KUNST CULTUUR
'We zochten Maya, we vonden Horembeb'
luer verbruikt meer stroom dan de Stones
Een hypochonder die
grossierde in prachtliedjes
Gestoorde familie barst uit in soulkrakers
R7
Egyptoloog dr. Hans Schneider neemt met expositie afscheid van Rijksmuseum van Oudheden
later Carré bijna jaar dicht
donderdag 23 oktober 2003
AP/Hermann J. Knippertz
uw album
Minogue
1 - De Australische zan-
Kylie Minogue presen-
t gisteren op een perscon-
tie in Keulen haar nieuwe
idy Language'. Het lang
chte nieuwe album ligt
november in de winkels.
jf in januari
ir Nederland
idam - Het al twee keer
telde concert van Ozzy
ime is nu definitief vast-
1 op 17 januari. De voor
zanger van hardrock-
lack Sabbath treedt dan
boy' Rotterdam in het
ran zijn Europese tour
zanger zou eerst 9 sep-
in Nederland optreden,
irerd het concert een eer-
al verzet naar 4 novem-
8400 kaarten die voor
estelde concerten zijn
t, blijven geldig.
■zanger The
Iers overleden
io - Andy Moss, oud
van de Amerikaanse
'he Platters is woensdag
irige leeftijd in Chili
en aan de gevolgen van
e van Parkinson. The
beleefden hun hoogtij-
n de jaren vijftig. Ze
in hits met 'Only You',
eat Pretender' en 'Smo-
In Your Eyes'.
a - The Show
utterdam
'Abba - The Show",
dse productie met on-
Ir de originele Abba-be-
Igsband met gitarist
nander en saxofonist
|ersson, komt opnieuw
iderland. Op 10 maart is
jiement in de Rijnhal in
I en op 11 maart in
Rotterdam.
door Ad van Kaam
leiden - Professor dr. Hans
Schneider is vanaf 1965 verbon
den aan het Rijksmuseum van
Oudheden in Leiden. Hij was er
achtereenvolgens conservator
van de Egyptische afdeling, di
recteur, leider van het opgra
vingsproject in Sakkara, opnieuw
conservator en hoofd externe
betrekkingen. Sinds 1983 is hij
ook als buitengewoon hoogle
raar verbonden aan de Universi
teit Leiden met als leeropdracht
museale aspecten van de Egypti
sche archeologie. Nu, op zijn
64ste, neemt hij afscheid van
het museum. Hij doet dat met
een kleine, maar exquise exposi
tie van Egyptische kunstschat
ten, afkomstig van het prestigi
euze Eton College bij Windsor,
Engeland.
Aan welke functie beleefde u het
meeste genoegen/voldoening?
„Het conservatorschap in com
binatie met het veldwerk. Dat
heb ik twee perioden gedaan.
Van '68 tot '79 en van '89 tot
'95. In de tussentijd was ik di
recteur. Ik heb functie met ple
zier vervuld, maar voor mana
ger was ik niet opgeleid. Het
omgaan met de voorwerpen,
daar draait het toch om bij een
museum, bleef mij trekken. We
hebben het geluk om opgravin
gen te mogen doen in een ge
bied dat qua tijdsperiode en
vondsten perfect aansluit op
onze collectie. Sinds 1975 groe
ven wij samen met de Egypt Ex
ploration Society, vanaf 1995
werken wij samen met de Uni
versiteit Leiden. Al in het eerste
campagne was het na tien da
gen direct raak. We baseerden
ons op een oude kompaskaart
uit 1842. We zochten het graf
van Maya, minister van financi
en van Toetanchamon, maar
wij vonden dat van Horemheb,
oppergeneraal en plaatsvervan
ger van die koning. Omdat hij
later zelf farao werd, is Horem
heb uiteindelijk in de Vallei der
Koningen begraven. Maar je
begrijpt, ik had door die ont
dekking de smaak van het op
graven meteen voor goed te
pakken."
In uw tijd als directeur klaagde
Oudheden steen en been over de
huisvesting. Zijn, met de recente
renovatie, die problemen nu de
finitief de wereld uit?
„Ik moet het eerste deel van uw
vraag absoluut tegenspreken,
want het museum is in die tijd
juist zeer genereus door de
overheid bediend. Vlak voor
mijn aantreden als directeur
was net de grote open binnen
plaats verbouwd tot onderko
men voor de tempel uit Taffeh
die onder mijn leiding weer is
opgebouwd, vervolgens konden
we door de verhuizing van alle
diensten en depots uit het
hoofdgebouw naar de Papen
gracht - in panden waarin vroe
ger de Leidse Courant zat - alle
ruimten in het museum be
stemmen voor de presentatie
van de collecties. Ik heb toen
ook de de afdelingen Nabije
Oosten en Nederlandse Mid
deleeuwen opgericht. De laat
ste jaren is onder leiding van
directeur Magendans onnoe
melijk veel gebeurd. Door de
verbouwing en nieuwbouw van
de zuidvleugel en de totale ver
nieuwing van de collectie-pre
sentaties is het museum volle
dig aangepast aan de smaak en
aan de eisen van deze tijd. Oud
heden kan weer jaren mee."
Of had, bij de schepping van
Naturalis, alles op een plek
moeten samenvallenVolken
kunde, Oudheden, Naturalis en
Boerhaave in het bio-science
park onder één dak?
„Als een soort British Museum
of Louvre, een topmuseum met
internationale uitstraling?
Klinkt verleidelijk. Maar ik ben
blij dat dat nooit is gebeurd. De
geschiedenis, onderzoeksgebie
den en mentaliteit van de diver
se musea is al te zeer verschil
lend. Nee, schaalvergroting is
niet per definitie zaligmakend."
In 1989 concludeerde u dat het
goed ging met de musea. Ziet
die toekomst er nog altijd floris
sant uit of viert het populisme
met farao's, mummies, Van
Gogh, Kuifje en dino's hoogtij?
„Ik vind ons museum zeer
evenwichtig. Egypte trekt altijd,
daar kunnen wij eigenlijk altijd
van uitgaan. Maar 'Syrië', toch
voor de echte fijnproever zou je
zeggen, liep ook buitengewoon
goed. Voor kinderen zijn er leu
ke, maar ook interessante expo
sities. Zoals nu weer met de
Middeleeuwen."
Wat was voor u het meest ver
rassende dat ooit uit het zand
omhoog kwam?
„Het graf van Horemheb. Ja,
dat was wereldnieuws. Het mu
seum stond definitief op de
kaart. Na die ontdekking leefde
je in een soort roes. Je besefte
dat je met je project een fantas
tische toekomst tegemoet kon
gaan. Maar je staat snel weer
met beide benen op grond,
hoor. Want de consequenties
van zo'n ontdekking zijn
enorm. Je krijgt te maken met
extreme beveiligingsmaatrege
len en alles moet gepubliceerd
worden. Maar het moment zelf,
het moment dat je je realiseert
wat je hebt gevonden, dat ver
geet je nooit meer. Het geeft
achteraf ook zeer veel voldoe
ning. Want je hebt weer een
stukje van de legpuzzel gevon
den, een pagina van het ge
schiedenisboek ingevuld."
Welke tentoonstelling staat u
nog het meeste (na)bij?
„Farao's van de Zon. Dat was
genieten. Prachtige kunstvoor
werpen en wetenschappelijk
zeer interessant en een boeiend
verhaal. Objecten van deze al
lure zullen niet zo gauw deze
kant meer uitkomen. De rijen
mensen op het Rapenburg ver
geet je niet licht."
Wat is het mooiste stuk dat
Oudheden niet heeft, maar wel
had moeten hebben?
„Een onmogelijke vraag. Nee,
daar geef ik geen antwoord op.
Wat ik wel zóu willen opmerken
is dat ik de weigering van de
Engelse regering nogal kinder
achtig vind om de Steen van
Rosette, de sleutel tot het hiëro
gliefenschrift, voor een paar
maanden af te staan voor een
tentoonstelling in Caïro. Ze
zijn, denk ik, bang dat de steen
dan niet meer terugkomt. Een
absurde gedachte. Het enige
object dat de Egyptenaren zon
der meer willen hebben is de
kop van Nefertiti in het muse
um van Berlijn, Omdat ze vin
den dat die gestolen is."
Waarom deze keuze voor Eton
bij uw afscheid?
„Ik wil graag laten zien dat de
oude Egyptenaren ook op klei
ne schaal tot zeer bijzondere
prestaties in staat waren. De
meeste mensen kennen Egypte
van de grote kunst, de beelden,
reliefs, mummies, van de pira
mides, de sfinx, Luxor, Karnak.
Wat ik wil laten zien zijn de
kleine meesterwerken. Ik koos
daarvoor de collectie die bijeen
is gebracht door William Joseph
Myers, een militair in het En
gelse leger, circa 1880. Hij was
een echte connaisseur. Er zitten
unieke stukken in zijn verzame
ling. Myers liet die na aan Eton,
zijn oude school. Deze stukken
zijn nog niet eerder in Etiropa
te zien geweest. Alleen in het
Metropolitan in New York is
een selectie tentoongesteld ge
weest."
Wat krijgen de bezoekers te
zien?
„Beeldjes, amuletten, scarabee-
en, mummiemaskers, sieraden.
Toegepaste kunst, zeg maar.
Een vaas die mogelijk persoon
lijk bezit is geweest van de fa
rao. Lotuskelken van faience,
luxe, rituele waterschalen. Het
betreft in totaal 214 objecten.
Het ontwerp voor de inrichting
is gemaakt door Prof. Wim
Crouwel, oud-directeur van
Museum Boymans en een van
de meest vermaarde ontwer
pers van Nederland, voor mij
de beste! Zijn ontwerp is op
zich al een meesterwerk/'
Wat gaat Hans Schneider nu
doen?
„Ik blijf nog een jaar verbonden
aan de universiteit. Ik heb nog
een promovendus. Nee, even
niet reizen, dat heb ik voor het
museum voorlopig genoeg ge
daan. Ik moet nog het nodige
voor het museum publiceren.
En ik denk na over de geschie
denis van de Nederlandse
Egyptologie. Of ik daar iets mee
kan. Nee, van vervelen is abso
luut geen sprake. Ik kom eerder
tijd tekort."
>am/gpd - Theater Car-
plgend jaar tien maan-
loten zijn wegens een
jiovatie. Zondag 4 janu-
laatste voorstelling, het
erstcircus. In oktober
jaar gaat het theater
|r nadat het achterhuis
jnapt, gaat het voorste
op de schop. De entree
feder, er komen specia-
feiten en een eigen in-
pr rolstoelgebruikers en
len worden vervangen
door wat ruimere zetels, die wat
verder uit elkaar zullen staan.
Nu staan er nog 2007 stoelen,
dat worden er 1860.
Daarnaast staan flinke techni
sche ingrepen op stapel. Onder
het pand wordt opnieuw ge
heid en er komt een nieuwe
vloer in de theaterzaal. Nieuwe
wetten en regels, over brand
veiligheid en arbeidsvoorwaar
den voor technisch personeel,
vragen eveneens om aanpas
singen. De ingreep gaat 28 mil
joen euro kosten.
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'J.C. Superman' door Suver
Nuver. Regie: Moniek Merkx. Muziek:
Joop van Brakel en Roger Verhaart.
Gezien: 22/10, LAKtheater, Leiden. Nog
te zien aldaar: vanavond (19.30
voorbespreking door Lot Vekemans).
Van Goedehuyzen heet de fa
milie, maar het enige wat er flo
reert is de bankrekening van pa.
Hij is een schoft van de eerste
orde en ook de rest van het ge
zin is behoorlijk gestoord, ieder
op zijn eigen wijs. Ze likken hier
en ze trappen daar. In hun han
den worden emoties of ont
kend, of gevaarlijke gedrochten.
Pa wordt 63, en ter ere daarvan
verzamelt de wankelende hoek
steen der samenleving zich
voor een feest dat alleen een
ramp kan worden. Zie de film
'Festen', waarvan schrijver Tom
de Ket het verhaal dankbaar ge
bruikt heeft.
Suver Nuver wil de grenzen van
hun genre al lang aan alle kan
ten oversteken en koos er nu
voor dit verhaal de vorm te ge
ven van een musical vol soul
krakers. Zwarte parels als 'Why
can't we live together', 'If you
don't know me by now' en
'Ain't no sunshine' krijgen een
Nederlandse versie waarin de
familieleden hun kant van de
ontspoorde verhoudingen be
zingen.
De Nuvers zelf spelen de kinde
ren. Op het verjaardagsfeest
slaan de manisch-depressieve
zoon (Peer van den Berg) en de
getergde hielenlikker die nu
echt gaat zeggen waar het op
staat (Henk Zwart) pa een voor
een dood met de golfclubs die
hij net gekregen heeft. Zus Katja
(Dette Glashouwer) gebruikt
haar incestverleden om hogere
kijkcijfers te scoren voor haar
tv-programma. Een verpeste
jeugd is goede handel.
De gasten leveren mooie bijdra
gen. Rogier Schippers is als va
der een gruwelijk misbaksel, Jo
ke Tjalsma gaat als zijn vrouw
de buitenwereld te lijf met
zoutzuur en probeert intern alle
oneffenheden te dempen met
bètablokkers. Kathenka Wou
denberg is als tante Laurette re
delijk ontsnapt aan de terreur
van haar broer. In een onwaar
schijnlijk lelijk eind-seventies-
decor gaan ze elkaar te lijf en
zingen ze hun liedjes. Grote
zangers zijn ze niet (Wouden
berg wint hier het songfestival),
maar hun presentatie maakt
veel goed.
'J.C. Superman' is een onder
houdende voorstelling die past
in het reli-drieluik van Suver
Nuver. Visueel valt er uiteraard
veel te genieten. Dat kun je aan
de mimefriezen wel overlaten.
Wel gaan ze minder ver en is
het stuk minder hilarisch dan
het vorige deel, 'De aankondi
ging'. Jochem slaat wel een spij
ker door zijn voeten, maar zijn
godsdienstmanie is er een beet
je met de haren bijgesleept. De
tekst van het stuk zelf is vaak
erg komisch, maar de vertaling
van de balladen had scherper
gekund, met meer aandacht
voor het soulidioom.
-
IN MEMORIAM
tl van der Velden
[m - Bij Ahoy1 is men
Jrtgebied het nodige
I Smaar nog voor hij één
rt gezongen laat Frans
fords sneuvelen. De
i volkszanger, die van-
t startschot geeft voor
^Jerten, heeft technisch
e kast gehaald om zijn
fcnvergetelijke avond
len. „Wij beginnen
[Towers is opgehou-
k de West-Brabander.
I is Bauer schatplichtig
towers, in de loop der
d voor vijftig gala's in
&t een groot zwembad
i decor met hoge rot-
n tot theater verbouw-
1 heeft de crew van
ft sportpaleis in een
later met Las Vegas-
uure getransformeerd,
niek schrijdt voort,
I Bauer in staat is thea-
1 te etaleren die enke-
ileden nog niet tot de
eden behoorden,
nauwelijks een rol te
\ls er voor een be-
honderd lampen no-
rordt er voor gezorgd
nderd lampen zijn",
„En als een bepaal-
!f alleen in Tokio te
'Qalen we 'm desnoods
vlak geeft Bauer
LI oravond van de pre-
prijs. „Ik kan slechts
dit mijn eerste one-
is." Tijdens een
g door de met tapijt
ena raakt hij echter
raat over de techniek
waarmee de grenzen van de fy
sieke mogelijkheden van Ahoy1
worden verkend.
Aan het dak hangt 60.000 kilo
aan geluid en licht, het absolute
maximum. Het speciaal voor de
gelegenheid gebouwde zwem
bad is gevuld met vierhonderd
kuub water. Bij de productie
zijn vierhonderd mensen be
trokken. De energieleverancier
is ingelicht over het feit dat er
10.000 ampère stroom nodig is
voor de show. Bauer neemt
daarmee niet alleen meer
stroom af dan The Rolling Sto
nes eerder dit jaar, voor Ahoy'
is er zelfs sprake van een abso
luut record.
Met tien voorstellingen eve
naart Bauer de succesreeks van
Lee Towers, die met zijn 'Gala
of the Year' ooit eveneens tien
voorstellingen op rij verzorgde.
Qua publieke belangstelling
haalt Bauer overigens niet het
onderste uit de kast. Ahoy'
biedt in potentie plaats aan
11.000 bezoekers, maar tijdens
de volledig uitverkochte con
certreeks heeft Bauer de capaci
teit bewust beperkt tot zeven
duizend plaatsen. „Plekken met
slecht of matig zicht worden
niet verkocht. Mijn fans hebben
recht op goeie plaatsen", zegt
Bauer, die kort voor de aftrap
opvallend ontspannen door
Ahoy' banjert. „Mensen betalen
voor kwaliteit."
De beste plekken in Ahoy' zijn
gereserveerd voor rolstoelers.
Verder valt op dat er geen enke
le barrière tussen podium en de
zaal bestaat. ,Ik sta graag tussen
mijn mensen," zegt Frans Bau
er. „Ik wil niet op een voetstuk
staan."
Een typische 'rocklegende' was
de afgelopen dinsdag op 34-ja-
rige leeftijd overleden Elliott
Smith allerminst. Daarvoor was
hij niet extravagant genoeg. Een
timide liedjesschrijver zonder
enige bravoure. Maar min of
meer door het toeval vanuit de
anonimiteit omhooggeschoten,
maakte hij in 1998 het album
'XO' dat door de gezamenlijke
Nederlandse popcritici tot dé
plaat van dat jaar werd verko
zen. Diverse, niet officieel be
vestigde bronnen melden dat
de weinig uitbundige Ameri
kaan in zijn huis in Los Angeles
zelf een eind aan zijn leven
heeft gemaakt.
„Het was allemaal nogal een
surrealistische ervaring voor
mij", vertelde Smith in de zo
mer van 1998 naar aanleiding
van de gebeurtenis die zijn car
rière omhoog deed schieten en
zijn leven radicaal veranderde.
Je moest de woorden uit z'n
mond trekken, maai' stukje voor
stukje kwam het verhaal. Hoe
filmregisseur Gus van Sant, die
hem kende, zijn liedje 'Miss Mi
sery' in de film 'Good Will
Hunting' had gebruikt. Hoe de
film onverwacht een klapper
werd en 'Miss Misery' een Os
carnominatie voor het beste
filmliedje kreeg. En zo kwam
het dat Elliott Smith, de krui
melrocker die van zijn handvol
eerdere platen ondanks de
Foto: AP/Susan Sterner
Elliott Smith
1969-2003
prachtige songs niet meer dan
een paarduizend platen had
verkocht, opeens op het Acade
my Award gala moest opdra
ven. Hij stond nota bene gepro
grammeerd tussen de fondan
ten Nashville Kitsch-tante
Trisha Yearwood en popdiva
Celine Dion. „Een surrealisti
sche ervaring. En die ellende
duurde maar liefst drie uur aan
een stuk."
De Oscar ging aan Smith voor
bij, maar hij hield aan de ge
schiedenis wel een platencon
tract bij het grote Dreamworks-
label over. En met 'XO', dat zo
veel betekent als 'hugs kisses'
- knuffels en kussen - maakte
hij een plaat die naast prachti
ge, ontroerende liedjes ook
mooie uitgebalanceerde arran
gementen bevatte. Het werd
zijn internationale doorbraak in
het alternatieve rockcircuit.
Vergelijkingen varieerden van
Paul Simon - vanwege de in
ventieve liedjes - tot Nick Drake
- vanwege zijn hypochondri
sche inslag. Twee jaar later
volgde het album 'Figure 8'.
Ondertussen wist de Amerikaan
bij zijn concerten echter nooit
werkelijk de reputatie waar te
maken die hij op basis van zijn
platen gekweekt had.
Ondanks zijn schuchtere hou
ding leek Smith zich met zijn
rol als rockster verzoend te
hebben, hoewel hij in 'Bied
White', nota bene het meest
opgewekte liedje van 'XO', al
zong dat vreugde en verdriet el
kaar snel afwisselen. Bij rijn
overlijden werkte Elliott Smith
aan een nieuw album, 'From a
Basement on the Hill', dat in
2004 had moeten verschijnen.
Hij liet de wereld liedjes, knuf
fels en kussen na.
Peter Bruyn
