, zamba,
milonga nemen veel meer een
prominente plaats in. Elke
dans heeft zo zijn eigen sfeer
en cadans, waarin de woorden
van Rodriguez organisch mee
worden gevoerd.
De sfeer van de avond wordt
gezet in 'la Zamba nina', een
sensueel lied over liefde en
nostalgie; en in het zoete,
prachtig gezongen kerstliedje
'El nacimiento'. In 'Luz de
una chacarera' wordt het rit
me in allerlei variaties zo sjeu-
ig opgediend dat enkele lief
hebbers het niet kunnen laten
mee te klappen. 'El Choclo',
een vroege tango ligt aanvan
kelijk iets te laag voor Rodri
guez' heldere tenorstem, maar
gaandeweg wordt zijn stem
opzwepender en kleurrijker in
een hoger register, aange
vuurd door complex ritmisch
slagwerk
In 'Vagabondo de la oscuri-
dad' (zwerver der duisternis)
van Anibal Cuadros doet ook
een cajón Peruano mee, let
terlijk een Peruaans kistje
waar je bovenop zit en zo te
gen de voorkant trommelt.
Weer zo'n lied dat heel wee
moedig begint, maar steeds
feller en heller in uitslaande
kleuren eindigt. 'Oude Mees
ter van de pijlen' gaat over In
dianenstammen en hun mo
res. Het vangt met een lange
evocatieve uitroep als bood
schap naar gene zijde in een
spanend hel coloriet. De re-
genpaal, de 'palo lluvia' ritselt
en tikkelt als een voorjaarsbui,
versterkt door rammelende
geitennagels, twee instrumen
ten als sfeermakers bij uitstek
In golvende beweging zwie
pen de pijlen als haarzuivere
lijnen door het luchtruim tot
dat de oude kreet, het vérdra-
gende bericht als een nacht
kaars uitdooft, buitengewoon
intens door Rodriguez gezon
gen.
In de 'cancion-bagala', over
vijf eeuwen onderdrukking in
Zuid-Amerika passeren al die
gemoedstoestanden nog eens
de revue. Opstand en gelaten
heid, melancholie en woede,
even aangezet met een dosis
scherpe rauwheid in Rodri
guez' stem, zorgen voor een
zeer ontvankelijk gemoed.
muziek recensie
Maarten Baanders
Concert: "Chora e Canto' door Mónica
Triga. Gezien: 10/12 Stadsgehoorzaal.
Leiden.
Alleen de stem, niets anders
dan de stem. Daar gaat het om
als Fado-zangeres Mónica Triga
op het toneel staat, sober in
haar bewegingen en een en al
concentratie op wat ze zingt.
Haar stem kan zacht, weemoe
dig en gesloten zijn en zich via
een ruim golvend vibrato ope
nen tot een strakke helderheid,
tot smart of zelfs iets van exal
tatie, het blijft altijd ingehou
den, kalm, en van een genuan
ceerde gevoeligheid.
Zoals ze daar staat te midden
van haar begeleidingsgroep,
hoeft ze er niets speciaals voor
te doen het toneel met de sfeer
van haar muziek te vullen. De
hartstocht waarmee ze een ode
zingt aan Amalia Rodrigues, de
koningin van de Fado, krijgt
juist zoveel diepgang en vervoe
ring door het zachte en donkere
begin. Saudade, weemoed komt
naar buiten met een aanvanke
lijk teruggetrokken, gepijnigde
expressie in haar stem, waarna
de felheid groeit. En in 'Ama-
me', waarin ze vraagt of de lief
de van nu nog bestaat als ze la
ter oud en gebrekkig is, kantelt
haar stem prachtig van een vra
gende weemoed naar de fris
heid van de nu nog jonge liefde.
Politiek engagement schuwt ze
niet. Ze zingt over de Portugese
dictatuur onder Salazar en over
kindsoldaten die bij him moe
der worden weggehaald. Het
sterke is dat ze bij dit soort
nummers nooit op zoek is naar
nadrukkelijk effect. Er is een
lichte, droevige vervoering en
die heeft precies de juiste zeg
gingskracht. Geen opsmuk,
geen effectbejag. Dezelfde on
nadrukkelijkheid als Triga heeft
ook haar begeleidingsgroep.
Vooral de accordeonist weet
met zijn dunne tonen een enor
me sfeer op te roepen, drome
rig, weemoedig.
Het is jammer dat Triga in haar
laatste nummers de concentra
tie loslaat en naar een climax
met meer losheid en contact
met het publiek toe wil werken.
Ze omlijst deze nummers met
te breed uitgesponnen herinne
ringen aan haar grootvader en
over het lievelingseten van de
Portugezen. Na zo'n verhaal
heeft ze er duidelijk moeite mee
een zonnig liedje op het juiste
uitbundige niveau op het pu
bliek over te laten slaan of een
deuntje dat ze vroeger op opa's
schoot zong op gang te bren
gen. Dan verlang je ernaar dat
ze zich weer in zichzelf terug
trekt en concentreertj>p haar
eigen, originele invulU% van de
Fado-muziek. Dan is ze meesle
pend genoeg.
amsterdam/anp - Jeugdige liefhebbers van Top
40-muziek, 'gewone' rockmuziek en klassieke
muziek hebben minder problemen dan jongeren
die luisteren naar hiphop, metal en mensen die
naar allerlei muziek luisteren ('omnivoren'). Dat
blijkt uit een onderzoek van T. ter Bogt, bijzonder
hoogleraar Popmuziek aan de Universiteit van
Amsterdam (UvA).
In zijn onderzoek 'Tijd onthult alles...' kijkt de
deskundige naar de gevolgen van het luisteren
naar popmuziek. Ter Bogt verdeelt het poppu
bliek (11-16 jaar) in diverse categorieën en con
cludeert dat klassieke-, rock- en Top 40-muziek-
fans de minste problemen hebben. Zelfmoordge
dachten en neigingen tot zelfbeschadiging ko
men het meeste voor bij metal-liefhebbers.
Als een metalfan ook van popmuziek of hiphop
houdt, dan geldt die hang naar beschadiging
weer niet. 'Omnivoren' kenmerken rich door
meer angst en depressie en sociale isolatie. Dat
geldt volgens de popdeskundige ook voor jonge
ren die weinig van popmuziek weten. Buiten de
popcultuur staan, betekent meer teruggetrokken
heid. Hiphoppers, exclusieve metalfans, 'omni
voren' en gecombineerde metal- en rapliefheb
bers vertonen vaker agressief gedrag. Bovendien
overschrijden ze vaker regels en kampen ze vaker
met alcohol- en drugsproblemen.
muziek recensie
Louis Du Moulin
UB40. Gezien: 10/12, Ahoy',
Rotterdam.
JS]
Vaak afgeschreven, maar
J25 jaar wel zo springle-
*JB40 is bezig aan een
Jlopmars, die gisteravond
afgeladen Ahoy" resul-
in veel meer dan een ge-
vondje vol gouwe ou-
et Britse reggaecollectief
de twee uur lang buiten-
mg te frisheid aan het raffine-
T33|at alleen overlevers aan
wbizfront plegen uit te
Wellicht komt er toch
een dag dat frontman
.ibell en zijn maten net
(fficiële erkenning zul
ten als publieke bijval,
laatste vorm van waar-
leeft de vrolijke vrien-
uit Birmingham nooit
i gehad, maar in dit ju-
iar is de populariteit
g naar ongekende
gestegen. In eigen land
0 plotseling 'top of the
teels dankzij de single
Low', die extra glans
ekregen door de koppe-
het verrassende succes
nationale rugbyteam bij
cente wereldkampioen-
Elders lijkt de stijlvaste
swoon de tijdgeest mee
ben. Hoe anders is het
rbaar dat UB40 zomaar
Bl Ahoy' uitverkoopt,
zoveel andere intematio-
Lange tijd
ging het er
zeer strak aan
toe onder vo
cale aanvoe
ring van
UB40-front-
man Ali
Campbell.
Foto: GPD
nale pophelden moeite hebben
om hun fans naar hun optre
dens te lokken? Heel opvallend
bovendien: de jeugdige leeftijd
van de liefhebbers gisteravond
in het Rotterdamse sportpaleis.
UB40 was a la geestverwant
Bob Marley eerder al min of
meer tijdloos, maar spreekt
thans kennelijk meer dan voor
heen aan bij hen die nog gebo
ren moesten worden toen de
band uit een soort balorigheid
werd opgericht.
Nu was de relatie met Neder
land altijd al innig. Vandaar ook
dat de 'bijna thuiswedstrijden'
in Ahoy' dienen als basis voor
een live-dvd. Ofwel eveneens
tot extra scherpte bij de tien he
ren op het podium, die het daar
nooit van hun discipline moes
ten hebben, maar altijd mikten
op zo veel mogelijk leut. Lange
tijd ging het er dus eigenlijk
zeer strak aan toe, onder vocale
aanvoering van afwisselend Ali
en Robin Campbell en de onge
kend serieuze Astro. Totdat bij
'Here I Am' (Come And Take
Me) bewust werd aangestuurd
op maximale uitbundigheid,
die vervolgens middels een hele
rits andere succesnummers (als
'Rat In The Kitchen', 'Red Red
Wine', 'I Can't Help Falling In
Love With You', Food For
Thought', 'Cherry Oh Baby'.
'Kingston Town') moeiteloos
werd vastgehouden.
