KUNST CULTUUR
leest 1
'Mamma Mia!' is één groot
'Avondje televisie' met Echo der Duinen
Bijzondere formules
van Carel Kraayenho
Je ziet ze denken: een suffe opawie bedenkt dat nou?
Romeo en Farida, een echte
opera met gruwelijke afloop
Minder bezoekers Art Fair
Leiderdorps Kamerkoor
gezegend met zo'n dirigent
maandag 10 NOVEMBER 20!
door Paulien Koopmans
leiden - 'Doktertje' en 'zieken
huisje' spelen, dat doet ieder
kind. Het is bijna onderdeel
van je opvoeding. Maar 'de
dood' blijkt een gewichtiger
zaak. Zeker als een huisdier
plotseling zijn laatste adem uit
blaast. Over de dood van hond
Max gaan twee van de drie
workshoppresentaties, die gis
teren in het kader van de Na
tionale Jeugdtheaterdagen in
het LAKtheater werden gehou
den. Eén meisje draagt bij de
workshop onder begeleiding
van dramadocent Jaap Metzlar
plechtig de dode Max ten gra-
Jeugdtheaterdagen trekken meer bezoekers naar het LAKtheater
ve. Hij ligt in een kartonnen
doos. De andere kinderen me
ten zich een passend serieus
gezicht aan.
Ook bij de groep van docent
Caroline Bik voltrekt zich een
dierendrama met hond Max.
Hij is ziek en zal weldra ster
ven. Dit arme beest wordt ge
lukkig in een 'honden-repara
tie-fabriek' weer tot leven ge
wekt. Alleen in de groep van
Piet Spee speelt de dood een
bijrol. In deze presentatie krij
gen drie personages - een voet
baller (Bob), een oud dametje
(Emma), en een moslimvrouw
(Juliëtte) - een ongeluk. Deze
workshopgroep blinkt uit in
ziekenhuisscènes, zodat de
jonge acteurs naar hartelust
hun dokters- en zusterskwali-
teiten kunnen botvieren.
De Nationale Jeugdtheaterda
gen werden voor de vierde keer
gehouden en hebben als doel
om kwalitatief en professioneel
jeugdtheater in de spotlights te
zetten en zo de aandacht voor
en het bezoek aan jeugdtheater
te vergroten. 85 Theaters, con
certzalen en bijzondere locaties
namen dit jaar deel aan het
evenement. Er waren meer dan
150 voorstellingen en work
shops te zien die in totaal door
meer dan 40.000 kinderen en
ouders zijn bezocht. In het
LAKtheater zetten dertig kinde
ren (van 7 tot 11 jaar) in twee-
eneenhalf uur tijd een presen
tatie in elkaar voor hun ouders
en broertjes of zusjes. Ze zijn
verdeeld over drie groepen en
spelen thema's uit de voorstel
ling die 's middags wordt opge
voerd: 'Nachtvlucht' van Thea
ter Terra.
'Nachtvlucht' werd eerder uit
gebracht in 1994. Maar nu zet
Terra een geheel nieuwe versie
op de planken. Hoewel het ver
haal nogal zwaarwichtig lijkt,
slagen de twee spelers erin een
goedverteerbare voorstelling te
maken. Het stuk gaat over het
jongetje Goof dat een tumor in
zijn hoofd heeft en zal sterven.
Goof ontmoet Gijs, wiens
hondje net is doodgegaan, en
er ontstaat een mooie vrii
schap tussen de twee.
De twee thema's - ziekt
vriendschap - komen ii
workshops uitgebreid aa
orde. In het spel, dan. Wai
soort nobele en subtiele on
werpen staan soms haakj^
de realiteit. Als Piet Spee aa^
jongens zijn workshopg
vraagt om de man van het
de dametje te spelen, weig
ze stuk voor stuk. Je zie
denken: een suffe opa, wir
denkt dat nou? Ze willen
oude dametje best in het
kenhuis komen opzoe
maar dan wel als stoer voef
elftal.
:0
So
Ellen ten Damme zong 'Lilli Mar
leen' in het Verzetsmuseum.
Foto: GPD/Johannes Abeling
Lange rijen voor
Museumnacht
Amsterdam - Van zaterdag op
zondag vond in Amsterdam de
vierde Museumnacht plaats.
Het evenement waarbij 38 mu
sea in de hoofdstad van 19.00
tot 2.00 uur de deuren openden
is al sinds de eerste editie een
succes. Kon je in 2000 nog op
de bonnefooi een museum bin
nenlopen, anno 2003 waren de
26.000 kaarten binnen de kort
ste keren uitverkocht en moest
de bezoeker bij menig museum
achter aansluiten in een lange
rij om binnen te komen. Som
mige musea gebruikten drang
hekken om de publieksstroom
in goede banen te leiden.
Beeldhouwer
Merz overleden
rome - De Italiaanse beeldhou
wer Mario Merz is gisteren op
78-jarige leeftijd in Turijn over
leden. Merz was de bekendste
vertegenwoordiger van de 'arte
povera', een beweging die ge
bruik maakte van materialen uit
het dagelijks leven. Hij was dit
jaar nog onderscheiden met
een van de belangrijkste kunst
prijzen, de Japanse Praemium
Imperiale, voor beeldhouw
kunst, tegelijk met onder ande
ren de Nederlander Rem Kool
haas, voor architectuur. Merz
heeft tentoonstellingen gehad
in het Guggenheim Museum in
New York, de Kunsthalle in Ba
sel, in musea in Bern, Londen
en vele andere steden.
Luchtmacht viert
50 jaar festival
Amsterdam - Het Orkest van de
Koninklijke Luchtmacht viert
het gouden jubileum van het
Eurovisie songfestival in 2005
met de tournee 'May I Have
Your Votes Please' begin dat
jaar. Ster van de concerten
wordt voormalig songfestival
winnaar Johnny Logan. Naast
zijn songfestivalsuccessen
"What's Another Year' en 'Hold
Me Now" zal hij ook andere
songfestivalliedjes zingen. De
musicalartiesten Brigitte Nij-
man en Tony Neef zullen mee
doen aan deze productie. Het
publiek gaat het Ultieme Euro
visie Songfestivallied aller tijden
kiezen in een heuse songfesti
valpuntentelling.
jeugdopera recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: Romeo en Farida door
Xynix. Muziek: Fons Merkies, libretto:
Maartje Duin, regie: Joke Hoolboom. Met
Willem de Vries, Iris de Koomen, Niek
Idelenburg en Sinan Vural. Slagwerk:
Wim Konink en Jessica Peel. Gezien:
9/11, Schouwburg, Leiden. Nog te zien:
21/11, Stadstheater, Zoetermeer.
Het is wonderlijk dat de namen
Romeo en Julia zo'n mooie en
prettige klank hebben, want het
blijft een verschrikkelijk verhaal
over een onmogelijke liefde die
wreed en bloedig aan zijn eind
komt. Ook in 'Romeo en Farida'
van Xynix blijkt het aloude ver
haal van Shakespeare weer ake
lig hard. Xynix bewerkte het tot
een opera voor kinderen en
maakte van de twee strijdende
families slagers uit twee ver
schillende culturen. Romeo is
een Hollandse knul geworden
en Farida heeft een hoofddoek
je en een tyrannieke vader en
neef. En de vijandschap die
toch al nare trekjes had, wordt
op de spits gedreven door een
wedstrijd wie van de twee sla
gers de beste schapenbout
maakt
Die schapenbout blijft een
beetje dwars in je keel steken:
hij wordt zo uitvoerig en lang
durig bezongen dat hij het zicht
op het echte drama bijna ont
neemt. Hij geeft je ook een tijd
je de indruk dat het misschien
allemaal nog wel goed kan ko
men, maar Xynix gaat gewoon
voor een echt opera-einde en
houdt zich aan de gruwelijke
afloop.
Romeo en Farida is dan ook
een échte opera: er wordt nau
welijks een woord gesproken.
De muziek is een mengeling
van oost en west met vooral
veel inventieve percussie. Het
wetten van de slagersmessen en
het schuren van de hakblokken
zijn de mooiste voorbeelden. Je
hoort flarden Arabische muziek
en er wordt met veel meiismen
gezongen door de mannen uit
de familie van Farida. Voor de
witte slager en zijn zoon wordt
dan weer geput uit westerse
bronnen zoals het Jordanese
smartlapjes-repertoire. De tek
sten, met naast Shakespeare
ook echo's van Goethe en An
nie Schmidt, zijn het bijzon
derst.
Er wordt goed gezongen in 'Ro
meo en Farida', vooral door Si
nan Vural, die Farida's vader
speelt. Zowel de aangrijpende
heimwee-ballades als de woe
dende haat-liederen zingt hij
overrompelend expressief en
zeer verstaanbaar. Het liefdes
paar zelf komt echter wat min
der uit de verf. Dat komt ook
omdat Xynix de grenzenloze
verliefdheid van het stel onder
geschikt maakte aan het pro
bleem van twee botsende cul
turen. Het gaat in Romeo en
Farida meer over de onderge
schikte rol van dochters aan
dwingend aan hun cultuur
vasthoudende vaders dan over
de liefde, die zo treurig aan
haar einde komt op de twee
aaneengeschoven slagershak
blokken.
leiden - De Leyden Art Fair, de
vierdaagse kunstbeurs in de
Groenoordhal die gisteren werd
afgesloten, heeft dit jaar twee
duizend bezoekers getrokken.
Dat zijn er volgens organisator
Richard Kempff iets minder
dan vorig jaar. Een duidelijke
verklaring voor de terugval
heeft hij niet. „Het zou het eco
nomische tij kunnen zijn, maar
misschien moet ik ook meer re
clame maken voor de beurs."
De bezoekers hebben volgens
Kempff voldoende geld uitgege
ven, zodat de pieeste standhou
ders tevreden zijn. „Het was
ook pas het derde jaar dat we
de Art Fair organiseerden."
Desondanks is hij aan de for
mule aan het sleutelen. „Ik ben
van plan er een Outsider Art
Fair aan toe te voegen. Daarbij
gaat het om kunst die door ver
standelijk gehandicapten wordt
gemaakt, zoals bij Kunst
Vliegwerk gebeurt. In dat geval
zou het een primeur in Neder
land en misschien wel in Euro
pa zijn", aldus Kempff
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Leiderdorps Kamerkoor o.l.v.
Peter Dijkstra, m.m.v. Laura Sandee,
piano. Gehoord: 8/11Marekerk, Leiden.
Het Leiderdorps Kamerkoor
(LKK) ontpopt zich gaandeweg
als 'groot' kamerkoor dat zich
makkelijk laat splitsen voor
dubbelkorig ouvre. Bij Bachs
Matthaus Passie wordt daar
dankbaar gebruik van gemaakt,
maar eveneens in het uitgebrei
de Romantische vocale reper
toire. De ideale bezetting is dan
twee keer vijf sopranen en al
ten, en twee maal vier bassen
en tenoren. Dit complete dub-
belkoor excelleerde zaterdag
avond in de Marekerk met lie
deren van Mendelssohn,
Brahms, Wolf en Reger, roman
tiek in overvloed dus. Bij enkele
liederen wordt het koor fraai
begeleid door de jonge pianist
Laura Sandee, (tie eveneens
driemaal tussen 'de bedrijven'
door buitengewoon sfeervol so
leert, o.a. met twee intermezzi
van Brahms, ingetogen be
schouwend vertolkt.
Peter Dijkstra heeft het LKK
ontspannen maar zeer muzi
kaal bevlogen gevormd en ge
trokken op een eigenzinnig ho
ger plan. De koorklank kan net
als in Engelse jongenskoren
puur, licht, homogeen en vibra
tieloos zijn. Maar kan evengoed
uiteenspatten, kleurrijk, expres
sief, vitaal, waarin steriele ho
mogeniteit geen kans krijgen.
Helaas wordt die kleurenpracht
zo af en toe door een te harde,-"
licht schetterende tenor (soms
zelfs twee) lichtelijk ontsierd.
Zoiets gebeurt zodra je jezelf
nét iets liever hoort zingen dan
je omgeving; maar het is onge
veer de enige smet op dit in
drukwekkend mooie concert.
Dat stralende coloriet en die ve
derlichte toets gaan direct al in
het eerste lied van Mendels
sohn een band aan. Verschil
lende keren treedt een klein
groepje 'favoriti' naar voren,
zoals in het desolate Tm stillen
Friedhof van Hugo Wolf. Van
de vier stemmen die hier het
gefluister van de 'Zypressen'
vertalen, valt de warme, zeer
wendbare lichte bariton van
Henk Post onbetwist in de prij
zen. In Wolfs 'Graflied' waarin
gelaten de dode geliefde wordt
toegezongen wordt elk woord,
elke zin uiterst muzikaal tot le
ven geroepen.
Functioneel en sfeerrijk is de
dubbelkorigheid in Brahms'
'Unsere Vater'. Koor II zet
steeds voluit de toon in strakke
lijnen, die koor I speels en ly
risch omzingt. In groot contrast
met het volgende lied waarin
alle stemmen in schitterend
gloeiende kleuren uiteensptij-
ten. De Mis in Es van Josef Ga
briel Rheinberger is het Ro
mantisch hoogtepunt van dit
concert. Dijkstra bereikt in het
Kyrie een betoverende polyfo
nie, waarin de stemmen ijl en
licht suizend langs elkaar heen
wieken, zich langzaamaan ver
dichten, verkleuren en verdelen
als een prachtige Ruysdael-wol-
kenlucht. Dat gevoel dat de
muziek mag waaien, weg naar
gene zijde, dirigeert Peter Dijk
stra schilderachtig in het Agnus
Dei. Wat een zegen voor het
Leiderdorps Kamerkoor, zo'n
dirigent!
De Echo der Duinen: een feest der herkenning. Foto: Henk Bouwman
NOORDwijK - Tijdens de laatste repetitie
van het blaasorkest de Echo der Duinen,
een uurtje voor aanvang van het concert,
fietst 'Kapelaan Odekerke' door de foyer
van de Hotels van Oranje. Met deze act zal
hij het eerste nummer na de pauze illustre
ren, de herkenningsmelodie van de tv-serie
'Dagboek van een Herdershond'. Odekerke
fietst dan door de balzaal en maakt rondjes
langs het podium met de 45 blazers en
slagwerkers van de Echo der Duinen. Afge
lopen zaterdag gaf het Noordwijkse gezel
schap een jubileumconcert ter gelegenheid
van hun 75-jarig bestaan.
Thema van het concert was 'een avondje
televisie'. Voor tv-liefhebbers een feest der
herkenning. Het orkest laat de melodieën
klinken van bekende filmsseries als 'Back
to the Future' en 'Love Boat'. Ook het leer
lingenorkest speelt tv-tunes uit onder meer
'The Flintstones', 'Sesamstraat' en de
'Muppetshow'. Beelden uit televisieseries
en films, geprojecteerd op een groot
scherm achter het orkest, een optreden van
de majorettes en een fietsende Odekerke
omlijsten de muziek. Populariteit en her
kenning is de sleutel. Bij een medley met
nummers van onder andere Frank Sinatra
en Kurt Weil zien we de beeltenis van de
populaire Robbie Williams op het scherm,
die een album met covers heeft uitge
bracht. Zo wordt het jubileumconcert een
feestelijk evenement voor jong en oud.
muziek recensie
Wijnand Zeilstra
Concert Street Tango door Carel
Kraayenhof Sexteto Canyengue.
Gezien: 8/11schouwburg Leiden.
Zeg je Carel Kraayenhof, dan
moet je minstens eenmaal
Maxima en Het Huwelijk ver
melden. Kraayenhof zelf zal het
niet erg vinden, want voor hem
is na 2 februari 2002 alles ver
anderd. Niet alleen in termen
van commercieel succes, maar
vooral ook de brede belangstel
ling voor dte muziek van het in
strument waar hij zo'n gepas
sioneerd pleitbezorger van is:
de bandoneón. Lange tijd gold
hij als een 'Geheimtip' voor een
selecte groep tangotiefhebbers,
dankzij Méxima is alles in een
stroomversnelling geraakt. Dat
hij en zijn Sexteto Canyengue
daarvan intens genieten, straalt
af van hun concerttoer, die zij
bij gelegenheid van het ver
schijnen van de cd 'Street Tan
go' langs de Nederlandse thea
ters maken.
De cd plus dvd met een intrige
rende documentaire over
Kraayenhofs reis naar Argenti
nië zijn het resultaat van een
bijzonder project. Hierop wor
den de tangomusical 'Tango
Apasionado' van Astor Piazzolla
en 'West Side Story" van Leo
nard Bernstein gecombineerd.
Beide werken weerspiegelen
volgens Kraayenhof het straat
leven van twee wereldsteden:
Buenos Aires en New York. De
muzikale verwantschap is in
derdaad frappant. In dat op
zicht heeft Carel Kraa^
een schitterende vondster
daan. jfc
Nu is de 'West Side Sti
veel vaker een inspiratiry
voor veel (jazz-)musici ge
Vorig seizoen nog stond'jj,
Manteca' in de Leidse scfo
burg. Zij brachten Ben
muziek in een latin jaz^
text. Kraayenhof doet ie Ni.(
gelijkbaars, maar dan in
van de tango. Juist omd 1
muzikale idioom van Beip
zo door en door bekend j?
je genieten van de rijkdo irt
deze bewerking. Dat l je
klankkleur van Piazzolla'^
ziek zo vanzelfspreken.g
Bemsteins werk projecte 00
vert echter iets speciaals. Fe
De bandoneón in het bel
'Maria' bijvoorbeeld gee 04
smaakvol effect. Kraayen
sexteto spelen het maa„
tweemaal: tijdens het cc
en als toegift. Begrijpelijk^
het is een toegankelijk
mer. Muzikaal vele malei
ressanter (qua arrangera
ritmiek en geluidseffecte
de 'Proloog', 'The Rumt
'A boy tike that' in coml
met het werk van Piazzolo
rel Kraayenhof toont hfro'
reikwijdte van de band ac
die lyrisch als de strijker! q
cato als de percussie en^0
de blazerssectie kan klinl ipr
heb je 'West Side Stor
nooit gehoord, alsof Pi
het zou hebben gecompc
Alle nummers van de cd
aan bod. Tel daarbij op 0
moedetijke sfeer tijdei 's
concert en de uitstralii)e
verdiend succes, en je hpe
formule van deze bijz
avond.
Tol
Björn Ulvaeus, vaL
vroegere Zweeds
band Abba, was
naar Nederland g
men om de prem
van de musical
'Mamma Mla!' br
wonen. Ulvaeus
opende in het Be
Theater ook een
toonstelling van 'j:
zestig schilderije
keningen en scht
van de hand van
sterren. De expo
Pop Star Art herb
werk van Herma
Brood, Bram Ver
len, Rob Bolland,
ry Hay, Fay Lovsl
Rob de Nijs, Fréc
que Spigt en Dell
rapper Pascal Gri
oen. Van de buit
landse poparties
zijn onder ander
vertegenwoordi;
John Lennon, Pa
McCartney, Ring
Starr, Ron Wood 'd
Keith Richard, Cl J<
Watts, Mick Jag
David Bowie en Ti
Hendrix. 2:
Foto: ANP/ 3a
Robin Utrecht
h<
en
ike
K<
Di
Kleinsma, Douwes en De S|
van de troon gaat stoten)S
detijk ook eens een echt If
rol voor de getalenteerde 21
Baten, de eeuwige plaa je
vanger en bijrolletjesspe q]
grote producties. Samei je
Ellen Evers vervult Dor
functie van vriendinnen
vroeger. De mannen, di^'
potentiële vaders, zijn eij^f
van ondergeschikt belai tei
hebben eertijds hun zaa( [E
plant en vormen nu voo j,
tinken naar het verleden e°
lukkig maar, want de maiL
ke zang is niet altijd evenw
'Mamma Mia!' heeft zich
een cast van 32 acteur iA
overal op de wereld be\Di
Dat gaat hier zeker ook li ls(
En niet in het minst, om
oorspronkelijk Engel
liedteksten in het NedeHe
van Coot van Doesburgl 'j
moment raar of infantiel
integendeel. Met een 1
cast en de tijdloze ABBA 11
is het genieten van het be
het einde. Hf
He
theater recensie
Coos Versteeg
Voorstelling: 'Mamma Mia!' op muziek
van Benny Andersson en Björn Ulvaes.
Regie: Phyllida Lloyd. Choreografie:
Anthony van Laast Decor en kostuums:
Mark Thompson. Met: Simone Kleinsma,
Céline Purceil, Doris Baten, Ellen Evers e.a.
Gezien: 9/11 (première), Beatrixtheater,
Utrecht.
Een beetje fout was de muziek
van ABBA in de jaren zeventig
wel. Te commercieel en te ge
tikt met die doortimmerde ar
rangementen en vlot lopende
riedeltjes. Niks geen maat
schappijkritische teksten of
diepzinnige poëzie zoals toen
bon ton was, maar gewoon
simpele recht-voor-zijn-raap
lovesongs, waarvan je het re
frein meteen mee kon blèren.
Al was het maar met een paar
woorden: 'Honey honey',
'S.O.S', 'Voulez-vous', 'Mamma
Mia!', 'Gimme! Gimme! Gimme!
Ruim een kwart eeuw later blij
ken al die gladde deuntjes en
makkelijk bekkende teksten van
Benny Andersson en Björn Ul
vaeus de tand des tijds moeite
loos te hebben doorstaan.
Sinds ze voor het eerst wereld
wijd goud en platina werden,
zijn ze al talloze keren op grea
test-hits-uitgaven gerecycled en
nu nog steeds werken de muzi
kale trucjes optimaal.
Ook de musical 'Mamma Mia!'
- muzikaal volledig gebaseerd
op 22 oude ABBA-liedjes - is
één groot feest. Wat Joop van
den Ende met zijn 'Drie Muske
tiers' bewust ondernam, name
lijk eerst één, twee liedjes gefor
ceerd tot een top-40 hit maken
en dan pas de show uitbrengen,
is hier spontaan al in de jaren
zeventig gebeurd. Bij elke eerste
toon zit elke verdere riedel al
compleet in je herinnering. AB
BA-fan destijds of niet, geen
mens blijft bij 'Mamma Mia!'
stil zitten.
'Mamma Mia!' - zo kan niet ge
noeg worden benadrukt - heeft
niets te maken met de succes
story van de Zweedse pop
groep. De Britse schrijfster Ca
therine Johnson bedacht een
verhaal, waarin ze de ABBA-
songs op gepaste momenten
een rol laat spelen. Dat gebeurt
op een heel natuurlijke wijze,
maar een dergelijke aanpak kan
natuurlijk niet anders dan een
draak van een plot opleveren.
In dit geval gaat het om de
dochter van een ongehuwde
moeder, die buiten mama om
besluit voor haar eigen trouw
partij haar vermeende vader uit
te nodigen. Omdat ze niet pre
cies weet wie papa is, nodigt ze
alledrie de mannen uit met wie
haar moeder - zo weet ze uit
een 21 jaar oud dagboek - des
tijds kort achter elkaar iets
moois heeft gehad. Dit fraais
speelt zich af op een zonnig
Grieks eiland en het loopt alle
maal nog heel goed af ook. Er
ger kan bijna niet. Het is echter
met zoveel humor gedaan, dat
het als het ware 't betere soort
Theater van de Lach oplevert.
Het zal voor Simone Kleinsma
wel een beetje wennen zijn dat
ze niet het onbetwiste middel
punt in een show is. Want zij
speelt in 'Mamma Mia!' de fe
ministische moeder Donna,
terwijl de focus toch wel erg op
dochter Sophie (Céline Purceil)
is gericht. Maar Simone Kleins
ma bewijst haar vakmanschap
ten volle. Uit haar mond klinkt
geen noot verkeerd, elke pas,
elk gebaar heeft ze onder con
trole. Het is ook een rol die in
middels beter bij haar past dan
de zogenaamd sexy types die ze
de afgelopen jaren nog moest
verbeelden in 'Fossy' en in
'Chicago'.
Céline Purceil maakt als doch
ter Sophie volledig de verwach
ting waar, die ze recent al in
'The Sound of Music' tiet zien.
Dit meisje, dat nog maar enkele
jaren geleden uit het ensemble
van 'Miss Saigon' kwam boven
drijven, behoort duidelijk tot de
nieuwe lichting musicalzange
ressen die straks de generatie
