REGIO
Vertroetelde cellen brengen Centocor wins
'Eerst maar eens een forse bezuinigingsronde op het gemeentehu
'Bestuurders geven veel te makkelijk geld uit aan verkeerde dingc
COTldOOtYl WOVdt dOOVOTOk.cn Beerten'im
moreel'. Alge
meen directeur R. Grotenhuis van de rk-ontwikkelingsorganisatie
Cordaid vindt dat de kerk onderscheid moet maken tussen ideaal en
praktijk. Wat vindt pastoor J. SMITH van de Petrusparochie in Leiden
ervan?
Leids/Amerikaans biotechbedrijf maakt explosieve groei door
HDC970
WOENSDAG 15 OKTOBER 200)
NAVRAAG
De uitspraak van onder anderen de Colombiaanse Curiekardinaal Alf
onso Lopez Trujillo - hoofd van de pauselijke raad voor het gezin -
dat condooms geen bescherming bieden tegen besmetting met het
HlV-virus, is
'De onfeilbaarheid van het volgens coc-
j 7 7 7 7 voorzitter H.
Wat is uw mening over die
uitspraak van de pauselij
ke raad?
„Of het HlV-virus daadwer
kelijk door een condoom
heen kan dringen, weet ik
niet. Maar ik denk dat de
uitspraak in zoverre goed
is, dat daarmee de onfeil
baarheid van het condoom
wordt doorbroken. Het is
bekend dat ook een con
doom geen 100 procent bescherming biedt tegen overdracht van
het HlV-virus. Ondanks een kerkelijk verbod op het gebruik van
condooms, worden ze wel degelijk veel gebruikt in bijvoorbeeld
Afrika. En toch zie je dat de aids-epidemie daar gewoon doorzet."
Als het gebruik van condooms geen bescherming biedt, wat dan
wel?
„Wat de kerk probeert te bereiken, is een mentaliteitsverandering.
Als de kerk het gebruik van condooms zou goedkeuren of zelfs
aanmoedigen, zou ze impliciet die moraal goedkeuren. En daar
gaat het de kerk juist om. We willen een verandering van levens
houding bereiken."
Maar maakt de kerk met zo 'n opvatting wel voldoende onder
scheid tussen ideaal en praktijk?
„Ja. In Oeganda heeft de kerk bijvoorbeeld projecten waar jonge
ren wordt geleerd om de weg van de kerk te leven. De enige goede
weg is seksualiteit binnen een monogaam huwelijk. Door de men
sen te leren dat dat de juiste weg is voor een man en een vrouw
om met elkaar om te gaan, bereik je een mentaliteitsverandering.
Het is jammer dat de discussie zich telkens weer toespitst op het
condoomgebruik.
Maakt u zich ook zorgen om de lossere seksuele moraal die in
Nederland bestaat?
„Dat baart mij wel zorgen, ja. Het idee dat alles moet kunnen, alles
moet mogen, klopt niet. Het scherpe verwijt van groepen die zo'n
moraal uitdragen aan bijvoorbeeld de katholieke kerk is vaak 'into
lerantie'. Maar dat zou je ook kunnen omdraaien. Die groepen zijn
intolerant naar andere standpunten. Voor ons is een monogaam
huwelijk tussen man en vrouw de juiste weg. En gelukkig niet al
leen voor ons."
tekst: Timoteus Waarsenburg
foto: AFP/Vincenzo Pinto
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1978, maandag 16 oktober
LEIDEN - De woningbouw in Leiden dreigt de komende jaren onver
mijdelijk in het slop te raken. Dit blijkt uit een woningbouwnota van de
adjunct-directeur van volkshuisvestingen ruimtelijke ordening van de
gemeente, M.A. Logtenberg. Al eerder bleek uit cijfers van het ge
meentelijk bureau statistiek, dat de bouw van nieuwe woningen daalt
en dat er de komende jaren een flink gat dreigt te vallen in de produk-
tie. Volgens de woningbouwnota had om een sterke daling in het
bouwprogramma te voorkomen dit jaar al begonnen moeten worden
met de voorbereidingen en het bouwrijp maken van één van de moge
lijke grote Leidse bouwplaatsen (Stevenshof, Roomburg, Leeuwen
hoek en Schuttersveld). De voornaamste conclusie in de nota is dat
het daarvoor nu reeds te laat zou zijn, aangezien de voorbereidingspro
cedure en het bouwrijp maken drie a vier jaren in beslag nemen.
ANNO 1978, maandag 16 oktober
LEIDEN - De vereniging van stoma-patiënten, de Harry Bacon Club
bestaat 12,5 jaar. De naam is een eerbetoon aan professor Harry Ba
con, een Amerikaans chirurg die zich verdienstelijk heeft gemaakt
voor de nazorg van stoma-patiënten. Tijdens een vergadering van de
afdeling Zuid-Holland zaterdagmiddag legt mevr. Van Eyk van de be
zoekdienst van de club uit hoe de hulpmiddelen werken.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen i
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken
gironummer 57055 Ln.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.tL (datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
op
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directiehdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen. Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdcnl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82. Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres. Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5 '50 5^7
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut ine.)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
c.q. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
lezersservice, postbus 507.2003 PA Haarlem.
zwellingen in gewrichten ontsti
die pijnlijk en uiteindelijk zeen
vormend kunnen zijn.
Dat remicade werkt tegen reum
in Leiden vastgesteld. De Leidse
hoogleraar reumatologie Toml
zinga testte het middel op reun
tiënten door ze het in een infui
geven. Het werkte: gemiddeld!
zij daarna acht tot twaalf weken
klachtenvrij. Inmiddels is ookh
kend hoe remicade precies wei
het breekt een 'signaalstofje' af
TNF heet. Het wordt in het mei
lijk lichaam opgewekt als er erg
een ontsteking is en zet het lich
aan tot het maken van witte blo
chaampjes. Die verhevigen dei
steking nog eens. Volgens Tettt
remicade geen echt geneesmit
„De oorzaak van auto-immuio
ten is onbekend", zegt hij. „In
foppen we het afweersysteem!
TNF te verwijderen en te zegge
'niets aan de hand, er is geenii
tie'." i
Centocor is een voorbeeld van
succesvol biotechbedrijf op he
Science Park. In de aanloopfas
moest het, net als de meeste ai
ondernemingen nu, miljoenen
geven aan productontwikkelin
der dat daar veel inkomsten te
over stonden. Maar nu reopro
micade stabiele winstmakers i
het bedrijf als het ware geëxpli
deerd, van 35 werknemers ij
tot 930 nu. „Nog eens 1100 n
van toeleverende bedrijven hé
werk bij ons."
Biotechnologie is een heel d
sche bedrijfstak. Tetteroo achl
kans groot dat Centocor overl
jaar 'iets heel anders doet'.
en remicade worden dan miss
ingeruild tegen nieuwe, nógw
gevender en baanbrekenderp
ten. In de 'pijplijn' heeft hetb
medicijnen tegen onder meer
multiple sclerose, leukemie-ai
bloedziekten en hart- en vaatz
In potentie is de groei van del
drijfstak onbegrensd. Onlang
spelde het Leidse onderzoeks
Blaauwberg dat het Bio Scieix
in 2010 aan wel 24.000 mense
kan geven. Tetteroo gelooft di
spelling. Ook is hij ervan ovei
dat de biotechnologie werk gi
'hoog tot laag'. De industrie b
niet alleen toponderzoekers n
maar ook middelbaar geschoi
boratoriumpersoneel, technii
de fabriek onderhouden en la
geleide inpakkers. Doordat di
drijfstak voortdurend innove
anderen ook de eisen aan de
ken en laboratoria steeds. „D
se aannemers profiteren daai
van."
Wilfred Simons
KLANKBORD
Gemeenten zadelen hun
burgers te makkelijk op
met hogere lasten. Dat
vindt een ruime meerder
heid van de bezoekers van
de website van deze
krant. De stelling van de
ze strekking wordt door
81 procent onderschreven.
Een greep uit de reacties.
C. van der Plas, Katwijk:
„Persoonlijk heb ik niet
de indruk dat er een ac
tief beleid wordt gevoerd
met betrekking tot de be
zuiniging op uitgaven.
Als je iedere week vanuit
de pers verneemt voor
welke doelen gelden be
schikbaar worden ge
steld, dan vraag je je wel
eens af of er wel echt be-
Cemeenten zadelen hun
burgers te makkelijk op
met hogere lasten.
zuinigd wordt aan de uit
gavenkant. Het is ook
veel makkelijker om te
korten af te wentelen op
de burger, dan nee te
moeten verkopen aan
een of andere nutsinstel-
ling. Ik pleit voor eerst
maar eens wat forse be
zuinigingsronden op het
gemeentehuis zelf. Zet
het mes maar eens in een
'topzwaar' ambtenaren
korps: durf maar eens te
kijken naar wijd open
staande subsidiekranen
voor wat al niet; bekijk
efficiencyproblemen nu
eens zelf en schakel niet
het zoveelste peperdure
adviesbureau in met rap
porten die (ongelezen?)
in kasten en 'koelkasten'
worden gegooid."
Freddy Bischoff, Leiden:
„Het is moeilijk voor een
politicus om belangen
van de belastingbetaler af
te wegen tegen die van
de ambtenaar die hij da
gelijks ziet."
H. Kranenburg, Oegst-
geest: „De burgers moe
ten te vaak voor de fou
ten van de wethouders
opdraaien. Bezin voor je
begint."
Leon van Dijke, Hazers-
woude: „Zeker in Ha-
zerswoude zadelt de ge
meente de burger te
makkelijk op met hogere
lasten. Nu zijn er weer
nieuwe plannen voor het
kruispunt/rotonde, die
ongetwijfeld weer wor
den gefinancierd door
verhoging van de ozb."
F. Stikkelorum, Oegst-
geest: „Neem de berich
ten uit Warmond onder
de loep en kijk wat die
gemeente voor haar bur
gers doet. Een verhoging
van 'slechts' 32 procent
ozb, de rest komt daar
nog bij. En dat allemaal
voor een multifunctio
neel centrum in het
dorp. Kijk, dat noem ik
nou onbehoorlijk be
stuur. Ondanks dat er
natuurlijk voorstanders
waren. Maar ik neem aan
dat de grootste meerder
heid daar niet op zat te
wachten. Zij kunnen
goedkoper terecht in de
omliggende gemeenten.
De burger zelf blijft na
tuurlijk op het nullijntje
van ons adler balkje staan
en dat is in sommige ge
vallen terecht, maar daar
valt in ieder geval nog
over te praten. In War
mond is het betalen en
uit."
B.M. Bochane-Roiiman,
Leiderdorp: „Ik zie nog
steeds de 'niet-toeganke-
lijke weg' voor me die in
het tv-programma 'Over
de Balk' werd gepresen
teerd. De weg is nog
steeds niet toeganke
lijk..."
De stelling van deze week
gaat over drankgebruik,
of liever misbruik, door
jongeren. Katwijk scherp
te onlangs de controle op
het drankbezit bij jonge
ren aan. De politie pos
teerde zich tegen slui
tingstijd bij enkele super
markten die populair zijn
bij de naar alcohol
gende jeugd. Zelfs
ren van 13 en 14 ja
den betrapt op he
van drank. Volgen
van de slijters wei
huidige leeftijdsgi
16 jaar (18 bij sterf
drank) niet. Hij be
een verhoging. Ni
18, zoals de gemei
maar naar 21 jaar.
ling waarop tot ei
maandag kan woi s
reageerd luidt:
Aan jongeren ond
mag geen alcohol
verkocht.
Reageren? www.
dagblad.nl, of pos
2300 AB, Leiden.
Karin Casteiijn (42) boerin in Rijp-
wetering: „Moeilijke stelling hoor. Ik
denk dat gemeenten ook meer op
hun uitgaven en inkomsten moeten
letten, nu het wat slechter gaat. Als
je soms leest over dure bureaus die
worden ingehuurd om plannen te
bedenken. Kunnen die gemeneten
dat werk zelf niet doen? Aan de an
dere kant zie je dat er een achter
stand is in het onderhoud van we
gen en rioleringen. In mijn woon
omgeving heb je veel b-wegen die
gewoon slecht zijn, waar je liever
niet over rijdt. Dus er zijn twee zijdes
aan de medaille."
Cees van Duijn (41) uit Warmond,
vastgoedconsultant, beleggen „Vol
komen met deze stelling eens. Van
dichtbij maak ik dit mee, als War
monden In het verleden rijn door de
raad en het college - bewust en on
bewust - verkeerde keuzes gemaakt.
De impact daarvan wordt in de regel
pas na twee a drie jaar zichtbaar,
meestal nadat een nieuwe raad is ge
kozen. De veroorzakers rijn of ver
trokken of in de oppositie beland.
De nieuwe partij wil niet impopulair
bezuinigen op subsidies of uitgaven
dus, hup eenvoudig, de lasten voor
de burgers maar om
hoog. De weg van
de minste weer
stand en indek
ken. Hier moet nu
echt met de toe
nemende zelf
standigheid en
marktwerking
eens paal en
perk aan wor
den gesteld."
Nancy Knijnenburg 35) 11
wijk, magazijnmedewerkst
is inderdaad wel een heel n
zaak om hogere lasten op te
aan de burgers. Als er maar
gaatje in de begroting zit, h
het gewoon binnen door de
meer te laten betalen. Eeni
ker oplossing is er toch niel
andere kant gebeurt het val
hand ook. Heeft het rijk een
dan wordt het heel simpel;
provincie opgelegd, die het
gens bij de gemeenten neei
dan is de stap naar de burg
ook heel simpel. Dus ik den
gemeenten in Neder
land niet anders kun
nen en daarom lijkt
de lastenverzwaring
voor de burger slechts
een eenrichtingsweg-
getje."
er een
ballon-
De jaarlijkse productie van Centocor
past in de 'kofferbak van een perso
nenauto'. En straks in twee, want het
Leidse bedrijf bouwt hard aan een
tweede productielijn naast de eerste.
Die productie moet wel buitenge
woon winstgevend zijn, als het bedrijf
er een investing van 250 miljoen euro
voor over heeft. Zo is het precies, zegt
directeur Pedro Tetteroo.
In de kleine entreehal van Centocor
drommen in het blauw geklede
bouwvakkers samen. Ze brengen de
receptionistes regelmatig tot wan
hoop, want rij houden zich niet al
tijd aan de strenge veiligheidsmaat
regelen van het bedrijf. De bouwvak
kers rijn druk bezig met de con
structie van een fabriek waarmee het
Leidse biotechbedrijf rijn productie
wil verdubbelen.
Vanuit rijn werkkamer heeft direc
teur Tetteroo vrij uitricht op
het stalen frame van de fa
briek, dat inmiddels staat.
Centocor heeft ook de
vergunning voor 'fase 2'
van de nieuwbouw bin
nen, die bestaat uit ■■/..v,
een kantoor aan
de Niels Bohrweg.
Langzamer-
hand wordt
het hoekje
van het Bio Science Park achter de
Gorlaeus Laboratoria een echt Cen-
tocordorpje. Het bedrijf heeft nu 930
werknemers en groeit nog altijd.
Het van oorsprong Amerikaanse
Centocor kwam in 1987 naar Leiden.
Het bedrijf heeft een wereldnaam
opgebouwd met de ontwikkeling
van twee geneesmiddelen, reopro en
remicade. Officieel rijn dat 'mo-
noklonale antilichamen', eiwitten
met een ontstekingsremmende wer
king. Het menselijke afweersysteem
maakt ze van nature ook aan. Sinds
de jaren '80 zijn biotechnologen op
zoek naar mogelijkheden om mo-
noklonale antilichamen te maken
die zo min mogelijk van de 'huma
ne' verschillen. Zij doen dat door
DNA, dat menselijke cellen 'aanzet'
tot het maken van de antilichamen,
in cellen te plaatsen die zich goed la
ten vermenigvuldigen.
Centocor gebruikt muizencellen om
het menselijk DNA in onder tè bren
gen. Hierdoor kan Tetteroo
niet claimen dat rijn pro
ducten 'volledig' hu
maan rijn. „Ze rijn
vijfenzeventig pro
cent mens en vijfen
twintig procent
muis", zegt hij. Na
|pl eindeloze experi-
£7 menten heeft Cento
cor het productie
proces nu goed onder de knie. Tet
teroo zegt, niet zonder trots: „Wij
zijn de grootste producent van mo-
noklonale antilichamen in de we
reld." Jaarlijks produceert Centocor
in Leiden twee miljoen doses remi
cade en één miljoen doses reopro.
Centocor moet zijn cellen echt ver
troetelen om ze tot productie aan te
zetten. Ze leven immers en moeten
dus op 37 graden Celsius gehouden
worden. Ze 'eten' hetzelfde als wij:
dagelijks krijgen zij een cocktail van
zuurstof, aminozuren, vitaminen,
suiker en groeistoffen. In het labora
torium ritten ze in glazen retorten:
een vuilgele, troebele vloeistof die
met een propellortje in beweging
blijft. Hoe troebeler het vocht, hoe
meer cellen erin ritten. De ene slang
voert voedsel aan, de andere voert
de - nog ongezuiverde - antilicha
men af.
Reopro, Centocors eerste succespro
duct, zorgt ervoor dat bloedplaatjes
wél aan gewond weefsel kleven,
maar niet aan elkaar (zoals gewoon
lijk wel gebeurt). Reopro bewijst zijn
waarde bijvoorbeeld bij dotterbe
handelingen. Bij deze operatie wordt
een vernauwd bloedvat wijder ge
maakt door
op te blazen. Hierbij ontstaan echter
ook vaak scheurtjes. De bloedplaat
jes klonteren daar tegenaan en vor
men een prop in het bloedvat. Daar
door kan de behandeling alsnog
mislukken. „Als een arts van tevoren
reopro toedient, binden de plaatjes
wel aan de scheurtjes, maar niet aan
elkaar", legt Tetteroo uit. „Het
bloedvat blijft dus open en dat ver
hoogt de slagingskans van de behan
deling."
Remicade bewijst rijn waarde in de
behandeling van auto-immuunziek-
ten. Dat zijn ziekten die ontstaan
doordat het afweersysteem het eigen
lichaam 'aanvalt' en daarbij allerlei
ontstekingen veroorzaakt. Een heel
akelige aandoening is de Ziekte van
Crohn. Het afweersysteem breekt
dan darmweefsel af en veroorzaakt
onstekingen die op allerlei plekken
fistels, etterende open wonden, ver
oorzaken. Ook reuma is een auto-
immuunziekte,
waarbij
ontste
kingen
netje
Directeur Pedro Tetteroo in het laboratorium van Centocor met de verplichte veiligheidsbril. Rechts naast hem een glazen vat met remicade-cellen
bak rechtsonder hangt een plastic zak die volloopt met - nog ongezuiverd - medicijn. Foto: Hielco Kuipers
'JS
In de witte
Berend Stolk (48) uit Leiderdorp,
intensive-carespecialist: „Het hangt
er natuurlijk vanaf wat je er als bur
ger voor terugkrijgt. Het gaat zoals
altijd om de balans tussen lasten en
lusten. Ik vrees overigens dat het nog
erger wordt. Straks val de gekozen
burgemeester ter meerdere eer en
glorie van het eigen ego ons mee la
ten betalen aan de 'skyline' van
Tjietjerkstradeel. Daarnaast verdenk
ik menig rode wethouder van het
bedrijven van inkomenspolitiek via
de ozb. Ach ja, we ontmoeten elkaar
wel weer als we het verkeer hebben
ontregeld op het dorpsplein."
Dennis Salman (31) uit Noordwijk,
medewerker Noordwijkse woning
stichting: „Daar ben ik het helemaal
mee eens. Bestuurders geven veel te
gemakkelijk geld aan de verkeerde
dingen uit. Het geld gaat op aan ex
terne onderzoeken, het inhuren van
tijdelijke krachten, het nemen van
verkeerde besluiten, het vergeten
van het indienen van een aanvraag
voor subsidie bij een hogere over
heid enzovoort. Geldverkwisting is
aan de orde van de dag. Het is nogal
makkelijk om dan bijvoorbeeld maar
de ozb te verhogen. Ik heb een tijdje
mogen meedraaien als commissielid
a in Noordwijk, dus ik
spreek uit ervaring,
j Laat de gemeenten
eerst maar eens het
mes zetten in de ei
gen organisatie in
s van steeds
maar weer op
de burgers te
rug te val
len."
