Aangenaam, Manfred Derman
Hoogmadese acteur Manfred de Graaf met 'Zeg 'ns AAA' terug op het toneel
ZATERDAG
8 NOVEMBER
Manfred de Graaf: „Het is de nazi's niet gelukt de naam Derman uit te roeien." Foto: Mark Lamers
Hij is weer helemaal terug in de
schijnwerpers. Met het toneelstuk
Zeg 'ns AAA trekken hij en zijn me
despelers avond aan avond volle
schouwburgen in het land. Oude
tijden herleven. Acteur Manfred de
Graaf (65) ziet het als een bekro
ning op zijn vijftig jaar durende to
neelcarrière. Die loopbaan ging
niet helemaal over rozen. Soms be
dankte hij voor een rol om een reis
te kunnen ondernemen naar Roe
menië of Israël op zoek naar fami
lie van vaders kant. Die zoektocht
resulteerde een paar maanden ge
leden in een naamsverandering.
Manfred de Graaf gaat sindsdien
door het leven als Manfred Der
man. Voor het eerst vertelt hij
waarom.
door Theo de With
J amilie Derman' meldt het naam-
bordje op het voormalige school-
gebouwtje in Hoogmade. Met te
vredenheid heeft Manfred de Graaf het op
de muur geschroefd. Hij heeft jarenlang voor
deze naamswijziging gestreden. De Neder
landse wet voorzag niet in zijn uitzonderlijke
situatie. De acteur was er echter op gebrand
dat zijn dochter Fien (8) een andere achter
naam kreeg, de naam van zijn vader. Hij
heeft zijn vader weliswaar nooit gekend,
maar krijgt op deze manier toch genoegdoe
ning. Het is de nazi's niet gelukt de naam
Derman uit te roeien.
De aanleiding voor het interview is de terug
keer op de planken met Zeg 'nsAAA. De to
neelversie van een van de populairste tv-se-
ries ooit is een ongekend succes. Het publiek
ligt onder de stoelen als Carry Tefsen binnen
een paar minuten de telefoon opneemt.
„Met de assistente van dokter Van der Ploe-
oe-oeg", tettert ze als huishoudster Mien
Dobbelsteen in de hoorn. Manfred de Graaf
vertolkte tussen 1980 en 1993 de rol van
dokter Lansberg, de beminnelijke chirurg
met wie huisarts Lydie van der Ploeg samen
woont. En nu dus weer. „Heerlijk om te
doen. Iedereen is enthousiast. Ik heb nog
niemand gehoord die het vroeger op tv leu
ker vond."
Het gesprek gaat binnen mum van tijd niet
meer over Zeg 'nsAAA, maar over zijn per
soonlijke verleden. „Weinig mensen zijn nog
op de hoogte van de naamswijziging", ver
telt de Hoogmadenaar. „Alleen familie en
vrienden. Ik heb het angstvallig uit 'de bla
den' proberen te houden. Maar ja, mijn
dochter zit in Leiderdorp op school. Je
houdt het toch niet stil. Dat hoeft ook niet.
Ik ben er hartstikke blij mee. Nu alles in kan
nen en kruiken is, wil ik wel met mijn ver
haal naar buiten treden."
Manfred is de in 1938 verwekte zoon van een
Roemeense vader en een Nederlandse moe
der. Zij leerden elkaar kennen in Parijs. Zijn
vader werkte daar als diplomaat en zijn
moeder studeerde aan de universiteit van
Sorbonne. Hun prille geluk werd wreed ver
stoord. Hitier kwam aan de macht en sloeg
zijn klauwen uit in Europa. De diplomaat
Manfred Derman was joods en werd meteen
teruggeroepen naar zijn vaderland. Zijn
zwangere geliefde reisde spoorslags terug
naar Amsterdam. „Er ontstond een uitzicht
loze situatie, want zo'n afstand viel in die tijd
niet te overbruggen."
Zijn vader overleed toen Manfred vier jaar
oud was. Hij is in 1943 door de SS doodge
schoten. Zijn zoon had hij toen nog nooit
gezien. „Mijn moeder trouwde uit lijfsbe
houd met meneer De Graaf. Hij heeft haar
kind geëcht. Dat was een nobele daad en ik
ging sindsdien door het leven als Manfred
de Graaf. Na de oorlog is mijn moeder met
een weer van hem gescheiden. Op mijn elfde
heb ik het ware verhaal over mijn afkomst
gehoord. Ja, dat was heel ingrijpend."
Op zijn 22ste begint Manfred de Graaf aan
een zoektocht die jaren zal duren. Frankrijk,
Roemenië, Rusland, Israël en de Verenigde
Staten worden door hem bezocht. Het blijft
niet zonder resultaat. Op 300 kilometer van
Kiev vindt hij het ouderlijk huis van zijn va
der. „Er woonden acht Russische gezinnen
in, maar ik heb er één nacht mogen slapen.
Dat was een heel bijzondere ervaring. Via
een vriend van mijn vader hoorde ik dat er
wellicht nog een zus van hem in leven was.
Zij zou aan de nazi's ontkomen zijn. Dat gaf
weer nieuwe moed. Die zoektocht heeft on
miskenbaar mijn carrière beïnvloed. Ik heb
lange tijd bij de Haagse Comedie gespeeld
met grootheden als Ko van Dijk en Paul
Steenbergen. Toch liet ik soms een rol schie
ten om op reis te kunnen gaan. Ik had die
onrust in mijn lijf."
Tante
Overal laat hij zijn naam en telefoonnum
mer achter. Ook dat werpt uiteindelijk zijn
vruchten af. Op wintersport krijgt de acteur
in 1977 een telefoontje. „De zus van mijn va
der was gelokaliseerd. Ze was op reces in Is
raël en hoorde dat Manfred Derman naar
haai' op zoek was. 'Dat kan niet', was haar
reactie. 'Mijn broer is dood.' Ze bleek dus
nog een neefje te hebben en ik een tante. Ik
ben halsoverkop naar Israël afgereisd. Voor
mijn tante was het een enorme schok. Ze
wist überhaupt niet van mijn bestaan. Te
genover mij was mijn moeder altijd heel ge
sloten over mijn vader. Zij is eigenlijk nooit
over dit drama heen gekomen. Mijn tante
kon me eindelijk vertellen wat voor man
mijn vader is geweest. Je hebt geen idee hoe
gelukkig ik was met mijn 'kersverse' tante.
Ze is inmiddels tachtig jaar oud en woont
weer in Israël. Ik zie haai' met enige regel
maat. Maar ondanks mijn joodse bloed heb
ik bij Israël nooit het gevoel gehad dat het
voor mij het beloofde land was."
Wel gaat Manfred de Graaf na deze ontdek
king een nieuwe fase in; die van de naams
verandering. Door de ontmoeting met zijn
tante wordt het verlangen de naam Derman
te dragen nog groter. „Ik heb welgeteld vijf
tien pogingen ondernomen en telkens werd
mijn verzoek afgewezen. Mijn vader is nooit
in Nederland geweest en de naam Derman
bestaat hier niet. Daarom voorzag de Neder
landse wetgeving hier niet in. Als je Poepjes
heet, kun je dat moeiteloos in De Vries ver
anderen. Wat ik wilde - de naam van mijn
echte vader - was niet toegestaan. Toen ik
op mijn 57ste zelfvader werd, heb ik het
project weer opgepakt. Ik wilde gewoon niet
dat mijn kind de naam van mijn stiefvader
droeg."
Dankzij bemiddeling van de Stichting 40-45
krijgt hij eindelijk voor elkaar dat de minister
van justitie zijn verzoek inwilligt. Hij be
schouwt het echt als een overwinning. „Het
is de nazi's toch niet gelukt de naam Der
man te laten verdwijnen."
Artiestennaam
Sinds enkele maanden gaat de Hoogmade
naar door het leven als Manfred Derman. In
de privésfeer dan. Op het affiche van Zeg 'ns
AAA staat nog altijd Manfred de Graaf. „Ik
wilde het publiek er niet mee vermoeien.
Het is in de eerste plaats een familiekwestie.
Bovendien zijn er zoveel artiesten die er een
andere naam op nahouden dan hun eigen
lijke. Manfred de Graaf is nu van mijn echte
naam mijn artiestennaam geworden."
Toevalligerwijs viel de naamsverandering sa
men met het moment dat hij weer volop in
de publiciteit kwam dankzij de doorstart van
Zeg 'nsAAA. De acteur had de laatste jaren
bewust de luwte opgezocht. Niet dat hij zijn
tijd vissend aan de Does doorbracht. Hij was
een aantal jaren directeur van een commer
ciële tv-zender in Twente en trok als project
leider de nieuwbouw van de schouwburg
van Rijswijk uit het slop. Over vier maanden
staat hij zelf op het podium van dat theater.
Niet meer als man die touwtjes in handen
heeft, maar als de immer goed gemutste
dokter Lansberg. Met collega's als Carry Tef
sen, Sjoukje Hooymaayer en Hans Cornelis-
sen („de initiatiefnemer van dit hele pro
ject") reist hij deze maanden langs zestig
schouwburgen, van Middelburg tot Gronin
gen.
Volgende week bespeelt het gezelschap drie
avonden de Leidse Schouwburg. „Het decor
past maar net op het podium. We spelen op
een grote draaischijf. Daardoor kunnen wij
letterlijk van de ene scène in de andere lo
pen. Als Mien van de kamer naar de keuken
loopt, draait de schijf mee. Het is daardoor
net als op tv."
Huishoudster Mien Dobbelsteen is onmis
kenbaar de spil van Zeg 'nsAAA, de dokters
serie die in de jaren tachtig miljoenen men
sen aan de buis gekluisterd hield. „Zij is de
motor. Zonder Mien was die serie nooit zo'n
succes geworden. Zij is als enige onmisbaar.
Het bleek geen probleem te zijn toen John
Leddy, die vroeger Koos Dobbelsteen speel
de, niet wilde meedoen. Hij is nu zoge
naamd met Jopie aan het klussen in Frank
rijk. Maar als Carry Tefsen was afgehaakt,
had het hele project niet kunnen doorgaan.
In feite zijn wij slechts aangevers en is zij de
komiek."
Speelfilm
De toneelversie van Zeg 'nsAAA is zo succes
vol dat de tournee door het land volgend sei
zoen waarschijnlijk wordt verlengd. Ook zijn
er plannen om een speelfilm te maken. „De
dokters zouden voor bijvoorbeeld Artsen
zonder Grenzen naar Afrika kunnen gaan.
Daar zit een prachtverhaal in. Het publiek
vraagt om meer en ik denk dat de cast er wel
voor te porren is. Het succes van Zeg 'nsAAA
zit 'm in de herkenbaarheid. Iedereen her
kent zijn buurman of buurvrouw, maar mis
schien herkent men vooral zichzelf."
'Zeg 'ns AAA', 13,14 en 15 november, 20.15
uur, Leidse Schouwburg. Tournee voert
o.a. langs Rotterdam (17 en 18/11), Am
sterdam (5 t/m 7/2), Zoetermeer (17 en
18/2), Rijswijk (2 en 3/3) en Hoofddorp
(12/3).
Op het affiche van Zeg 'nsAAA staat nog altijd Manfred de Graaf. „Ik wilde het publiek er niet mee vermoeien. Manfred de Graaf is nu van mijn echte naam mijn ar
tiestennaam geworden." Publiciteitsfoto
