Foto's waar de armoede vanaf druipt
Acteur/fotograaf Thorn Hoffman volgt voor Rijksmuseum voor Volkenkunde het spoor van Kuifje door de Andes
ZATERDAG
1 NOVEMBER
Thorn Hoffman tussen zijn portretten op het voorplein van het Rijksmuseum voor Volkenkunde. Foto: Dick Hogewoning
Thorn Hoffman verveelt zich niet. Hij is rechercheur Paul Vos in de tv-serie 'Russen', is
rond kerst te zien als voormalig BVD-baas Docters Van Leeuwen in het tweeluik 'Klem
tussen de Draaideur', presenteert op 6 november in Amsterdam zijn eerste fotoboek,
noet tussendoor naar Cent voor de opening van zijn tentoonstelling met glamourfoto's,
oopt in zijn hoofd al rond met het script van het toneelstuk Max Havelaar en is eigenlijk
nog maar nauwelijks bekomen van zijn reis door de Andes waar hij in opdracht van het
ijksmuseum voor Volkenkunde het armzalige leven van de koffieboeren in beeld bracht
oor de expositie Met Kuifje naar de Inca's. Ook voor de acteur/fotograaf Thorn Hoffman
(46) gaan de jaren inmiddels tellen, maar van minder ambitie of gedrevenheid is geen
irake. „Naarmate je ouder wordt, maken romantiek en idealisme wel plaats voor realis
me", zegt hij over zijn hernieuwde kennismaking met pure armoede, ditmaal in Peru.
Vooralsnog snakt hij naar de twee maanden vakantie die hij zichzelf heeft beloofd.
„Want de afgelopen anderhalfjaar was het een gekkenhuis."
door Ad van Kaam
Hinkend betreedt de acteur/foto
graaf het museumterrein van Vol
kenkunde in Leiden waar zijn por
tretten uit de Andes een jaar lang in weer en
wind staan opgesteld. Als manshoge wach
ters die buiten vastberaden waken over het
culturele erfgoed van hun Inca-voorouders
binnen. Zijn ongemak, lacht hij besmuikt, is
het gevolg van een partijtje voetbal met
vrienden op een vrije woensdagavond. Hij
vreest een scheurtje in de hamstring, wijt het
aan de kou in Holland en hoopt er met een
week of wat weer vanaf te zijn. Niet dat hij in
zijn vakantie veel zal lopen of anderszins on
derweg is. ,,Ik heb voorlopig even genoeg ge
reisd. Ik ben vooral toe aan rust. Gewoon
nietsdoen. Mijn bonnetjes bij elkaar zoeken
voor de belasting, dat soort zaken. Want ik
loop hopeloos achter. Met alles."
Thom Hoffman is een duizendpoot. Altijd
bezig en altijd op verschillende fronten tege
lijk. Het grote publiek kent hem vooral van
zijn films ('De Vierde Man', 'Zoeken naar Ei-
leen', 'De Avonden', 'Dogville' met Nicole
Kidman) of van de televisie (de politieserie
'Russen'). Vanwege zijn goede looks valt
Hoffman vooral in de smaak bij vrouwen; de
voordelen daarvan nam hij, naar het schijnt,
lange tijd ook zoals ze kwamen.
Inmiddels nadert hij de vijftig, maar ziet er,
kortgeknipt en met bril, nog strak en afge
traind uit. En als hij lacht is dat jongensach
tige weer daar. Toch geeft niet één van de
oveiwegend vrouwelijke bezoekers van het
museum die zaterdagmiddag ook maar eni
ge blijk van herkenning, zijn opvallende
sleepgang ten spijt. „Laten we beginnen met
een koffie verkeerd."
Passie
Acteren is zijn vak, zijn passie gaat uit naar
de fotografie. Hij steekt daar veel tijd en
energie in en is het niveau van de amateur
allang ontstegen. Erkenning voor zijn werk
bleef niet uit. Zijn bekendheid is vanzelf
sprekend een pré, maar om te slagen is er
meer voor nodig dan alleen dat. Bladen als
de Volkskrant, Vrij Nederland en die van de
GPD (onder meer deze krant) maken regel
matig gebruik van zijn diensten en doen dat
echt niet als je onscherp beeld levert.
Het Caermersklooster van Gent opent deze
week met een serie portretten van zijn hand.
Glamourfoto's van collega-acteurs als Den
nis Hopper, David Lynch, Gerard Thoolen,
Katja Schuurman. Op 6 november houdt hij
bij boekhandel Athenaeum in Amsterdam
zijn eerste fotoboek ten doop - 'Foto's Thom
Hoffman' - een compilatie van 160 prenten
uit genoemde bladen en van beelden die hij
maakte op zijn reizen door Japan, Tibet en
Indonesië. De teksten zijn van de schrijver-
columnist Martin Bril.
Net als Boudewijn Büch is Thorn Hoffman
geboren en getogen in het deftige Wasse
naar. Beiden bezochten het Rijnlands Ly
ceum en naast reizen hebben ze hun grote
liefde voor het Rijksmuseum voor Volken
kunde in Leiden gemeen, op een steenworp
afstand van het villadorp. Büch schreef een
boek over het museum, Hoffman maakt al
jaren foto's voor het museum.
Kuifje
Toch is het van een voor de hand liggende
samenwerking tussen de twee coryfeeën en
voormalige plaatsgenoten nooit gekomen.
En het zal er ook niet meer van komen, nu
Büch pal na de renovatie van Volkenkunde
kwam te overlijden.
„Ik zou wel dolgraag eens naar Polynesië
willen, waar Boudewijn zo goed thuis was",
zegt Hoffman. „Fidji, Samoa, Tonga. Die
koppen", wijst hij op een foto in Het Parool
van het WK-rugby in Australië waar Samoa-
nen voor het duel tegen Engeland met wijd
opengesperde ogen hun traditionele krijgs
dans opvoeren. „Geweldig toch."
Zijn koppen uit Peru mogen er anders ook
zijn. Tien zijn er in zwart-wit buiten te be
wonderen, zoals gezegd, manshoog. Twaalf
in kleur en op kleiner formaat hangen op de
wisseltentoonstelling binnen, door hem
voorzien van een persoonlijke signatuur.
In de Kuifje-expositie stuitje verder nog op
impressies die hij maakte van het impone
rende landschap. De foto's die hij daar
schoot maakte hij voor het RMV. De op
dracht die hij kreeg, luidde simpel: volg an
no 2003 het traject van Kuifje door de Andes,
in het spoor van de Inca's.
„Dat is het mooie van dit museum", zegt hij.
„Dat ze de verbinding leggen tussen het ver
leden en het heden. In de vitrines liggen de
voorwerpen uit oude culturen. Prachtige
stukken die nooit mogen verdwijnen. Achter
de muur geven foto's het beeld van de actu
aliteit. Zo'n combinatie maken, die link leg
gen, dat doen ze hier geweldig. Verplaats dit
museum naar Amsterdam en het trekt een
miljoen bezoekers. Veel te weinig mensen
weten de weg naar Volkenkunde te vinden.
Dat meen ik. Leiden moet aan zijn promotie
werken."
De portretten die Hoffman onderweg maak
te, zijn haarscherp. Elke plaat vertelt zijn ei
gen verhaal. De armoede druipt er vanaf.
Maar al klinkt het paradoxaal - de geportret-
teerden stralen toch ook een zekere gelukza
ligheid uit. „Ik ben vooral bij koffieboeren
geweest, op de scheidslijn tussen hoogge
bergte en jungle. Die mensen leven in bittere
armoede. Echt aan de rand van het bestaan.
Maar ondanks hun sores wilden ze graag
voor me poseren. Een camera hadden som
migen niet eerder gezien. Van tv nog nooit
gehoord. Het zijn lieve mensen, hartelijk en
gastvrij. Ze delen het weinige dat ze bezitten.
Een stuk ananas, een brood. En lekkerder
koffie dan bij die boeren thuis, heb ik nog
nooit gedronken."
Realiteit
Als ik vroeger, toen ik nog jong was, in zo'n
land kwam, had ik vooral oog voor het fraaie
landschap, de cultuur en de uitgaansmoge
lijkheden en zocht daar verder nauwelijks
wat achter. Die romantiek, dat idealisme is
wel verdwenen. Nu je ouder bent, zie je toch
vooral de realiteit. Daar word je niet altijd
vrolijk van. Ze buiten de koffieboeren ge
woon uit. In dit geval gebeurt dat door de
Amerikanen en door hun eigen overheid.
Die maken prijsafspraken en concessies.
Daardoor houden ze de koffieprijzen kunst
matig laag. Hoe hard de boeren ook werken,
het geld komt nooit bij hen terecht. In tien
jaar tijd zijn hun inkomsten meer dan gehal
veerd. Wat deze kop koffie verkeerd hier in
het restaurant kost, is voor hen een
weekloon. Ik heb niks met Al-Qaida, maar ik
kan me voorstellen dat mensen tegen dit
soort regimes in opstand komen. De kloof
tussen rijk en arm wordt almaar groter. Die
mensen daar zijn echt schrikbarend arm.
Reisboekenschrijver Colin Thubron, wiens
werk in Nederland bijna niemand kent, rept
in zijn boek 'De Laatste Stad', over het land
Peru dat niet in woorden te vangen is, om
dat het spel van wolken en licht het verstand
van de mens te boven gaat. „Sterker nog",
zegt Hoffman, „zelfs in beelden is dat land
verdomd moeilijk te vangen. De hoogtes
daar zijn duizelingwekkend. De ruïnes van
Macchu Pichu liggen op 2000 meter en lig
gen op een gebied zo groot als het centrum
van Leiden. Van dichtbij mis je overzicht, ga
je een bergtop terug dan heb je een postze
gel. En dan dat licht, inderdaad. Maar dat
heeft wel wat van Nederland, hoor. Hier heb
je de zee, het vocht in de lucht, de kristallen.
Daar waar het gebergte overgaat in de jungle
heb je ook dat vochtige klimaat. Het licht is
zó hard. Alleen voor tienen en na drie uur
kun je met je camera iets zinnigs uitrichten."
Hoffman zeulde honderden kilometers over
de toppen van de Andes met loodzwaar ma
teriaal: een Ma Miya N7, een soort Japanse
Hasselblatt. Grote negatieven van 6 bij 7 le
veren haarscherpe portretten. In zwart-wit,
dat is indringender. „De mensen daar leven
dichtbij de natuur. Ze zijn door de Spanjaar
den bekeerd tot het katholicisme. Maar de
verering van voorouders, hun zielen, de
geesten en de bergen spelen ook vandaag de
dag nog een belangrijke rol in de belevings
wereld van de gewone man. Bergvolken
gaan vaak vrolijk en kleurig gekleed. Ook in
Tibet zie je dat. Het vertroebelt het beeld van
de armoede. Vandaar dat ik heb gekozen
voor zwart-wit. Je zou anders het idee krij
gen dat het wel meevalt met de armoede."
Zelf is hij een groot bewonderaar van James
Nachtwey, de Zuid-Afrikaanse oorlogsfoto
graaf. „Je moet zijn boek 'Deads of War'
maar eens inkijken om te zien wat ik precies
met indringend bedoel. Helder voor de geest
staat een foto van een soldaat die door zijn
maten de jungle wórdt uitgedragen. Alles
wat je ziet is rood en groer\. Het zwart en wit
van de oorlog. Hoe meer kleur, hoe onrusti
ger de plaat. Wie ik goed vind in Nederland?
Arnold Karskens, Koen Wessing, Kadir Van
Lohuizen."
Cabaret
Met zijn vorige reportage in 2002, over de
vuilnisbelt van Jakarta en de 8000 mensen
die daarop leven, liet Hoffman in Volken
kunde eerder zien met zijn camera een
scherp oog te hebben voor sociale misstan
den. Een eigenschap die het cabaretduo Eric
van Vleuten/Diederik van Muiswinkel ooit
op de hak nam in het lied 'Tibet', waarvoor
het tweetal in 2001 de Annie MG Schmidt-
prijs won voor het beste theaterlied van het
jaar. Een couplet daarvan luidt als volgt:
De leider van heel Tibet is een charismatisch
man
Een leuke Dalai Lama, met wie je lachen kan
Hij reist de hele wereld rond met frisse tegen
zin
Hij moet wel, want hij mag zijn eigen Tibet
niet meer in
Want China is de baas en plukt die arme
sloebers kaal
De foto's van Thorn Hoffman ondersteunen
dit verhaal
Hoffman ligt er niet wakker van. „Ik wil ou
ders, maar ook kinderen laten zien hoe goed
zij het hebben en hoe slecht het dikwijls el
ders in de wereld met hun leeftijdgenoten
vergaat. In Peru trekken de koffieboeren van
pure ellende naar de grote stad. Omdat ze
van de opbrengst niet meer kunnen leven.
Maar daar is ook geen werk voor hen. Hun
kinderen moeten bedelen of komen in de
prostitutie terecht. Dat zou jij toch ook niet
voor jouw kinderen willen.
Life/Time - Foto's van Thom Hoffman. Tot
30 november, Caermersklooster Gent.
Foto's Thom Hoffman - Uitgeverij Snoeck.
Vanaf 6 november in de winkel.
De Laatste Stad - Colin Thubron. 190 pag.
19,90 euro. Uitgeverij Atlas, Amsterdam.
Met Kuifje naar de Inca's - Tot en met 29
augusutus 2004. Rijksmuseum voor Vol
kenkunde, Steenstraat 1 Leiden.
De koffieboer Freddy en zijn vrouw Lourdes geportretteerd door Thom Hoffman. Foto's: Thom Hoffman
