KUNST CULTUUR
Aangename schilderijen
van Groningse kunstenaars
Houten grachten van Leiden, erfenis van stadsarchitect Van der Paauw
-
Britney 'In the Zone'
'Zichtbaar Zonnig' van
Paul Haenen is een flop
'Na de regen' is een niet
bijster opzienbarend stuk
'Hazerswoude' heeft weer
interessant programma
zaterdag 8 NOVEMBER 2003
r-
y$traties
aturalis
cv
3G
Wv -
liteitsfoto
- Naturalis in Leiden
15 november de tentoon-
g 'Wetenschappelijke illu-
»s: kunst of wetenschap?'
positie toont een selectie
■che, botanische en na-
listorische tekeningen uit
idse collectie vanaf de zes
eeuw tot nu. Op 14 en 15
nber vindt in Naturalis te-
het congres plaats van de
>ese vereniging voor me
en wetenschappelijke il-
toren.
ijk
DUW!
i vai
'ord lil
idam - Kunstenaar Jeroen
a krijgt de eerste Dolf
,e is Prijs. De naar de Rot-
nse kunstenaar Dolf Hen-
moemde trofee (20.000
moet uitgroeien tot een
Iandse tegenhanger van
cende Britse Turner Prize,
rvar TENT. Centrum voor
basfende Kunst in Rotterdam,
js wordt op 16 november,
egenheid van de 100e ge-
ïdag van Henkes, voor het
jiiitgereikt.
toonstelling
ilhaas in Berlijn
«/Rotterdam - Het Staat-
duseen in Berlijn be-
vanaf 15 november aan-
aan het werk van de Ne-
idse architect Rem Kool-
Het is de grootste ten-
telling ooit die over Kool-
s samengesteld. De expo-
Content' geheten, vormt
aloop tot de opening van
euwe Nederlandse am-
degebouw in Berlijn, ont-
in door het Office for Me
itan Architecture OMA,
treau van Koolhaas. Vanaf
2004 is de tentoonstelling
i in de Kunsthal in Rotter-
Maatschappij voor Handel en Nijverheid bestaat 225 jaar
door Ad van Kaqm
leiden - Salomon van der Paauw was als
stadsarchitect van Leiden tussen 1816 en
1862 verantwoordelijk voor onder meer de
bouw van de overkapping van de Koornburg,
de Gasfabriek en de kazerne achter de Mor-
spoort. Gedurende lange tijd gezichtsbepa
lende gebouwen voor de stad. Met name de
Koornburg over de Nieuwe Rijn geldt als één
van de pronkstukken van de historische bin
nenstad.
In zijn vrije tijd was Van der Paauw secretaris
van het Leidsche Departement van de Neder -
landsche Maatschappij voor Nijverheid en
Handel. Een club die in 1778 werd opgericht
en die nu, 225 jaar later, nog altijd bestaat.
Ter gelegenheid daarvan schreef historicus
Cor Smit een boek en stelt De Lakenhal Salo
mon van der Paauw centraal in een kleine, in
teressante presentatie in de hal van het muse
um.
Het object wat daar onmiddellijk in het oog
springt, is een eikenhouten model van de wa
terloop van de stad Leiden. Het schaalmodel
heeft een omtrek van een paar meter en da
teert uit 1827. Het is een van de alleroudste
en allerzwaarste stukken van het museum.
Wat opvalt is het loden beslag, want ooit
stroomde er water door deze houten grachten
van Leiden.
„Helaas moeten we dat water nu weglaten",
zegt projectmedewerkster Willemijn van Hel
bergen die verantwoordelijk is voor de inrich
ting van de expositie. „Er zitten scheuren in
het hout, het water zou zo weglopen. Maar
het model blijft interessant, het is van de
hand van Salomon van der Paauw zelf. Hij
zocht, met behulp hiervan, naar een oplos
sing voor de enorme stankoverlast die de
grachten 's zomers gaven. Er stond hem een
systeem van waterverversing voor ogen, maar
hij heeft het probleem helaas niet kunnen op
lossen. Ondanks dit mooie model."
Op de expositie is ook een fraaie foto te zien
van de gemeenteraad, zo op het eerste ge
zicht bijeen in het stadhuis van Leiden.
„Maar het is een vergadering in de Stadsge
hoorzaal van nog voor de brand", zegt Wille
mijn van Helbergen. „De keurige heren in
kwestie zijn lid van het Leidse Departement
van de Nederlandse Maatschappij voor Nij
verheid en Handel. Deze club stelde zich tot
doel de welvaart in sociaal en economisch
opzicht te bevorderen. In die tijd hield de
overheid zich daar niet echt mee bezig."
Om woorden in daden om te zetten schreef
het Departement prijsvragen uit. Bijvoor
beeld: kom met een goed idee om de inzak
kende textielindustrie een zetje in de rug te
geven. De bekers, de notulen en de boeken
uit die tijd getuigen daar van.
„De Maatschappij bestaat vandaag de dag
nog steeds. Fungeert nu min of meer als
denktank. De overheid heeft in de loop der
tijd natuurlijk veel taken overgenomen. Het
boek van Cor Smit beschrijft dat proces in die
tijdspanne van 225 jaar. Als deel van het ge
heel hebben wij Salomon van der Paauw, in
zijn vrije tijd destijds secretaris van het De
partement, eruit gelicht om dat aanzichtelijk
te maken."
Nog even terug naar het watermodel van Sa
lomon van der Paauw van de Leidse grach
ten. 'Stilstaande wateren die des zomers aller-
onaangenaamstste dampen uitwasemden',
schreef de Fransman Guillot de Marcilly die
in 1719 de stad bezocht. Met die stelling was
Van der Paauw het roerend eens. Toen zijn
op zolder en in de avonduren bedachte ver
versingssysteem niet werkte, besloot de
stadsarchitect tot een rigoreuzere aanpak van
de stankoverlast. Hij dempte de smerigste ka
nalen, de Volmolengracht en de Maredorpse-
achtergracht. Een voorbeeld dat later navol
ging zou krijgen. In veel grachten van zijn
model zou je anno 2003 inplaats van water
zand kunnen storten. De Langegracht, de Ui
terstegracht, de Middelstegracht en de Lange
Mare bestaan immers niet meer als gracht.
objra 'Alleen
de wereld9
[i - In de kerstvakantie, op
30 december, is er in
idse Schouwburg een ex-
tineevoorstelling van de
jmusical 'Alleen op de
Voor de andere voor
gen, op 29 en 30 decem-
jn ook nog enkele kaarten
kbaar.
lening Van
ph op veiling
Irdam - De Amsterdamse
ïg van veilinghuis Sothe-
erkoopt op 2 december de
ng 'Landschap onder een
srslucht' van Vincent van
Het kunstwerk toont een
elveld met arbeiders on-
n donkere, dreigende he-
fincent Van Gogh (1853-
maakte de tekening in
nber 1881 tijdens een ver-
i Etten. De tekening, die
49 centimeter meet, zal
I de 120.000 enl50.000
ipbrengen, verwacht Sot-
se popgroep
[de stopt
N - De Britse popgroep
stopt ermee. De band,
r nog een van de attrac-
n het Lowlands-festival
/oland, gold midden jaren
tig naast Oasis en Blur als
in de prominentste verte-
lordigers van de zoge
de Britpop. Volgens een
ring van de groep willen
ïdleden vanaf volgend
der aan hun eigen projec-
trken. De leden sluiten
it dat het ooit tot een
r album komt.
ix uit Afrika'
ellevue
rdam - Theatergroep De
/Amsterdam komt met
ieuwe voorstelling, 'Ajax
ika'. Het stuk gaat over
lid-Afrikaanse voetbalta-
jaxola, bijgenaamd Ajax,
ikans van zijn leven krijgt
mag komen spelen voor
ote Ajax. Roem en rijk-
;omen op zijn pad en het
lacht hem toe. Toch is dit
0 een kant van de medaille,
ok een keerzijde. De pre-
van 'Ajax uit Afrika' is op
mber in Theater Bellevue
sterdam waar het wordt
ild tot en met 7 decem-
aarna volgt tot februari
ndelijke tournee en is het
nder meer nog te zien in
laag en Rotterdam.
f Henkes Prijs
ir Eisinga
los angeles - Zangeres Britney Spears, die afgelopen
donderdag nog schitterde door afwezigheid bij de uitrei
king van de MTV Europe Music Awards, staat de komen-
de weken ongetwijfeld weer volop in de belangstelling.
Op 18 november verschijnt Spears' nieuwe album, het
eerste sinds twee jaar, getiteld 'In the Zone'. De eerste
single van de nieuwe cd, 'Me Against the Music', gaat
vergezeld van een sensuele videoclip van Britney en zan
geres Madonna. Foto: Reuters
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Zichtbaar Zonnig',
soloprogramma van en door Paul
Haenen. Gezien: 7/11schouwburg
Leiden (landelijke première).
Soms wil een mens wel eens
onredelijk zijn. Paul Haenen
pleit daarom voor de instelling
van een Dag van de Onredelijk
heid. Het kan zo opluchten om
een beetje ruzie te maken. Hae
nen demonstreert aan de hand
van een dialoogje, hoe dat in
zijn werk gaat: „Wat kijk je raar,
is er iets?" En de geïrriteerde re
actie laat niet lang op zich
wachten: „Ik kijk helemaal niet
raar, wat bedoel je"? Voor je
weet, is de ruzie een feit. Met
zulke observaties krijgt Haenen
de lachers op zijn hand.
Een sterk punt is ook altijd weer
zijn gestoei met krantenknip
sels en foto's die via een vernuf
tig cameraatje op de achter
wand worden geprojecteerd.
Het biedt hem de gelegenheid
zijn associaties de vrije loop te
laten. Ook in zijn nieuwste pro
gramma 'Zichtbaar Zonnig' dat
gisteravond in de Leidse
schouwburg in première ging,
is dit altijd wel aardige onder
deel weer opgenomen. Dat le
vert een paar geestige momen
ten op.
Maar verder?! Niks meer, hier
mee is de koek op. De rest van
het tamelijk korte programma
stelt bar weinig voor. Haenen
mag dan weliswaar niet de eer
ste de beste zijn, maar kennelijk
staat zijn artistieke veelzijdig
heid niet garant voor een sterk
programma.
Bij bijna alle onderwerpen
draaft hij eindeloos door. Of het
nu gaat om het doden van
schorpioenen in zijn huis in
Frankrijk of het eten van bedor
ven biefstuk bij zijn tante An
nie. Stuk voor stuk zijn het te
lange verhalen zonder enige
clou.
Ook de nadrukkelijk gepredikte
thematiek blijkt te mager. Vóór
de pauze luidt het motto dat je
eerst de schuld bij je zelf moet
zoeken, na de pauze is het om
gekeerd. Haenen neigt hier
naar zeuren, zijn ds. Gremdaat
zou dat doorgaans leuker doen.
Er zijn in dit programma echter
bewust geen typetjes opgeno
men, Haenen wil als zichzelf
chemie met de zaal laten ont
staan. Dat lukt niet, dit nieuwe
programma is een flop.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Rota Tora, schilderijen van
Harry Wolfkamp, Dolf Verlinden en
Michael Buter. Prijzen: 375 tot en met
6.250 euro. Te zien: t/m 26/11, di t/m vrij
10-18 uur, za 10-17 uur, Galerie De Greef
De Greef, Van Hogendorpstraat 16a,
Wassenaar.
De drie Groningse kunstenaars
die bij de Wassenaarse galerie
De Greef en De Greef expose
ren, hebben zo aan hun werk te
zien weinig met elkaar gemeen.
Weliswaar beoefenen ze alle
maal de schilderkunst, maar
daarmee houdt de overeen
komst ook op. Wie zonder beter
te weten de galerie binnenwan
delt, zou daardoor denken dat
het om volstrekt zelfstandig
opererende kunstenaars gaat,
maar niets is minder waar.
Hetdrietal vormt een hechte
groep, exposeert gezamenlijk
en noemt zich een kunste
naarscollectief. Een term die
doet denken aan de jaren zestig
en zeventig van de vorige eeuw,
toen in het alternatieve circuit
het ene collectief na het andere
uit de grond werd gestampt. Al
ternatief is de kunst van Harry
Wolfkamp, Dolf Verlinden en
Michael Buter echter aller
minst. Aan de wanden hangen
kleurige doeken netjes naast el
kaar. Het werk van deze kunste
naars, die hun collectief naar
een woordcombinatie uit een
gedicht van Lucebert 'Rota To
ra' hebben genoemd, is abso
luut niet vreemd, schokkend of
onbehoorlijk.
Harry Wolfkamp werkt het ab-
stractst van de drie. Zijn schil
derijen, die opgebouwd zijn uit
grillige gekleurde vlekken, doen
in de verte denken aan het werk
van de Spaanse surrealist Joan
Miró. Wolfkamps vormen heb
ben echter een speelser en vro
lijker karakter. Dit wordt nog
versterkt doordat hij conse
quent een witte achtergrond
gebruikt, wat de schilderijen
nog luchtiger maakt.
Zijn collega Dolf Verlinden ex
perimenteert met de zwaarte
kracht. In zijn enorme stillevens
buitelen glazen, kannen en fles
sen over een vlakke, felgekleur
de achtergrond. Soms geeft hij
wat diepte aan zijn doeken
door een horizon aan te bren
gen, waardoor de voorwerpen
steviger en meer tastbaar lijken.
Maar het dichtst tot de realiteit
nadert Michael Buter. Zijn
stadsgezichten, gebouwen, ker
ken, pleinen en bruggen zijn
heerlijk aards. Trefzeker schil
dert hij de toren van Pisa, het
gebouw van de Rijksdag in Ber
lijn of de Ponte Vecchio in Flo
rence. Waarbij hij rijkelijk put
uit de stijlmiddelen die een an
dere Groningse schildersgroep,
te weten de expressionistische
beweging De Ploeg, in het be
gin van de twintigste eeuw in
Nederland introduceerde.
Ook Buter schildert expressief,
maakt gebruik van sterk con
trasterende kleuren en accentu
eert lichte en donkere partijen.
Bovendien kiest hij ongebruike
lijke invalshoeken. De Rijksdag
zien we vanuit de lucht, de
Ponte Vecchio diagonaal. Zicht
baar beleeft Buter plezier aan
het schilderen. Wat overigens
tevens gezegd kan worden over
Wolfkamp en Verlinden. Het
werk van 'Rota Tora' is niet op
zienbarend of grensverleggend,
maar wel prettig en aangenaam
om te zien.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'Na de regen' van Sergi
Belbel door Litterls Sacrum en Ploef
Regie: Egon van Enk. Spel: Patrick
Lankkamp, Linda Vermeulen e.a. Gezien:
7/11, Imperium, Leiden. Nog te zien: 8 en
9/11, aldaar.
Onherbergzaam en naar is het
decor, een perfect vormgegeven
hedendaags rokersrefugium.
Gezellig is het niet, maar welke
rookplek is dat tegenwoordig
nog wel? 'Na de regen' speelt
zich af op het dak van een 49
verdiepingen tellend kantoor,
waarvan de werknemers abso
luut niet mogen roken. Daarbo
ven treffen ze elkaar, secreta
resses, bazen en zelfs een krul
lenjongen, om illegaal aan hun
verslaving toe te geven.
Uit de gesprekken kun je hun
kantoor- en privé-leven recon
strueren en uit de omgeving
kun je bij voorbaat al afleiden
dat het vooral om desintegratie
zal gaan. Carrières en relaties
gaan ten onder, ambities wor
den gefnuikt, ego's gebroken.
Helemaal zwart eindigt het niet,
want de regen, die na twee jaar
droogte eindelijk gaat vallen,
kan het oude wegspoelen en
een nieuw begin betekenen.
Litteris Sacrum en Ploef bun
delden hun krachten voor deze
vooral wegens de rookwolken
bijzondere voorstelling. Dat is
absoluut het meest uitdagende
aspect aan 'Na de regen': alle
acht spelers zetten met een sa
tanisch genoegen de zaal
blauw. Interessant is ook hoe
de acht werknemers elkaar in
wisselende samenstellingen in
gijzeling houden met hun ge
heim, het clandestien sigaretjes
paffen.
Maar afgezien daarvan is 'Na de
regen' een niet zo opzienba
rend stuk over groepsgedrag
van mensen die op willekeurige
gronden bij elkaar zijn gezet en
van wie de achtergronden een
beetje belicht worden. De rook
wolken dienen vooral om het
wat schetsmatige karakter van
het stuk aan het oog te onttrek
ken, het is een tikje hijgerig in
zijn korte scènetjes, waarin op
en neergang van de diverse per
sonages, de pacten, rivaliteiten
en démasqués aan de orde ko
men.
De spelers proberen zo bondig
mogelijk hun typetjes neer te
zetten, met kekke oneliners en
grappige vondsten, maar van
echt spelen komt het helaas
niet zo vaak. Het meest aan
sprekend, omdat het zich bijna
helemaal voor onze neus af
speelt, is de romance pissen 'de
rode secretaresse' en de 'koe
rier'.
Linda Vermeulen zet een ijzer-
sterke hysterica neer, wier pro
blemen afdoende opgelost wor
den door de zeer overtuigend
relaxt spelende Patrick Lank
kamp. Ook fraai is de uitvergro
ting van de ambitieuze bitch
die Petra Koeleman speelt.
Haar personage is karikaturaal,
maar effectief als een van de
aanstichters en tegelijk slacht
offers van de revolutionaire ver
anderingen binnen het bedrijf.
De anderen moeten het doen
met veel minder 'verhaal' en
dat maakt hun rollen wat vager,
en het stuk des te voller. 'Na de
regen' blijft niet langer hangen
dan de rook van de laatste siga
ret.
muziek Lidy van der Spek
Concert: Chr. Oratorium Vereniging
Hazerswoude o.l.v. Marco Kalkman,
m.m.v. len Bouwmans, sopraan en leden
van La Compagnie Baroque, Amsterdam.
Gehoord: 7/11, Ned.Hervormde Kerk,
Hazerswoude.
De Chr. Oratorium Vereniging
Hazerswoude heeft haar goede
reputatie te danken aan Marco
Kalkman. Hij heeft zijn sporen
op drie vlakken verdiend: als
zanger, als componist en als di
rigent. Verschillende grote wer
ken heeft het koor onder zijn
leiding al uitgevoerd, zoals Die
Schöpfung, Messiah en Schütz'
Matthaus Passie, en enige com
posities van zijn hand. Ook nu
zorgt Hazerswoude voor een
interessant programma.
Van de zeventiende-eeuwer
Herman Hollanders, organist in
Eindhoven en 'zangmeester' in
de Grote Kerk in Breda zijn 52
werken bekend, verdeeld over
twee bundels. Uit 'Parnassus
Ecclesiasticus' zingt het koor de
Concerti Ecclesiastici. Aan dit
werk voorafgaand kondigt En
semble Vino zich aan met de
Triosonate nr II van Willem de
Fesch. Dit viertal, leden van La
Compagnie Baroque, heeft zich
gespecialiseerd in de barok; op
klavecimbel, cello, viool en
(houten) hobo. Er wordt rond
uit prachtig gespeeld, helder ar
ticulerend, in een verend tem
po en een vitale, frisse samen
klank.
Het koor heeft aanvankelijk
moeite om in het lage register
zuiver en zeker te zingen, waar
door mooie samenkleuring
(nog) achterwege blijft. Maar in
de derde lange strofe, wat hoger
ingezet, lukt het meteen een
stuk beter.
De ronde, stralende stem van
sopraan len Bouwmans is een
opsteker voor COV Hazerswou
de. Expressief en glashelder,
met een lichte vibratie, vertelt
zij over het Licht dat het hart
doorstraalt. Vooral de sopranen
hebben zodra ze hoger mogen
zingen een vrolijk coloriet, en
dat is belangrijk als je het Lam
toezingt, 'die kracht en godde
lijkheid, wijsheid en glorie toe
komt'.
Het intermezzo van 'Vino' geeft
tintelend de vroege baroksfeer
weer. In het 'Congratulamini'
(prijs mij gelukkig, uit het
Magnificat) zijn alle stemmen
warm gedraaid, maar de stem
ming blijft een beetje braaf, een
beetje bleek. Het laatste Alleluia
overtuigt weer wat meer en is
een fraaie afsluiting van Hollan
ders' concerti. Wellicht is dit
weerbarstige werk toch wat te
hoog gegrepen.
De blaadjes van de linde groen
van Jan Pieter Sweelinck (voor
klavecimbel) ritselen onder
Noriko Amano's vingers in de
variaties op een thema met tin
telend passagespel en vriende
lijke melodielijnen. Ook Han
dels Triosonate II sprankelt.
Met name de cellist Douw Fon
da houdt maat en tempo pittig
vast met een krachtige streek en
warme toonvorming.
In Telemann's verkorte lofzang
van Maria, het Ma^ifïcat (aan
vankelijk aan Bacn toegedicht)
is het kwartet niet helemaal in
vorm. De inzetten worden nog
al eens slordig genomen. Maar
is herviertal eenmaal op gang
dan begeleiden zij pittig, en dat
heeft de overtuigend zingende
sopraan verdiend.-
Aan contrasten in Telemann's
Psalm 117 geen gebrek, met be
paald puntige inzetten en
kleurrijke dynamiek. In lange
lijnen zweeft het Kyrie Eleison
van zijn Missa Brevis door de
monumentale dorpskerk, hier
begeleid door een niet altijd
even zuivere viool. De koorzang
wordt steeds vitaler, met stac-
cato-achtige effecten en trans
parante samenzang; een fraaie
afsluiting' van een feestelijk
concert.
Wat stevige extra mannenstem
men zou 'Hazerswoude' overi
gens goed doen.