Overleven met
het filemonster
'Mensen gunnen elkaar niets meer op de weg'
a
2003
De files zijn als mythische monsters.
Hoe je ze ook bestrijdt, uitroeien
lukt niet. Voor automobilisten en
vrachtwagenchauffeurs rest maar
één vraag: hoe overleef ik dat
monster? Het nut van
polderweggetjes, slimme distributie,
de motor en een privé-chauffeur.
door Carel Grol en Petra Huijser
p de weg zie ik niet dat
het slecht gaat met de
economie", moppert
Eric Schenk terwijl hij gas terug
neemt, remt en aanschuift in de rij
auto's richting A4. Alle ontslagron
des en sluitingen van fabrieken ten
spijt, hij merkt niet dat het aantal fi
les afneemt.
Schenk is chauffeur bij het Centraal
Boekhuis. Vanuit het overslagcen
trum in Rijswijk wurmt hij dagelijks
zijn witgele vrachtwagen gevuld met
boeken en kantoorartikelen door het
verkeer. Net na het Prins Clausplein
is het deze dag weer raak, overal flik
keren rode remlichten op en nerveus
wisselen bestuurders van baan.
„Daar komt het door. Ieder voor
zich, steeds maar van baan verande
ren. Het zal ze een rotzorg zijn dat
die file daardoor langer duurt. Men
sen gunnen elkaar niets meer op de
weg."
Omrijden om deze file te vermijden
heeft geen zin, weet Schenk. Er is
geen andere route richting Voor
schoten, zijn eerste stop. En vroeger
op pad gaan? Hij lacht schamper om
de suggestie. „De winkels waar we
aan leveren zijn dan nog niet open.
Trouwens, je moet wel heel vroeg
gaan rijden om geen files tegen te
komen. Helemaal als het regent, zo
als vandaag, dan is het altijd en
overal raak."
Schenk zag zijn stelling onlangs weer
bewezen. Buien veroorzaakten toen
rond half negen 's ochtends 67 files
met een totale lengte van 466 kilo
meter. De dag belandde daarmee op
de vierde plaats van de drukste spit
sen aller tijden. Op de A2 richting
Utrecht stond tussen knooppunt
Hintham en Everdingen een file van
27 kilometer. Maar ook op de A16
van Rotterdam naar Breda was het
raak. Tussen knooppunt Terbregse-
plein en Hendrik-Ido-Ambacht wer
den de automobilisten met een file
van 15 kilometer geconfronteerd.
Koploper in de fileranglijst blijft 8 fe
bruari 1999. Door sneeuw en glad
heid stond er die dag in totaal 975
kilometer file.
Profetisch
Schenk overleeft zijn dagelijks strijd
met het fileleed redelijk simpel. Ge
middeld zit hij maar een half uur per
dag vast. Met dank aan de profeti
sche blik van zijn werkgever. Het
Centraal Boekhuis zag de bui in 1996
al hangen. Het opende in Amster
dam een overslagcentrum dat 's
nachts vanuit het hoofddistributie
centrum in Culemborg wordt be
voorraad. Met succes. In 1998 volgde
een dependance in Rijswijk, in 2002
kwam er een vestiging in Meppel en
begin volgend jaar is Weert aan de
beurt.
„Het drama is niet meer beperkt tot
de randstad", schetst vervoersmana-
ger Gijs van der Heiden van Centraal
Boekhuis de strategie van het bedrijf.
Dertig jaar zit hij in het vak. Natuur
lijk, files waren er vroeger ook.
„Maar niet zoveel. En er zijn nu nog
al wat wegen waar er echt geen
doorkomen meer aan is. Probeer
maar eens over de A2 bij Eindhoven
te rijden." Die problemen worden
met de distributiecentra omzeild.
Door hun ligging sluiten ze goed aan
op de provinciale wegen, de ideale
vluchtroute voor de file.
Daarmee grijpt Centraal Boekhuis de
enige kans die het heeft, zegt hoog
leraar verkeersmanagement Henk
van Zuylen van de Technische Uni
versiteit Delft. „De enige manier om
File op de Ag. Foto: Ron Pichel
de file te ontwijken is om over de
polderweggetjes te rijden. Verder
zijn er niet zo gek veel alternatie
ven."
Van Zuylen, die zelf vaak met de
trein reist, vreest echter dat de pro
vinciale wegen niet berekend zijn op
veel verkeer. „In Nederland is geen
parallel wegennetwerk om op terug
te vallen, zoals dat bij voorbeeld in
Frankrijk wel het geval is. Hier is
vaak maai- één route en ben je dus
veroordeeld tot filerijden."
De oorzaken van de files zijn talrijker
FILE TOPTIEN
eerste negen maanden van 2003
km/min*
wegnr.
richting
koplocatie
n
130935
A 2
Den Bosch
Everdingen/knp. Everdingen
99867
A 9
Amstelveen
Haarlem-Zuid
Q
92887
A 20
Gouda
Rotterdam-Centrum
90052
A 2
Utrecht
Everdingen/knp. Everdingen
B
89039
A 27
Breda
Merwedebrug
B
87202
A 8
Amsterdam
knp. Coenplein
83938
A 10
Binnenring
Coentunnel
80253
A 13
Rotterdam
Berkel en Rodenrijs
El
75542
A 4
Amsterdam
knp. De Nieuwe Meer
03
71726
A 2
Maastricht
knp. De Hogt
Bron: VERKEERSINFORMATIEDIENST/GPD
'aantal kiliometers x aantal minuten
dan de mogelijkheden ze te ontwij
ken, zegt de hoogleraar. Het aanbod
aan wegen is bij lange na niet toerei
kend voor de vraag. De slechte aan
sluiting van snelwegen op het we
gennet in de steden en de vele op
en afritten zorgen er volgens hem
ook voor dat het verkeer zo vaak
vastzit.
Vooral de klacht over de op- en afrit
ten is voor motorrijder Hans van
Loozenoord een dagelijks terugke
rende ergernis. Op zijn Yamaha
TDM 9000 weet hij de file meestal te
ontwijken. „Maar als ik stil sta, is het
bij zo'n op- of afrit."
De file zorgt weliswaar voor de nodi
ge vertraging, maar hij ziet toch kans
om binnen 45 minuten via Al en
A50 van zijn huis in Schalkhaar (bij
Deventer) naar Arnhem te rijden.
„Een beetje automobilist doet er een
half uur langer over", klinkt het vro
lijk. Want lachen is het wel, rijden
terwijl de rest stilstaat. De enkele bo
ze blik richting zijn felgele helm
neemt hij voor lief. „Met de motor
door een file heen rijden, is niet ver
boden. Het wordt gedoogd, zolang je
je snelheid aanpast. Er zijn zelfs al
automobilisten die in de file plek
maken. In het verleden nam ik vaker
de auto, maar dat is echt geen optie
meer voor woon-werkverkeer. Dan
sta je alleen maar stil."
Geld
Stilstaan in het verkeer kost geld,
veel geld. Berekeningen van het mi
nisterie van verkeer en waterstaat to
nen aan dat een kilometer file per
rijbaan 1800 euro per uur kost.
Transporteurs hebben becijferd dat
het stilstaan hen jaarlijks zo'n 1,2
miljard euro kost vanwege alle verlo
ren werkuren.
Hoewel iedereen ervan overtuigd is
dat de files nooit helemaal zullen
verdwijnen, trekt het kabinet-Balke
nende tot 2010 715 miljoen euro uit
om ze te bestrijden. Als wapen is ge
kozen voor het plan ZSM (Zichtbaar-
Slim-Meetbaar). Op de belangrijkste
knelpunten moeten vóór 2006 150
kilometer extra spitsstroken komen.
Daarnaast zit 330 miljoen in de knip
voor speciale projecten die van be
lang zijn voor de economie, zoals de
aanleg van de A4 Midden-Delfland.
Transport en Logistiek Nederland
(TLN) vindt dat een aardig begin,
stelt beleidsmedewerker infrastruc
tuur Frank Steijn. „Maar daarmee
loop je de achterstand niet in van ja
ren niets doen." Hij ijvert op korte
termijn voor een betere aansluiting
van alle wegen op elkaar.
Wie van de snelweg komt, moet
moeiteloos via provinciale en ge
meentelijke wegen het einddoel
kunnen bereiken. „Klinkt logisch,
maar is helaas vaak niet het geval. Er
is absoluut geen bereikbaarheid van
deur tot deur, waardoor chauffeurs
en automobilisten steeds vaker ook
in steden in de file staan.
Beter overleg tussen gemeenten,
provincies en Rijk is eigenlijk de eer
ste stap op weg naai- een grondige
aanpak van de files. Er ontstaat dan
een netwerk van goede wegen waar
door alle economisch belangrijke ge
bieden met elkaar worden verbon
den. Op termijn zou TLN willen dat
automobilisten moeten betalen voor
iedere kilometer die ze rijden. „Met
het geld dat je daarmee verdient kun
je wegen verbreden, onderhouden
en knelpunten mee oplossen. Auto
mobilisten en transportbedrijven
willen daar best aan meedoen, als
dat files oplost," is Steijns overtui
ging-
Bij de ANWB kijken ze nog breder
naar oplossingen. Meer spitsstroken,
vaker thuiswerken, later naar het
werk, vaker met de fiets of het open
baar vervoer. Markus van Tol van de
Belangenvereniging voor Automobi
listen verwacht dat al deze maatre
gelen een steentje gaan bijdragen.
Als maar tien procent van de auto
mobilisten voor een andere ver
voersvorm kiest, zijn we al een heel
eind."
Niet iedereen ziet de files graag ver
dwijnen. Barend Groote Schaarsberg
kan er geen genoeg van krijgen. Hij
is privé-chauffeur en oprichter van
chauffeursdienst Easy Way in Breda.
Jarenlang zat hij dagelijks op de weg,
nu kruipt hij nog één keer per week
achter het stuur. „We bestaan door
de file. Mensen huren ons in omdat
ze weten dat ze sowieso stilstaan.
Hebben ze een chauffeur, dan kun
nen ze blijven doorwerken."
Aanpassen
Easy Way werkt voornamelijk met
studenten die een speciale opleiding
hebben gehad waarin filerijden een
belangrijk onderdeel is. „Die file is
niet te vermijden, tenzij de klant zijn
reisschema aangepast. Eenmaal in
een file moeten onze chauffeurs zo
veel mogelijk hetzelfde tempo rijden
als vrachtwagenchauffeurs. Want als
je de hele tijd optrekt en afremt, be
moeilijk je het werken van de klant."
Ook belangrijk: de auto moet in de
file zodanig staan dat bestuurders
van andere auto's niet op de laptop
van de passagier kunnen meekijken.
Omrijden doen ze niet bij Easy Way,
zegt Groote Schaarsberg: „We rijden
op snelwegen, want aan alternatieve
routes hebben we niets. Dat zijn
slingerweggetjes, waai- het moeilijk
werken is voor onze klanten."
EasyWay is niet het enige bedrijf dat
geld verdient aan de file. Ook de Ver-
keers Informatie Dienst (VID) uit
Amsterdam weet er een slaatje uit te
slaan. Het verkoopt file-informatie
aan de commerciële radiostations en
verstuurt op verzoek sms-jes. Patrick
Potgraven van de VID noemt het op
vallend dat de files buiten de rand
stad allemaal toenemen.Al staan in
onze toptien allemaal plekken uit de
randstad, op nummer tien na. Dat is
knooppunt De Hogt bij Eindhoven."
De Verkeers Informatie Dienst no
teert en archiveert alle files. Dit jaar
is de situatie verslechterd ten op
zichte van vorig jaar. Boosdoeners
zijn het slechte weer in januari en de
warme zomer, waardoor we ook
massaal in de auto kropen om elders
verfrissing te zoeken.
Een stukje omrijden is volgens Pot
graven geen goed idee als je klem
staat in de file. „Automobilisten
kunnen wel omrijden, maar dat
duurt vaak langer. Een snelweg heeft
namelijk geen verkeersplichten en is
daarom de makkelijkste optie."
Computer
Peter Huysmans van het bedrijf Al-
turion verdient zijn geld met het
aanbieden van alternatieve routes.
Het Belgische bedrijf ontwikkelt
GPS-systemen die ook files melden.
De computer verwerkt razendsnel
radiogolven met verkeersinformatie.
„De gewone automobilist ontvangt
maar een heel klein deel van de in
formatie", zegt Huysmans. „Ons
systeem ontvangt veel meer. De be
stuurder krijgt automatisch een al
ternatieve route." Grootste voordeel
is volgens hem dat de automobilist
ook op hoogte wordt gebracht van
'de file om de file'.Als uitvalswegen
dichtslibben, registreert het GPS-
systeem dat ook."
Het apparaat heeft het formaat van
een zakcomputer en kost tussen 269
en 569 euro. Hoe diep het fileleed
zit, blijkt uit het feit dat sinds de in
troductie zo'n acht maanden gele
den, Alturion er duizenden verkocht.
Waterdicht is het systeem echter
niet. Een kleine file die niet op de ra
dio komt, wordt niet door de com
puter opgepakt. Maar, zegt Huys
mans tevreden, het scheelt niette
min vele uren duimendraaien in de
file. „Ik heb hem zelf ook en het
heeft me al tientallen uren opgele
verd. In heel Europa, maar vooral in
Nederland."
Het voordeel van dit systeem is itc'er
Mathijs Sterk nog niet gegund. Al
drie jaar rijdt hij met zijn donker
blauwe Jaguar dagelijks vanuit
Utrecht naar Amsterdam, en al drie
jaar staat hij iedere dag in de file.
„Het is bijna deel van mijn werk ge
worden." Vervelend voor hem zijn
alleen de onvoorspelbare files. „Ik
erger me hoogst zelden aan vast
staande verkeer, maar laatst is het
toch gebeurd. Ik moest 's avond van
Amstelveen naar Almere en na an
derhalf uur had ik nog maar acht ki
lometer gereden. Toen realiseerde ik
me dat ik lopend net zo snel was ge
weest."
Lange rijen wachtende auto's in de avondspits. Foto: GPD/Harmen de Jong
