Revival van de 'JFK-mythe'
Dallas heeft last van zich afgeschud
HOC 930
Achtergrond
weekendbijlage
van
Leidsch
Dagblad
Interview
ZATERDAG
22 NOVEMBER
2003
Jacqueline Kennedy ontfermt zich over haar man, terwijl een geheim agent achterop de auto springt. Foto: AP
Muziek voor
Paul Witteman
gereedschap
om stemmingen
te bedwingen
Jongeren
drinken
steeds jonger
steeds meer
Spellen van
Jumbo al
anderhalve
eeuw
een begrip
John F. Kennedy leeft voort in het centrum van Dallas. Foto: AP
Op 22 november 1963 om 12.30 uur waren in het centrum van
Dallas drie schoten te horen die de wereld schokten. De Texaan-
se plaats zelf had plotseling de last van een enorme schande te
dragen. Dallas kreeg de bittere bijsmaak van moord en aanslag.
Het lot trof uitgerekend een conservatieve stad waar de Demo
craat John Fitzgerald Kennedy nauwelijks geliefd was. Plaatselij
ke kranten die op de dag van de aanslag waren verschenen,
noemden de 46-jarige president een ongenode gast.
Veertig jaar later roept de aanslag op Kennedy in de stad nauwe
lijks nog schaamte en verbijstering op, veel eerder nieuwsgierig
heid. Een groot deel van de ruim dertien miljoen toeristen die
elk jaar Dallas bezoeken, gaat naar de plek van een van de spec
taculairste misdrijven van de 20ste eeuw.
Op 24 juni 1970 werd het JFK Memorial Plaza ingewijd, een
plein met een tombe niet ver van de straat waar de president
werd doodgeschoten. Het betonnen vierkant zonder dak heeft
wanden van negen meter hoogte en vijftien meter lengte. Het
open bouwwerk, dat te betreden is, moet de 'vrijheid van Ken
nedy's geest' symboliseren.
Het monument is bedoeld als plek voor bezinning en herden
king. Voor belangstellenden die meer over de achtergrond van
de president en de aanslag willen weten, ging in 1989 het Sixth
Floor Museum open.
De tentoonstelling is gehuisvest op de zesde verdieping van het
gebouw aan Dealey Plaza van waaruit de president zou zijn
doodgeschoten. Het museum documenteert het leven en ster
ven van de president. Hoogtepunt is het bezoek aan het venster
dat de vermeende moordenaar Lee Harvey Oswald gebruikte
voor de aanslag. Dat deze medewerker van de opslagplaats voor
schoolboeken in het gebouw de dader was, is nooit bewezen.
Het museum bestempelt de aanslag als een gebeurtenis die 'de
stad en de wereld' voorgoed veranderde. Echter, anno 2003 lijkt
Dallas zijn last te hebben afgeschud.
Begin jaren tachtig was Dallas vooral de beroemde tv-serie met
de booswicht J.R. Inmiddels heeft de stad het imago van een
moderne miljoenenmetropool met wolkenkrabbers, machtige
banken en verzekeringen, oliemiljardairs en musea. Jongere ge
neraties denken bij de plaats vooral aan de sportteams Dallas
Cowboys en Mavericks.
Op 22 november 1963 werd de
Amerikaanse president John F.
Kennedy tijdens een rijtoer in
Dallas doodgeschoten. Het nooit
opgeloste drama levert veertig
na dato nog altijd stof op tot
discussie in boeken,
documentaires en op internet.
door Ans Bouwmans
In het muziektheater in Washington
verdringen scholieren zich rond de
twee meter hoge bronzen buste van
John F. Kennedy. Het Kennedy Center is
niet zomaar een huis voor opera, dans
en muziek. Het Amerikaanse Congres
besloot twee maanden na de moord op
de 35ste president van de Verenigde Sta
ten dat het een 'levend' monument ter
herinnering aan John F. Kennedy moest
worden. Alsof de volksvertegenwoordi
gers toen al voorvoelden dat déze presi
dent nog decennia zou voortbestaan in
het collectieve geheugen van Amerika.
Het mag veertig jaar geleden zijn dat
president Kennedy op Dealey Plaza in
Dallas werd neergeschoten tijdens een
rijtoer in een open limousine met zijn
vrouw Jacky en het gouvemeurspaar van
Texas, de gebeurtenis levert tot op de
dag van vandaag stof tot discussie op. In
boeken, documentaires en op het inter
net leveren mensen die in complottheo
rieën geloven, slag met aanhangers van
de stelling dat de vermeende schutter
Lee Harvey Oswald in zijn eentje handel
de.
Dat laatste is ook de officiële versie van
de gebeurtenissen, maar het grootste
deel van de Amerikaanse bevolking twij
felt eraan. „Niemand van mijn generatie,
ik was 23 toen Kennedy stierf, gelooft in
het scenario van de enkele schutter met
zijn oude geweer", zegt hoogleraar poli
ticologie Jim Glass van de Universiteit
van Maryland. De manier waarop Ken
nedy werd vermoord, het verbijsterende
gestuntel van de veiligheidsdiensten, de
tegenstrijdigheden in getuigenverklarin
gen en mankementen in het moordon-
Aankomst van de president op het vliegveld van Dallas. Later die dag werd
Kennedy vermoord. Foto: AP
derzoek, voeden dat ongeloof tot op de
dag van vandaag. Glass: „Het heeft mij
altijd dwars gezeten."
Mediageniek
Waarom heeft het korte presidentschap
van JFK zo'n grote en langdurige invloed
gehad op zoveel mensen? In de eerste
plaats vanwege de mens John F. Kenne
dy zelf natuurlijk. Jong en mediageniek,
een telg uit een prominente dynastie, ge
huwd met een elegante vrouw, maar zo
als achteraf bleek ook een rokkenjager,
in constant gevecht met zijn zieke li
chaam. Hij was een hemelbestormer, het
symbool van vernieuwing, maar ook ver
guisd vanwege zijn katholieke gelpof en
gehaat om zijn progressieve ideeën.
De opkomst van televisie in het begin
van de jaren zestig speelt een rol in de
mythevorming. Kennedy was niet alleen
de eerste president die bewust gebruik
maakte van televisie, zijn dood was ook
de eerste echte grote politieke gebeurte
nis die van minuut tot minuut op tv mee
te beleven was. Het tv-verslag van de
'vier dagen in november' behoort tot de
persoonlijke geschiedenis van iedereen
die toen de kinderschoenen was ont
groeid.
Het is het verschrikkelijke karakter van
de gebeurtenis, en de in de knop gebro
ken belofte: hoe zouden de VS zich heb
ben ontwikkeld als deze president niet
om het leven was gebracht? Zijn dood
was het einde van een droom. Maar wat
de herinnering vooral levend houdt en
de argwaan over de rol van de overheid
tot op de dag van vandaag voedt, is de
onbevredigende verklaring voor de
schokkende gebeurtenissen.
De in de film JFK (1991) van Oliver Stone
gepresenteerde samenzweringsfictie, is
voor veel Amerikanen beter te verteren
dan het idee dat hun president door een
getroebleerde eenling is vermoord, die
op zijn beurt 48 uur later - live op tv -
door een emotioneel gestoorde man
werd doodgeschoten. Alhoewel er van
vele kanten gaten zijn geschoten in het
Hollywood-scenario, blijven vragen over
de rol van de inlichtingendienst CIA, die
al voor de aanslag een dossier had aan
gelegd over Oswald, en het Witte Huis
opduiken.
Kogel
Twee Amerikaanse tv-zenders zetten af
gelopen week opnieuw vraagtekens bij
de officiële versie van de werkelijkheid.
Volgens Fox tonen nieuwe simulaties
van de amateurfilm van Zapruder (waar
op de schoten te zien zijn) aan, dat de
theorie van de 'enkele kogel' niet kan
kloppen. Als Oswald de enige schutter
was, dan moet een en dezelfde kogel
door het lichaam van Kennedy heen
gouverneur Connally op twee plaatsen
hebben geraakt. Een documentaire van
History Channel ging in op de rol van
Lyndon B. Johnson, Kennedy's plaats
vervanger en opvolger. Want wie profi
teerde het meest van de moord? Waren
dat niet ook de Texaanse zakenvrienden
van Johnson die vreesden dat ze hun in
vloed zouden verliezen door een schan
daal rond Bobby Baker (protégé van
Johnson) en die daarna overal in Viet
nam te vinden waren? Is het toeval dat
Kennedy ten tijde van zijn dood plannen
had om Amerikaanse militairen uit Viet
nam terug te trekken, zoals is vastgesteld
op basis van in de jaren negentig ge
openbaarde stukken?
Nieuws levert dat overigens niet op. On
der de gevestigde media in de VS is de
drang groot om alle samenzweringsthe
orieën terzijde te schuiven: het is oud
nieuws, voldoende onderzocht, een af
gesloten boek. Hoogleraar Glass ziet dan
ook nog een andere reden voor de 'revi
val van de mythe JFK'. Het heeft te ma
ken met de grote tegenstelling tussen
Kennedy en de huidige bewoner van het
Witte Huis, George W. Bush, zegt hij.
„Onder Bill Clinton had je dit niet. Ik
voel mezelf ook weer naar JFK toegetrok
ken. Het is nostalgie naar een ander
soortige president."
Beeld uit de amateurfilm van Zapruder, nadat Kennedy is
getroffen.
