KUNST CULTUUR
'Dans is voor doetjes, vinden ze'
Jan Cremer wil zijn museum in geboortestad Enschede
Tk hoef geen hit meer te scoren'
Drama
volgens
Wieringa
R7
Australische groepen treden op tijdens Holland Dance Festival in Den Haag
Jim Kerr van Simple Minds heeft eindelijk de juiste balans gevonden
vrijdag 24 oktober 2003
s Prijs
Wang
jerboek
vond
De Zweedse schrijf-
Plika Thor heeft dit jaar
ïrboekwinkelprijs ge-
roor haar boek 'Op
ter'. Dit boek is het
laatste deel van een
;r de joodse zusjes Steffi
De prijs, een initiatief
amenwerkende kinder-
kels in ons land, wordt
Member uitgereikt in het
pekenmuseum in Den
kal over
nroosje
1 (Juvel - De musical
iOiosje is vanaf woensdag
iber tot en met zondag
iri te zien in het nieuwe
leater (capaciteit
;kers) in Kaatsheuvel,
ollen in de musical
ipeeld door onder
Ron Boszhard (vertel-
ior), zijn dochter
nge Doornroosje),
;e van Dam (Doorn-
Peter Lusse (prins
n|u Drees
iksmuseum
am - Het Rijksmuseum
bureau van oud-pre-
lem Drees van zijn er-
egen. Het bureau is
t met bureaulamp,
I en andere accessoires
tymbool voor de een-
soberheid die Drees
ten. Op 14 november
eerste deel van de
Drees op de ten-
ïg in de aanwinsten-
ïboden aan voormalig
Tim Kok. Het boek is
id van H. Daalder en
i Maxi
schakeld
J Het theaterduo Mini
loet zijn tournee enke
len onderbreken om-
]de Jong (Maxi) getrof-
r een dubbele nekher-
orstellingen van het
nma '30 jaar the-
lot en met december
jsrd. De Jong kan als
n de vermoedelijke
Rn arm niet goed bewe-
Rn gaan bekijken of hij
Itie of andere behan-
let ondergaan.
Ie Jonge. Foto: GPD
k in en
r Carré
idam - Freek de Jonge
voor Carré, dat volgend
n maanden dichtgaat in
d met een omvangrijke
tie, een programma
hij de hoogtepunten uit
:hiedenis van het theater
ie laat passeren. Hij be-
in het programma op 20
ber aandacht aan de vele
•n en disciplines die er te
iveest en Koninklijk The-
rré zijn eigen karakter
Onder meer Snip en
bon Hermans, Lou Ban-
rlene Dietrich, Josephine
Hans van Manen en
peare zullen de revue
in. Bovendien krijgen
ers van Carré de kans
ekdote met het theater in
i« fdrol voor te dragen.
enschede/gpd - Jan Cremer gaat zich
nadrukkelijk bemoeien met de tot
standkoming van een Cremermuse-
um in Enschede. „Ik wil Jan wegla
ten, het gaat om de Twentse familie
naam Cremer", zegt hij zelf.
De kunstenaar/schrijver was gisteren
voor overleg in zijn geboortestad. Hij
zegde toe dat al z'n werk beschikbaar
komt voor een permanente expositie
in het museum, dat hij meehelpt bij
de verdere uitwerking van de ideeën
en de architectonische vormgeving
van het gebouw en dat hij wereldwijd
relaties zal aanboren om het plan te
financieren.
Cremer pendelt tegenwoordig tussen
z'n woon-/werkruimten in Amster
dam, Zuid-Frankrijk en Toscane. „Als
het plan doorgaat, zal ik wat vaker in
Enschede zijn", stelt hij.
Behalve een vaste tentoonstelling van
Cremers eigen werk, wordt in het
museum een grote ruimte ingericht
voor wisselexposities van internatio
naal vermaarde kunstenaars en komt
er een uitgebreid documentatiecen
trum. „Zodat iedereen in Enschede
terecht kan en voor informatie niet
meer naar het Letterkundig Museum
hoeft", aldus de kunstenaar.
Cremer verkiest Enschede boven Am
sterdam, want hij ziet het museum
als een eerbetoon aan z'n geboorte
stad en de vrienden die hij er nog
heeft. „In 1954 maakte ik hier m'n
eerste werken. Hoe je het ook wendt
of keert, hier liggen mijn wortels. In
Enschede wordt de Jan Cremerprijs
uitgereikt, in 1998 was het Cremerfes-
tival en ik heb het een en ander ge
daan na de vuurwerkramp. Dan is er
maar één plaats voor een Cremermu-
seum: Enschede!", aldus Cremer, die
van de voormalige textielstad graag
'het culturele hoogtepunt van ons
land' wil maken.
Burgemeester Jan Mans van Ensche
de ziet de plannen helemaal zitten en
gaat er vanuit dat het lukt. „Jan Cre
mer maakt er echt werk van en is erg
gemotiveerd." Begin volgend jaar is
er volgens Mans duidelijkheid over
de financiële haalbaarheid. Volgens
de kunstenaar zelf is de kans „heel
erg groot" dat het Cremermuseum er
komt.
De wethouders Goudt (CDA) en De
Weger (Christenunie) stelden al eer
der niet gelukkig te zijn met de komst
van een Cremermuseum. Zij vinden
hem te controversieel en te negatief
over z'n geboortestad Enschede. Cre
mer vindt dat dit soort kritiek onlos
makelijk met zijn persoon verbonden
is en is dan ook begripvol.
1 - De hoofdprijs van
lijs Claus Prijzen 2003 gaat
ii Chinese onderzoeker
r hixiang (1914). Hij krijgt
nning en 100.000 euro
Ti n deskundig en vernieu-
t nderzoek naar de am-
n i van China. Eerder
het fonds al bekend dat
5i ijvers van Arab Human
mien t Report 2002, een
over de situatie in de
1< he wereld, een van de
ops Claus Laureaten zal
wil verder
Hellström
ojic - De Zweed Anders
it m (42) wordt waar-
k de nieuwe artistiek
Dfrn het Nederlands Dans
(NDT). Hellström was
rig danser bij het Ballett
rt van William Forsythe.
9 tot 2002 was hij artis-
er van het Gotenburg
n allet. Volgens de NDT-
Derder liep het publiek
Ti t hem weg.
door Maja Landeweer
den haag - Een lange traditie in
dans bestaat niet in Australië en
Nieuw-Zeeland. Maar juist in die
kleine gemeenschappen aan de
andere kant van de wereld, zon
der ballast van het verleden, lijkt
ruimte te zijn voor de frisse blik.
Volgens Holland Dance Festival
deelnemer Garry Stewart, sinds
1999 leider van het Australian
Dance Theatre, beleeft Australië
op dit moment 'de spannendste
tijd in de Australische dansge-
schiedenis'. In buurland Nieuw-
Zeeland richtte Neil leremia, ook
op het Haagse festival, in 1996
de Black Grace Dance Company
voor alleen mannelijke dansers
op.
„Nieuw-Zeeland is een macho-
land", vertelt leremia. „Er
wordt veel aan sport gedaan.
Met name aan het ruige rugby.
Dans is voor doetjes, vinden
Nieuw-Zeelanders. Er is dan
ook nauwelijks een danscul
tuur. Vooral mannelijke dan
sers waren tot voor kort zwaar
onder vertegenwoordigd. Daar
wilde ik iets aan doen. Boven
dien bewegen mannen anders
dan vrouwen en niemand in
ons land had dat nog onder
zocht."
leremia en Stewart betraden
nauwelijks ontgonnen terrein
toen ze hun eerste choreografie
maakten. „Het is logisch dat de
danssector hier klein is, want
dat is het bevolkingsaantal
ook", aldus Stewart. „Boven
dien hebben wij geen weldadig
dansverleden zoals Europa. Er
bestaat dan ook geen Australi
sche dansstijl. Iedereen doet
zijn eigen ding en op dit mo
ment is er een enorme rijkdom
aan ideeën. Australische dans
wordt gekenmerkt door eclecti
cisme en individualisme."
De eigenheid van het werk van
Stewart zit in de combinatie
van moderne dans en klassiek
ballet met andere bewegings
disciplines zoals yoga en oos
terse vechtsporten. Hij leert zijn
dansers die technieken niet zelf
aan, maar haalt voor elke af
zonderlijke discipline experts
naar zijn gezelschap toe.
Het sterkst heeft de choreograaf
Black Grace Dance Company. Foto: GPD
die vermenging toegepast in
'Birdbrain', de bewerking van
'Het Zwanenmeer' die op het
festival te zien is. In het hippe
'Birdbrain' doen de dansers aan
breakdance, capoeira en tur
nen. „In dit ballet is er veel con
tact tussen de dansers. Daar le
nen die disciplines zich meer
voor dan dans", aldus Stewart.
Is de danstraditie in Australië
beperkt, op Samoa, het geboor
te-eiland van Neil leremia nabij
Nieuw-Zeeland, bestond het
beroep danser niet eens.
„Waarom ga je niet gewoon bij
een bank werken of word je
monteur, kreeg ik te horen toen
ik professioneel wilde gaan
dansen", vertelt leremia. „Ie
dereen danst op Samoa, maar
dans als beroep bestaat daar
niet."
leremia zette door en bezit nu
het enige gesubsidieerde dans
gezelschap van Nieuw-Zeeland,
dat een combinatie tussen wes
terse moderne dans en traditio
nele Maori-dansen brengt. Op
het festival is een deel van 'Hu-
man language' te zien. Daarin
werkt leremia voor het eerst
met vrouwelijke dansers: „Ik
word gefascineerd door de on
uitgesproken dingen tussen
mannen en vrouwen. Zelfs als
ze elkaar niet verstaan, kunnen
ze toch communiceren. Dat is
mooi, dat wilde ik laten zien.
Het interesseert me wat men
sen elkaar wel en niet zeggen.
De Samoyaanse cultuur, waar
ik uit kom, is een orale cultuur,
alles wordt uitgesproken. Maar
in Finland zijn ze bijvoorbeeld
huiverig om dingen hardop te
zeggen, omdat iemand daar
door in de problemen kan ko
men."
Mooi aan vrouwelijke dansers
vindt leremia de gratie waar
mee ze bewegen. Bij zijn man
nelijke dansers streeft hij naar
dezelfde gratie. „Mijn dansers
hebben heel verschillende ach
tergronden. Sommigen hebben
vroeger veel aan sport gedaan
en hun lichamen zijn daardoor
gevormd. Dan is het best een
uitdaging toch gracieus te dan
sen."
Vandaar het woord 'grace' in de
naam van de dansgroep, terwijl
'black' verwijst naar 'stoerheid':
„Sommigen laten zich door dat
woord op het verkeerde been
zetten. Ze zijn verbaasd als ze
witte dansers zien. Maar
'zwart', de nationale kleur van
Nieuw-Zeeland, is bij ons dege
ne die het meeste durft en het
mooiste meisje mee uit vraagt.
'Man, you're black!' is het dan.
Toen ik dit gezelschap opricht
te, had ik een aantal namen be
dacht. Niemand wilde deze
naam. Dit moet hem worden,
dacht ik."
Australian Dance Theatre met
'Birdbrain', 24 en 25 oktober
om 16.00 uur en op 26 oktober
om 20.30 uur. Black Grace
Dance Company met 'New
Works', 'Surface' en 'Human
language' op 29 en 30 oktober
om 19.00 uur en op 31 oktober
om 18.30 uur, in Theater aan
het Spui, Den Haag.
door Sandra Put
Rotterdam - De Simple Minds komen
weer naar Nederland. Niet omdat er een
groot aantal nieuwe nummers is dat zan
ger Jim Kerr wil laten horen, maar omdat
hij en zijn groep gewoon zin hebben om
op te treden. Was de Simple Minds in de
jaren tachtig een populaire band die de
ene na de andere hit ('Don't you forget
about me', 'Belfast child', 'Alive and kic
king', etc.) scoorde, anno 2003 beleven ze
nog weinig hoogtijdagen. „Wat betreft
hits, hè", benadrukt Kerr. „Persoonlijk
vind ik dat ik het prima voor elkaar heb.
Ik geniet van mijn leven en wanneer het
volgens ons weer eens tijd wordt om wat
te laten horen, treden we op."
Jim Kerr lacht om de manier waarop
zijn band functioneert. „Of het optre
den in Nederland officieel nog onder
deel uitmaakt van onze 'Cry'-tour waar
mee we anderhalf jaar geleden zijn be
gonnen, dat weten we eigenlijk niet. We
zullen wel nummers van onze laatste cd
brengen, maar met 'Cry* zijn we in prin
cipe al in Nederland geweest. Ach, ik ge
loof dat we inmiddels zo'n zeventien al
bums hebben, dus er is genoeg om te
laten horen. We zijn ook bezig met een
nieuw album. Dat hebben we wel no
dig. Anders wordt de Simple Minds zo'n
catalogusact."
De release is ergens volgend jaar, ver
moedt hij, misschien in het najaar. „We
zijn er nog druk mee bezig en het zal
nog wel even duren, want we hebben
tegen elkaar gezegd dat het dit keer een
heel spectaculair album moet worden,
beter dan 'Cry'. Het wordt een mix van
stijlen en is meer beïnvloed door de vele
optredens van de laatste tijd. 'Cry' be
stond uit meer technologie, meer syn
thesizers. Ook leuk, maar het volgende
album wordt weer meer de Simple
Minds als band en dat vind ik toch be
ter."
De inmiddels 45-jarige zanger vertelt
dat het niet makkelijk is elke keer weer
met iets verrassends te komen. „Het is
ons ook niet altijd gelukt", weet hij. In
de jaren negentig leek het gedaan met
de populariteit van de Simple Minds.
„Daarom is het belangrijk dat ons vol
gende album vernieuwend is en tegelij
kertijd toch als de Simple Minds klinkt.
Maar ja, je doet het toch niet snel goed.
Als je niet verandert, ben je dood en als
je verandert, wordt er gezegd: 'Oh, het
klinkt anders, ze zijn niet meer zo als
vroeger'. We hebben het allemaal mee
gemaakt."
Toch probeert Jim Kerr zich niet al te
veel meer aan te trekken van de buiten
wereld. „We proberen er wel rekening
mee te houden, maar het belangrijkste
is of je zelf tevreden bent met de muziek
die je maakt. En dan is het te hopen dat
er ook andere mensen zijn die het leuk
vinden wat je doet.
Als ik eerlijk ben, dan hoef ik niet meer
zo nodig een hit te scoren", zegt hij. „Ik
zou een nieuwe hit zoals vroeger wel
fantastisch vinden, maar ik weet ook dat
het mijn leven zou veranderen. En ik
ben juist zo blij dat ik nu de juiste ba
lans heb gevonden. Ik kan een concert
geven voor duizenden mensen en daar
na zonder problemen de straat op gaan.
In de jaren tachtig was dat wel anders.
Ik kon er toen niet echt mee omgaan. Ik
werd er zelf ook anders door, te zelfver
zekerd, denk ik."
Het leven zit voor Kerr nu stukken beter
in elkaar. Hij treedt op wanneer hij en
zijn band het willen, hij schrijft liedjes
wanneer het uitkomt en houdt zeeën
van tijd over voor andere dingen. „Ik
heb net een huis in Sicilië gekocht",
glimt hij. „Ik voel me beter op het vaste
land van Europa", verklaart hij zijn aan
koop. „Ik kan me niet echt identificeren
met het Engelse koningshuis en heel het
Britse gebeuren. Zelfs als je in mijn ge
boorteland Schotland woont, heb je er
te veel mee te maken. Sicilië is heerlijk.
Ik ben er lange tijd geleden geweest,
toen ik me nogal depressief voelde. Na
drie dagen ging het stukken beter en als
je je lekker voelt, werk je harder, eet je
beter, gaat alles gewoon goed."
Jim Kerr, die twee kinderen bij hun
moeder in Londen heeft wonen, ver
blijft niet in zijn eentje in het huis op Si
cilië. Hij heeft een nieuwe vriendin op
geduikeld, zo vertelt hij. Inderdaad, een
Italiaanse. Jim Kerr zucht overdreven te
vreden. „Ik heb nu de tijd om andere
dingen te doen naast de muziek. Zonder
te willen opscheppen: ik kom met de
Simple Minds overal ter wereld en ik
heb inmiddels genoeg geld verdiend om
te kunnen zeggen dat ik voorlopig eens
lekker niks ga doen. Ja, life is fucking
great."
Concert Simple Minds: maandag 3 no
vember in Ahoy', Rotterdam.
ii
Jimm Kerr treedt tegenwoordig alleen op als hij zin heeft. Foto: AP
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Kees Wieringa. piano. Gehoord:
23/10, Oudshoornse kerk, Alphen aan
den Rijn
Pianist Kees Wieringa, oud-do
cent van de Streekmuziek-
school Alphen, opent dit sei
zoen de concertserie van de
Stichting Comelis de Vlaming.
Hij doet dat met een program
ma dat bol staat van kommer
en kwel. Drama, daar is Wierin
ga goed in.
Vooral als hij Liszt, Chopin en
Janégek speelt. Ook bij minder
bekende grootheden als Rashid
Kalimullin (1947) en Jacob ter
Veldhuis (1951) weet hij de ge
voelige snaar te raken. Je zou
kunnen zeggen dat hij daar
doelbewust op aanstuurt. Maar
niet altijd met verfijnde midde
len. In Mozarts Fantasie in e
maakt Wieringa onmatig ge
bruik van pedaal en dynamiek.
Hier verlang ik nog naar een
'Brautigam'-pianoforte, die
droger en transparanter klinkt.
'Morgen in Istanbul', geschre
ven in 1993 door Rashid Kali
mullin brengt ons beduidend
meer in hogere sferen. Geboren
in een grensstadje, staat Rashid
met z'n ene been in het Wes
ten, met het andere in Azië. Vijf
noten, gebaseerd op de penta
tonische ladder, die in Oosterse
muziek veelvuldig voorkomt,
zetten in een frêle melodietje de
toon. Gaandeweg wordt dit the
ma (westers) rumoerig. Dan
ontstaat in de linkerhand die
zelfde simpele melodie, lang
zaam en licht dauwig; weelde
rig omspeeld aan de discant.
De stad komt overrompelend
tot leven in een geweldige dy
namische explosie, die even la
ter weer abrupt uitdooft, sug
gestief door Wieringa verbeeld.
Zijn lievelingsstuk is 'La lugub-
re Gondola' (1882) waarin
Frans Liszt de dood van Wag
ner 'voorspelt', die inderdaad
een jaar later in Venetië wordt
begraven. Met veel droefgeesti
ge afdalingen druipt de tragiek
ervan af. Verderop in het stuk
gaan die lijnen met halve noten
weer vertwijfeld vragend om
hoog. Wieringa benadert dit
werk bepaald fraai. In grote
concentratie werkt hij naar een
climax, geraffineerd timend.
Chopin ligt hem eveneens na
aan het hart. Hij toont deze
componist als een politiek ge-
engageerd mens, die zijn ge
boortegrond Polen als geen an
der mist wanneer hij uitgewe
ken is naar Parijs. Wieringa
speelt de Etude nr 3 en Scherzo
nr 1 hartstochtelijk. Hij gooit
zich als een terrier in akkoor
den, kapt ze messcherp af. Zo
maakt hij de weg vrij voor snel
le, nerveuze omzwervingen.
Een melancholiek volksliedje
midden in het Scherzo naad
loos door rechter- en linker
hand aaneen gesmeed, verlamt
alle uitslaande woede, laat
Heimweh gevoelens de vrije
loop. Dan ketsen weer die twee
grimmige akkoorden waarop
razendsnel passagewerk los
barst.
Na vier kleine expressief ge
speelde sfeertekeningen van
Leos Janégeks 'In the Mist'
wacht nog een spetterende ver
rassing. 'The Body of your
Dreams' (2003) van Jacob ter
Veldhuis is een werk voor piano
en ghettoblaster. Uit dit appa
raat komt een krankzinnig trai
ningsprogramma. Aanhou
dend, heftig ritmisch door el
kaar kakelend, vertellen een da
me en een heer hoe je het een
of andere trainingsapparaat
moet gebruiken om een oog
verblindend resultaat te krijgen:
het lijf van je dromen. In die
verhitte beat van de reclame
makers werkt Wieringa zich let
terlijk in het zweet; peest syn
chroon ritmisch op het ge
schetter, of articuleert mee op
woorden als 'incredible' en
'amazing'. Wanneer het ap
plaus losbarst, toont hij zwe
tend maar vol trots zijn eigen
afgetrainde 'body of his
dreams'.
