KUNST CULTUUR
Timide tovenaarsleerling en fijn technicus
Akoestiek
gehoorzaal
'exquisiet'
n 1 ui Biegel schrijft geschenk
ste Kinderboekenweek
Bonte kermis Luigi Ontani
njl
R5
Geslaagd
drieluik
rond Guus
Janssen
fail tiegel drinkt tijdens de presentatie van het kinderboekenweek-
enk 2004 een glas champagne met Henny Vrienten.
el5 INP/Robert Vos
rgro
it J
ik k idam - Muziek! is het thema van de 50ste Kinderboeken-
i/an een jubileumeditie waarvoor talrijke bijzondere activiteiten
It tc :n georganiseerd. Het boekenweekgeschenk wordt geschre-
v oor de 78-jarige schrijver Paul Biegel. De Kinderboekenweek
00 van 5 oktober tot en met 16 oktober. Een van de bijzondere
sch teiten is een speciaal voor dit jubileum geschreven musical,
de 1 Vrienten, Niek Barendsen en Kim van Kooten schreven de
nat (ken het script voor deze productie. Alle basisscholen krijgen
)e I (en gering bedrag een kopie van het script, de muziek en ad-
nefi a voor de regie en kostuums. Verder wordt er een masterclass
>ied ong schrijftalent georganiseerd, laat de NS een speciaal be-
)rin( erde Kinderboekenweektrein rijden en vinden in de Neder-
gro( musea tentoonstellingen en activiteiten rondom het kin-
mee ek plaats.
Volgens de Engelse soulkenner
en oud-platenbaas Dave Gro-
din was Arthur Conley een be
tere zanger dan zijn leermeester
Otis Redding. Als bewijsmateri
aal voert hij op 'Deep soul clas
sics vol.2' Conleys versie van
Reddings 'I'll let nothing sepa
rate us' uit 1967 aan. Redding
ging in die ballade vol vocale
pijnscheuten tot op het bot, Ar
thur Conley deed hetzelfde,
maar op zijn manier, als be
dachtzame, fijne technicus.
Op een boerderijtje in Ruurlo
overleed gistermorgen een van
de grote stemmen van de soul
muziek. Arthur Conley, op 4 ja
nuari 1946 geboren in Hounds-
ville, Georgia, was geen soulle-
gende. Zijn naam is verbonden
aan die ene wereldhit uit de
lente van 1967, 'Sweet soul mu
sic'. Een nummer waarin hij
nota bene over andere soulzan
gers zingt, over Sam Dave,
Wilson Pickett, James Brown en
Otis, zijn ontdekker. Al kon hij
die zangers vocaal misschien
wel allemaal de baas, bijna nie
mand denkt bij het horen van
de overbekende zin 'Do you li
ke good music?' aan de naam
Arthur Conley.
Conley had zijn dagen kunnen
slijten als 'one hit-wonder'. Hij
had jaar na jaar op kunnen dra
ven als zanger van dat ene lied
je in golden oldieshows op de
Duitse televisie. Maar hij koos,
nadat hij de hele wereld was
over gezworven, voor een te
ruggetrokken bestaan in de
Achterhoek. Hij voelde zich
thuis in Ruurlo, bekende hij in
een interview in 1988. „Het Ne
derlandse landschap roept bij
mij de herinnering op aan Ge
orgia. Het lijkt er op. Als ik
daarnaar kijk, word ik warm
van binnen."
Arthur Conley had nog een
tweede hit in Nederland. In het
voorjaar van 1968 kwam het
vergeten 'Funky street' op de
twaalfde plaats in de Top 40 te
recht, bijna net zo hoog als
'Sweet soul music' dat nummer
tien haalde. 'People sure act
funny" deed het later dat jaar
best aardig, maar 'Aunt Dora's
love soul shack' en Conleys ver-
Arthur Conley
1946-2003
Arthur Conley.
Foto: ANP/Robert Hoetink
sie van 'Ob-la-di, Ob-la-da'
flopten.
Conley miste de sturing van
zijn mentor Otis Redding, die in
december 1967 bij een vlieg
tuigongeluk om het leven
kwam. Met Redding als produ
cer nam Conley in 1967 de lp
'Sweet soul music' op. Het is
een album vol energieke, posi
tief gestemde 'southern soul',
gepolijst maar doorleefd. Na de
dood van Redding ging het met
de nog maar net begonnen car
rière van Conley bergafwaarts.
De timide Conley kon goed in
de schaduw van de expressieve
Redding staan, maar zijn
schoenen pasten hem niet.
In 1969 nam Conley letterlijk de
plaats van Redding in bij de su-
persoulgroep The Soul Clan.
Met Solomon Burke, Joe Tex,
Ben E. King en Don Covay nam
hij de single 'Soul meeting' op:
weer verbond hij zijn naam aan
een verzameling gevestigde na
men. Solomon Burke had grote
plannen met het project, maar
de groep viel al snel door ruzie
uit elkaar.
De producers en het materiaal
waarmee Conley moest werken
werden steeds slechter. Conley
schreef goede nummers, maar
hij verkocht zichzelf slecht. Pla
tenbazen zagen liever dat hij
een nummer als 'More sweet
soul music' opnam. Hij deed
het maar. In 1974 verscheen
zijn laatste single. Toen vond
hij het genoeg. Conley wilde
niet aan een zinloze jacht op
succes ten ondergaan. Hij liet
de Amerikaanse platenindustrie
achter zich er vertrok naar Eu
ropa.
Onder de schuilnaam Lee Ro
berts had hij even lokaal succes
in de Bijlmer in Amsterdam.
Maar als uitkomt wie die Lee
Roberts is, ontvlucht Conley
zijn woonplaats Amsterdam om
bij een vriend in Ruurlo te gaan
wonen. Tot vlak voor zijn dood
stelde Conley zijn talent in
dienst van anderen. De opti
mistische, zachtaardige zanger
bemoeide zich met de lokale
omroep in Ruurlo, startte het
platenlabeltje Upcoming Artist
Records en trad op als coach
van de Doetinchemse 'Original
sixties r&b and soulshow". Nu
liet de tovenaarsleerling zijn ei
gen kunsten zien.
Wemer Bossmann
Nilgün Yerli dat zeer uitvoerig.
Zelfs zo zeer dat het obligaat
aandoet. Waar zijn de grappige
observaties die we uit eerdere
programma's kennen, geble
ven?
Ze laat haar sprookjesfiguur de
stoute schoenen aantrekken,
waarna ze op een lange reis met
heel divers schoeisel enige tijd
zal verdwalen om tenslotte met
de prins op het witte paard (de
man met het muiltje!!) te trou
wen. Op mooie witte schoen
tjes?? Neen, op blote voeten,
want dat levert pas echte vrij
heid op. De symboliek zit er
ditmaal wel heel dik bovenop
gesmeerd.
Helaas kan ze dit verhaal niet
meer vertellen aan haar vader,
van wie ze al die schoenen voor
haar ontdekkingstocht heeft ge
kregen. Hij is gestorven, de har
de werkelijkheid verstoort het
sprookje. Dus vertelt ze het
maar aan ons, het publiek. Aan
haar 'Held op blote voeten' is
het programma opgedragen dat
gisteravond in de Leidse
schouwburg in première ging.
Achter de sprookjesverhaallijn
gaat de zoektocht van een
meisje tussen twee culturen
schuil. Daarmee is Nilgün Yerli
voor haar werk op vertrouwd
terrein. Duidelijk is dat ze na
drukkelijk gezocht heeft naar
een originele invalshoek. Op
sommige momenten bereikt ze
inderdaad iets van een aparte
poëtische zeggingskracht. Als
theaterprogramma dat zelfs on
der de noemer van 'cabaret'
wordt gepresenteerd, is 'Held
op blote voeten' echter op een
paar kleine grapjes na veel te
saaL
Haar spreektempo houdt Nil
gün Yerli laag en ze formuleert
nadrukkelijk waardoor het ge
heel onwillekeurig iets bele-
rends krijgt. De fraaie projecties
op de achterwand en de muzi
kale geluidswand die haar pia
nist produceert, bieden geen
compensatie voor de traagheid
van de voorstelling. Het lijkt wel
alsof de verhaalvorm haar grote
beperkingen oplegt. Wanneer
ze een enkele keer in een lied of
een kort tussenstukje even van
dat strakke gegeven loskomt,
dan voel je de voorstelling ople
ven. Helaas is dat steeds van
korte duur, want ze moet ken
nelijk zo nodig weer met dat
verhaalkader verder.
Na eerdere programma's als
Wat zeg ik?' en Vreemde
vreemdgangers', is dit nieuwe
programma geen stap vooruit.
Een samenhangende verhaal
lijn oogt op papier misschien
meer 'sophisticated', maar de
krampachtige vormvastheid
blijkt in de praktijk een belem
mering voor cabareteske spon
taniteit.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Held op blote voeten' van
en door Nilgün Yerli. Muziek: Wim
Veenhof. Regie: Titus Hel Groenestege.
Gezien: 17/11 (landelijke première), Leidse
Schouwburg.
gent/gpd - In het SMAK in Gent is de eerste grote overzichtstentoonstelling van de Ita
liaanse kunstenaar Luigi Ontani te zien. Een bonte kermis van beelden wordt over de
kijker uitgestort. De hele bovenverdieping van het Gentse Stedelijk Museum voor Ac
tuele Kunst (SMAK) is voor de Italiaanse kunstenaar (1943) leeggeruimd. Ontani heeft
er een overzicht van ruim 35 jaar werk neergezet: een dwarrelende mix met verwijzin
gen naar onder meer Indiase, Indiaanse, Italiaanse, Amerikaanse en Arabische kunst in
een even dwarrelende mengeling van verschillende technieken. Beelden van keramiek
en papier-maché, installaties, ingekleurde foto's, maskers, modeontwerpen en water
verfschilderijen. In Italië is Luigi Ontani een grote meneer. Jonge kunstenaars spreken
met ontzag over hem. Hoewel Ontani op diverse andere plaatsen heeft geëxposeerd, is
hij buiten zijn land relatief onbekend. Maar de belangstelling groeit. In 2001 toonde
PSi in New York al een groot overzicht van zijn werk, nu presenteert het SMAK de eer
ste overzichtstentoonstelling in noordelijk Europa in het kader van Europalia, een sinds
1969 bestaand festival dat om de twee jaar de cultuur van een Europees land centraal
stelt. Omdat dit jaar Italië EU-voorzitter is, staat dit land centraal. Tot en met februari
2004 zijn er honderden tentoonstellingen, concerten, films en debatten in tientallen
Belgische steden.
Luigi Ontani: Ghentara SMAK, Gent t/m 4 januari 2004 - SMAK is gevestigd aan het Ci
tadelpark in Gent en geopend van di t/m zo van 10-18 uur. Catalogus euro 30,-.
Foto: Dirk Pauwels
IN MEMORIAM
Wie de schoen past, trekke hem
aan. In sprookjestaai heet dat
anders en draait het om het
muiltje dat al dan niet zal pas
sen. En zo kun je met schoen
symboliek in het Nederlands
nog een hele tijd doorgaan. In
haar nieuwe programma doet
vervolg van voorpagina
leiden - Volgens sommigen
heeft de verbouwing van de
Stadsgehoorzaal een nadelig ef
fect gehad op de akoestiek.
Maar daar is de beste cellist ter
wereld het absoluut niet mee
eens. „Exquisiet", roept Yo-Yo
Ma uit en zijn lichaamstaal
geeft aan dat van vleierij geen
sprake is. „Het is een grote zaal
cüe klein is en een kleine zaal
die groot is, als je begrijpt wat ik
bedoel."
Hij moet daarover met Ton
Koopman van gedachten ge
wisseld hebben, want die drukt
zich in vrijwel dezelfde bewoor
dingen uit. Yo-Yo Ma lacht, en
geeft dan zijn versie: „Voor de
ze muziek is de zaal precies op
maat. Het moet intiem zijn.
Maar aan de andere kant toch
ook groots klinken. Dat vind je
niet zo snel. Normaal is er een
scheiding. Maar die valt hier
helemaal weg. Dat maakt deze
ruimte zo apart. Zo geweldig."
Het repertoire van Yo-Yo Ma
mag dan breed zijn -van bossa
nova tot Beethoven - de muziek
van Vivaldi, deze barok voor
cello, orgel, ensemble en stem
(lees cello, want die vult die
partituur in) is voor zijn lenige
vingers ook nieuw. „Zoveel rijk
dom", zegt hij en vouwt zijn
handen als in gebed. „Je waant
je in het Venetië van zijn tijd. Ik
ben blij terug te zijn in Leiden
en met een stel geweldige mu
zikanten deze muziek op cd te
mogen zetten."
Het genoegen is natuurlijk ge
heel wederzijds. Want de naam
van Yo-Yo Ma op de hoes van
een cd is al voldoende voor een
piek in de verkoop. „Ja, ja",
beaamt Koopman direct, „dat
is ook zo. Maar het verwijt als
zouden wij louter commercieel
mee bezig zijn, laat ik passeren.
Luisteraars van klassieke mu
ziek vergrijzen. Yo-Yo Ma
spreekt een nieuw, jonger pu
bliek aan. Dat is ook een reden
voor dit project En op het ge
bied van muziek doen we geen
concessies. Luister zelf."
De maestro neemt yveer plaats
achter zijn instrument. Bij een
bepaalde passage schudt hij
nee. Opnieuw! De violiste zet
aarzelend in, hij knikt haar be
moedigend toe. Dan vallen vi
ool, orgel en cello samen en
breekt, met zijn brede glimlach,
de zon als vanzelf door. Je hoort
en ziet opnieuw die beek kab
belen en klateren door het bos.
Buiten op de Breestraat is het
licht vaal en valt de regen troos
teloos omlaag. Opnieuw kan
het contrast haast niet groter
zijn.
elui anceles - De Amerikaanse
nge, iur Steve Martin gaat de rol
ingf Inspector Clouseau spelen
Lrter en remake van Blake Ed-
iude ds' klassieke komedie 'The
Panther'. Ivan Reitman
1 eiluceert en regisseert de
die 'Birth of the Pink Pan-
gaat heten. Martin, be-
huii Ivan films als 'Roxanne',
aar\|énthood' en 'Planes, Trains
Automobiles', treedt in de
in isporen van Peter Sellers,
/en n de oorspronkelijke versie
iflos ier sequels op onnavolgba-
ijze gestalte gaf aan de
telige Franse detective.
-egt
ïan
k<x
jiderverhalen
Kuifje
n - Het Rijksmuseum voor
j enkunde heeft bij de expo-
'Met Kuifje naar de Inca's'
js j inderprogramma ontwik-
Op woensdag- en zondag-
lag zijn er professionele
ilenvertellers die de kinde-
ggjneenemen naar de Inca's
eru. Er zijn twee verhalen
r J fwisselend worden verteld:
mummies en één over
I Collins
ir Nederland
ierdam - Phil Collins geeft
ii volgend jaar een een
concert in de Amsterdam
Het is ruim zes jaar gele-
it de Engelsman in Ne-
|d te zien was. In 2004
Phil Collins een tournee
luropa.
genheim
ter wereld
jjirste
vork - Het Guggenheim in
York en het Fine Arts in
in zijn de duurste musea
ereld met een entreeprijs
lijna dertien euro. Het Van
len het Rijksmuseum in
erdam delen met een toe-
irijs van negen euro de
le plaats. De Hermitage
'etersburg en de musea
et Vaticaan in Rome zijn
legen en nog geen elf euro
idend goedkoper dan de
ikaanse musea, blijkt uit
stvan het kunstmaand-
he Art Newspaper.
hael Douglas
I ere-Globe
•eles - Acteur en produ-
ichael Douglas krijgt in
tri de ere-Golden Globe
voor zijn „uitzonderlij-
drage aan de amuse-
swereld". Douglas' vader
touglas kreeg in 1968
eens de ere-Globe voor
ele carrière. Andere ster-
n ie Douglas voorgingen zijn
men anderen Gene Hackman,
1 son Ford, Sean Connery
te P Pacino.
e w
B
et
artei
f to re Martin.
slin cAP/Kevork Djansezian
de i
een
tve Martin als
jtf'iipector Clouseau
dinsdag l8 NOVEMBER 2003
muziek recensie
Ken Vos
Concerten: Guus Janssen Trilogie. Gezien
14,15 en 16/11, de Burcht, Leiden.
Hot House, de X en de Burcht
hebben de koppen bij elkaar
gestoken om een drieluik rond
een van de meest markante
Nederlandse musici in elkaar te
zetten. Een bijna voor de hand
liggende keus was pianist en
componist Guus Janssen (1951)
omdat hij al 25 jaar actief is
als uitvoerend musicus. Daar
naast bestrijkt hij een breed sti
listisch gebied tussen de he
dendaags gecomponeerde mu
ziek en de geïmproviseerde
muziek. Elk van de avonden
kreeg een eigen bezetting en
thema mee, de eerste avond
zelfs twee.
Voor de vrijdagavond was een
dubbelconcert aangekondigd,
de ene helft met mimespeler
Teo Joling en tapes, de tweede
in kwartetbezetting. Teo Joling
had zich echter geblesseerd,
zodat dit programma-onder
deel zonder hem ingevuld
moest worden. Dat had meteen
een van de hoogtepunten van
het mini-festival tot gevolg, een
reeks spannende muzikale uit
wisselingen tussen Janssen en
slagwerker Han Bennink. Zo
wel Janssen als Bennink weet
als geen ander hoe de spanning
te vergroten door middel van
grote contrasten en het slim
weglaten van het voor de hand
liggende.
Het tape-onderdeel bleek een
amusante interactie tussen
Janssen en een bewerkte opna
me van Mozarts klavierconcert
no. 12. Janssen laat zien dat
een groot deel van werkwijze
gebaseerd is op het opnieuw
bewerken van oudere muzikale
vormen. Zo refereert hij ook in
zijn meer op jazz gerichte re
pertoire met Wolter Wïerbos
(trombone) Eric Boeren (trom
pet) en Bennink ook steeds
naar oude stijlen zoals stride of
swing. Ook leuke contrasten
werden gecreëerd tussen het
vaak droge spel van de pianist
en het Ideurrijke spel van de
koperblazers.
De tweede avond stond onder
de titel 'New Crosscurrents' in
het teken van Lennie Tristano,
een stilist met wie Janssen veel
affiniteit mee heeft. Het materi
aal van het sextet was niet al
leen afkomstig van Tristano en
zijn volgelingen, maar er werd
ook in eigen stukken weer vol
op gegoocheld met thema's en
de strenge vormen waar deze
stilist om bekend staat. Vooral
de bijdragen van de saxofonis
ten Jorrit Dijkstra en David
Kweksilber zijn voor de klank
ontwikkeling onontbeerlijk
vanwege hun stijlbeheersing,
zoals dat in het bijzonder in het
stuk 'Marshcello' tot uiting
komt.
Een bijzondere rol is weggelegd
voor gitarist Wiek Hijmans die
op zeer originele wijze het
groepsgeluid inkleurt. Hijmans'
compositie 'Denzil', die gaat
over de strenge wijze waarop
Tristano zijn ritmesectie be
perkte tot saai maathouden,
biedt de ritmesectie juist gele
genheid om het achterste van
de tong te laten zien. Een zeer
aangenaam contrast vormen
de twee stukken van George
Russell die vanwege de harmo
nische mogelijkheden het beste
uit de deze origineel improvise
rende spelers halen.
Voor het laatste deel van het
drieluik, het String Trio - de
piano is ook een snaarinstru
ment -, putte Janssen vooral uit
eigen werk met enkele bijdra
gen van zijn medespelers, cel
list Emts Rejseger en altviolist
Oene van Geel. Het trio trad
voor het eerst in deze vorm op,
maar qua wisselwerking lijken
de heren elkaar feilloos aan te
voelen. Terwijl Janssen op
spannende wijze aUerlei sfeer
contrasten aan elkAr rijgt, jut
ten de twee strijkers elkaar tot
steeds hogere intensiteit op.
De setting van het grand café
op een regenachtige zondag
middag levert de meest intieme
momenten van de drie concer
ten. Ook krijgen we weer fraaie
staaltjes van Janssens composi
torisch kunnen te horen, zoals
Vrij naar Art Ta turn' waarin
fragmenten van de razend-
moeilijke improvisaties van de
ze legendarische componist
zijn verwerkt. Ook als improvi
sator blijft Janssen denken als
een componist, een eigenschap
waaraan hij door de jaren heen
steeds meer kleur heeft weten
te geven. Achteraf kan gezegd
worden dat de opzet en samen
stelling van deze trilogie zeer
geslaagd waren.
