Russen boycotten verkiezingen
BUITENLAND
107 Miljoen kiezers
Ruim twintig partijen
'Iraakse kerngeleerden logen tegen Saddam' Ghadafi komt tot inkeer
Zelfs de communistische partij heeft moeite de achterban te mobiliseren
vrijdag 5 december 2oo3i
door onze correspondent
Frank Hendrickx
Ivanovo - Rusland kiest zondag
een nieuw parlement (de
Doema), maar onder de bevol
king overheerst de apathie. Ana
listen verwachten een lagere op
komst dan ooit. Zelfs de commu
nistische partij heeft moeite de
trouwe aanhang te mobiliseren.
In de regio Ivanovo, van oudsher
een rode burcht, heeft een heel
dorp besloten de verkiezingen te
boycotten. 'Ze moeten eerst
maar eens iets voor ons doen'.
Een spekglad laagje ijs bedekt
de straten van het dorpje Zje-
leznodorozjny (Spoorweg). Op
de hoofdweg is wat zand ge
strooid, maar verder moeten
bejaarden als Tatjana Koejtina
voorzichtig schuifelen. Iemand
die valt, zal lang moeten wach
ten op hulp. „Een ambulance
kunnen we niet bellen", zegt
Koejtina, een gepensioneerde
lerares. „Sinds de conservenfa-
briek is gesloten, werkt het tele
foonnetwerk niet meer."
Het dorpje van achthonderd
zielen vlakbij de industriestad
Ivanovo, vertoont wel meer ge
breken. Er is geen warm water,
de centrale verwarming blijft
steken op het standje lauw en
de elektriciteitsrekening is door
de recente verhogingen amper
nog te betalen. Het collectieve
badhuis, de banja, werkt ook al
niet meer.
Uit onvrede zal het dorpje de
parlementsverkiezingen van
aanstaande zondag boycotten.
De actie heeft de landelijke me
dia gehaald. Op de zender NTV
gingen prominente politici het
afgelopen weekeinde in debat
met de dorpsbewoners, maar
ze slaagden er niet in hen op
andere gedachten te brengen.
„Ze moeten eerst maar eens
iets voor ons doen", zegt Tatja
na Kojstina. „Op dit moment
heb ik geen idee op wie ik moet
stemmen."
Veel Russen kampen met het
zelfde probleem, zo blijkt uit
peilingen. De opkomst bij de
verkiezingen zal naar verwach
ting lager zijn dan ooit. Nog
pijnlijker is dat veel Russen
overwegen een stem 'tegen ie-
rijswijk/anp-afp - Enkele feiten
rond de Russische volksvertegen
woordiging, de Doema, ofwel de
Russische Tweede Kamer.
KIEZERS: Van de 145,2 miljoen
inwoners mogen er ongeveer
107 miljoen hun stem uitbren
gen. De kiesgerechtigde leeftijd
is 18 jaar. Het gaat om de vierde
parlementsverkiezingen sinds
het ineenstorten van de Sovjet
unie in 1991. De eerste Doema
werd bijeengeroepen door tsaar
Nicolaas II in 1906.
PARLEMENT: De Doema is de
Russische Tweede Kamer. In de
Senaat, de Federatieraad ge
naamd, zijn de parlementen en
regering van de deelrepublie
ken en regio's vertegenwoor
digd. Kandidaten die zich ver
kiesbaar stellen voor de Doema,
moeten minstens 21 jaar oud
zijn. De Doema heeft 450 afge
vaardigden, van wie de helft via
partijlijsten en de andere helft
rechtstreeks in kiesdistricten
worden gekozen. Kandidaten in
de kiesdistricten kunnen geli
eerd zijn aan politieke partijen
of zijn onafhankelijk. Er zijn 23
partij- en coalitielijsten inge
schreven. Er geldt een kies
drempel van 5 procent. Er
wordt dit jaar ook gestemd in
Tsjetsjenië. Daar werden in
1999 door de oorlog geen ver
kiezingen gehouden.
dereen' uit te brengen. „De
mensen hebben genoeg van de
huidige generatie politici",
beaamt Valeri Nevolin, een
kandidaat voor de liberale par
tij Jabloko in Ivanovo. „De
meeste partijen worden al tien
jaar door dezelfde personen ge
leid. Dat gaat vervelen."
Bovendien heeft de Doema
sinds het aantreden van Poetin
aan status verloren. Alle plan
nen lijken tegenwoordig uit het
Kremlin te stammen. Het parle
ment is op z'n best een verza
meling ja-knikkers en op z'n
slechtst een blok aan het been
van de president. De Kremlin-
partij, Eén Rusland, stimuleert
die beeldvorming. Wat valt er te
kiezen, vraagt een vrouw zich af
in een verkiezingsspotje van de
partij. „Ik ben voor de presi
dent, dus ik ben voor Eén Rus
land."
Die strategie heeft succes. De
kapitaalkrachtige partij van
president Poetin krijgt in pei
lingen 33 procent van de stem
men, bijna drie keer zoveel als
de communisten. Zelfs in het
rode bolwerk Ivanovo dreigt de
communistische partij van lijst
trekker Zjoeganov de slag te
verliezen. Dat was tot voor kort
ondenkbaar. De bakermat van
de Russische textielindustrie
speelde een hoofdrol in de re
voluties van 1905 en 1917.
Sindsdien geldt de arbeiders
stad als een communistische
burcht.
De communistische gouver
neur Vladimir Tichonov weet
dat zijn partij desondanks zwa
re tijden tegemoet gaat. In zijn
kantoor heeft het portret van
Lenin een prominentere plaats
dan een schilderij van presi
dent Poetin, maar het Kremlin
neemt daar geen genoegen
mee. De partij Eén Rusland
voert agressief campagne tegen
de communisten, de laatste
grote oppositiebeweging in het
land. Ook Tichonov heeft de
nodige modder over zich heen
gekregen. De gezworen com
munist zou zichzelf voor een
spotprijsje een nieuwe, grote
woning hebben toegeëigend.
.Absolute laster", aldus de
woedende gouverneur.
Het beleid van de communist
ligt eveneens onder vuur. Ti
chonov is al drie jaar president,
maar Ivanovo is nog steeds een
van de armste gebieden van het
land. Volgens de gouverneur is
dat vooral de schuld van Mos
kou. „De energieprijzen zijn te
hoog en onze textielindustrie
krijgt te weinig bescherming."
Kiezers nemen met die uitleg
geen genoegen, weet de lokale
lijsttrekker van de partij Galina
Koezjmina. „De mensen zijn
ontevreden met het werk van
de gouverneur", zegt de ingeni
eur. „En dus zijn ze ontevreden
met de partij."
Medewerkers van de gouver
neur menen dat het probleem
dieper zit. Partijleider Zjoe
ganov overtuigt niet. „President
Poetin heeft het sovjetvolkslied
en de rode vlag weer ingevoerd,
hij heeft de oligarchen aange
pakt en de pensioenen ver
hoogd", constateert adviseur
Jevgeni Sjelkopljas. „De men
sen waarderen dat. Zjoeganov
heeft de afgelopen tien jaar
heel weinig bereikt. De mensen
hebben meer vertrouwen in
Poetin."
GESCHIEDENIS: Het reusach
tige Rusland (1,8 keer zo groot
als de VS) heeft veel moeilijkhe
den gekend. Van de overheer
sing van de Mongolen van de
13e tot de 15e eeuw, via de tsa
ristische regimes tot aan de
communistische overheersing
van 1917 tot 1991. De commu
nistische leider Gorbatsjov
(1985-91) probeerde het com
munisme te hervormen en
menselijker te maken. Zijn po
gingen mislukten en leidden
uiteindelijk tot de ineenstorting
van het communistisch sys
teem en het uiteenvallen van de
Sovjetunie in vijftien republie
ken, waarvan Rusland de groot
ste is. Sindsdien wordt in Rus
land gepoogd een democra
tisch politiek stelsel met markt
economie van de grond te til
len. Het aantreden van Vladimir
Poetin als premier in 1999 en in
2000 als president bracht stabi
liteit, maar ook kwam er veel
kritiek op de methodes waar
mee het Kremlin oppositionele
geluiden en kritische media de
das om deed.
BEVOLKING: Het moeilijke le
ven dat het gevolg is van het
harde klimaat, veel milieuver
vuiling, alcoholisme en de be
roerde economische situatie
van de afgelopen jaren hebben
geleid tot een krimpend bevol
kingsaantal met een groot ver
schil in levensverwachting tus-
Vladimir Poetin. Foto: AP
sen mannen en vrouwen. Sinds
1989 is de bevolking met onge
veer 1,8 miljoen gekrompen. De
gemiddelde levensverwachting
is 65,1 jaar.
RELIGIE: De meeste Russen
zijn Russisch Orthodox. Daar-
Gennadi Zjoeganov. Foto: EPA
naast zijn er islamitische deel
republieken en boeddhisten.
Een aanzienlijk deel van de be
volking is atheïstisch.
ECONOMIE: De Russische eco
nomie is sinds 1999 sterk ge
groeid. In 2000 steeg het bruto
nationaal product met 10 pro
cent, en in 2001 en 2002 met
gemiddeld bijna 5 procent. De
inflatie, die voor 1999 jaarlijks
enkele tientallen procenten be
droeg, is ingedamd. De groeit is
mede te danken aan de goede
olieprijs en de grote olie-export.
Een verkiezingsbord van Verenigd Rusland, de regeringspartij. De verkiezingen laten veel Russen
koud. Het vertrouwen in politici is tot een dieptepunt gedaald. Foto: AFP
Rijswijk/ANP - Bij de parle
mentsverkiezingen zullen de
Russische kiezers een keuze kun
nen maken uit achttien partijen
en vijf kiesblokken. Maar slechts
vijf groeperingen zullen naar
verwachting de kiesdrempel van
5 procent weten te halen. Zij sle
pen dan een aantal van de 225
zetels in de Doema binnen die
via partijlijsten worden gekozen.
De andere 225 zetels worden ver
deeld via een districtenstelsel.
VERENIGD RUSLAND (Jedina-
ja Rossija): De 'partij van de
macht' schaart zich onvoor
waardelijk achter het beleid van
president Poetin. De top van de
partij wordt gevormd door mi
nister van binnenlandse zaken
Gryzlov en minister van Nood
situaties Sjoigoe. Verenigd Rus
land kan als 'centrum-rechts'
worden omschreven, maar
heeft nooit de moeite genomen
een ideologie uit te werken. De
partij is voortgekomen uit een
fusie van 'Eenheid' dat bij de
vorige verkiezingen in 1999 als
'Poetin-partij' is opgericht en
het blok Vaderland-Heel Rus
land', en heeft nu 142 zetels in
de Doema. Verenigd Rusland
kan volgens peilingen rekenen
op 25 tot 30 procent van de
stemmen die op partijen wor
den uitgebracht. Verscheidene
nationalistische groeperingen zen erop dat Jabloko nu neg
steunen de partij. kiesdrempel zal kunnen hg
COMMUNISTISCHE PARTIJ
(KPRF) De communisten heb
ben na 1991 onder leiding van
Gennadi Zjoeganov nooit de
ommezwaai naar sociaal-de
mocratie gemaakt, maar zijn
wel in sterk nationalistisch
vaarwater beland. Dit jaar bleek
dat de KPRF zich ook niet zo af
kerig voelt van het grootkapi
taal. Op de kieslijst prijken de
namen van verscheidene rijke
zakenlieden. De Communisten
zijn nu goed voor 86 zetels. Het
electoraat van de KPRF lijkt
vooralsnog redelijk stabiel,
maar Verenigd Rusland denkt
toch zetels van de communis
ten af te snoepen. In de peilin
gen staat de KPRF op circa 20
procent van de stemmen.
JABLOKO: Het liberale Jabloko,
geleid door econoom Grigori
Javlinski, heeft zich consequent
als oppositiepartij opgesteld en
keerde zich niet alleen tegen
veel economische plannen van
de regering, maar ook tegen de
oorlog in Tsjetsjenië. Jabloko
presenteert zich als verdediger
van de mensenrechten en be
kritiseert de vaak niet zo demo
cratische 'geleide democratie'-
van president Poetin. De partij
heeft nu zestien zetels, en kreeg
in 1999 een krappe 6 procent
van de stemmen. Peilingen wij-
SPS (Unie van Rechtse Kra
ten): De SPS streef naar eet
pro-westerse liberale mark'
nomie. De SPS heeft zich d1
gelopen tijd gedistantieerd"
de regering, zeker na de ari
tatie van oligarch Chod-
orkovski, voormalig hoofd"
oliegigant Yukos, die de SPB
Jabloko financieel steunde!1
van de leiders van de SPS,
toli Tsjoebais, de architect11
de omstreden privatisatie ï1
Rusland na 1991, heeft aarff
bloko een fusie of een lijstv
binding voorgesteld, maarjj
blosko's leider Javlinski hei
dit van de hand gewezen. 11
SPS kreeg in 1999 8,5 proce
van de stemmen (goed voo"
zetels), maar zou nu met 51
procent genoegen moeten1
LDPR: Partij van de ultra-ifl
nalistische 'pias-politicus' T
dimir Zjirinovski zorgde in5
nog voor ophef met bijna e
kwart van de stemmen, mag
sindsdien is de aanhang va
LDPR geslonken. De geestijl
doch absurde opmerkinge!
Zjirinovski maken steeds nM
der indruk. In 1999 kreeg
partij 5,9 procent van de stf5
men. Nu zal de LDPR waai"
schijnlijk slechts met moei)
kiesdrempel halen.
Verhalen over een eigen atoombom waren niet veel meer dan 'zandkastelen'
Onvoorspelbare Libische leider neigt naar het westen;^
new york/ap - Iraakse geleerden hebben president Saddam Hussein
voorgelogen over hun vorderingen bij de ontwikkeling van een kern
wapen. Het kernwapenprogramma is volgens de geleerden niet
meer op gang gebracht nadat het door de Amerikaanse bombarde
menten in 1991 en daaropvolgende inspecties van het Internationale
Atoomenergie Agentschap werd stilgelegd.
De chef van het Iraakse wapen
programma „overdreef schro
melijk" toen hij Saddam voor
de eerste Golfoorlog vertelde
hoeveel materiaal voor bom
men was geproduceerd, schrijft
de kernfysicus Imad Khadduri
in een pas verschenen boek.
Andere vooraanstaande fysici
verklaarden in Bagdad dat de
Iraakse jacht op een atoombom
van iedere realiteitszin ge
speend was. „Het waren alle
maal zandkastelen", zegt Abdel
Mehdi Talib van de Universiteit
van Bagdad. De als rechtvaardi
ging voor de oorlog gedane be
wering van de Amerikaanse re
gering, dat Irak zijn kernwapen
programma had hervat en nog
maar een half jaar verwijderd
was van de bouw van een
atoombom, wordt zeven maan
den na de Amerikaans-Britse
invasie door Iraakse geleerden
steeds openlijker bestreden. Op
zijn best waren dat een paar
jaar geweest, schrijft Khadduri,
als de oorlog van 1991 en de
wapeninspecties van de Ver
enigde Naties daar niet tussen
waren gekomen. Met zijn in ei
gen beheer uitgegeven boek
Iraq's Nuclear Mirage (Iraks
Nucleaire Luchtspiegeling) pro
beert Khadduri, die een terug
getrokken bestaan leidt in Ca
nada, de „enorme misleiding"
in Washington over de redenen
voor de oorlog te weerleggen.
Evenals de VN-inspecteurs vóór
de oorlog hebben honderden
Amerikaanse experts geen
spoor van nucleaire, chemische
of biologische wapens in Irak
weten te vinden. De Ameri
kaanse regering blijft ernaar te
verwijzen om de inval in Irak te
rechtvaardigen, maar geen en
kele Iraakse geleerde heeft tot
nog toe willen bevestigen dat
de wapenprogramma's in de af
gelopen jaren weer waren op
gestart. Khadduri schrijft dat hij
vanaf halverwege de jaren ze
ventig, toen hij toetrad tot de
Iraakse commissie voor atoom
energie, theoretisch werk aan
kernwapens deed. Toen eind
jaren tachtig het geheime bom-
programma in een stroomver
snelling raakte, kreeg hij daarin
als coördinator van alle weten
schappelijke en technische in
formatie een sleutelpositie. De
inspecteurs van het IAEA, die
het kemwapenprogramma na
de Iraakse nederlaag in de golf
oorlog van 1991 ontmantelden,
zagen Khadduri als een belang
rijke bron en voelden hem eer
der dit jaar aan de tand in To
ronto, waar hij sinds 1998
woont. In zijn boek verwerpt
Khadduri de Amerikaanse aan
tijging dat het kernwapenpro
gramma weer werd opgestart.
De installaties waren door het
IAEA ontmanteld, de Iraakse
geleerden die aan het program
ma werkten werden uit elkaar
gehaald en door VN-inspec-
teurs op de vingers gekeken.
„Waar is de wetenschappelijke
en technische staf die voor zo'n
enorme inspanning nodig is?
Een enorme bronzen buste van Saddam Hussein is deze week door Amerikanen gesloopt. Foto: AFP
Waar zijn de gebouwen en in
frastructuur?" Volgens Khaddu
ri jagen de Amerikanen in hun
speurtocht naar wapens in Irak
op luchtspiegelingen.
Een voormalig bomontwerper
in Irak, Sabah Abdul Noor, wijst
de Amerikaanse beschuldigin
gen net zo hard van de hand.
„Het had geen enkele zin om
dit programma weer tot leven
proberen te wekken", zegt hij.
Talib was geen lid van de
Baath-partij en niet betrokken
bij het atoomprogramma, maar
kent wel mensen die er aan
werkten. Hij zegt dat ze hun
prestaties voor 1991 schrome
lijk overdreven. „Ze speldden
Saddam Hussein leugens op de
mouw. Ze troggelden hem veel
geld af door te bluffen." Het
kwam hun goed uit dat de in
stallaties uiteindelijk door het
IAEA werden vernietigd. „Toen
konden ze tegen Saddam zeg
gen dat er niets was overgeble
ven."
Khadduri zegt dat hij op de
overdrijving stuitte toen hij in
1991 geheime documenten van
de leider van het atoombom
project, Jafar Dhia Jafar, op een
optische schijf zette. Diens rap
port aan Saddam over de vor
deringen van het project was zo
vaag geformuleerd, dat iemand
er uit zou kunnen lezen dat er
een paar kilogram verrijkt ura
nium was geproduceerd in
plaats van slechts een paar
gram.
Voor een atoombom is onge
veer achttien kilogram hoogver
rijkt uranium nodig.
Het IAEA stelde in 1997 dat er
geen aanwijzingen waren dat
Irak ooit meer dan een paar
gram verrijkt uranium had ge
produceerd. Volgens het IAEA
waren er ook geen aanwijzin
gen dat Irak in staat was „bruik
bare hoeveelheden" kemwa-
penmateriaal aan te maken.
door onze correspondent
Bob Kroon
tripoli - Libië worstelt zich langzaam uit zijn iso
lement. Was kolonel Moammar Ghadafi
een soort Osama bin Laden van de jaren tachtig,
die met zijn oliemiljoenen alles steunde wat
maar subversief was in de wereld, nu heeft de 61-
jarige leider een radicale politieke gedaantever
wisseling ondergaan.
Hij betaalde 2,7 miljard dollar schadevergoeding
aan de nabestaanden van de slachtoffers van de
Lockerbie-aanslag in 1988, en honderden miljoe
nen aan Frankrijk voor een aanslag op een UTA-
jet een jaar later.
Dat betekent niet dat hij zijn bedoeïnengewaad
heeft ingeruild voor een boetekleed, maar de ko
lonel wilde van de ruïneuze sancties af die de VN
Libië in 1992 hadden opgelegd.
En dus gedraagt hij zich tegenwoordig als een
verloren zoon die tot inkeer is gekomen. Hij le
vert wapens aan Indonesië voor de strijd tegen
de opstandelingen in Atjeh, en de verguisde ko
loniale bezetter Italië is weer eerste handelspart
ner van de 'Socialistische Staat der Massa's', ter
wijl Ghadafi
's zoon Saadi in het eerste voetbalelftal van het
Italiaanse Perugia speelt. Op de top van Mediter
rane landen in Tunis zal Ghadafi
zich deze week naast Chirac en Berlusconi aan
dienen als een nieuw toonbeeld van redelijkheid
en begrip.
Zelfs toeristen zijn mondjesmaat weer welkom.
Met het Britse cruiseschip Discovery deed ik vo
rige week eerst Benghazi en daarna Tripoli aan.
Er waren nog wel wat beperkingen aan de gast
vrijheid. Zo mocht zelfs mijlen uit de kust tijdens
de doorvaart in de Golf van Sirte geen alcohol
worden geserveerd.
De zeshonderd meest Britse passagiers mochten
alleen groepsgewijs aan land, onder toezicht van
even minzame als waakzame gidsen. In splinter
nieuwe Volvo-touringcars bezochten we de fa
meuze Grieks-Romeinse ruïnes in Cyrenaica en
bij Tripoli de restanten van Leptis Magna, ooit
een der hoofdsteden van het Romeinse rijk. Het
Nationale Museum in Tripoli herbergt een adem
benemende collectie Griekse en Romeinse beeld
houwkunst.
Vergeleken bij de armoede van Egyptische ste
den, ziet het er in dit land van 5,2 miljoen mj'
sen redelijk netjes uit. In de grote steden, we
verstaan, want de bermen van de goed berijóe
buitenwegen zijn bezaaid met plastic afval eei
lablilqes. Libiërs rijden in moderne Europeseti
Japanse auto's, raison van 10 eurocent vooji
liter benzine.
Op elke straathoek van Tripoli staren enormie
beeltenissen van Ghadafi a
de bezoeker tegemoet. Gefotografeerd in zijit
liefde woestijntent met zijn eigenaardige rodij;
hoofddeksel - een soort fez zonder kwastje. M:
waar de grote baas zich momenteel ophoudtij
ook onze gids Tareq onbekend. „Dat weten i\
nooit", zegt Tareq, een aan de Sorbonne afg
deerd archeoloog. „Onze leider is soms in tL
li, soms in Benghazi, maar het liefst in zijn ter
ergens in de woestijn. Wel met airco en mod||
communicatiemiddelen, hoor."
Daar heeft de kolonel zich tijdens de Ramadlr<
vooral in leven gehouden met kameelmelk, ia
favoriete drank, in gezelschap van zijn overvi t
gend vrouwelijke lijfwacht, zo weten ons wafl;
meer mededeelzame Tripolitanen te vertellelle
Want de kolonel staat bekend als een liefhefrw
van vrouwelijk schoon. s.
Zijn ze tevreden met de man die in 1969 in ep<
bloedloze coup de 80-jarige koning Idris de cA
wees? k
Dat soort vragen levert meestal ontwijkendesi
woorden op. ,Ach, we zijn er aan gewend", ik
een Libische collega-journalist. „In ieder gevb
het hier nu wel democratischer dan vroeger.)
nenkort worden zelfs 300 staatsbedrijven gejj.
vatiseerd, ook in de staatslandbouwsector."
Die democratie heeft wel een Libisch tintje. Ijg
over mensenrechten heeft de kolonel zo zijnl
vattingen en oppositie wordt in dit streng islj- 1
tische land met wortel en tak uitgeroeid. Ma)d
over Libië's herintrede in de internationale gle
meenschap is men best te spreken. h
Ghadafi rit
's concentreert zich vooral op Afrika. Hij is zte
uit de Arabische Liga gestapt met de mededdft
dat 'Libië een Afrikaans land is.' Hij strooit kee
tig met geld in de hoop zich op te werken totbe
kopstuk van het Zwarte Continent. Maar of do
zal lukken staat nog te bezien, want zelfs in Aij
heeft men gemengde gevoelens over zijn sprtlc
woordelijke onvoorspelbaarheid.
