KUNST CULTUUR
Frank Zappa weigert te sterven
Schilder van het licht
Annie M.G: gedegen stuk zonder uitstraling
Barok Ensemble;»
voorbij voordat»
je het weet
Intimiteitsles contactgestoorden
Componist, bandleider en gitarist leeft voort op internet, nieuwe cd's en dvd's
Romeinse
sarcofaag
leeggeroofd
Foto: ANP
Tekening van
Van Gogh
Amsterdam - Een tekening van
Vincent van Gogh is bij veiling
huis Sotheby's in Amsterdam
voor 134.200 euro verkocht aan
een buitenlandse kunstliefheb
ber. De tekening 'Landschap
onder een onweerslucht' toont
een stoppelveld onder een don
kere, dreigende hemel, met ar
beiders in het veld. De kunste
naar maakte het werk (46 bij 49
centimeter) in 1881 tijdens zijn
verblijf in Etten. Het verkochte
werk heeft deel uitgemaakt van
een Wassenaarse collectie
Stormloop op
kunst bij Aldi
berlun/anp - De verkoop van
kunstwerken door de winkelke
ten Aldi in Duitsland is een
doorslaand succes gebleken. De
actie van ingelijste, handgesig-
neerde en genummerde repro
ducties voor 12,99 euro per stuk
leidde bij veel winkels tot een
ware stormloop op de schap
pen. Volgens de Duitse zender
ARD waren sommige Aldi-filia-
len gisteren binnen enkele uren
door hun voorraad heen. Het
populairst waren werken van
de 53-jarige Duitse kunstenaar
Felix Droese.
Westlife naar
Nederland
Amsterdam - De Ierse band
Westlife komt 4 juni naar Ne
derland voor een concert in de
Amsterdamse Heineken Music
Hall. Het optreden staat in het
teken van het vijfde album Tur
naround van de 'boyband'. Het
album valt samen met het vijf
jarig bestaan van Westlife. De
kaartverkoop begint zaterdag.
Erwin Olaf trekt
45.000 bezoekers
Groningen - De fototentoon
stelling van Erwin Olaf in het
Groninger Museum heeft
45.000 bezoekers getrokken. De
afgelopen twee maanden was
in het museum een bloemle
zing te zien uit het werk dat de
fotograaf de afgelopen 25 jaar
heeft gemaakt. Een verlenging
van de expositie zat er niet in:
op 13 december is de volgende
tentoonstelling te zien. Oud
president Gorbatsjov van de
vroegere Sovjetunie opent dan
de expositie 'Het Russische
Landschap'.
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor pro
fessionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
volgt stad- en regiogenoten die musiceren, dansen, toneel
spelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
Gerard Huysman (50) uit Alphen aan den Rijn die zijn 25-ja-
rig kunstenaarschap viert met een expositie in Rotterdam en
een cd-rom.
Schilder van het licht. Zo ziet
Gerard Huysman zichzelf.
Mensen die het werk van de Al-
phenaar kennen, zullen hem
eerder omschrijven als schilder
van enigszins desolate gebou
wen. Daarmee werd hij immers
bekend. Zijn werk lijkt bijna fo
tografisch. Zo nauwkeurig gaat
Huysman te werk. De vergelij
king valt bij de Alphenaar niet
in goede aarde. „Ik zou aanra
den beter te kijken. Elke centi
meter is met de hand gemaakt.
Voor elke centimeter heb ik
een keuze moeten maken. Een
schilder is daardoor in het
eindproduct nadrukkelijker
aanwezig dan een fotograaf.
Een schilderij is oneindig veel
interessanter om te bekijken."
Bovendien zet Huysman de
werkelijkheid naar zijn hand.
Een Frans kapelletje zet hij
zonder pardon in de duinen
van Noordwijk. De bekendste
villa van Alphen, Villa Nuova,
heeft hij vijf keer in een andere
omgeving geschilderd: in de
sneeuw, in de duinen, in te
genlicht. In zijn ruime atelier
op zolder van de Bonifacius-
school werkt hij nauwgezet en
langzaam aan zijn oeuvre.
Hooguit twaalf, dertien schil
derijen per jaar. „De hele op
bouw van een schilderij is ge
richt op het creëren van licht.
De eerste verflaag is altijd licht
geel. De volgende is afhankelijk
van het licht dat ik wil weerge
ven. Bij een avondstemming
wordt het lichtroze. Voor een
hard noorderlicht gebruik ik
lichtblauw of wit."
In zijn atelier heeft de Alphe
naar weinig werk staan. Zijn
nieuwste schilderijen hangen
sinds afgelopen weekeinde in
de Rotterdamse galerie Ael-
brecht. Van daaruit vinden de
'Huysmannen' sinds jaar en
dag hun weg door heel Neder
land. Zelden komt er iets re
tour. Zijn figuratieve werk is
geliefd bij kunstkenners, maar
ook bij mensen die weinig van
kunst weten. De onzekerheid
waardoor de altijd bescheiden
kunstenaar lange tijd getart
werd, heeft inmiddels plaats
gemaakt voor de wetenschap
dat hij iets kan wat maar wei
nig anderen kunnen.
Op 12-jarige leeftijd ontdekte
Gerard Huysman al dat hij be
ter kon tekenen dan mensen in
zijn omgeving. Hij mocht net
iets vaker dan de rest een teke
ning op het bord maken. Voor
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Annie M.G., de dochter van
de dominee' van Ton Vorstenbosch. Spel:
Marisa Van Eyle, Daniël Boissevain, Els
Ingeborg Smits e.a. Regie: Mette
Bouhuijs. Gezien: 2/11, schouwburg
Leiden.
Het beeld van Annie M.G.
Schmidt als ons aller lieve oma
die humoristische versjes, ra
dio- en televisieseries, cabaret
teksten, musicals en toneel
stukken heeft geschreven, is op
zijn minst onvolledig en mis
schien wel ronduit fout. Na
twee flinke boeken over haar
werk en haar leven mag dat in
middels als bekend worden ver
ondersteld. Anna Maria Geer-
truida Schmidt was niet alleen
maar lief en succesvol. Vaak
wordt ze gekarakteriseerd als
een vat vol tegenstrijdigheden.
Enerzijds was ze uit op officiële
erkenning, anderzijds relati
veerde ze roem. Soms zelfbe
wust, soms onzeker, soms aar
dig en attent, soms venijnig en
onredelijk. En haar succes ken
de ook de nodige ups en
downs.
In dat opzicht biedt het toneel
stuk van Ton Vorstenbosch
niets nieuws. Het beeld dat hij
schetst, komt met de biografi
sche studies overeen. De vraag,
of het toneelstuk met behulp
van de fictie van het theater
daaraan iets wezenlijks toe
voegt, moet ontkennend wor
den beantwoord. Het is immers
haast onvermijdelijk, dat thea
trale verbeelding van een der
gelijk complexe persoonlijkheid
aan de oppervlakte blijft, zeker
wanneer je fictie en historische
werkelijkheid redelijk dicht bij
elkaar wilt laten.
Dit principiële bezwaar neemt
niet weg dat er in deze toneel
productie integer werk is gele
verd. Marisa van Eyle als ver
tolkster van Annie kiest een
technisch knappe tussenvorm
tussen typeren, imiteren en ac
teren. Zeker haar steeds ouder
wordende Annie wint aan over
tuigingskracht. De personages
om haar heen zijn functioneel
en in sommige gevallen met
een licht karikaturale uitvergro
ting uitgewerkt. Het maakt de
ontwikkelingen in haar laatste
levensjaren goed inzichtelijk.
Het stuk begint met de zelfge
kozen dood van haar man en
^nsdc
huis
eindigt met haar eigen zeljtvoc
kozen dood, wat hier in eenfcter
stracter beeld is gevan|ront
Goed gedaan eigenlijk, al I be
al. Het is een compacte fe 6
haallijn waarin nagenoeg iPvei
kan worden ondergebrachte
Maar als toneelstuk blijft [|jjke
geheel wel aan de buitenkjast jg
het is technisch knap en fi]
tioneel ingevuld. Alle vakkurprc
ge inzet ten spijt, tot echt bfeter
end theater leidt dat alles nr de
Een gedegen stuk zonder |te st
matische uitstraling. Het
Gerard Huysman werkt aan de opzet van een nieuw schilderij. „Voor elke centimeter heb ik een keuze
moeten maken." Foto: Mark Lamers
zijn verjaardag vroeg hij een
schilderset en hij ging thuis
aan de slag. Uit bibliotheek
boeken kopieerde hij onder
meer taferelen van Rubens. „Ik
hield het in eerste instantie
voor mezelf. Niemand in de fa
milie was kunstzinnig. Met
moeite heb ik werktuigbouw
kunde op de MTS afgerond. Ik
had een mbo-diploma nodig
om naar de kunstacademie te
kunnen. Het was een verwar
rende tijd. Ik was anders dan
de anderen. De meeste leerlin
gen hielden van auto's, ik
niet."
Op de Rietveld Academie vond
hij wel zijn draai. „Niet dat ik
ging leven als een bohémien.
Daar ben ik het figuur niet
voor. Ik heb me altijd op het
werk gefocust, nooit op de
houding. Ik bleef gewoon bij
mijn ouders in Zaandam wo
nen." Hij ontdekte dat zijn
kracht lag in het schilderen
naar waarneming. Dat aspect
heeft hij de jaren daarna - van
wege de baan van zijn vrouw
inmiddels naar Alphen ver
huisd - steeds verder uitge
bouwd. „Het is best bijzonder
dat ik die rode draad 25 jaar
lang heb vastgehouden. Ab
stract werken past niet bij mij."
De enige verandering is dat hij
niet meer buiten schildert.
„Dat lukt niet. Na drie uur is
het licht zó veranderd datje
niets meer hebt aan watje ziet.
Ik schets, fotografeer en sla
beelden op in mijn gedachten.
In mijn atelier ga ik daarmee
aan de slag. Inderdaad, vaak
met een monumentaal pand
als centraal element. Daar ben
ik mee begonnen toen ik beto
verd werd door een prachtig
gebouw aan het Rapenburg in
Leiden. Ik kwam daar elke
week langs, omdat ik les gaf op
het LAK. Op een dag zorgde de
lichtval voor een enorm vlak
op dat pand. Dat had zo'n poë
zie. Ik had het gevoel dat de
tijd even stil stond. Dat beeld
heb ik in mijn hoofd bewaard
en geprobeerd in een schilderij
weer op te roepen."
Gerard Huysman, t/m 31/12,
galerie Aelbrecht, Aelbrechts-
kolk 2, Rotterdam. Open: do-
za 12-18 uur en zo 13-17 uur.
Eerste kerstdag en nieuw
jaarsdag gesloten. De cd-rom
is via gerardhuysman@wana-
doo.nl te besteilen voor 10 eu
ro.
Theo de With
theater recensie
Dick van Teylingen
Contact van Golden Palace. Regie: Ingrid
Kuijpers. Muziek: Kees van Zantwijk. Met
Julia van de Graaft, Trudie Lute, Rense
Royaards, Shertise Solano en anderen.
Gezien in het LAKtheater op 2 december.
Vanavond herhaling.
Ze hebben geen idee hoe ze het
aan moeten pakken. Alsof ze
hun vruchtbare leven in het
klooster hebben doorgebracht,
net hun eerste theorieboek over
het verkeer tussen de sexen
hebben gelezen en nu voor het
eerst mogen oefenen. Dat ge
beurt in een Chinees restaurant
annex therapieruimte onder
leiding van een meesteres, die
veel instructiefs te bieden heeft.
Kijk: strelen gaat zo, met wan
ten van bont is het ook prettig
en lik nu eens dit toefje slag
room van haar arm. Haar pia
nist voorziet de onbeholpen
aanrakingspogingen vaardig
van stemmingsmuziek. De gast
vrouw instrueert, inspireert,
serveert opgerolde handdoekjes
en zingt af en toe een lied.
Het is een mooi gegeven voor
een mimeproductie, en Golden
Palace maakt dankbaar gebruik
van de mogelijkheden. De vier
stroeve stellen zijn volgens de
toelichting ongelukkig ge
trouwd, maar ze maken niet de
indruk dat ze een geschiedenis
delen of daar ooit zelfs maar
enige gedachte hebben gehad
over de huwelijkse staat. De
blik is bloedserieus, de bewe
gingen zijn houterig. Twee
deelnemers duiken meteen op
elkaar. Van een ander stel trekt
de vrouw op de meest oneroti
sche denkbare manier kousen
en een jarretelgordel aan, met
een voorspelbaar gebrek aan
succes. Soms wisselen ze alle
maal van partner, en gaan daar
erg acrobatisch mee
Koortsachtig kijken ze van
kaar de kunst af, en ook el'
onhandigheden kopiëren
Als er dan twee zijn die het
eindelijk een beetje doorl
ben, komen er meteen andf
bij om te profiteren van
nieuwe inzicht. Uiteind/
biedt het resultaat van de c
sus enige hoop.
Het klinkt allemaal erg grapL
en dat is het ook. Toch s|
mert door alle hilarische
lukkingen'heen het schrijne
beeld van mensen die wai
pig op zoek zijn naar licha
lijk intimiteit, maar totaal
blokkeerd zijn. Die twee kaï
maken van Contact een st<
voorstelling, waarvan ook
muziek boeit, zoals de Chin»*»
liedjes die de gastvrouw zM'H
en de koortjes van Schubfc+f I
'Du bist die Ruh'. Het fysr^*
theater van Golden Palace fi
verder dan de verkenning !g
de grenzen van het lichaam.
ml
heerlen/anp - De 1800 jaar ou
de Romeinse sarcofaag die on
langs in het Zuid-Limburgse Bo-
choltz werd opgegraven, is in
een ver verleden waarschijnlijk
leeggeroofd. De onderzoekers
van de Rijksdienst voor het Oud
heidkundig Bodemonderzoek
(ROB) vonden crematieresten,
tien bronzen applicaties en een
glazen flesje.
De vondst van de sarcofaag was
uniek. De ROB vond op de akker
rond de opgetilde sarcofaag tal
loze Romeinse kunst- en ge
bruiksvoorwerpen, die in zeer
goede staat verkeren. In welk
museum de sarcofaag en de ge
vonden voorwerpen straks een
plek krijgen, is nog niet bekend.
Foto: GPD
|ieni«
jri 20
J14.T1
Amsterdam - Het is 4 december
tien jaar geleden dat Frank Zap
pa 'aan zijn allerlaatste tournee'
begon. Maar de Amerikaanse
componist, bandleider en gitarist
leeft voort op internet, op nieu
we cd's en dvd's en in live-uit
voeringen door gerenommeerde
gezelschappen.
Toen Zappa op 4 december
1993 op 52-jarige leeftijd aan
kanker overleed, liet hij een im
posant oeuvre na. De officiële
discografie telt ruim zeventig ti
tels, vaak dubbel-cd's. Maar
fans hadden hun hoop vooral
gericht op dat wat nog zou ko
men: in de kelders van het huis
van Zappa, in de heuvels bij
Hollywood, lagen duizenden
meters geluidsband.
Zappa nam elk concert en repe
titie op en veel van deze opna
men doken na verloop van tijd
op cd op, behandeld volgens de
theorie van de 'conceptual con
tinuity', waarbij oude ideeën en
uitvoeringen nog eens geheel
anders werden benaderd.
Wat er de afgelopen tien jaar
naar buiten is gebracht, mag
kwantitatief volgens sommigen
teleurstellend zijn, kwalitatief
was het uitstekend. Van opna
men die Zappa zelf nog had ge
produceerd en compilaties van
obscure opnamen tot uitste
kende overzichten en een over
zicht van de meest beledigende
songs van Zappa.
Er waren verschillende tribute-
cd's, met als uitschieters die
van The Muffin Men, onder
aanvoering van ex-Mother of
Invention Jimmy Carl Black en
die van The Persuasions, een a-
capellagroep die bij Zappa be
gin jaren zestig een plaat uit
brachten, in een tijd dat zwarte
muzikanten moeilijk onder dak
kwamen.
Sommige stukken zullen niet
snel meer te horen zijn. Volgens
echtgenote Gail heeft Zappa bij
zijn leven verboden dat de klas
siekers Watermelon in Easter
Hay, Zoot Allures en Black Nap
kins door iemand mogen wor
den gespeeld, met uitzondering
van zoon Dweezil Zappa.
Op internet is Zappa springle
vend. De naam Zappa bij zoek
machine Google levert 552.000
verwijzingen op. Er zijn specia
le startpagina's die liefhebbers
overzichten van vele tientallen
Zappa-sites aanbieden. De offi
ciële Zappa-site, streng beheerd
door de erven Zappa is ver
zorgd en gelikt. De Zappa-firma
'Intercontinental absurdities'
heeft er de DVD van Baby Sna
kes in de aanbieding, een film
over mensen 'die dingen doen
die niet normaal zijn'.
Wat Zappa ongetwijfeld plezier
zou hebben gedaan, is de toe
genomen waardering voor zijn
modern-klassieke werk. Tijdens
zijn leven lag Zappa voortdu
rend overhoop met orkesten
die zijn werk wilden uitvoeren.
In Nederland werd Zappa in
1980 woedend op het Residen
tie Orkest ('een graaiende ben
de monteurs') toen die een ge
deelte van de royalties opeisten,
en schrapte de uitvoering.
Deze traditie zet zich voort in
een ruzie over de opnamen van
200 Motels tijdens het Holland
Festival in 2000. Het was de
eerste keer dat deze 'opera' live
werd uitgevoerd. Maar op de
Zappa-site laat Gail Zappa we
ten dat zij hu overhoop ligt met
'dat duivelse radio-station van
de NPS', die haar de opnamen
zelfs niet wil laten horen.
Maar ondanks dit soort zaken is
het werk van Zappa de afgelo
pen jaren aan een gestage op
mars bezig. Gerenommeerde
gezelschappen als het Ensem
ble Modem, het Meridian Arts
Ensemble, het Omnibus Wind
Ensemble, het Ensemble Am-
brosius, het Ensemble Orches
tral Contemporain en het Asko
Ensemble, spelen werken van
Zappa en brengen het op cd
uit.
Het Asko Ensemble speelt 4 de
cember in Paradiso, Amster-
Zappa is niet dood, hij leeft! Archieffoto ANP
dam en 6 december in het Mu- en Outrage at Valdez. bruikt citaat bewaarheid: de
ziekcentrum Enschede werken Ook daarmee wordt in ieder ge- moderne componist weigert
als G-Spot Tornado, Get Whitey val een veel door Zappa ge- heden ten dage te sterven.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Leids Barok Ensemble,
concertmeester Peter Schrier, m.m.v.
Barbara Erdner, barokviool en Diego
Nadra, barokhobo. Gehoord: 2/12,
Lokhorstkerk, Leiden
Wat heeft die Theo Goedhart
een prachtige stem! Al is hij in
het Leids Barok Ensemble
voortreffelijk als clavecinist, als
zanger doet hij het ook gewel
dig. Goedhart neemt voor de
pauze de leiding door promi
nent vooraan in het midden
het clavecimbel te bespelen.
Bovendien vertelt hij iets aar
digs bij elk programma-onder-
deel. Zo liet hij mét het orkest
horen, hoe Sweelincks 'thema'
op een aantal variaties had ge
klonken in liedvorm 'Mein jun-
ges Leben hat ein Ende'.
Het is komisch als je zo'n strijk
orkest, dat al jarenlang staat
voor laaiende barokmuziek,
daar plotseling aandoenlijk
mooi hoort zingen. De toevoe
ging 'mooi' is voornamelijk te
danken aan Goedhart die dit
stuk ook bewerkte voor strij
kers en cembalo. De eerste vi
ool trekt in bijna alle variaties
het voortouw, met prachtig
alert spel in een heldere zuivere
klankkleur. Concertmeester Pe
ter Schrier groeit met het jaar.
Nog nooit heb ik hem zo zelf
bewust en krachtig horen spe
len.
Een groot deel van het pro
gramma bestaat uit korte stuk
jes, die voorbij zijn voor je het
weet. Zoals een laat-middel-
eeuws 'Estampie', gespeeld
door de violen die tweestem
mig in scherpe felle streken de
trouvères in de dorpsherberg
terugroepen. In de Sonata a 5
van G.P. Cima heeft de contra
bas een volwaardige eigen st
die warm en kernachtig dj
kert onder de andere strijkf
De tweede violen kleuren i
vallend mooi in het thema
door de diverse strijkers
achter elkaar wordt gespeelt
Het grotere werk heeft even
zich laten wachten. Bachs C
cert in c, oorspronkelijk v
twee clavecimbels, wordt ui
voerd door hobo en viool,
combinatie pakt in dit gi
bepaald onevenwichtig
Beide instrumenten, die
vaak een gelijkwaardige
hebben, spelen langs ell
heen. De hobo van Diego
dra in warme, zwierende liji
de viool van Barbara Erdne
jachtige korte streken. Met
me de klankkleur van de bai
viool is scherp en iel; en in
tuoos snelle passages, waar
valdi's Concert voor viool,
kers en cembalo (1735) vol
zit, zelfs akelig pregnant
paald niet smetteloos
het Larghetto komt Erdner
delijk op adem en wordt
spel een stuk
de klank minder scherp.
Goedhart haalt in Chr.
Sinfonia in F uit z'n
clavecimbel alles wat er
Zijn sprankelende spel
nergens overvleugeld dc
enthousiaste, dynamisch»
kers die in het Presto
stormachtig spelen. Wat
verandert in de eerste
uit het Allegro van
Strijkkwartet in C. Die
als een vriendelijk
liedje in een roomzacht
riet. De vier stemmen die
kwartet bezit worden fraai
deeld over de eerste en
violen, de alten en de
strijkers. Wat dat
tje hierbij doet is onduide
niet te horen, en dat geeft
helemaal niks. Zeker niet in
Presto dat stralend en zo vi
als een kleuter danst en dra.
