Sodom en Gomorra aan het Spaarne BOEKEM Pompei tot onbekend nieuw leven gewekt De laatste bos- en dierenboeken Ook mannen hebben het vaak moeilijk Oppassen met snorremans! VRIJDAG 10 OKTOBER 2003 thriller recensie Aly Knol ipeii' door Robert Harris. Uitgeverij tchinson (importeur Van Ditmar). Adviesprijs: 19,95. thriller met als titel peiiMaar dan weet je toch 3 onvermijdelijke afloop? itbarsting van de Vesuvius, ia Christus, die langs de van Napels hele steden yaagde, waaronder Hercu- im en Pompeii, die hun in gestolde geheimen vanaf en zestig van de negen- Ie eeuw zouden prijsgeven u door miljoenen toeristen aar worden bezocht. Maar s de Britse thrillerschrijver rt Harris - opnieuw - op nte wijze gelukt om een historie met zowel fanta- eitenkennis als inlevings- ogen tot een geheel nieuw, tot nu toe onbekend, leven ekken. En de lezer tot aan aatste woord gekluisterd te len aan zijn tekst. Harris en Pompéi, op eerste oog lijkt het onwaar- nlijk als je die drie woor- samen op de boekomslag itaan. Harris, dat was toch uteur van die buiten alle te paden tredende thriller triand, waarin Hitier de >g uiteindelijk toch had ge ien, Albert Speer zijn ar- Ctonische gewrochten kon :n en een kleine recher- een iets te groot geheim et spoor kwam? Een ver- jn verhaal dat angstaanja- actueel had kunnen zijn. 5 was tevens de schrijver |4et niet minder ingenieuze lui, waarin merkwaardige in Bletchley J het Britse hoofdkwartier uiteindelijk de geheimste e code uit de Tweede We- Drlog werd gekraakt, cen- )e stonden. En van het even 01 nde Archangel, waarin de lezer meenam naar island van na de val van immunisme en naar het geheim van de in 1953 den dictator Stalin. an nu Pompeii, eeuwen P-10 FICTIE rthur Japin, liitterend gebrek. erspers, 17,95 P.F. Thomese, uwkind. Ct, 12,90 licci French, borgen glimlach. (Anthos, 18,90 )avid Endt, Ajax-Zielen. ct. 10,00 ann Martel, ven van Pi. theus, 17,95 ippie Baantjer, De Cock n excuus voor moord. n, 9,98 ouis Ferron, n van barmhartigheid. Bij, €18,90 lönald Giphart, rine zegt sorry. €11,50 fomas Lieske, fé Boulevard. 17,95 Geerten Meijsing, tiio. lerspers, 17,95 jeuvve Ferron speelt zich |om af in zijn goddeloze em. Zie de recensie elders e pagina. Ronald Giphart £ert van Kim van Kooten i Phileine op het film- estalte geeft. bkentoptien wordt weke- aengesteld op basis van :ebpcijfers van Athenaeum lOpidel en H. de Vries Boe- Haarlem, Boekhandel in Leiden, Plantage adel Harkema in Hilver- Los in Bus- g |n Boekhandel De Ark in Toeristen in het huidige Pompéi, een kleine tweeduizend jaar na de uitbarsting van de Vesuvius. Publiciteitsfoto verwijderd van zijn eerste drie fictie-boeken, maar op dezelfde manier onderbouwd met hui veringwekkende historische de tails en met evenveel literaire flair geschreven. Het is 22 au gustus 79, twee dagen voor de eruptie van de Vesuvius. De nog jonge weduwnaar Marcus Attilius Primus is zojuist uit Ro me aangekomen om de spoor loos verdwenen ingenieur ('aquarius') Exomnius van het aquaduct Augusta te vervan gen. Attilius moet uitzoeken hoe het komt dat deze belang rijke wateraanvoerlijn naar een kwart miljoen mensen in negen steden rond de Baai van Nea- polis het lijkt te hebben bege ven. Er komt minder en minder water waar het volgens de logi ca wel had moeten zijn. Attilius ontmoet al snel enkele hoofdrolspelers in het verhaal,' onder wie de formidabele Gaius Plinius Secundus, de oude veldheer van de Romeinen on der meer tegen de Barbaren in Duitsland, schrijver van een 37- delen tellende encyclopedie over de natuurlijke historie, en nu admiraal van de vloot in Mi- senum, de grote haven van Neapolis; de vrijgelaten en daarna omhooggevallen slaaf Ampliatus, die het voor per soonlijk gewin op zich heeft ge nomen om Pompei', dat in 63 na Christus door een heftige aardbeving werd getroffen, weer helemaal op te bouwen, en diens dochter Corelia, die de (soms dodelijke) grillen van haar vader allang zat is, maar geen kant op kan. Attilius begint te begrijpen dat het falen van de 'Aqua Augusta' ergens op de flanken van de Vesuvius gezocht moet worden en trekt er met een groep arbei ders en slaven op uit om het lek te vinden. Intussen begint hij zich steeds serieuzer af te vra gen wat er toch met zijn voor ganger Exomnius kan zijn ge beurd en dat wordt hem in Pompeii niet bepaald in dank afgenomen. Intussen tikt de tot dan toe door de meesten onbe grepen klok verer. De puim steenregen kan ider ogenblik losbarsten. Robert Harris isabsoluut een van de grote (ooral Britse) meesters in dit gnre boek, sa men met (de verigens nog steeds ongeslage koning) John le Carré. Harris can hilarische scènes, zoals dievan een ban ket dat ex-slaaf unpliatus aan zijn vrienden anbiedt of de voorspelling va een oude vrouw die slanpn offert, met groot gemak ?rbinden met heerlijke suspece en nergens is hij, wat de tit< van zijn nieu we boek ook roge zijn, voor spelbaar. Pompii is een waar genot om te lezo. Keer een straattegel om en het blijkt er te krioelen van wormen en pissebedden. Ordentelijkheid en zwijnerij gaan samen als cre dit en debet. Overal waar die symbiose van schijnbare rust en verborgen ranzigheid heerst, voelt Louis Ferron zich thuis. Ook in zijn nieuwe roman 'Werken van barmhartigheid'. roman recensie Jaap Goedegebuure 'Werken van barmhartigheid' door Louis Ferron. Uitgeverij De Bezige Bij. Prijs: 18,90. Meestal pleegt hij de zelfkant van het bestaan op te zoeken in die perioden van de geschiede nis waarover de schaduw van het nationaal-socialisme valt, maar zo nu en dan geeft hij er de voorkeur aan dichtbij huis en in zijn eigen tijd te blijven. Dan doopt hij zijn pen nog eens dieper in het vitriool dan hij ge woonlijk al pleegt te doen, en grift met vinnige krassen een weinig verheffend beeld van zijn woonplaats Haarlem op het papier. Werken van barmhartigheid is Ferrons zoveelste boek dat on der het motto 'Haarlem revisi ted' het daglicht ziet. Het mag met recht een zwartboek heten. Het oord aan het Spaarne doemt hier op als een zuster stad van Sodom en Gomorra. Allerhande seksuele en geeste lijke aberraties die geen glimp daglicht kunnen velen, worden zonder terughoudendheid ge presenteerd. Als het verhaal zich afspeelde in Amsterdam, zou deze geschiedenis stellig verkleuren te midden van an dere gruwelsprookjes over de werkelijkheid van alledag. Maar in het Haarlemse is het contrast tussen het grijs van de burger mansordentelijkheid en de schrille kleur van de afwijking sterk genoeg om de lezer klaar wakker te houden. Zoals gebruikelijk laat Ferron het woord aan een minkukel van een verteller, Wandelaar geheten. Hij blijkt voor niets beters in de wieg gelegd dan verslaggever bij de Kennemer Bode, overduidelijk het plaatse lijke sufferdje. Zijn redactiechef stuurt hem op pad met de op dracht een nooit helemaal op gehelderde affaire uit de doe ken te doen. Haarlem is een jaar of wat tevo ren getuige geweest van allerlei onverkwikkelijke taferelen die ternauwernood aan de doofpot ontsnapten en Wandelaar moet die nu aan de vergetelheid zien te ontrukken. Daartoe begeeft hij zich op weg naar een zekere Ooisdorp, die de publieke schande is ontvlucht en zich als anonymus teruggetrokken heeft in het oosten van Nederland. Via deze informant baant Wan delaar zich vervolgens een weg door de beerputten van het ver leden, op weg naar een soort modder waarvan hij goud hoopt te kunnen maken. Door zich te verdiepen in riool- journalistiek, laat Ferron iets wezenlijks omtrent zijn eigen preoccupaties los. Het gaat hem niet om waarheid en ge rechtigheid, maar om het merg van het menselijke bestaan, dat voor hem alleen te putten valt uit de krochten van de ziel. Het beeld van de afdaling in de diepte is markant aanwezig en valt te duiden als een vorm van psychoanalytisch zelfonder zoek. In de duistere spiegel komt de wandelaar een beeld tegen dat hij herkent als de ka rikatuur van zichzelf. De in gal gedoopte pijlen rich ten zich in belangrijke mate op de bigotte atmosfeer die de bis schopsstad Haarlem aankleeft. Het is bijna een cliché gewor den om tussen paapse kwezel achtigheid en de zonde van het vlees een innig verband te ver onderstellen, maar Ferron stoort zich hoegenaamd niet aan de wijdverbreidheid van deze gemeenplaats en viert met zichtbaar schrijfplezier het hu welijk tussen hemel en hel. De meeste van zijn personages zijn niet alleen werkend lid van de roomse kerkfabriek, maar ook frequent bezoeker van de Amsterdamse hoerenkasten. Ze wentelen zich vol wellust in de zonde, maar blijven goedgelo vig en naïef. De kroon wordt gespannen door Teuntje, telg uit een goed burgerlijke familie, maar ernstig verslingerd aan de godsdienstwaanzin. Jezus, de man met het Bloedend Hart, is haar zielsgenoot, en ze vereen zelvigt zich zo sterk met hem dat ze zich de Moeder Gods Zelve waant. Zo ver gaat Teuntjes geloofs ijver dat ze haar ondergescho ven kind Jefke (in feite een Idri- ss genaamd berberkind) zelf maar ten offer brengt in plaats van af te wachten tot het lot hem aan het kruis nagelt. Met deze knoop van de intrige ver vlecht Ooisdorp zijn bijdrage aan het infernale spektakel. Hij brengt de gerechtsdienaren in de waan dat de dood van het berbertje geen kwestie van uit de hand gelopen godsdienst waanzin was, maar een geval van neonazistische vreemdelin genhaat. We blijven als lezers in het duister tasten aangaande Oois dorps motieven, en zijn dus ge dwongen ons af te vragen waar Ferron nu eigenlijk op uit is. Op een confrontatie van het ver kalkte Haarlem met de nieuwe tijd? Op een teken dat laat zien dat de totale kladderadatsch op handen is? Of op de extatische roes van een stijl en een vertel trant die in hun bezwerende rit me ver voorbij goed en kwaad gaan, dwars door hel en vage vuur heen op weg naar het pa radijs van de literatuur? Ik houd het op het laatste. Politicoloog onderzoekt band Nietzsche met nazi's non-fictie recensie Sandra Put 'Man van beroep' door Hans Nijenhuis. Uitgeverij De Bezige Bij. Prijs: 15,00. Vrouwen hebben het moeilijk. Zij zijn degenen die het zwaar te verduren krijgen wanneer ze én een carrière én een gezin willen hebben. Het is tenslotte zo dat de vrouw naast haar job ook opdraait voor het grootste gedeelte van het huishouden en ze probeert natuurlijk alle aan dacht die ze nog overheeft, aan de kinderen te geven. 'Ho, ho, ho', lijkt auteur Hans Nijenhuis (1962), redacteur van NRC Handelsblad, te roepen in zijn zeer vlot geschreven roman Man van beroep. In 155 bladzijden maakt Hans Nijenhuis het zware leven van de moderne man duidelijk. Hij stelt ons Richard voor, een hardwerkend journalist, woon achtig in Den Haag, vader van Rosa en Robbie en echtgenoot van de hardwerkende moeder Susan. Hij lijkt verdacht veel op Hans Nijenhuis zelf, eveneens vader, journalist, getrouwd en woonachtig in de Hofstad. Richard heeft het zwaar. Zijn vrouw werkt bij een advocaten kantoor en is bijzonder ambiti eus. Nijenhuis maakt met een aantal zeer vermakelijke scènes duidelijk hoe hartverscheurend zwaar het leven van een moder ne man als Richard kan zijn. Neem het eerste hoofdstuk Najaarsschoonmaak in Kampen. Vader reinigt de dakgoot. Foto: WFA waarin Richard met zijn kinde ren naar het zwembad gaat. 'Vaders, wilt u uw dochters om kleden in de herenkleedkamer', staat er op de deur van de da mesruimte. Het is maar één van de kleine, ergerlijke problemen waarmee een vader te maken krijgt. Zeker als dochterlief niet bij de man nen wil ('Getver, daar stinkt het') en wanneer dat verdomde mobieltje maar blijft gaan, ze ker op een dag wanneer twee zelfmoordterroristen een bus met explosieven op Bali laten ontploffen in de lobby van een groot hotel. Verdorie, vader heeft ook een belangrijke baan. 'Ja, ik houd van mijn kinderen. Ik houd ook van mijn werk, maar allebei te gelijk gaat niet'. Daarmee klinkt Richard niet echt zoals een mo derne vrouw klinkt. Maar dat komt waarschijnlijk doordat zij in staat is meerdere dingen te gelijkertijd aan te kunnen en hij nogal snel in de stress raakt. Wel klinkt Richard vrouwelijk wanneer hij zegt dat hij natuur lijk voor emancipatie is en ook de ambitie van Susan - ze wil compagnon worden - begrijpt, maar zich begint af te vragen waar hij nu eigenlijk staat. 'Hoe zit het met ons?' en 'Is het mijn ambitie om de eerste getrouw de man te worden die alleen nog per e-mail en gsm contact heeft met zijn vrouw?' Richard voelt zich zelfs beter op zijn werk dan thuis. Op de redactie van de krant kan hij uitrusten. Thuis moet hij constant aan de kinderen denken en in bed ligt hij alleen maar néast Susan. Dat zijn de momenten dat hij denkt aan Julie Meesters, zijn stagiaire. 'Die wil wél.' Nijenhuis werpt met Man van beroep een vermakelijk licht op het maatschappelijke verschijn sel tweeverdieners. De emanci patie heeft duidelijk gevolgen voor zowel de man als de vrouw. Jammer alleen dat de man bij te weinig aandacht het bij een ander gaat zoeken. Daarmee wordt de druk op de vrouw tenslotte alleen maar groter. En mocht dit tot een scheiding leiden, bij wie komen dan vaak de kinderen terecht? Wie heeft het dan nog drukker? Tenzij de vrouw natuurlijk op het gebied van de liefde vrolijk mee-emancipeert. geschieders recensie RonaliFrisart 'Nietzsches weerklak in Nazi-Duitsland' door Jaap Hagen. Ugeverij Aspekt. Prijs: Nietzsche-bewnderaars zullen het Jaap Hagerniet in dank af nemen. Sinds 945 is gepoogd Friedrich Nietsche van nazi smetten te onioen, maar Ha gen concludeer dat er wel de gelijk redelijke irgumenten zijn voor de assciatie van de zwaarbesnorddilosoof met het nationaal-sociasme. En Nietz sches huidige populariteit is niet van gevaaontbloot, meent de politicoloog Jaap Hagen (957) heeft iets met Nietzsche.n de vijfde klas van het Haarleise Mendel Col lege wijdde hij :en spreekbeurt aan de voor en scholier toch niet alledaags' kwestie van Nietzsches in vied op het vita lisme in de Neerlandse litera tuur - denk aa Marsman, Du Perron, Slauerhff. En toen Ha gen in 1984 zijrstudie politico logie afrondde, eed hij dat met een doctoraalsriptie over de Pruisisch-Zwitscse filosoof. Af gelopen zome; promoveerde hij in Leiden o Nietzsche en de nazi's. Zijn poefschrift is nu in een handeleditie verkrijg baar. Friedrich Nietzshe (1844-1900) geldt als knap silist. In literaire kring wordt hij aarom gewaar deerd. In zijn leschriften was Nietzsche bovndien bepaald geen watje. Hit leven moest Hitier door zijn persoonlijke fotograaf Heinrich Hoffmann vereeu wigd naast Max Klingers borstbeeld van Nietzsche. Foto uit besproken boek naar zijn inzicht ten volle wor den geleefd, de waarheid was daaraan ondergeschikt. God verklaarde hij dood, hij intro duceerde de begrippen Über mensch en Wille zur Macht, repte over ras en strijd, over een Führer en de 'herwaardering van alle waarden'. Democratie, mensenrechten en medelijden konden hem gestolen worden. Voorwaar een filosoof uit wiens geestelijke ransel de nazi's kon den putten. In elk geval Adolf Hitler zag het zo. Tegen de na zi-jurist Hans Frank heeft hij eens gezegd dat Nietzsche het bekende 'Alleen wie gevaarlijk leeft, leeft ten volle' in feite had geschreven voor hem, Hitier. Zeker zes keer bezocht de Führer het Nietzsche-Archief in Weimar. Nazi-propagandaminister Jo seph Goebbels putte met enige regelmaat uit Nietzsches werk en genoemde Frank betoogde in 1944 in Krakow dat Nietz sche voor de toenmalige 'we reldconfrontatiesdezelfde be tekenis had als Luther voor de godsdienstoorlogen en Rous seau voor de Franse Revolutie. Nazi-ideoloog Alfred Rosenberg noemde Nietzsche een 'voorlo per', een 'nabije verwante', een 'geestelijke broeder'. Hagen betitelt het nazisme als een schimmel op Nietzsches gedachten. De bruinhemden grabbelden wat in diens werk en lieten weg wat ze niet beviel: Nietzsches afkeer van raciale zuiverheid en anti-semitisme bijvoorbeeld, en zijn bespotting van de Duitse cultuur. Diep ging de kennis van de na- zitop over Nietzsche niet. Dat hoefde ook niet. 'Nietzsche was geen logisch denker: hij dacht associatief, aldus Hagen. Een systematisch werk liet hij niet na; het bestaat in hoofdzaak uit aforismen, waarin bovendien tal van tegenspraken schuilen. Nazi-bestrijder en -slachtoffer .Kurt Tucholsky merkte dan ook op: 'Zeg me wat je wilt, en ik zal je daarvoor een Nietzsche-ci- taat leveren.' De Hongaarse literatuurcriticus Georg Lukacs maakte gehakt van Nietzsche. Naast de kritiek die Hagen daarop heeft, con cludeert hij ook: 'Lukacs con stateerde terecht dat Nietzsche uitging van de ongelijkheid van mensen. Nietzsches analyses over joden, slavernij en vernie tiging vertoonden cruciale gelij kenissen met die van het nazis me.' Ai, dat doet pijn! Althans bij de genen die het sinds 1945 voor Nietzsche hebben opgenomen - en dat zijn er heel wat. In Duitsland onder anderen Han nah Arendt en Thomas Mann, in Frankrijk reeksen intellectue len en in de Engelstalige wereld in de eerste plaats de naar de Verenigde Staten uitgeweken Duitse jood Walter Kaufrnann. Hagen weegt hun argumenten en bevindt ze te licht. Er loopt, concludeert hij, wel degelijk een lijn van Nietzsches werk naar het nationaal-socialisme. Wie van alle argumenten pro en contra kennis wil nemen, moet overigens niet van de straat zijn. Hagen schrijft niet altijd even toegankelijk en zijn Ne derlands is niet overal vlekke loos. Glashelder is niettemin zijn waarschuwing. Nietzsche is weer helemaal in. Het aantal boeken dat over hem ver schijnt, is enorm. Gezien het karakter van zijn werk - zie het citaat van Tucholsky - houdt Hagen het voor mogelijk dat 'onderhuids ook zijn politieke waarden de samenleving in sluipen'. In dat verband spreekt hij van 'een actueel gevaar van ondermijning van de democra tie'. Oppassen dus met snorre mans! DE LEESTAFEL Villeke Heijkoop n het bos' is een vruchtbaar [van de Kinderboekenweek |n, wat op veel basisscholen [de herfstvakantie een rol Jen spelen. Wie de kinderen de vrije dagen nog iets te |vil geven, vindt in deze Kin- fcenleestafel de laatste tips. [s aan de overkant van feigelt en Maja Dusikova ?r Windstreken, €12,75) fstekend in het thema. Het J is simpel maar doeltref- jen nieuwsgierig vosje igs de rivier die door •os stroomt. Hij wil dol graag weten hoe de wereld er aan de overkant van het water uitziet, maar de rivier is te breed voor hem. De dieren die aan vosjes kant wo nen, vertellen stuk voor stuk de meest gruwelijke verhalen over de andere zijde. Het zou er vol zitten met heksen, trollen, dra ken, spoken en ander gespuis. Niet dat ze er ooit geweest zijn, maar toch... Het onbevangen vosje wordt door de verhalen alleen maar nieuwsgieriger. Hij knoopt over de rivier heen een praatje aan met een wasbeer aan de over kant. Het beertje leidt hem via een boomstam naar de overkant en samen maken ze een wande ling door het vreemde bos. Intus sen vertellen ze elkaar verhalen over lang geleden. Als er een typisch Vier Windstre- kenboek bestaat, is Het bos aan de overkant er een voorbeeld van. De tekeningen zijn zacht van kleur en mooi uitgewerkt. (Opval lend detail: de bruine beer die in het verhaal opduikt, lijkt wel heel erg veel op dat oenige prachtex emplaar van Ingrid en Dieter Schubert.) Het verhaal gaat net zolang door tot er niets meer te raden overblijft en iedereen vriendjes is met iedereen. Een huisje voor iedereen (De Eenhoorn, €12,50) gebaseerd op een Russisch volkssprookje. De Nederlandse bewerking is van Nele Ninclaus; Hanne Ninclaus maakte de illustraties. Het ver haal blinkt uit in eenvoud. Pot tenbakker Pol (beetje flauw) rijdt met zijn waar naar de markt en onderweg verliest hij een pot. De pot rolt in de modder. Bea de bij is de eerste die een fijn huisje in de pot ziet. Dan volgt Miet de mier. Stukje bij beetje neemt een bonte stoet piepkleinvee haar in trek in de pot. Dat wordt uitein delijk te krap natuurlijk... Een huisje voor iedereen is heel mooi gemaakt in een combinatie van schilderwerk (voor de pot) en fijne scheurtechniek (voor de die ren). De pot vormt het decor en de dieren spelen de hoofdrol. De diertjes, die lijken te bestaan uit op kleur gesorteerd fotomateriaal uit tijdschriften, nodigen uit tot namaken. Wellicht is dat ook de Tekeningjit het boek Een huisje voor iedereen. bedoeling. Bij dit fraaie prenten boek is via de uitgever een les brief te bestellen voor kleuterleer krachten. Voor wie dit leest: zeker doen. In het bos zijn de wilde dieren, dat weet iedereen. Zo ook Joëlle Jolivet. Zij maakte een enorm prentenboek met daarin linosne den van vierhonderd verschillen de dieren, ingedeeld naar leefom geving, kleur, soort of grootte. Het beestenboek (De Harmonie, €18,50) is gebonden in een harde kaft en uitgebracht op ongeveer A2-formaat. Daar wordt een mens hebberig van. De techniek van Jolivet is mooi. De linosneden zijn goed uitge werkt in heldere kleuren en met dikke zwarte lijnen. Maar op een of andere manier ogen de dieren stuk voor stuk somber en onaar dig. Ze kijken de lezer nijdig aan en ze staan ook met te veel op een grote bladzijde om een goed overzicht te bieden. Een aardige vondst is de kameleon die op elke bladzijde terugkomt als een soort gids door het dierenrijk. Natuurlijk gaat het hier niet zo zeer om een prentenboek met een verhaaltje, maar eerder om een zoekboek voor de jonge die- renfan. Elk dier is zo natuurge trouw mogelijk afgebeeld en voorzien van zijn naam. Achterin zijn vier (reuze)pagina's met we tenswaardigheden over dieren.In die zin is het wél een mooi com pleet boek. Mooi, maar niet aan trekkelijk.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2003 | | pagina 21