KUNST CULTUUR
'Het was heel vet om Kees te spelen'
St. Nicolaas komt tot leven in Leiderdorpse Dorpskerk
Glazen dildo en andere erotica onder de hamer
Shinkichi Tajiri
in Nijmegen
Roken in de
Kunsthal
Arabische
Nacht: een
charmant
miniatuurtje
Een Leidse première zonder tierlantijnen
Timberlak<p|
laat veel ta
weinig horq;
f'
Bruisende Vogelhandler van
Operettegezelschap Crescendo
Zonnestraal gerenoveerd
MAANDAG 1 DECEMBER 2003
assen/gpd - Het is maar een
simpel blikken doosje,, ietsjes
aangetast door de last der eeu
wen. Zwart is het kleine trom
meltje, met een geschilderde af
beelding van een dame met
pruik. Moet ergens in de 18de
eeuw zijn gemaakt. Binnenin
valt er al helemaal niets bijzon
ders aan het doosje te ontdek
ken. Totdat het oog valt op een
klein haakje waarmee de bin
nenkant van het deksel ge
opend kan worden. En daar
zien we dezelfde dame nog
eens. Ook geopend, zullen we
maar zeggen. Waarbij een even
eens 18e-eeuwse heer dankbaar
gebruik maakt van deze gele
genheid.
Het doosje maakt deel uit van
de grofweg 600 erotische objec
ten, die veilinghuis Geert Post-
ma uit Groningen op 17 decem
ber in het Drents Museum in
Assen-onder de hamer brengt.
Wat opvalt bij een gang langs
de erotische curiosa is dat ook
onze verre voorouders niets
menselijks vreemd was. Al was
het dan vaak, gedwongen door
de tijdgeest, in het verborgene.
Neem zo'n fraai ingebonden
boek uit de 19de eeuw. Lede
ren, rode omslag, de eerste pa
gina's kleurrijk gemarmerd.
Aan de buitenzijde ontbreken
titel en auteur. Het zou een kas
boek kunnen zijn. Maar een
aantal zeer gedetailleerde teke
ningen binnenin helpt de
nieuwsgierige kijker al ras uit de
droom. 'Julie avec un athlete'
meldt het onderschrift in het
Frans. Het moet gezegd, ge
noemde atleet doet zijn profes
sie alle eer aan.
Duurste stuk is een ets van Da
vid Hockney, voorstellende
twee heren in één ledikant.
Postma schat de waarde tussen
de 1000 en 2000 euro. Dan is
zo'n Pirelli-kalender een koop
je. Er liggen er vier uit de jaren
negentig en ze worden ingezet
op 20 euro per stuk, maar deze
collectors items gaan ongetwij
feld voor meer de deur uit.
En wat de blauwe, glazen dildo
gaat opbrengen is helemaal
gissen. Het werkstukje op ware
grootte is in elk geval wel met
afstand het oudste voorwerp
uit de collectie.
'Grannys Knots'. Foto: ANP
nijmegen - Het sculptuur
'Grannys Knots' uit 1968, van
polyester en fiberglas, is een
van de objecten die te zien zal
zijn op een overzichtstentoon
stelling van Shinkichi Tajiri in
museum Het Valkhof in Nijme
gen. De expositie van de 80-ja-
rige in Noord-Limburg wonen
de kunstenaar wordt op 7 de
cember geopend en duurt tot
en met 4 april volgend jaar.
Rotterdam - In de Kunsthal
Rotterdam is van 13 december
tot en met 14 maart de tentoon
stelling Vier eeuwen roken in
de kunst' te zien. De expositie
toont het veranderende beeld
van het roken in de kunst- en
cultuurgeschiedenis van de
17de eeuw tot heden. Aan de
hand van zo'n 120 kunstwerken
wordt duidelijk dat veel kunste
naars gebruik maakten van het
roken, van Vincent van Gogh
tot Jan Steen.
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'Arabische nacht' van
Roland Schimmelpfennig door
Productiehuis Brabant Vertaling: Carel
Alphenaar. Regie: Matthijs Rümke. Decor:
Sanne Danz. Met Steve Hooi, Kees Hulst,
José Kuijpers, Joep Onderdelinden en
Wimie Wilhelm. Gezien: 29/11Leidse
Schouwburg.
De nacht is zo heet dat de flat
bewoners alleen daar al hun
handen aan vol hebben. En dan
gaat alles nog mis: er is geen
water op de hoogste verdiepin
gen, de lift komt vast te zitten,
een vrouw vergeet haar sleutel
en sluit zich buiten. In de flat
aan de overkant ziet een man
een vrouw door het raam en
raakt totaal van de kook: die
móet hij ontmoeten, en hij gaat
meteen op zoek.
De hartstocht verandert de
warme werkelijkheid van de
nacht in een broeierig sprookje:
achter elke deur die opengaat
zit een ander exotisch verhaal,
geïnspireerd op 1001 nacht. De
conciërge vindt het verdwenen
water in de woestijn, de man
van de andere flat vindt zijn ge
liefde, maar eindigt als een
geest in een fles cognac, zij is
de geliefde van de sjeik, maar
zijn jaloerse vrouw staat haar
naar het leven, een man veran
dert in een parende weerwolf,
zijn Marokkaanse geliefde ach
tervolgt hem met een mes tot
de magische sfeer ook vat op
haar krijgt.
'Arabische nacht' is een nieuw
stuk van de succesvolle Duitse
theatermaker Roland Schim
melpfennig. Zijn vijf persona
ges leven in een eigen wereld,
waar signalen van buiten maar
mpeizaam in doordringen. De
meeste tekst bestaat uit uitge
sproken gedachten, die ook
prompt uitgevoerd worden: „Ik
sla een handdoek om. Ik sta in
de lift en druk op het knopje."
Het is even wennen, maar uit
eindelijk werkt het principe.
Ook in het decor gaat het niet
om realisme: tafeltjes en kruk
jes verbeelden niveauverschil
len, de lift of een bed. Rijden op
een brommer en een douche
nemen worden gemimed. Uit
gevouwen woestijnzandkleuri-
ge kartonnen dozen vormen de
vloer van het speelvlak. Aardig
dat de theatrale verbeelding zo
veel ruimte krijgt, jammer dat
het decor ondanks de chique
achterwand er zo goedkoop uit
ziet.
Of het de bedoeling was, weet
ik niet, maar de stemmen zijn
mooi gecast: de bronzen alt van
Wimie Wilhelm, het smachten
de oostelijke geluid van Joep
Onderdelinden, de dromerige
meisjesstem van José Kuijpers
contrasteren mooi en werken
zo mee aan dit uitgespeelde
hoorspel. Met de humor van de
tekst, de verrassende sfeer en
aanpak en de acteerprestaties is
'Arabische nacht' een charmant
miniatuurtje.
door Ad van Kaam
leiden - Geen rode loper, geen
koetsen en ook geen koningin.
Op deze fronten kon de Trianon
de vergelijking met het Amster
damse Tuschinsky-theater niet
aan. Daar was de première van
de film 'Kees de Jongen' vorige
week wél omhangen met feest
versiering en tierlantijnen. Maar
bijzonder was de 'eerste' voor
stelling in Leiden gisteren zeker
wel. Met hoofdrolspeler Ruud
Feitkamp die het 'heel vet' had
gevonden om Kees te spelen, re
gisseur André van Duren die uit
leg gaf over het hoe en waarom
en Bob in 't Hout die in de foyer
gewoon lekker glom van trots.
Het was voor de scenarioschrij
ver dan ook een thuiswedstrijd.
De Leidenaar, die twaalf jaar
had gesleuteld aan het legenda
rische boek van Theo Thijssen,
zag zijn naam nog eens in kapi
talen terug op aftiteling van de
jongste Nederlandse filmpro
ductie van Matthijs van Heij-
ningen. Hij had het ook voor el
kaar gekregen om een deel van
de cast mee naar zijn stad te
tronen. En hij had de bekende
en bebaarde tv-criticus Jac. Go-
derie bereid gevonden om na
afloop van de voorstelling een
praatje met de mensen achter
'Kees de Jongen' te maken. Al
leen, waar blijft Hannah - die in
de rolprent Lisa speelt - nou?
Ze haalde Leiden niet (mis
schien blijven steken in de
koopzondag) maar voor de na
zit maakte dat niet uit. Ze
schijnt nogal verlegen te zijn.
Bovendien bleek Ruud Feit
kamp alias Kees net als in de
film mans genoeg om voor een
honderdtal genodigden en be
langstellenden ook in het echt
de show te stelen. Het lefgozer-
tje uit Broek op Waterland nam
geen blad voor de mond toen
hij een vergelijking moest ma
ken met 'Kruimeltje' waarin hij
ook al een hoofdrol voor zich
opeiste. „Dat was", zo hield hij
zijn gehoor in de foyer van Tri-
Ruud Feitkamp alias Kees de Jongen met scenario-schrijver Bob in 't Hout in de foyer van de Trianon waar gisteren de Leidse première van de film plaatshad.
Foto: Taco van der Eb
anon voor, „eigenlijk gewoon
tekst opzeggen. Hier heb ik echt
in gespeeld. Zoals Kees was.
Volgens mij dan. Maar ik had
daarvoor het boek nooit gele
zen, hoor."
Zijn stunts had hij deels zelf ge
daan, deels door een stand-in
laten doen, bekende hij open
hartig. „Je ziet me schermen,
maar dat ben ik niet. Alleen aan
het eind. En die op holgeslagen
paarden grijp ik ook niet zelf, al
spring ik daama weer op de
bok. Maar het biljarten, die ene
stoot maken, dat was ik wél
hoor."
De film is door de pers redelijk
tot goed ontvangen. De mooie
sepia-beelden van het oude
Amsterdam, de sterke rolbezet
ting en natuurlijk het verhaal en
scenario Bob in 't Hout, kregen
lovende kritieken. Té belangrijk
en zelfs zwaar overdreven von
den vrijwel alle recensenten de
rol van de verteller, in casu
schoolmeester Hans Kesting.
Vanzelfsprekend verdedigde re
gisseur André van Duren die
'keuze met de volharding die je
iemand die de beslissingen
neemt ook mag verwachten.
„Kees is een brave jongen,
maar in zijn hoofd is hij dat
niet. Zonder voice-over maak je
dat nooit goed duidelijk. Thijs
sen doet trouwens in zijn boek
hetzelfde. Die scheidt die twee
werelden op dezelfde manier.
Wij hebben daarin het boek ge
volgd."
Bob in 't Hout maakte, net als
Kees aan zijn zijde, van zijn hart
geen moordkuil. Hij vond de
verteller te vaak en te veel aan
het woord. En Kees de Jongen
zelf? Die werd daarover niet
naar zijn mening gevraagd.
Maar op de vraag van een dame
uit het publiek of hij een na
tuurtalent was, dan wel acteer
les nam, had hij nog wel een
mooie uitsmijter. Ja, hij had les
in drama, in acteren en in mi
me. „En ook in dansen en in
zingen. Dat hoort er bij. Dat
zingen vind ik verschrikkelijk.
Maar dat dansen is eigenlijk
nóg veel erger."
muziek recensie
Tom Ruijfrok
Concert: Justin Timberlake in het kal
van de Justified-tour. Gezien: 28/1pC
Gelredome, Arnhem.
Gelredome heeft de afgelo
jaren al heel wat popconcei
in huis gehad. Maar zelden
een artiest zoveel muzikaal
visueel geweld over het staq-
hebben uitgestort als tiei
idool Justin Timberlake.
spektakel pakte het allen
prima uit, muzikaal aanzier
minder. Het voormalige gez:
van de jongensband *NS'";
trekt in zijn eerste solotour
alle registers open. Dat be
al bij de imposante opkoi
daama zoekt hij voortdur
de overtreffende trap met
dingen vuurwerk, laserstra
vuurfonteinen en als climax
zanger in een hoogwerker
ven het publiek.
Alle effecten misten hun
werking op de verzamelde
bepaald niet. En zo had I
concert van de 22-jarige Ami
kaan een belevenis van jewe|
kunnen worden. Maar het
luid hielp niet mee. De techi
van Timberlake kregen rq.
geen grip op de Arnhet
akoestiek. Op de momenten!
de ster van de avond door L
headset zong, klonk het a£i
hij drie straten verderop dk
een megafoon zong, en met P
gewone microfoon was hes-
niet veel beter. Om het overt
moddervette en ondoorzichj®
totaalgeluid maar niet te itë
ben. Jammer allemaal, vL
muzikaal heeft Timberlake Jee
best wat te melden. Als wek,
anderen weet hij op smaakvL f
wijze zwarte en witte muziek
combineren, zonder dat jol
grijs en dus saai comproP!'
ontstaat. Maar de finesses
dat zo eigen idioom gingeftp
Gelredome compleet verlorene
Wat ook niet meehielp, is
feit dat Timberlakes werL
faam als soloartiest is gak
seerd op slechts één album[
kaskraker 'Justified'. En c
stonden niet alleen ttt,
*NSync-nummers op de seti/
maar werd het programma p t
op alle mogelijke manieren^
rekt. Timberlake kletste er 2
sen twee nummers minut22
lang op los - 'You guys are c®r
zy!' -, deed schoolse voor-j0
nazingspelletjes met zijn slafef
volgelingen en liet een aan\C F
kelijk best vermakelijk scraf^
en human beatbox-intermq} E
veel te lang duren. Zodat je-
ruim anderhalf uur (inclu
één toegift) «nauwelijks het
voel had meer dan drie kwa
muziek gehoord te hebben.
Hilversum - Het voormalige verpleeghuis Zonnestraal, op de hei ten
zuiden van Hilversum, is gerenoveerd. In 1991 verhuisden de patiën
ten naar een nieuw ziekenhuis. Daarmee begon het verval van het
uit 1928 daterende gebouw dat geldt als een monument van het
'Nieuwe Bouwen'. Zonnestraal werd ontworpen door de architecten
Duiker, Bijvoet en Wiebenga. Het is door de architecten Hubert Jan
Henket en Wessel de Jonge gerenoveerd.
Foto: Ton Kastermans
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: 'Der Vogelhandler' door
Operettegezelschap Crescendo. Gezien:
29/11, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Alle zwijnen zijn door overbeja-
ging uitgeroeid. Het zou een
deprimerend nieuwsbericht uit
2003 kunnen zijn. De gedachte
dat zoiets zou kunnen gebeu
ren kwam al rond 1890 op bij
de makers van 'Der Vogelhand-
Ier', Carl Zeiler en zijn librettis
ten. Deprimerend is deze ope
rette echter allerminst, zeker
niet in de uitvoering van Cres
cendo. Het ontbreken van de
zwijnen is aanleiding tot tal van
intriges aan het hof en onder de
boeren. In een bruisende sfeer,
met kleurrijke kostuums en een
uitstekende typering van de
personages laat Crescendo de
hilarische gebeurtenissen aan
het oog voorbijtrekken. De boe
ren, boerinnen en hofleden
worden niet alleen goed en met
zichtbaar plezier gespeeld, er
wordt ook vaardig gezongen.
De groep vormt een eenheid,
zonder de rommelige spontani
teit die zo kenmerkend is voor
een boerengezelschap verloren
te laten gaan.
Te midden van deze groep ko
men de hoofdrollen prachtig
tot hun recht. Mare Freen als de
vogelkoopman overtuigt met
zijn heldere, krachtige stem. Hij
is een charmeur die moeiteloos
het stralende middelpunt van
het gezelschap vormt. Des te
komischer is het als zo iemand
aan het eind moet knielen om
de gunst van zijn geliefde
Christel, de postbode, terug te
winnen. Tineke van Geuns zet
deze vrouw mét pit, humor en
superioriteit neer. Haar lichte,
energieke stem past precies bij
een vrouw die met de post door
het landschap van Tirol gaat.
Een indrukwekkende vertolking
krijgt de keurvorstin, die zich
als boerin verkleedt om haar
man op avontuurtjes te kunnen
betrappen. Wendy Gunden
heeft met haar nu eens wai
dan weer stralende stem all<
zich om deze veelzijdige r<
vertalen in een wijs, mensi
zachtaardig personage met}
lativeringsvermogen.
Wat humor betreft springei
professoren en de hystei
trouwlustige hofdame Adel;
eruit. Kostelijk zijn de werj
vreemde geleerde typetjes,
tolkt door Erwin van Welbei
en John Holm. Dicky Osl
maakt Adelaide zeer koi
met haar gekwetste deftig
tussen het boerenvolk en e;
sche liefdesuitingen voor
man die wel met haar wil
wen (omdat ze zo rijk is). G|
van Welbergen als jachtmei
en Edwin van Grasstek als
si-keurvorst vormen met
licht komische onhandig
de motor achter de intriges.
Crescendo toont veel ge'
voor de vrolijke en lieflijke sl
van de Oostenrijkse open
cultuur en heeft daarmee
publiek weer een fantastk
avond bezorgd.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Saint Nicolas Cantate door Chr.Oratorium Ver.
Excelsior o.l.v. Wolfgang Lange, m.m.v. Sebastian Brouwer,
tenor, de Zangschool Zuid-Holland o.l.v. Daniëlle van Laar
en het Helios Ensemble, concertmeester Helbertien
Hielkema.
Gehoord 29/11Dorpskerk, Leiderdorp.
Het maandblad Vocaal' heeft het afgelopen
jaar een serie artikelen verzorgd onder de titel
'Zingen Plus', waarin koren aan het woord
komen in combinatie met andere kunstdisci
plines. Zo stond van de zomer de 'Carmina
Burana' o.l.v. Wim de Ru met zijn projectkoor
Leiden, kinderkoor en dansgroep in de
schijnwerpers. De Chr. Oratoriumvereniging
'Excelsior' zou ook naadloos in deze serie
passen: met tienerzanggroep, knapentrio,
bisschop van Myra in vol ornaat, met een ver
teller en beelden op het projectiescherm in
de Saint Nicolas Cantate van Benjamin Brit
ten. Een perfect voorbeeld van 'zingen plus'.
Rond vijf december is het gedenken van de
Sint functioneel. Klaas gaf al zijn bezit aan de
armen en omhelsde de kinderen, verneder
den en vertrapten. Een mooi initiatief van de
Rotary-Leiderdorp om in samenwerking met
Excelsior juist deze Nicolas cantate te gebrui
ken voor een project ten bate van de straat
kinderen in Minsk, Wit-Rusland. De oproep is
dan ook: koop koffie met speculaas, koop
zakken muzikantentaaitaai en koop zo veel
mogelijk loten, uw bedrag wordt verdriedub
beld!
Het koor, bisschoppelijk in goud en zwart,
zingt onder leiding van Wolfgang Lange vitaal
en overtuigend. Zacht en teder in zoete en
zielige teksten, frank en vrolijk in verhalen
over het wonderkind klaasje, opzwepend
wanneer drie gepekelde jongetjes in gesloten
ton door de heilige man weer tot leven wor
den geroepen. Transparant, dynamisch, en
meestal homogeen is de gezamenlijke koor
klank. Tijdens de hele cantate blijft de span
ning er optimaal in. Ook het Gouds Jeugd
koor onder enthousiaste leiding van Daniëlle
van Laar zingt de sterretjes van de hemel. Met
een haarzuivere koorklank wordt er 'beheerst'
naar hartelust gezongen. En dan die drie
knaapjes met prachtige glimmende cummer-
bands om, die vlinderlicht het Allelujah zin
gen van achter uit de zaal en als cherubijntjes
naar voren schrijden, onbetaalbaar!
Als stralend middelpunt vertolkt de tenor Se
bastian Brouwer de rol van Nicolaas. Zijn
stem houdt het midden tussen schallend ko
per en een klinkend cimbaal. Als hij door
in donkerrood geklede meisjes de goul
mijter en tabberd, de staf, het kruis, en
ring met zuurtjesroze steen krijgt aangera
staat hij daar zonder een zweem van gêr
ironie. Daar is de sfeer ook niet naar.
steeds wisselende ikonen op het schei
rustige stem van de verteller, de 'drie' fra
koren, de lang niet makkelijke maar schij
rende muziek vol onverwachte interva'
dramatisch expressief vertolkt door het H<
Ensemble - alles is gericht op ernst en li
op eerbied en enthousiasme. Na zo'n
hartverwarmend concert wil de
kelen.
