KUNST CULTUUR
Peter Akkermans verder terug in de tijd
iittSB
Is het kunst of wetenschap?
Kijken met de ogen
van Kees van Kooten
Nog één keer de Rolling Stones
Fantastisch
concert Saeijs
en Bellitoni
Cultuurprijs
Voorschoten
uitgereikt
zaterdag 22 NOVEMBER 2003
esentatie van de dichtbundel
heb een gedichtje gedicht'.
to: Mark Lamers
ichtbundel van
ehandicapten
m, den - In de Leidse cadeau-
dn nkel Niets Vergeten is de
sv ndel "Ik heb een gedichtje
dicht' ten doop gehouden,
gedichten zijn geschreven
or de verstandelijk gehandi-
jte acteurs van theatergroep
imino. Zij hebben acht lessen
de dichtkunst gehad en dat
erde opmerkelijke resultaten
Daarom zijn de gedichten
jundeld in een boekje. De
ëzielessen zijn gegeven door
thelijn Schilder. Ze werkt ook
it scholieren, volwassenen en
d'9 Dchtonen. Het boekje 'Ik heb
1 gedichtje gedicht' is, voor
yen euro, o.a. te koop bij
ets Vergeten, aan de Bree-
aat 175 in Leiden.
iiljoen voor
leaterscholen
1 haag - Staatssecretaris Van
Laan van cultuur en het
nds 1818 stellen ieder
.000 euro beschikbaar voor
jeugdtheaterscholen. De
uwe stimuleringsregeling
ekomst op de planken' geeft
:e jeugdtheaterscholen de
is zich over een periode van
e jaar artistiek en organisato-
:h te verbeteren. Bij de
gdtheaterscholen volgen
deren en jongeren lessen
ater, beweging en stemvor-
Ze maken producties,
rken mee aan projecten en
in naar voorstellingen. De
ff gdtheaterscholen in Neder-
■■fd hebben de afgelopen jaren
flinke groei doorgemaakt.
ibaanse week
Dn Salsiando
ien - Dansschool Salsiando
:ft komende week verschil
de activiteiten rond het the-
'Cubaanse cultuur en dans'
stapel zijn. In de danszaal
de Haagweg 4 begint mor
een expositie van de jonge
jaanse kunstenaar Giordani
ïilera te zien. Verder is er on-
meer een avond met tradi-
ïele Cubaanse zang en dans,
optreden van de Cubaanse
erozanger Vlady Estrada,
zogenoemde 'Noche de
car ga' - een avond vol live
ziek en dans, met akoesti-
e muziekimprovisaties van
ouk y su guitarra' en 'Con
to Sensa' en er worden ver
diende dansworkshops ge
en. Alle activiteiten vinden
ats in de Salsiando-danszaal
de Haagweg 4 in Leiden en
gratis toegankelijk. De af-
tende salsaparty met live
ziek vindt plaats in
lenoord Plaza. Kaarten hier-
>r kosten aan de kassa 13 eu-
de voorverkoop 10 euro.
ir meer informatie:
iv.salsiando.nl of via 071-
4992.
Leidse archeoloog stuit op oudste aardewerk Midden-Oosten
door Ad van Kaam
leiden - Hij mag dan zojuist offi
cieel zijn benoemd tot bijzonder
hoogleraar in de prehistorie van
het Midden-Oosten aan de Uni
versiteit van Leiden, ook als pro
fessor ben je nooit te oud om te
leren. Dr. Peter Akkermans (45)
verricht namens het Rijksmuse
um van Oudheden al 17 jaar op
gravingen in Syrië, deed daar
spectaculaire ontdekkingen en
dacht de heuvel waarop hij
werkte inmiddels aardig te door
gronden.
Mis! Net teruggekeerd van zijn
laatste missie concludeert hij
handenwrijvend dat je met al je
ervaring en know-how toch tel
kens weer voor verrassingen
komt te staan. Op een plaats
die hij jaren over het hoofd had
gezien en recht onder zijn voe
ten stuitte hij op het alleroudste
aardewerk van het Midden-
Oosten, misschien wel het oud
ste ter wereld. Hij kon daarmee
de wijzers van de tijd en in ze
kere zin van onze beschaving
nog eens 1000 jaar terugzetten.
Naar 6800 voor Christus.
Al die jaren parkeert Akkermans
in de maanden september, ok
tober en november in de step
pen van Noord-Syrië steevast
zijn auto aan de voet van Teil
Sabi Abyad, de Heuvel van de
Witte Jongen. Daar, bij het
huisje met het gereedschap, telt
hij bij het ochtendgloren de
koppen van zijn 24 man en
vrouw tellende opgravingsteam
en van de 70 dorpelingen die
hem assisteren bij zijn archeo
logische zoektocht door de ge
schiedenis. Vanaf die plek diri
geert hij zijn mensen vervol
gens op de 14 meter hoge en 5
hectare omvattende heuvel het
zand in dat in de loop der tij
den eerst een prehistorisch
dorp van 8000 jaar oud en ver
volgens een compleet Assyrisch
fort uit 1250 voor Christus
prijsgaf. Bevindingen die inter
nationaal opzien baarden en
die kostbare informatie ople
verden voor de wetenschap.
Maar waar Peter Akkermans bij
de verdeling van de taken geen
moment bij stil stond, was de
schat die op de dagelijkse ver
trekplaats en op nog geen hak-
slag diep zomaar onder de op
pervlakte lag. Dat wil zeggen,
tot voor kort. „Vorig jaar keek ik
eigenlijk voor het eerst bij dat
schuurtje eens goed rond en
vond aan de oppervlakte wat
scherven. We besloten toen tot
een proefsleuf en ontdekten
een paar graven. Dit jaar zijn
we verder gegaan. Al heel snel
stuitten we op sporen van be
woning, op vaatwerk, op com
plete potten en kommetjes uit
6800 voor Christus. Het vroeg
ste aardewerk van het Midden-
Oosten, mogelijkerwijs het oud
ste ter wereld. Sommige potten
zijn 40 centimeter hoog. Rela
tief grof. Nog niet versierd, nee.
Pure gebruiksvoorwerpen. Ja
ren heb je daar overheen ge
banjerd zonder dat te weten.
Dat is een merkwaardige ge
waarwording, ja."
Nog opmerkelijker dan de even
voor de hand liggende als onge
dachte vindplaats, is de diepte
waarop Akkermans en zijn
team op deze oeroude sporen
van onze beschaving stuitte. „Je
verwacht zoiets in lagen op een
meter of tien diepte. Niet op
centimeters onder de opper
vlakte. Dat is zeldzaam. Zo
blijkt maar weer eens dat zo'n
heuvel veel complexer in elkaar
steekt dan je denkt. Deze bewo
ning is nog eens 1000 jaar ou
der dan het prehistorische dorp
dat we eerder blootlegden. Als
je het snel uitspreekt, heeft zo'n
tijdspanne nauwelijks beteke
nis. Maar besef dat hier opeen
volgende generaties mensen
woonden zoals jij en ik. Welis
waar in een hele andere tijd,
maar wel met dezelfde proble
men, zorgen en sores zoals wij.
Van leven en van overleven. Je
zou kunnen zeggen, dat is het
spannende, dat die mensen
niet voor niets geleefd hebben."
Hij heeft opnieuw een stukje
y. V ~V*.' ,/- -!#:
.f.
1 4 -Vc' r 'j>3or -
-v - 'SV-:.'
i '%s v
T
f V- i
Peter Akkermans bestudeert de kleitabletten die het Assyrische fort heeft prijsgegeven. Weer een stukje van de puzzel. Foto: ANP
van de puzzel gevonden. „Het
fascinerende van dit vak is dat
je bij elke ontdekking beter in
staat bent om de mensen van
toen een gezicht te geven. Hoe
meer je weet, hoe scherper de
contouren van die gezichten
zich aftekenen. Bij ons Assyri
sche fort ligt dat, door het vin
den van kleitabletten, van
schrift, gemakkelijker. Daar kun
je behalve gezichten zelfs al na
men aan de mensen geven.
Omdat dat beschreven staat.
Nee, de naam van het fort heb
ben we nog altijd niet. Maar het
verhaal van wat zich daar heeft
afgespeeld in die tijd begint
zich nu wél duidelijk af te teke
nen."
Wat volgt is een gloedvol be
toog over de opkomst en on
dergang van een rijke Assyri
sche familie, over intriges en
macht, over de bouw van een
kasteel en het in de brand ste
ken daar weer van. Als de pro
fessor straks in de collegezaal
met dat spannende verhaal op
de proppen komt, zal zijn stu
denten in elk geval een paar
dingen duidelijk worden. Bij
voorbeeld dat archeologie be
slist geen saai vak is en verder
dat je er nooit op uitgeleerd
raakt.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
telling: Kees van Kooten speelt zich
aien: 21/11, schouwburg Leiden.
i Kim, geen Kasper, maar
(Don Kees van Kooten. Te-
oordig moet vader in
1 wedijveren met zijn kin-
Maar hij kan de concur -
Iie nog altijd aan. Eén avond
Kees is een waar genoegen,
het podium staat een pro
eschermpje opgesteld dat
liddellijke associaties op-
jpt met dia-avonden. Eigen-
s het nog erger; Van Kooten
jecteert stukjes uit de krant
foto's met behulp van een
lliascoop. Toen we nog niet
"den scannen, moesten we
daarmee behelpen. Kees
I Kooten gebruikt het appa-
nog steeds. En het tekent
'c de sfeer waarin hij af en
naar de jaren vijftig en zes-
tan terugkijken - met wee-
ed en een knipoog,
noet hij ook niets van mail
hebben. Iemand uit de zaal
ft hem zijn e-mailadres ge-
Hij schrijft liever een
|te brief, want het verzenden
levert 'tussentijd' op. En 'tus
sentijd' betekent voorpret, wat
hij toelicht met een verhaal
over de fotografie van zijn va
der. Het wachten op het ont
wikkelen van de foto's was een
feest op zich, het instant resul
taat van digitale fotografie kan
voor hem niet daartegen op.
De laatste jaren is Van Kooten
vooral de boekenschrijven Een
deel van zijn optreden bestaat
dan ook uit voorlezen uit eigen
werk. In zijn geval levert dat
een meerwaarde op, want zijn
voordrachttalent laat zich niet
verloochenen. Onderwijl vertelt
hij er in een uitermate ontspan
nen sfeer regelmatig iets om
heen. Echt fascinerend wordt
zijn optreden wanneer hij met
stukjes uit het Algemeen Dag
blad en Leidsch Dagblad aan de
slag gaat. Dan kijk je even met
de ogen van Van Kooten naar
de wereld om ons heen. Dat
oog voor details, voor alledaag
se gekte en voor tal van taalei
genaardigheden scherpt je ei
gen blik. Bovendien krijg je een
vage notie van de manier waar
op ooit de fameuze televisiescè
nes en typetjes van Van Kooten
en De Bie moeten zijn ontstaan.
Dat zijn de mooiste momenten
van een rijk gevulde avond.
Vierdelige dvd-box over tournee
Mick Jagger: „Nü een nieuwe plaat opnemen zou geen goed idee
zijn." Foto: AFP/Marcus Brandt
door Richard Stekelenburg
new york - Nu ook de laatste twee inhaalconcer-
ten in Hongkong zijn afgewerkt, zit het er echt
op. De Forty Licks Tour van de Rolling Stones,
die begin september 2002 in Boston begon, is
voorbij. Mick, Keith, Ron en Charlie kunnen naar
huis om zich op te maken voor een kerst met de
familie. Voor straks onder de boom verschijnt nu
alvast een vierdelige dvd-box met een uitgebreid
verslag van de tournee. Tijd voor een terugblik
op de tour die de Stones voor het eerst in hun
bestaan naar Azië bracht, tevens de eerste die
Ron Wood nagenoeg nuchter meemaakte.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen:
Was dit de laatste? „Dacht het niet", zegt Ron
Wood. „Waarom stoppen?", reageert Keith. „Het
gaat toch goed?" Ron weer: „Er komt beslist weer
een tour. Maar nu eerst even pauze."
In een duur hotel in New York blikken koppel
Mick Jagger/Charlie Watts en koppel Keith Ri
chards/Ron Wood om beurten met plukjes jour
nalisten terug op hun laatste trip rond de wereld.
De stemming is jolig. Mick grapt, Keith en Ron
grollen. Zelfs de immer zwijgzame Charlie heeft
zo nu en dan een spitse opmerking. Waarom
zouden ze ook stoppen, ze hebben het toch naar
hun zin zo?
„Het was een goeie tour", kijkt Jagger tevreden
terug. „We hebben ook veel goeie reacties gehad.
Er is vaak geschreven dat we ons zichtbaar ver
maakten op het podium. Ik kan dat zelf uiteraard
niet zien, maar er zal wel iets van kloppen. „On
derling ging het deze tour ook beter", zegt Char
lie Watts. „Er was minder gedoe, er waren min
der drama's. Waar dat aan lag? Misschien dat we
elkaar weer wat beter hebben leren kennen. En
Ronnie is gestopt met drinken. Daardoor minder
'doing-doing-doing', zogezegd." „Minder snel op
zijn teentjes getrapt", helpt Mick.
Hoewel je het op Forty Fficks zeker niet zult zien,
was niet alles hosanna de afgelopen maanden.
Zo waren er de stemproblemen van Mick waar
door duizenden fans voor niets naar de Amster
dam Arena kamen. Mick: „Ik heb niet méér pro
blemen met mijn stem gehad dan tijdens andere
tours. We hebben 115 shows gedaan. Ik heb er
drie moeten verplaatsen vanwege stemproble
men. Eén daarvan in Amsterdam. Maar drie van
115 concerten, zeg nou zelf, dat is niet veel. Al
blijft het afzeggen van een concert natuurlijk wel
heel vervelend. Kijk, als je gitarist bent dan kun je
nog steeds het podium op als je verkouden bent
of je even niet zo lekker voelt. Maar ik ben zan
ger, dan gaat het niet. En niemand kan mij op dat
moment vervangen. Ik ben geen voetbalspeler
die je kunt wisselen.
De tour is voorbij. Wat nu? Een nieuwe plaat?
Mick: „NU een plaat opnemen zou geen goed
idee zijn. Dat hebben we nooit gedaan na een
grote tour. Gewoon omdat er op dat moment
geen nieuwe nummers zijn. En na zo'n tour ben
je ook gewoon te moe om nummers te schrijven.
Ik zou daar althans niet aan moeten denken.
Keith misschien wel, ik niet. Nu niet. Later."
De dvd-box 'Forty Flicks' biedt naast een documentai
re over de tour ook drie concertregistraties, In New
York, Parijs en Londen, en nog een aantal extra's.
'Forty FlicKs' is een uitgave van Warner Music en ligt
vanaf vandaag in de winkels. Adviesprijs: 59,90 euro.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Symfonieorkest Bellrtoni o.l.v.
Alexandru Lascae, m.m.v. Frederieke
Saeijs, viool. Gehoord: 21/11,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Het geheel uit amateurmusici
bestaande Symfonieorkest Bel
litoni komt voor het voetlicht
met twee grote werken, het Vi
oolconcert in D van Ludwig van
Beethoven en de Tweede Sym
fonie van Rachmaninov. Dit
enorm grote orkest onder lei
ding van Alexandru Lascae
heeft 13 uitstekende cellisten,
21 eerste violisten en niet min
der dan 14 alten; menig profes
sioneel orkest kan er jaloers op
zijn. Wat Lascae uit dit megage-
zelschap weet te halen is rond
uit fantastisch. Daarbij soleert
de violiste Frederieke Saeijs.
Zijmaakt van Ludwigs Viool
concert een indrukwekkend
mooie gebeurtenis, voor de vol
le honderd procent bijgestaan
door 'haar' orkest Bellitoni.
Enerzijds geeft het orkest alle
ruimte aan de soliste, maar te
gelijkertijd staat het als een
muur achter Saeijs. Haar zij-
denzachte toon, haar heldere
fijnzinnige spel zingt boven het
orkest uit zonder de feeling met
de achterban te verliezen. Haar
toonvorming is kristalzuiver.
Het Allegro staat als een mu
ziektempel, architectonisch
fraai in balans: stoer welover
wogen orkestspel overgoten
met zowel kleurrijk solistisch
vuurwerk als verstilde intimi
teit. Het Larghetto is vol van
warme gedekte tinten, waarin
de viool ijl en zuiver de boven
toon zingt. Het hele midden
deel zet je in een veelbelovende
lichte voorjaarsdag, die orga
nisch overgaat in een warme
zomer, in het vrolijke Rondo.
Het orkest had iets minder
overmoedig mogen beginnen,
maar toomt zich onmiddellijk
in als Saeijs zich in de dans
mengt, licht staccato, vreugde
vol. In haar laatste cadens be
nadrukt Frederieke Saeijs nog
eens haar lichtvoetige, tegelij
kertijd ingehouden hartstocht,
waarin het orkest zich weer
wondermooi bij aansluit.
Ook de ambitieuze keus van na
de pauze, Rachmaninov's
Tweede Symfonie in e (1908)
stelt niet teleur. De grote strij
kers introduceren het Largo,
statig en bijkans onheilspel
lend, gevolgd door steeds felle
re violen, en dramatische bla
zers. Een fraaie hobo kondigt
de nerveuze, licht trillende strij
kers aan die uitbloeien tot een
gloeiend najaarsboeket. Krach
tig en breeduit wordt het Ada
gio ingezet, waaroverheen één
klarinet klagend van zijn een
zaamheid verhaalt, weer opge
nomen in een golf van meesle
pend samenspel.
Bellitoni, onder leiding van hun
bevlogen dirigent, haalt het al
lerbeste omhoog en het onder
ste uit de kan.
voorschoten - Voorschotenaar
Henk Wijckerheld Bisdom heeft
gisteravond de Cultuurprijs
2003 van de gemeente Voor
schoten ontvangen. De Muziek
dag Voorschoten kreeg de prijs
voor cultureel gezelschap van
het jaar.
Wijckerheld Bisdom zet zich al
jaren in voor de cultuur en be
kleedt een imposante rij func
ties. Zo is hij voorzitter van de
Louise de Lang-van Scha-
ijkstichting, die het cultureel
centrum Oud-Woelwijck be
heert, voorzitter van de werk
groep Open Monumentendag,
bestuurslid van het Weekend
van Voorschoten, voorzitter van
de Stichting Flistorisch Muse
um Voorschoten en voorzitter
van de Stichtmg Oud Groen
Leefbaar Voorüioten.
De Commissie van Cultuur
heeft bij de toekenning van de
cultuurpijs speciaal gelet op
originaliteit en creativiteit.
Woordvoerder Arjen van der
Meer: „En of mensen zich
breed inzetten, niet op de tijd
letten en zich ergens helemaal
voor geven. Dat is wel gebleken,
bij allebei de prijswinnaars."
De Commissie riep burgers via
posters op kandidaten voor de
prijs aan te dragen. „Daar is be
hoorlijk op gereageerd", aldus
Van der Meer. „Er kwamen al
lerlei suggesties voor vernieu
wende en originele mensen, die
het culturele werk vaak pro deo
doen. Henk Wijckerheld Bis
dom en de Muziekdag zijn
daaruit naar voren gekomen."
De Stichting Kinderfilmtheater
en de Stichting Cultureel Ge
bruik Dorpskerk kregen een
aanmoedigingsprijs.
Naturalis toont wetenschappelijke tekeningen
door Ad van Kaam
leiden - Trilt het vleugeltje nou of neemt de ver
beelding in de galerie van Naturalis de overhand?
Het laatste is het geval. Want de libelle wiens
transparante zweeforgaan het hier betreft, is voor
eeuwig verbonden aan het papier. Het is een aqua
rel van de hand van Bas Blankevoort, illustrator in
dienst van het museum. Zijn onderwerp is zó le
vensecht en zó kunstig weergegeven dat het is als
of de Ophiogomphus Cecilia, zoals zijn weten
schappelijke naam luidt, elk moment het lucht
ruim kan kiezen. Nog eens goed kijken. Nee, dat zal
toch niet gebeuren.
Kunst of wetenschap, is de intrigerende vraag bij
de ingang van de galerie in het Pesthuis, het
voorportaal van het museum. Dat het hier gaat
om tekeningen, aquarellen, gouaches, litho's en
computeranimaties, alsmede het feit dat ze in
een galerie hangen, wijst erop dat het hier gaat
om kunst. Maar aan de andere kant zijn al de ge
toonde illustraties afkomstig uit de collecties van
het Nationaal Herbarium, het Nationaal Natuur
historisch Museum Naturalis, de Universiteitsbi
bliotheek en het Anatomisch Laboratorium. Zon
der uitzondering zijn ze gemaakt om de weten
schap te dienen. Om kennis en kenmerken vast
te leggen en door te geven aan derden.
Al in de zestiende eeuw zag de Vlaamse geleerde
Vessalius er het belang van in om de natuur te
beschrijven en te tekenen. Hij richtte zich vooral
op de mens. Zijn boek De Fabrica Humani
Corporis was eeuwenlang het ijkpunt als het gaat
om afbeeldingen van de diverse organen waaruit
de mens is opgebouwd. De Leidse anatoom Albi-
nius verrichtte op dat terrein eveneens belang
wekkend onderzoek. Een eeuw later is de invloed
van Vessalius in zijn afbeeldingen overigens nog
altijd merkbaar.
In de daaropvolgende eeuwen van ontdekkingen
concentreerden de illustratoren zich vooral op
het vastleggen van nieuwe soorten. De Japanse
schilder Kawahara Keiga (1786-1860) was een
meester op het gebied van flora en fauna. Een
kunstenaar wiens vissen, vogels en planten ook
toen al bijna Tos' kwamen van het papier, zó ge
detailleerd en levensecht waren ze weergegeven.
De Leidse arts en verzamelaar Von Siebold, on
derhandelaar namens de VOC
met het Japanse hof, onderkende
onmiddellijk het talent van Keiga.
Hij gaf hem op het eiland Decima
voor de kust van Nagasaki, menig
opdracht. De weerslag daar
van in zijn prenten is nog
altijd terug te vinden in
de Leidse musea en het
Herbarium. En nu dus,
samen met afbeeldin
gen van illustrato
ren uit andere eeu
wen, ook tijdelijk
in de galerie van
Naturalis.
Herman Schlegel,
directeur van het
Nationaal Natuur Historisch Museum,
vond het verantwoord tekenen zo be
langrijk dat hij in 1842 de 'tien geboden'
opstelde. Voorschriften waaraan wetenschappe
lijke illustraties dienden te voldoen. Gebod 6
luidde: Vogels zittend, zoogdieren staand, vissen
met gespreide vinpen en insecten met gespreide
vleugels. Gebod 1 was vanzelfsprekend om de
onder
werpen zo
nauwkeurig mo
gelijk en natuurge
trouw weer te geven.
Het zou voor de hand liggen,
in deze moderne tijd, dat de fo
tografie het pure handwerk
intussen allang heeft ver
drongen. Niets is minder
waar. Naturalis heeft
nog altijd drie illustra
toren in vaste dienst.
Omdat zij in hun
wetenschappelijke
werk accenten kun
nen leggen die de fo
tografie eenvoudigweg
niet haalt. Dat alleen al is
kunst op zich.
Wetenschappelijke illustraties, kunst of weten
schap? Te zien t/m 7 maart 2004. Galerie Natura
lis, Darwinweg 1 Leiden. Openingstijden di t/m zo
10-18 uur. Toegang galerie gratis.
