Plaatjes draaien tegen zinloos gewelf
REGIO
NAVRAAG
1
Landelijke Stichting TegenZinloosGeweld in Noordwijk lanceert nieuwe actie n
'De consument laat 0p die manier hoopt ze
't Veld
LEIDS DIALECT
HDC970
VRIJDAG 31 OKTOBER 20C
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg. G.P. Arnold
E-mail: directiehdcuz@hdcnl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-maH: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54.2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5150 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdcnl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut ine.)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
p
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr. 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem
Het Leidse CDA-raadslid Linda Lieverse stelt voor om de openingstij
den van winkels door de week te verruimen en op zaterdag de slui
tingstijd te vervroegen.
'li- y dat het autoverkeer rond
zich echt niet sturen de stad zich meer ver
spreidt, zodat de files
korter worden. Lieverse spiegelt zich onder andere aan de winkeltij
den in Duitsland. Leiden zou trendsetter kunnen zijn. Is de hoop van
Lieverse gerechtvaardigd, of ligt de problematiek iets ingewikkelder?
Navraag bij GÉ WISSE, uitbater van een meubelzaak op de Haarlem
merstraat.
Wat vindt u van het idee?
„Ik denk niet dat die mevrouw - hoe heet ze? - ooit een onderne
mer heeft ge
raadpleegd
over dit on
derwerp. Bij
ons op de
Haarlem
merstraat
begint de
handel zo
rond een
uurtje of elf
te lopen. Te
gen die tijd
zal ze toch
wel uit de file
zijn?"
Ze spiegelt
zich aan de
situatie bij de oosterburen. Is die vergelijkbaar?
„Volgens mij is de verkeersproblematiek in Duitsland een andere
dan bij ons. En andere winkeltijden hebben ze daar altijd al gehad.
Het verkeer in de oude Hollandse steden als Leiden, Dordrecht,
Delft en Gouda is een probleem op zich. Laat daar eerst een oplos
sing voor komen. Al die plannen die nooit zijn gerealiseerd, al die
rapporten die weer in laden zijn verdwenen, de city-ring die nooit
is afgemaakt. Kijk eerst daar naar."
's Avonds later open, geeft dat meer spreiding?
„In Amerika hebben ze een 24-uurs economie. Maar dat werkt
vrijwel uitsluitend voor de levensmiddelenbranche. Niemand gaat
toch 's nachts een bed kopen? De mensen werken 36 uur per
week, de winkels zijn 58 uur open. Me dunkt dat er ruimte is voor
spreiding. En de consument laat zich niet sturen, hoor. Die be
paalt zelf wanneer hij of zij gaat winkelen."
Heeft U een oplossing voor de files?
„Nee. Jij? Er komen steeds meer auto's in Nederland. Ik denk dat
er andere maatregelen nodig zijn om dat te beteugelen."
tekst: Ad van Kaam foto: Dick Hogewoning
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1953, Zaterdag 31 October
VALKENBURG - Op het marinevliegkamp 'Valkenburg' wordt al gerui
me tijd hard gewerkt aan de aanleg van een nieuwe startbaan en nieu
we gebouwen. Toen deze vliegbasis na de oorlog door de Marine
Luchtvaartdienst in gebruik werd genomen waren er slechts startba
nen van ijzeren strips. Naarmate nieuwere types vliegtuigen op het
vliegveld werden gestationeerd, voldeed de technische outillage min
der en minder en met het gereedkomen van een nieuwe startbaan in
de loop van het vorige jaar werd de eerste stap naar vernieuwing gezet.
Als deze modernisering zal zijn voltooid, zal het marine vliegkamp
'Valkenburg' komen op het peil van de zg. A-vliegvelden van de NAVO.
Over ruim een maand zal een tweede baan gereedkomen met een leng
te van 1500 meter. In overeenstemming met bij de NAVO geldende
normen zullen langs de startbaan en verspreid over de gehele basis 48
parkeerplaatsen voor vliegtuigen worden aangelegd ter vermindering
van de gevaren bij vijandelijke luchtaanvallen.
Gewerkt wordt aan de bouw van een hangar, die plaats zal bieden aan
40 éénmotorige vliegtuigen. Voorts wordt een nieuw gebouw voor de
technische dienst opgetrokken. Een nieuwe kombuis en een eetzaal
zullen de modernisering van 'Valkenburg', waar 2000 man werkt en
meer dan 100 vliegtuigen kunnen worden 'verwerkt', completeren.
ANNO 1978, dinsdag 31 oktober
REGIO - Jaap van Alphen (rechts), lid van de Rijnsburgse postduiven
vereniging De Snelvlieger, mag zich algemeen kampioen noemen
van de Nederlandse Algemene Bond van Postduivenhouders, afde
ling west. De hele Leidse regio valt daar onder, veertien verenigingen
in totaal. Links op de foto een Duitse collega, die een duif kreeg van
Van Alphen. Het is nu één van de top-3 duiven in Duitsland.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 t-n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO <Ld.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Het dialect verdwijnt
langzaam maar zeker,
daar helpt geen moeder
tje-lief aan. De oorzaken
van die verdwijning zijn
duidelijk: er is meer on
derwijs, op radio en tv
hoor je algemeen Neder
lands (nou ja, iets dat er
op lijkt, dan), vrijwel ie
dereen leest een krant en
in alle steden en dorpen
is veel import gekomen
en dan hou je de streek
taal niet meer heel. Men
sen schaamden zich er
bovendien vaak voor dat
ze dialect spraken en dus
probeerden ze het zo
snel mogelijk af te leren.
Tegenwoordig is er weer
een hang naar de streek
taal. Wat dreigt uit te
^^^sterven. wordt nog_evei
gekoesterd. De meeste
regionale omroepen en
kranten hebben een dia
lectrubriek, maar het zal
allemaal niet baten: het
dialect sterft uit. Een tref
fend voorbeeld daarvan?
Met 3 October vragen de
kinderen van nu: 'Ma, pa,
gaan we naar de kerre-
mis?' Of liever nog: 'Nou,
we gaan naarr de kerre-
mis', want vragen is er
meestal niet bij. Maar
dertig jaar geleden was
het nog: 'Kom op, we
gaan naarr 't Veld'. En 't
Veld dat was het Schut
tersveld, nu helemaal
volgebouwd met lelijke
kolossen, maar vroeger
het oefenterrein voor de
schuttersgilden.
En zou een van de jonge
ren in Leiden nog weten
waar de platte brug is? Ik
had er zelf nog nooit van
gehoord, terwijl ik er vrij
vaak overheen fiets. De
platte brug ligt in Leiden
Noord. Het is de brug
van de Mare over de He
rensingel naar de Haar
lemmertrekvaart. Om te
begrijpen waarom hij
plat genoemd werd,
moet je de oude situatie
ter plekke kennen: er lag
in de vorige eeuw nog
een brug naast die aan
merkelijk hoger was en
derhalve de hoge brug
werd genoemd.
Scharrebak. Hoe meer je
weet, hoe meer je je rea
liseert hoe weinig je
weet. Nou wil ik niet be
weren dat ik veel weet,
maar als je je veertig jaar
met de taal hebt bezigge
houden, heb je in elk ge
val iets opgestoken. En
toch heb ik geen flauw
idee wat de herkomst is
van het woord scharre
bak voor 'iemand die er
vies, haveloos, slordig
uitziet'. Bak komt heel
vaak voor als tweede lid
van een scheldwoord.
Denk maar aan etterbak,
treiterbak, slettebak,
slijmbak, wrattenbak en
torrebak. Bak drukt daar
uit dat het voorgaande in
groten getale aanwezig is.
tl
Een scharrebak zou mis
schien de verbastering
kunnen zijn van scharrel-
bak en dus eigenlijk be
tekenen 'iemand die veel
scharrelt, die maar moei
zaam rond kan komen
van het weinige geld dat
hij met scharrelkarwei
tjes verdient'. En zo ie
mand zal ongetwijfeld
een beetje haveloos uit
gedost zijn.
Een andere mogelijkheid
is dat de scharrebak moet
worden opgevat als een
'bak met scharren', een
bak met van die lekkere
platvisjes, dus. Die zal er
ook niet al te schoon
hebben uitgezien.
Er is zelfs nog een derde
mogelijkheid. Wellicht
kent u het woord schar
rebier voor 'bier van
goedkope kwaliteit'. Dat
schar is hier de verbaste
ring van schatfen dat be
tekent 'penning'. Dat
bier was vroeger tegen
heel weinig geld - een
paar penningen - te ver
krijgen. Er bestaat nog
een fraaie uitdrukking
met dat scharrebier, beter
worden als scharrebier op
de tap, dat wil zeggen:
steeds zieker worden, net
zoals scharrebier op de
tap er ook niet smakelij
ker op wordt. Misschien
moeten we scharrebak
opvatten als een bak
waar wat kleingeld in ligt.
Iets van geringe waarde
dus. En dat is al heel
sterk te verbinden met
'armoedig', 'haveloos'.
Maar: ik weet 't niet!
Murf. Net zo min als ik
raad weet met het Leidse
woordje murf voor
'mond'. Ja, ik weet dat er
een Duits werkwoord
murféln bestaat. En dat is
hét woord voo^het 'eten
met een bijna tandel
mond', waarbij die li
zo een beetje schuiv<
over elkaar gaan. Ma
wat weet ik als ik dat
weet? Helemaal niets
Maar ik vind het wel
om die verbinding te
gen tussen tandeloos
Duits kauwen en een
Leidse mond. Nuttel j
kennis is vaak heel o
beurend.
Met veel dank aan N
Bavelaar, Cobi Borde
wijk, S.A. Fier, Nelle.
sen (Den Haag) en G
Montanus.
Reacties en tips voor
rubriek naar LD!Leu
Dialect, postbus 54,
AB Leiden. E-mailen
de auteur kan ook: h
tennans@inl.nl
Hans Heestermans
spraakwaterval is nog even stil en zit
met een rode boei achter zijn bureau.
Hij verontschuldigt zich: „Sorry, dit
móet weg, ik moet dit écht heel even
afmaken." Bart Wisbrun is de oprich
ter en energieke, stuwende kracht
achter de Landelijke Stichting Tegen
ZinloosGeweld. Al verbetert hij keer
op keer: Jé stichting? Onze stichting!
We doen het samen."
Het initiatief van de oud-reclame
man, ontstaan in september 1997,
neemt steeds grotere vormen aan.
Vorig jaar boekte zijn website ander
half miljoen hits. Het logo in de
vorm van een lieveheersbeestje, tele
visie- en radiospotjes, 120 vaste vrij
willigers en zes landelijke steunpun
ten en ambassadeurs in de vorm van
bedrijven zorgen voor steeds meer
draagvlak en bekendheid. Al vierdui
zend TegenZinloosGeweld-tegels
met het lieveheersbeestje liggen ver
spreid door het hele land.
Het hoofdkwartier aan de Prins
Bemhardstraat te Noordwijk zindert
als een bijenkorf. Zeven van de veer
tien (parttime-)medewerkers en vrij
willigers zijn aanwezig in de ruimte
boven een winkel. Geregeld komt ef
een binnen met een vraag of om iets
door te geven. Maar wie de ruimten
bekijkt, ziet direct: de stichting be
gint aardig uit haar jasje te groeien.
De nieuwste actie 'Dj's draaien te
gen zinloos geweld' die op twintig
december wordt gehouden, loopt
goed. Al zo'n zestig diskjockeys heb
ben zich gemeld om op die zaterdag
tegen zinloos geweld te draaien en
hun gage van die dag af te dragen
aan de stichting, maar het ontbreekt
nog aan nationale grootheden die de
actie op een nog hoger plan tillen.
Waar blijven de Tiësto's en de Tom
Hardings?
Afgelopen 15 oktober ondersteunde
de Landelijke Stichting TegenZin
loosGeweld een stille tocht voor de
in Amsterdam gedode Anja Joos. En
nu steunt de stichting de visie van
minister Donner die heeft aangege
ven dat de overheidscampagne
'meld geweld' niet toereikend is.
Men moet niet alleen 112 draaien,
het signalement van de dader(s) ont
houden en zich om het slachtoffer
bekommeren, maar de dader(s) ook
afleiden en afschrikken door een
dreigende houding, lawaai te maken
en getuigen te mobiliseren. Dit alles
om erger te voorkomen.
Directe aanleiding voor de oprich
ting van de Landelijke Stichting Te
genZinloosGeweld was destijds de
gewelddadige dood van Meindert
Tjoelker, in september 1997. Wisb
run begon zijn stichting daags ema
vanuit zijn huiskamer, samen met
vrouw Katy. Al snel, zo geeft hij aan,
werd op zijn werktafel de stapel
'stichting' hoger dan de stapel 'recla
mebureau'. „Toen dat echt frictie
dreigde te gaan geven, heb ik me la
ten uitkopen. Daar heb ik het tijdje
van kunnen uitzingen. Iedereen
denkt dat ik een gewiekste reclame
jongen ben, weet je wel. Maar ik
krijg pas sinds anderhalf jaar een
vergoeding."
Uit die begintijd dateert ook het lie
veheersbeestje. „Vlak voor ons trou
wen ging ik naar een ringenboer op
zoek naar de goedkoopste gouden
ring. Ik had geen geld, maar een ring
is een ring, nietwaar? Ik vroeg toen
aan die juwelier of hij de woorden
'Er was eens...', een lieveheersbeest
je en de datum erin kon graveren.
Alles kon, behalve dat lieveheers
beestje. Dat was toen óns symbool.
Alles wat met ons huwelijk had te
maken was voorzien van dat kleine
diertje, de uitnodigingskaart, para
plu's voor de gasten en wat al niet
meer. Toen we de stichting in het le
ven riepen, besloten we op aandrang
van mijn vrouw dat beestje ook
weer, maar nu als universeel sym
bool te gebruiken."
Fondsenwerving, red.) die inhoudt
dat we een goedgekeurde stichting
zijn. Het houdt bijvoorbeeld in dat
we in elk geval 75 procent van onze
inkomsten aan het goede doel beste
den.' De rest gebruiken we voor kan-
toorhuur, salarissen en andere kos
ten."
Ook met de nieuwste actie 'Dj's
draaien tegen geweld' probeert Wis
brun 'een volgende stap te zetten in
de bewustwording dat geweld zin
loos is'. De actie is ontstaan doordat
hij werd benaderd door dj Michel.
Deze vroeg aan Wisbrun of hij geen
plaatjes kon draaien op een bepaald
moment. Wisbrun die amper wist
wat een dj was ('Nu wel, hoor ik ben
Het diertje is precies wat de stichting
uit wil dragen. Oorspronkelijk een
Germaans vruchtbaarheidssymbool
('Dat klopt ook hoor; ik ben inmid
dels vader van vier kinderen'), staat
het nu voor liefde en vrede, een anti-
geweldsymbool. „Maar vergis je niet
ook lieveheersbeestjes kunnen als
het moet flink van zich afbijten, dus
het staat ook voor daadkracht. Een
lieveheersbeestje sla je niet van je
hand, maar dat blaas je weg. Met an
dere woorden: wees weerbaar."
Wsbrun komt uit de reclamewereld,
dat kun je aan het jargon dat hij
hanteert duidelijk horen. Geregeld
heeft hij het over de tools, de targets.
Hij is bewust geen directeur van de
stichting. „Nee, dat is Viviane de
Bruijne, zij doet het zakelijke gedeel
te. Dat kan ik ook niet. Ik hou me
bezig met mijn vak, ik ben de
woordvoerder en communicatieman
en ik profileer me ook als oprichter.
Neem die tv-spotjes van ons. Die
maken we zelf op professionele ta
pes. Ze hoeven ze alleen nog maar
uit te zenden."
TegenZinloosGeweld heeft heel veel
geïnvesteerd in herkenbaarheid.
„Het is de herkenning, die magneet
functie die je genereert. Vergelijk het
met het Rode Kruis, dat is ook een
begrip, voor iedereen herkenbaar.
We zijn dan ook heel erg trots op on
ze CBF-status (Centraal bureau
n
Bart Wity
brun, o(o
richter fel
stuwenfd
kracht
ter de L|e
delijke ee
Stichtinjjf
TegenZjtr
loosGevns
„lederei c
denkt d|a;
een ge-rj
wiekste^]
dame- ve
jongen tr,
weet jefec
Maar ikee
krijg parai
sinds ansi
half jaaiui
een verfe
ding."
Foto:
Hielco
Kuipers
me er een beetje in gaan verdiep
reageerde meteen met: 'Goed id
maar laten we het breder trekkei
naar een landelijke actie'.
Wisbrun hoopt dat hij nog in he
programma 'Goedemorgen, Ne(
land' zijn opwachting kan make
zodat hij ook via dit medijim noL.
een beroep kan doen op de land
bekende dj's. „We ondersteuner n|
actie verder met onze bierviltjes,
posters, T-shirts en via de regior
media. Dj's passen goed in ons
stelling. Je weet niet half hoe vaa^
die jongens en meiden met gew<
hebben te maken."
Aart van der Kuijl y
>ei
zij
