'Mensen
die
ziek
zijn
heb
je
te
REGIO
Schapetafeltje
VRIJDAG 24 OKTOBER 2OO3
NAVRAAG
De inwoners van Wassenaar komen massaal in actie tegen de plan
nen van de gemeente om vijftig, nu nog groene, plekken binnen de
bebouwde
'Al je huizen bouwt, wordt komtebebou
J wen. SUNE
het nooit meer plantsoen
wen. SUNE
STOMPS is als
boswachter
van Staatsbosbeheer onder meer verantwoordelijk voor het gebied
Hollands Duin - tussen het zuiden van de Wassenaarse slag en de
provinciegrens met Noord-Holland - en de natuurgebieden Berkhei-
de en Lentevreugd bij Wassenaar. Wat vindt hij van de protestacties
van de Wassenaarders? m i— im u* y
?l!l
Hoe erg is het eigen
lijk als het plantsoen
in de straat wordt be
bouwd als je een
enorme achtertuin
hebt?
„Nou, ik kan me wel
iets voorstellen bij het
protest van die men
sen. Als je ergens hui
zen neerzet, moet je
daar heel goed over
nadenken, want het is
vreselijk definitief. Denk maar niet dat over dertig jaar iemand be
sluit er weer mooie tuinen van te maken. Dat groen gaat waar
schijnlijk voor altijd verloren. Aan de andere kant, moeten de in
woners van Wassenaar ook in breder perspectief kijken: de be
hoefte aan woningbouw blijft. Komt het niet op plek A, dan wel op
plek B. En misschien in Katwijk. Je moet dus niet alleen aan het
stukje groen bij jou in de buurt denken, maar aan wat de beste op
lossing is."
En de beste optie is?
„Dat is niet zomaar te zeggen. Dat is een keuze die je maakt. Bouw
je op die paar open plekken in het dorp of waaier je uit? Dat laatste
kan op zich prima: bebouwing vermengd met groen kan, als je het
netjes aanpakt, een heel prettige leefomgeving opleveren."
En in het gebied waar u over gaat? Ruimte zat, zou je zeggen.
„In ons natuurterrein? Poeh, dat is absoluut geen optie. De schade
die je dan aanbrengt, is niet te overzien. Behalve over groen, heb je
het dan ook over rust. Dat is niet meer terug te draaien als je daar
huizen neerzet. Trouwens, daar is ook helemaal geen draagvlak
voor. Dat merk ik dagelijks. Als wij per ongeluk iets doen zonder de
mensen daar in te betrekken, worden we onmiddellijk op de vin
gers getikt. Het duingebied is voor veel mensen een heel belangrijk
stuk natuur, ook voor de Wassenaarders."
En welke diertjes en plantjes gaan er i>oorgoed verloren als de
plantsoenen van Wassenaar worden bebouwd?
„Tja, er gaat wel iets verloren als je huizen bouwt, maar stel je daar
binnen de bebouwde kom niet te veel bij voor. De schade zal aan
zienlijk kleiner zijn dan wanneer je open groen of het duingebied
gaat aanpakken. Kijk, als de gemeente ook landgoederen en lanen
gaat volbouwen, wordt het een ander verhaal. Maar ik zie geen ge
meente ertoe in staat dat te doen. Daarvoor is de ecologische en
historische waarde van dat soort plekken te groot."
tekst: Nienke Ledegang
foto: Henk Bouwman
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1953, Zaterdag 24 October
RIJNSBURG - In Nederland zijn bloemen veel meer dan elders ter we
reld een 'eerste levensbehoefte' geworden. Ook in de armste woningen
prijkt van tijd tot tijd een bosje veldbloemen, een schaaltje zelf tot
bloei gebrachte hyacinthen. Rijnsburg is het centrum van de snijbloe
menteelt in ons land. De bloementeelt is ontstaan uit armoede. Aan
vankelijk was de vlasteelt de hoofdbron van bestaan, later werd meer
en meer overgeschakeld op artikelen als aardappelen, wortelen en ui
en. In het begin van de twintigste eeuw was de bloemkoolteelt een be
langrijke bestaansbron geworden. Hoewel de zelfstandige boeren be
langrijke verdiensten wisten te verwerven, bleef de massa van de dag
gelders straatarm. De op bijverdiensten beluste landarbeiders gingen
naar de Haarlemmermeer om op de het jaar tevoren met bollen beteel-
de gronden bloeiende crocussen te zoeken, teneinde deze in beschei
den hoeveelheden in Leiden of Den Haag aan de man te brengen. La
ter werden daar hyacinthenkoppen aan toegevoegd. De vroegste veilin
gen vonden plaats in een café: Uit deze ongeregelde 'binnenhuismark-
ten' ontstond de veiling Flora.
ANNO 1978, dinsdag 24 oktober
LEIDEN - De gemeente Leiden loopt nog niet bepaald warm voor
glascontainers. Op slechts drie plaatsen in Leiden, zoals hier bij Si
mon de Wit aan de Kooilaan, staan op dit ogenblik dergelijke contai
ners. Toch blijken zij wel degelijk in een grote behoefte te voorzien.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 Ln.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de Dalie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C P. Arnold
E-mail: directiehdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut. ine)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 °3°
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
De Duitsers zijn er heel
sterk in. In het verduitsen
van vreemde woorden,
bedoel ik. Soms ook in
voetballen, maar daar
gaat het nu niet over. Een
woord als televisie werd
door hen onmiddellijk
omgedoopt tot Femsehn
en de telefoon werd in de
letterlijke vertaling in het
Duits de Fernsprecher.
Het verhaal gaat dat de
inwoners van het dorp
Groesbeek, bij Nijmegen
en dus vlak bij Duitsland,
ook de gewoonte hadden
om vreemde woorden in
begrijpelijker taal om te
zetten. Zo luidt bijvoor
beeld het Groesbeekse
woord voor de telefoon
de luipijp. Maar de
Groesbekers gingen nog
verder. Ook gewone
woorden werden niet
ontzien en zonder par
don vervangen door ei
gen vindsels. Een mes
gaat bij hen als snijijzer
door het leven, een
schaar is dan natuurlijk
een knipijzer en de lepel
moet het doen met de
aanduiding vreetijzer.
Maar de mooiste is toch
wel de huilbezem (op z'n
Groesbeeks heel fraai als
huulbessem uitgespro
ken) voor de stofzuiger.
De Amsterdammers
staan ook bekend om
hun versimpeling van de
taal: het eendje is daar
een drijfsijsie en alle an
dere vogels zijn vliegsijs-
ies. Ook in Leiden is zo'n
eigenzinnige eigenvor
ming bekend: een verre
kijker werd vroeger hier
ook wel een toehaalder
genoemd en als je het
goed beschouwt, zit dit
woord zeker zo duidelijk
in elkaar als de verrekij
ker, het is een instrument
waarmee je de verte naar
je toehaalt.
Schapetafeltje. In dialec
ten wemelt het vaak van
de verbasteringen en
daar moet je terdege re
kening mee houden als je
naar de etymologie van
een woord op zoek bent.
Zo bestaat er in het Leids
de uitdrukking voorr 't
schapetafeltje moete ko-
me voor 'ter verantwoor
ding geroepen worden'.
Je vraagt je af wat dat
precies met schapen en
een tafeltje te schaften
heeft. Gaat het om scha
pen die naar de slacht
bank gevoerd worden? Of
heeft het iets te maken
met een verbinding als
het medelijdende arm
schaapMet geen van
beide. Schapentafeltje is
waarschijnlijk de verbas
tering van schepen tafeltje
en dat is weer de variant
van schepenstoel of sche
penbank. Vroeger waren
dat de rechtscolleges die
door de schepenen wer
den gevormd. En als je
voor zo'n college moest
verschijnen, dan had je
wat op je kerfstok en dan
had je heel wat uit te leg
gen.
Snotneus. Soms is de be
tekenis van een woord
volstrekt onbegrijpelijk.
Neem nou het verouder
de Leidse woord snot
neus voor de 'lommerd'
of de 'lommerdhouder'.
Ik kan met de beste wil
van de wereld niet inzien
waarom 'een neus waar
snot uit komt' of 'iemand
met een neus waar snot
uit komt' leidt tot de be
tekenis 'lommerdhou-
der'.
Het woord komt in die
betekenis mogelijk al in
1777 voor. In een prach
tige tekst uit dat jaar
wordt onder woorden
gebracht wat de stem
ming is van iemand die
wakker wordt en zich
realiseert dat hij de vori
ge avond stevig gegokt
heeft. 'Is men opgestaan,
men herinnert zig of met
chagrijn het geleden ver
lies van 't spel, of men re-
colligeert zig met blyd-
schap, dat men een an
der geruineert en tot zijn
hembd toe uitgeschud
heeft, of men heeft zig tot
verdriet een snotne us op
den hals gehaald'. Vrij
vertaald: 'Je wordt 'wak
ker, sjagrijnig omd.at je
verloren hebt of zielsge-
lukkig omdat je een an
der tot de bedelsta f hebt
gebracht, of zwaar aan
geslagen omdat je je be
zittingen naar de lom
merd hebt moeten bren
gen'.
Gebruiken. Wout IBodrij
vertelt in zijn 'Een stem
uit de achterbuurt' over
de verschillende gebrui
ken en tradities die: in
Leiden nog tot in d e ja
ren vijftig gangbaa r wa
ren. Onder andere over
de rol die de brand lewijn
speelde bij de geboorte
van een kind. Direct na
de geboorte werd het
hoofdje van de boreling
gewassen met brande
wijn. Volgens het v olks-
geloof zou het kind daar
sterke hersenen van krij
gen. Maar ook de Tn-oed-
vrouw, de baakster en de
vader werden van ia
drank voorzien. Enci
nigmaal kwam hetke)
dat vader teveel vabu
spul tot zich nam. 1
ging de dag na de g
boorte het kind aar
(dat werd niet voo j
hooffie wasse genol
Soms had hij dan a
veel alcohol verslof
dat hij in zijn bene
heid een naam opl
al door een van zij]
dere kinderen werj
dragen.
Kent u nog meer vi
soort rituelen? Al ct-
niet met drank!
Met dank aan A w
neveldt, Anneke Ja
Wim Oostkamp en
Zijlstra (Alphen a. j
Rijn).
Reacties en tips: Le
Dialect, Postbus 54
AB Leiden, ofheesj
mans@inl.nl
Hans Heestermans
Stichting Gezondheidszorg Illegalen Leiden bestaat tien jaar
„Medische zorg verlenen aan
illegalen is géén politieke keu
ze." De Leidse huisarts Kea Fo-
gelberg heeft geen enkele re
serve bij hulp aan onverzeker
de vreemdelingen. Haar colle
ga's hebben soms wel twijfels.
Dat blijkt uit de tienjarige ge
schiedenis van de stichting Ge
zondheidszorg Illegalen Leiden
(GIL).
De gezondheidszorg aan ille
galen die in en om Leiden wo
nen, is 'best goed', zegt Harry
Westerink. Als medewerker
van de Leidse stichting De Fa
bel van de Illegaal heeft hij
veel contacten met hulpzoe
kenden. „Ook in vergelijking
met andere steden gaat het
nu best goed. We hebben een
netwerk van artsen en tand
artsen waar we met illegalen
terechtkunnen."
De Fabel van de Illegaal stond
tien jaar geleden aan de wieg
van GIL, die samen met de
GGD Zuid-Holland Noord ad
vies en informatie aan hulp
verleners geeft over medische
zorg aan illegalen. „Vaak ko
men illegalen eerst bij ons,
omdat wij dat netwerk heb
ben. Als je als illegaal zelfstan
dig op een arts afstapt, ben je
vaak afhankelijk van zijn of
haar welwillendheid."
Sinds de Koppelingswet
(1998) van kracht is, kunnen
illegalen zich niet meer voor
ziektekosten verzekeren. Ze
zijn uitgesloten van alle hulp,
maar voor de gezondheids
zorg is een uitzondering ge
maakt. Aanvankelijk werd al
leen een uitzondering ge
maakt voor behandelingen bij
'levensbedreigende situaties',
later is het criterium opgerekt
naar 'medisch noodzakelijk'.
Fogelberg, die sinds de op
richting van GIL in het be
stuur zit: „Het criterium le
vensbedreigend is voor hulp
verleners niet werkbaar. Een
tumor in de buik hoeft niet
direct levensbedreigend te
zijn, maar als je er niets aan
doet kan-ie dat na drie maan
den wel zijn."
Dus nu komen 'medisch
noodzakelijke' behandelingen
De Fabel van de Illegaal bezet, In
den. Archieffoto: Mark Lamers
in aanmerking voor een ver
goeding uit het Koppelings-
fonds. In praktijk kan dit alles
zijn, alleen geen IVF en sekse
transformatie. De GGD is de
door het GIL aangewezen in
stelling die in deze regio uit
voering geeft aan de regelin
gen van het Koppelingsfonds.
Illegalen worden dus gedoogd
in de gezondheidszorg. En
aan 'gedoogbeleid' heeft niet
elke hulpverlener zin om mee
te doen. „Mensen denken dat
je een politieke keuze maakt
door een ilegaal te helpen,
maar dat is onzin. Je hebt je
eed afgelegd en hoe je uitein
delijk betaald krijgt voor een
behandeling doet er niet toe.
Mensen die ziek zijn heb je
gewoon te helpen."
Bij Fogelberg kunnen illegalen
dus altijd terecht, al springt ze
niet in de bres voor patiënten
van buiten de Leidse regio.
Die moeten in hun eigen
woongebied maar een barm
hartige hulpverlener opspo
ren. „Ik wil geen illegalendok-
ter zijn."
Westerink vindt dat zowel
weigerichtige hulpverleners
als artsen van het type Fogel
berg aan politiek doen.Als je
illegalen niet anders dan an
deren behandelt ga je toch te
gen de uitsluiting van de Kop
pelingswet in. Dat zou je ook
politiek kunnen noemen. Het
is roeien tegen de stroom in
en het zal de komende tijd
wel erger worden. Er is toch
een aantal bedreigingen, zoals
de aangekondigde legitimatie
plicht in ziekenhuizen. Daar
gaat voor illegalen toch een
afschrikwekkende werking
van uit."
Ondanks een zorgplicht komt
het voor dat artsen weiger
achtig staan tegenover het
helpen van illegalen. Weste
rink: „Alle huisartsen in Lei
den hebben zich in principe
beschikbaar gesteld voor hulp
aan illegalen, maar er zijn
toch wel eens huisartsen die
er geen zin in hebben. Of
eerst geld willen hebben en
dan pas wat willen doen." De
medewerking van tandartsen
verloopt soepel, aldus de Fa
bel-medewerker. Bij acute
kiespijn komt een illegaal via
De Leidse huisarts Kea Fogelberg. Bij haar kunnen illegalen altijd terecht, al springt ze niet in de bre:s voor patiënten van buiten
Leidse regio. „Ik wil geen illegalendokter zijn." Archieffoto: Taco van der Eb
de spoeddienstregeling bij
een tandarts. „Het komt heel
weinig voor dat tandartsen
niet willen helpen."
Net als De Fabel heeft Fogel
berg daarom een aantal vaste
adressen waar ze illegalen
voor medicijnen of specialisti
sche hulp naar doorverwijst.
„Ik zet onderaan het recept
'GIL' en ze weten precies wat
ze moeten doen." Aan de an
dere kant zijn er de minder
leuke reacties: „We krijgen
soms ook hele lullige brieven
van specialisten van zieken
huizen. Met daarin opmerkin
gen in de trant van 'zorg kost
geld. waarom moet ik een ille
gaal gratis helpen?"' Ze
noemt het 'onverstandig',
zo'n houding. „Ook vanuit
een hele rechtse maatschap
pijvisie is het zinvol om illega
len te helpen. Stel je voor dat
iemand met een longontste
king maar op straat blijft lo
pen. Dan raken anderen mis
schien ook besmet."
De vergoedingsregelingen van
de stichting Koppeling zijn
niet eenvoudig en tijdrovend.
Fogelberg: „Een bureaucra
tisch monstrum." Ze leiden
vaak tot misverstanden en
dus moet GIL continu een
vinger aan de pols houden.
„We zijn tien jaar bezig, ieder
een moet de procedure zo
langzamerhand kennen, maar
nog gaat het vaak mis. Neem
zo'n identificatieplicht in zie
kenhuizen. We leven in een
zo overgeorganiseerde maat
schappij; er zijn mensen die
gewoon niet begrijpen dat il
legalen gewoon niets heb
ben."
Ema Straatsma
Schimmige groep c<nverzekerden
november 2001, het atrium van het stadhuis als protest tegen het asielbeleid van de gemeente Lei-
De drie ziekenhuizen in
Leiden en Leiderdorp zier 11
de laatste jaren een toena
me in het aantal onverze
kerde patiënten. Illegalen
maken deel uit van de
groep, die verder bestaat
uit zwervers, gestrande
toeristen en personen die
om financiële redenen
geen verzekering hebben
afgesloten. Een registratie
van het aantal behandeld)
illegalen hebben de zie
kenhuizen geen van drie-
en.
Het Leids Universitair Me -
disch Centrum zag de be
grotingspost 'dubieuze
debiteuren' de afgelopen
vijf jaar verdubbelen, van
321.000 euro in 1999 tot,
naar verwachting, ruim
700.000 euro in 2003. De
bedragen zijn echter laag
als je ze legt naast het to
tale jaarbudget van het
LUMC: 450 miljoen euro.
In 2001 kende de post eern
uitschieter, met 788.000
euro. „Dat komt door één
bijzonder geval", zegt
woordvoerder D. Ketting.
De kwestie betrof geen be
handeling van een ille
gaal. „We deden een vrij
uitvoerige ingreep en na
enige tijd was de vogel ge
vlogen."
De groep niet-betalenden
vormt volgens Ketting eem
'beetje amorfe groep'. „Alis
je de situatie met andere
ziekenhuizen in de Rand
stad vergelijkt valt het
hier nogal mee."
Het Rijnland Ziekenhuis
zegt 'incidenteel' illegalen
te helpen. Cijfers heeft de
directie niet, omdat deze
groep niet wordt geregi
streerd. De post 'dubieuze
debiteuren' was in 2001
ruim 113.000 euro en
steeg vorig jaar tot
160.000 euro. „Het
best veel voor dat
zekerden zich Dij ons m
den, maar dat rijn ook
vaak andere personen
illegalen", zegt woord
voerster J. Schrijnemae-ia,
kers.
Bij de behandeling van
legalen kunnen zieken
huizen specialistenhom t
raria vergoed krijgen v^j)
de stichting Koppeling,
via GIL. Opnames van o»r<
verzekerden komen no(
gedwongen onder de pd~
dubieuze debiteuren. M
zorgverzekeraars sluiteu
ziekenhuizen overeen- jj
komsten over de hoogu
van deze posten.
Het Diaconessenhuis siu
naleert een toename val
het aantal illegalen dat L
het via GIL binnenkrijg^]
Cijfers heeft het rieken-w
huis niet. „Ik denk dat tt
relatief meer illegalen n
binnekrijgen dan ande^ai
ziekenhuizen", zegt dirtl
tiesecretaris S. Rutten.i
Om de kosten zo laag n
gelijk te houden, probeai
het ziekenhuis bij ernsl ii
ziektegevallen zelf een |v>
verblijfsvergunning 'on v
medische gronden' te rin
gelen, „Vorig jaar heeft
zich zoiets voorgedaan—
vertelt Rutten. „Dat is
toen gelukt en dat heel
ons 122.000 euro aan
ten gescheeld, omdat d
persoon zich toen wel F
verzekeren."
De hoogte van de post «y,
bieuze debiteuren wil 1 t
Diaconessenhuis niet j
prijsgeven. „Dat breng
mensen maar op een
idee."
an—
LEIDS DIALECT
