Literaire rollercoasterrit zonder weerga
BOEKEN
LITTLE
p-vsvv
Driemiljoenste
Bosatlas gevierd
'Vincent en Van Gogh': een intrigerend debuut
Bij Brusselmans is
nu poepen favoriet
Giechelen om nonsens
'Vernon God Little' van DBC Pierre terechte winnaar Booker Prize
VERNON GOD
Een ode aan de boerderij
fc
HOC 144
VRIJDAG 24 OKTOBER 2003
A
Achteraf heeft iedereen gelijk. Ei
genlijk viel wel te voorspellen
dat DBC Pierre voor zijn roman
'Vernon God Little' de Booker Pri
ze zou winnen. Het waren eerder
de indirecte omstandigheden die
de uitverkiezing onzeker maak
ten dan de verbijsterend hoge
kwaliteit van het boek in kwes
tie.
roman recensie
Theo Hakkert
Vernon Cod Little" door DBC Pierre.
Uitgeverij Faber Faber. Prijs: €17.50. De
vertaling verschijnt op 6 november bij
Uitgeverij Podium onder dezelfde titel.
Niet omdat het een debuut is,
want dat was de favoriet. Brick
Lane van Monica Ali, ook. Wel
omstandigheden als het feit dat
Pierre niet van onbesproken ge
drag is en zijn roman wel erg
Amerikaans is met name.
De Booker Prize is de litera
tuurprijs voor het Engelse taal
gebied minus juist de Verenig
de Staten. Maar de jury was wij
zer. DBC Pierre is het pseudo
niem van de Australiër Peter
Finlay. DBC wordt geschreven
zonder puntjes. De letters staan
voor Dirty But Clean.
Vernon God Little speelt in
Texas, om precies te zijn in
Martirio, 'de barbecuesaus
hoofdstad van de wereld'. Zo'n
gat waar de naam Eminem nog
niet is doorgedrongen en het
woord gangsta-rap dus alleen
de herinnering aan 'Bonnie
fucken Clyde' wakker maakt.
Daar is de 15-jarige Vemon
Gregory Little ongewild getuige
van de slachting die een klasge
noot van hem op school aan
richt: zestien doden. De klasge
noot. Jesus Navarro, was een
vreemde snuiter, maar wie is
dat niet in Martirio? Net als in
John Kennedy O'Toole's roman
Een samenzwering van idioten
komt er in Vernon God Little
geen personage voor dat het
predikaat 'normaal' zou verdie-
roman recensie
Nico de Boer
'De droogte' door Herman Brusselmans.
Uitgeverij Prometheus. Prijs: €19,95.
De liefhebber van het proza van
Herman Brusselmans (1957) is
nog maar nauwelijks bekomen
van de hilarische verwikkelin
gen van de volkse types in de
roman Mank of van de Vlaamse
schrijver is alweer een nieuw
boek verschenen: De droogte.
Zijn veertigste boek in ruim
twintig jaar, maar het kan zijn
dat we er een over het hoofd
hebben gezien.
Een 'Brusselmans' herken je in
een oogopslag. Vanaf de eerste
bladzijde is De droogte weer een
feest van herkenning. In deze
wereld van 'het klootjesvolk' is
alles even banaal, plat, ordinair
en vulgair. Bij Brusselmans
doen mannen en vrouwen in
schaamteloosheid en grofheid
niet voor elkaar onder. Maar
onderhuids schrijnt bij al die
ogenschijnlijk oppervlakkige en
grofgebekte romanfiguren een
gevoel van leegte en eenzaam
heid.
Hoofdfiguur in De droogte is de
dertiger Fazio, een typisch
Brusselmans-karakter. Hij is
een koele kikker, verveeld en
onverstoorbaar. Hij is een ei
genzinnige figuur, juist geschei
den, bankroet, net ontslagen,
een drinkebroer. Hij trekt bij
zijn verzuurde moeder in,
koopt een motorfiets, ook al is
hij gedurende het hele boek
voortdurend aan de wandel.
Hierbij loopt hij telkens halve
garen tegen het lijf en raakt hij
in hilarische of bizarre situaties
verzeild.
Deze Fazio is op het oog een
tragische figuur die echter niet
bij de pakken neer gaat zitten.
Zijn tijd komt nog. Hij houdt de
moed erin: 'Het is eigenlijk om
het even wat je doet, zolang je
maar geld verdient en heel oud
wordt. Dan heb je een lang,
vruchtbaar leven gehad en kun
je zonder veel spijt of schaamte
kinderboek recensie
Hanneke van den Berg
'Robin op het ijs' en 'Een muts voor de
maan' door Sjoerd Kuyper. Uitgeverij
Leopold. Prijs: €13,50.
Hoe bepalend een illustrator
voor een boek kan zijn, bewij
zen twee net verschenen pren
tenboeken van Sjoerd Kuyper.
Bij Robin op het ijs, een nieuw
deel in de populaire reeks over
de kleuter Robin, verzorgde
Sandra Klaassen de illustraties.
Bij Een muts voor de maan viel
de keuze op Jan Jutte.
Beide houden peuters en kleu
ters moeiteloos het hele verhaal
lang in de ban. Maar waar
kleintjes bij het luisteren naar
Robin op het ijs lekker tegen je
aankruipen en ademloos het
verhaal volgen, liggen ze bij Een
muts voor de maan voortdu
rend in een deuk over die rare
kip met die veel te grote muts.
Uiteraard speelt de tekst van
Kuyper een grote rol bij de re
actie van kinderen, maar juist
door deze twee boeken naast
elkaar te leggen, is duidelijk te
zien hoe sterk een tekening een
tekst kan beïnvloeden. Sandra
t
i
nen. Jesus Navarro die zich ont
popte als aanhanger van Imma-
nuel Kant (Manual Cunt), de
huisvrouwen die het allemaal
zonder echtgenoot moeten
doen - vertrokken, vermist, ver
moord. En ook Vernon is niet
van smetten vrij, maar we moe
ten het als lezer wel met hem
doen.
Want Vemon vertelt zijn eigen
verhaal. Welkom in de geest
van een 15-jarige die opgroeit
in een sfeer van losbandige op
pervlakkigheid.
Omdat Jesus zelf ook het leven
laat bij de actie, wordt Vemon
steeds verdachter. Van getuige
via kroongetuige tot uiteindelijk
hoofdverdachte. Hij geeft
steeds net de verkeerde ant
woorden en zo trekt hij steeds
meer de aandacht. Met de me
dia als fatale katalysator gaat
Vemon zelfs richting dodencel.
Het is uitgerekend de oplichter
Eulalio Ledesma, die zich als
verslaggever van CNN voordoet
en Vemons moeder verleidt, die
de jongen daar doet belanden.
Ledesma ontwikkelt vervolgens
een bizarre variant op Big Bro
ther. Wekelijks een executie live
op televisie, waarbij terdood-
veroordeelden genomineerd
worden en de slachtofferkeuze
wordt gemaakt door het pu
bliek. 'U kunt nu sms-en', dat
werk.
Hoe Vernon, als het publiek
hem na een aantal weken op de
korrel neemt, op het moment
suprème aan de dood weet te
ontsnappen, mag hier uiteraard
niet verraden worden. Ander
zijds moet absoluut vermeld
worden hoe briljant de schrijver
Vemons roes van de eerste, nog
niet dodelijk injectie aangrijpt
om de jongen in een visioen
duidelijk te maken hoe de zaak
in elkaar zit.
Het is het zoveelste briljante
moment in een roman die geen
zwaktes kent. Het kost hooguit
een drietal herlezingen van de
eerste twee bladzijden om in
Vemons geest en vocabulaire
door te dringen maar vanaf dat
moment is de roman een lite
raire rollercoasterrit zonder
weerga. Als brisante satire op
de invloed van de media dolko
misch, aangrijpend op gedo
seerde momenten, ingenieus
van structuur en vooral stijl.
Waar in het eerste deel Vemon
in elke zin minstens eenmaal
het adjectief 'fucken' - aldus ge
speld - gebruikt, zoals een bre
de categorie Amerikaanse jon
geren nu eenmaal pleegt te
doen, zo ontbreekt dat woord
plots in een volgend deel. Later
licht Vernon dat toe.
Hij heeft zijn leven gebeterd,
meldt hij trots.
Het is de combinatie van Vem
ons stem, stijl, blik en vertelta
lent die dit boek zo bijzonder
maakt. Wat zal het voor vertaler
Dennis Keesmaat een helse
taak zijn geweest dit mengsel
van slang en Algemeen Be
schaafd Texaans in een Neder
lands equivalent over te zetten.
'Fucken?' 'Manual Cunt?'
Schier onmogelijk.
Elke keuze is verlies, maar laten
we wachten met oordelen tot 6
november als die vertaling uit
komt. De vertaling van een van
de beste boeken van het jaar.
Van de terechte winnaar van de
Booker Prize ook. Over de com
petitie dit jaar werd gemopperd
en geklaagd, maar hoe kun je
nu stellen dat het een zwak
Booker-jaar is als er zo'n su
bliem debuut bij zit?
het tijdelijke voor het langduri
ge wisselen.'
Ook voor deze nieuwe Brussel
mans gaan de bezwaren op die
van toepassing zijn op de mees
te van zijn boeken. Hij is slor
dig, hij herhaalt zich, de uitwei
dingen zijn oeverloos. Hij is
geen begaafd stilist, voor diepe
of bijzondere gedachten of
mooie zinnen ben je bij hem
aan het verkeerde adres, en de
volkse types die zijn boeken be
volken zijn vaak eenvoudig in
wisselbaar.
Brusselmans schrijft altijd het
zelfde boek. Toch valt er steeds
weer veel te genieten bij de Vla
ming. zoveel meer dan in de ge
middelde roman van een Ne
derlandstalig) schrijver. Je ver
veelt je bij hem geen seconde.
Het 'verhaal' doet er bij hem
niet veel toe, het gaat om de
manier waarop hij het vertelt.
Brusselmans kracht schuilt in
de toon en in de gortdroge hu
mor. grappen, hoe grof en
flauw en melig soms ook, die
hij oeverloos kan uitmelken.
Deze keer is het woord poepen
favoriet, een woord dat in het
Vlaams een andere betekenis
heeft dan in het Nederlands. En
verder varieert hij een boek
lang door op pesterige grappen
over de Vlaamse meester Hugo
Claus.
De droogte is geen hoogtepunt
als De kus is de nacht of De man
die werk vond, respectievelijk
een dikke en een dunne Brus
selmans. Het is evenmin een
'gewelddadig' boek als Pitface
of een harde satire als Uitgever
Guggenheimer waarmee de
schrijver opzettelijk de grenzen
opzocht en die volgens velen
overschreed. Het is gewoon
weer een 'ouderwets goede
Brusselmans' - je vindt het
prachtig of je haalt je neus er
voor op - waarmee de Vlaamse
volksschrijver de liefhebbers
van zijn werk zeker niet zal te
leurstellen. Hoewel De droogte
niet meer is dan literair ver
maak, verdient deze eigengerei
de eenling in het literaire land
schap het wel om gekoesterd te
worden.
Honderdnegentigduizend boerderijen telde Nederland in de jaren
veertig. Nog niet de helft is daarvan een kleine zestig jaar later over.
Het heeft er alle schijn van, schrijven de zes samenstellers van het
prachtboek 'Binnen bij boeren' (Waanders, €34,90), dat Nederland
binnen afzienbare tijd meer boerderettes (in quasi-originele stijl op
getrokken moderne boerderijen) telt dan authentieke boerenbedrij
ven. Eeuwig zonde, zo bewijst dit boek. In honderden foto's wordt
Klaassen, een van de beste illu
stratoren die ons land rijk is,
heeft inmiddels al heel wat Ro-
bin-boeken van tekeningen
voorzien. Vanaf het begin heeft
zij hierin precies de juiste toon
gevonden. Haar tekeningen
zorgen er mede voor dat de
voorlezende ouder haast onge
merkt een zucht slaakt na het
lezen van de laatste zin. Zo'n
jeugd zou je ieder kind wensen.
De tekeningen van Jutte zijn
niet dromerig. Ze zijn hoekig,
krachtig, voorzien van duidelij
ke, dikke, zwarte strepen. Ze
zijn stoer, fel, maar ook onge
looflijk grappig. Sjoerd Kuyper
laat in dit verhaal zien dat hij
boordevol humor zit en er lol in
heeft om te spelen met taal. En
bij die aanpak past niemand
beter dan Jan Jutte. Er zullen
niet veel voorlezende ouders
zijn die een grijns kunnen on
derdrukken bij het lezen van de
tekst: 'Donker buiten, denkt
Kip. Poes slaapt op de piano.
'Stille nacht', zegt Aap. 'Koude
nacht', zegt Krokodil. 'Wanten
nacht, dassennacht, mutsen-
nacht'. Kip zegt ook iets. Je kunt
alleen niet horen wat. Dat komt
door de muts.' Het is zó leuk dit
voor te lezen en daarna te gie
chelen met je kind over zoveel
hfüriijke nonsens.
het verrassende interieur van tientallen originele boerenbedrijven
blootgelegd. Ornamenten die in een Amsterdams grachtenpand niet
zouden misstaan, jugendstil-ramen, voorraadzolders waar de tijd
honderd jaar heeft stilgestaan enzovoort. Het huidige Jaar van de
Boerderij had zich geen fraaier pleitbezorger kunnen wensen.
Foto's uit besproken boek
DE LEESTAFEL
s K X K UVkM 1 1 1
r
A
-v.;:
'i
West-Afrika in 1877, grotendeels onontgonnen gebied.
Illustratie uit de jubileum-editie van de Bosatlas
non-fictie recensie
James McGonigal
'De Grote Bosatlas'. Prijs: €54,95
(inclusief cd-rom); 'De Wereld volgens de
Bosatlas'. Prijs: €34.95. Uitgeverij:
Wolters-Noordhoff. In november en
december beide boeken samen voor
€59.90.
Sinds 1877 zijn van de Grote
Bosatlas drie miljoen exempla
ren gedrukt en verkocht. Uitge
ver Wolters-Noordhoff spreekt
ter gelegenheid van dit jubile
um niet zonder gezond begrip
van eigenwaarde van 'een na
tionaal monument', een van de
meest succesvolle Nederlandse
boeken.
Generaties Nederlandse school
kinderen zijn opgegroeid met
de visie op de zich ontwikkelen
de wereld volgens de inzichten
van de Groningse leraar Neder
lands en aardrijkskunde Pieter
Roelf Bos (1847-1902) en diens
opvolgers. En, aldus de uitge
ver, heel veel Nederlandse vol
wassenen hebben hun uit de
schooljaren stammende 'eigen
Bos' nog in de boekenkast
staan.
Wolters-Noordhoff heeft uit 125
jaar Bosatlas een aantal kaarten
geselecteerd en gebundeld in
een aparte uitgave, waaruit
maar weer eens in vogelvlucht
blijkt hoe de (ons bekende) we
reld voortdurend verandert.
In 1877 was Afrika letterlijk on
bekend gebied, op enkele kust
plaatsen en -gebieden na. De
plaats Lemberg-Lvov in Oost-
Europa is tussen 1902 en
vier keer van land verwis:
het ligt nu in Oekraïne, n
eerder in de Sovjet-Unie, P
en Oostenrijk-Hongarije.
Dat laatste land was tot de
ste wereldoorlog dominan
continentaal Europa, bol p
tegen het Ottomaanse (Tui 5
Rijk. In de eeuw daarna i:
deel van Europa in een r h
oorlogen en andere confli n
versplinterd - en nu komn
een tegengestelde bewegin n
gang met de voorgenomen
breiding van de Europese U
Behalve de 'gewone' öosty
zijn er in de loop der jaren
schillende bijzondere ec
geweest: een beknopte, dqh
nior en zelfs de Boskabo^u
Daarnaast verschenen er u
ven in Vlaanderen, Walli
Frankrijk, Zwitserland, D
marken, Zweden, Congo er
nada. Alles bij elkaar tussen
en zes miljoen exempli
meldt de uitgever.
Dat de atlas invloed had ti
buiten deze landen, illusl
Wolters-Noordhoff met
aantal anekdotes. West
land beklaagde zich in de f
de Oorlog eens over de foi
grens met Oost-Duitslani
Zuid-Korea was het niet
met de toewijzing van
landje aan Japan. Een vei
ringsmaatschappij moest
bakzeil halen - was een
auto met Europa-dekking
Oeral nu gestrand in Euroi
in Azië? Het oordeel van
dactie van de grote Boi
werd als gezaghebbend
cepteerd. De vrachtautoj
vond zich nog net in Euroj
TOP 10 E
FICTIE
1. (3) P.F. Thomese,
Schaduwkind.
Contact, 12,90
2. (-) J.M. Coetzee,
In ongenade.
Ambo/Anthos, 12,50
3. (4) Appie Baantjer, De Cock
en geen excuus voor moord.
Fontein, 9,98
4. (2) Arthur Japin,
Een schitterend gebrek.
Arbeiderspers, 17,95
5. (-) Virginia Andrews,
Verdorven woud.
Fontein, 19,98
Uitgeverij Ambo/Anthos brengt
het vroegere werk van Nobel
prijswinnaar Coetzee tegen een
aantrekkelijke prijs uit. Echt
nieuw: de ghostwriter van de
reeds lang overleden Virginia
Andrews publiceert het tweede
deel van de razend spannende
Willow-serie. Heieen van Roy-
ens pleidooi voor vrouwelijke
polygamie en de lofzang van
David Endt op Ajax zagen we al
lt(
r
k
6. (1) Nicci French,
De verborgen glimlach.
Ambo/Anthos, 18,90 rp|
7. (-) Heieen van Royen, oe
Godin van de jacht.
Vassallucci, 19,95
8. (6) Elizabeth George, l_,
Zijn laatste wil.
Bruna, 22,95 ju
9. (8) Isabel Allende,
Herinneringen aan mijn 0u\
Wereldbibliotheek, 16,50K)J
10. (-) David Endt, ,b<
Ajax-zielen.
Contact, 10,00
veel vaker in de top tien„e
nenkomen.
De boekentoptien wordt \LQ
lijks samengesteld op basiF
verkoopcijfers van AthenL(
Boekhandel en H. de Vries
ken in Haarlem, Boekhf*
Kooyker in Leiden, Plaf
Boekhandel Harkema in I
sum, Boekhandel Los inj|
sum en Boekhandel De 1
Almere.
door Jan Kuys
In De Leestafel wordt wekelijks een ander boeken-
genre besproken. Deze week recente uitgaven van
stripboeken.
De onbekende Joegoslaaf Gradimir Smudja
speelt met zijn lezers. Hij schotelt ze in Vincent
en Van Gogh (Silvester, 16,50) een verhaal
voor, waarin de stripliefhebber voortdurend on
deruit gekegeld wordt. Is Vincent en Van Gogh
een parodie op het leven van de grote schilder?
Is het een poging het geheim achter het leven
van Van Gogh te doorgronden of is het een eer
bewijs aan deze grootse vertegenwoordiger van
het impressionisme? In elk geval is Smudja's de
buut een meer dan intrigerend stripboek.
Hij wordt wel de 'meester van de kunstparodie'
genoemd, omdat hij continu de draak lijkt te
steken met het werk van de schilders, die hij zo
zeer bewondert: Toulouse-Lautrec, Gauguin,
Velazquez en Van Gogh. Qua stijl van schilderen
en tekenen komt hij dicht in de buurt van de
door hem zo bewonderde meesters en daarom
wordt zijn werk ook als een eerbewijs aan ge
noemde schilders beschouwd. Maar in zijn ver
haal regeert de gekkigheid.
Geïnspireerd door het bizarre leven van Van
Gogh gaat Smudja in dit verhaal op zoek naar de
geheimen achter het kunstenaarsbestaan.
Smudja neemt daarbij niet de werkelijkheid als
uitgangspunt, Hij geeft een persoonlijke verta
ling van hoe een 'talentloze' Van Gogh ernaar
streeft om een echte kunstenaar te worden. De
'echte' kunstenaar is in dit boek een kat, die
door Van Gogh uit een penibele situatie wordt
gered, maar uiteindelijk een dief en gangster
blijkt te zijn.
De kat en de schilder raken verzeild in de meest
absurde situaties, die elkaar in hoog tempo op
volgen. Smudja duidt zo op zijn geheel eigen
manier de grote tegenstelling tussen het geniale
van van Gogh en zijn absolute wanhopigheid,
tussen zijn eenvoud en zijn grootsheid. Om de
zaken nog iets gecompliceerder te maken biedt
Smudja, die gevlucht is voor de oorlog op de
Balkan en tegenwoordig in Italië woont, een bij
voegsel, waarin hij stelt een geheim dagboek van
Theo van Gogh, de broer van Vincent, te hebben
gevonden. Zijn persoonlijke interpretatie van
het leven van de schilder zou daarop gebaseerd
zijn.
Een tweede debutant deze week is Jean-Louis
Marco. Zijn De wilde bessen (uitgeverij Silves
ter, 6,99) heeft in eigen land al meerdere prij
zen in de wacht gesleept en is door de deskundi
gen luid bezongen. Het is het eerste deel uit ver
moedelijk een serie van drie over Rosco de
Roode, een klassieke piratenkapitein. Dat wil
zeggen: getooid met een lange puntsnor, dikbui
kig, een lange baard en een houten poot. Het
simpele verhaal gaat over een knullige tweestrijd
tussen twee piratenkapiteins, die elkaar het le
ven zuur maken. De hoofdrol is weggelegd voor
scheepsmaat Spiering en een boot vol pinguin-
eieren.
De jonge Marco (1974) heeft veel tekentalent.
Hij presenteert een klassieke piratenstrip met
veel humor.
Zijn indringende manier van tekenen en de idio
te voorvallen maken De wilde bessen tot een
meer dan onderhoudende strip.
Tegenover al dit debuterende geweld is aan
dacht voor wat ouder werk op zijn plaats.
Met enige regelmaat brengt Sherpa/Oog Blik
werk uit van grootmeester Edmond Baudoin.
Zojuist zijn verschenen De huid van de hagedis
(1983) en Abbé Pierre (1994, allebei 11,50).
Baudoin tekent in zwart-wit en zijn realistische
verhalen hebben veel sfeer. Vooral geschikt om
te lezen bij een open haardvuur.
