KUNST CULTUUR
Bachkoor gaat werken met gastdirigenten
'Zonder muziek vlieg ik tegen de muren op
Liefdesverklaring
aan Jacques Brei
Leidse schilder
Raat op de thee
bij de koningin
'In ongenade'
bestverkochte
boek van Coetzee
in ons land
Gouden Kalf voor Beste Speelfilm 'De Tweeling'
zaterdag 4 OKTOBER 2003
E
s
iens Wisse.
Hielco Kuipers
ftiende roman
emens Wisse
hen aan den rijn - De Al-
Inse schrijver Clemens Wis-
ieeft met De Lommerhof
j vijftiende streekroman ge-
)liceerd. Hij debuteerde in
|1 met de boerenroman De
Irhoeve. Zijn concept is de
henaar al die tijd trouw ge
pen. Zijn boeken ademen de
>r van het boerenleven in de
>- en Veenstreek van pakweg
Hg jaar geleden. Wisse groei-
£elf op in Oud-Ade en put
J altijd uit zijn jeugdherinne-
ren. Ook zijn nieuweling De
pmerhof, genoemd naar een
fige hoeve, speelt in die
Jek. Het boek is verschenen
[ïitgeverij Westfriesland en
112,50 euro.
ifelen op
jnstbeurs
sterdam - De kunst- en an-
tbeurs pAn Amsterdam heeft
jaar als thema 'De Kunst van
[Tafelen'. Van kunstobjecten
met tafelen te maken heb-
j, worden aparte presenta-
I gemaakt. De zeventiende
tie van pAn Amsterdam
}ft als hoogtepunten onder
er een Griekse kylix (drink-
jaal) uit de zesde eeuw voor
fistus, drie zeldzame Vene-
|nse tazza's van rond '1500
pn volledig gave Weesper
fine uit de achttiende eeuw.
der zijn er een Art Nouveau-
jrstel van avant-gardeont-
tper Harm Ellens uit 1905 en
lendaagse sakébekertjes en
ihidozen van de Japanner
jji Ken. De beurs wordt ge
ilden van 7 tot en met 14 de-
pber in de RAI.
door Theo de With
leiden - Het Bachkoor Holland gaat werken met
gastdirigenten. Dirigent Charles de Wolff heeft
zijn activiteiten voor het koor beëindigd. Daar
mee heeft het gezelschap geen vaste dirigent
meer. Jan Willem de Vriend gaat als gastdirigent
volgend voorjaar leiding geven aan de Matthaus
Passion.
Op het dirigentenfront rommelt het al jaren bij
het in Leiden gevestigde Bachkoor. Charles de
Wolff was jarenlang dirigent van het Bachkoor
Holland. In 1998 droeg hij het dirigeerstokje over
aan de veel jongere Daniel Reuss. Hij hield het
drie jaar vol en stapte toen op na een conflict
met het bestuur. Een flink aantal koorleden koos
de kant van Reuss en hield het ook voor gezien.
Zij waren zeer ingenomen met de jonge Utrecht
se dirigent, maar het bestuur was van mening dat
hij te veel ruimte gaf aan minder geijkte muziek
stukken en daarmee de continuïteit van het
Bachkoor in gevaar bracht.
Om het koor uit de nood te helpen, werd Charles
de Wolff opnieuw van stal gehaald. Sinds 2001
staat deze dirigent weer voor het koor. Het be
stuur ging op zoek naar een opvolger. Na twee
jaar nog altijd tevergeefs. „We hebben bijvoor
beeld contact gehad met Masaaki Suzuki uit Ja
pan", vertelt bestuurslid Nico de Raad uit Kat
wijk. „Hij is een leerling geweest van Ton Koop
man en heeft een geweldige reputatie. Hij voelde
er veel voor. Een retourtje Tokyo-Schiphol is zo
nu en dan nog wel te betalen, maar ja, de afstand
is wel erg groot."
In het programmaboek voor het seizoen 2003-
2004 staat Charles de Wolff nog als dirigent ge
noemd voor het openingsconcert op zaterdag 25
oktober in de Marekerk en het Weihnachtsorato-
rium op dinsdag 23 december in de Pieterskerk.
Aart Bergwerff neemt het eerste concert over.
Voor het kerstconcert wordt nog gezocht naar
een dirigent. De Raad: „De Wolff heeft ons fan
tastisch uit de penarie gered, maar moet gezien
zijn leeftijd toch een keer stoppen. Hij had in
1998 tenslotte al afscheid genomen. Bovendien is
hij fysiek steeds minder goed in staat een concert
te dirigeren."
Het Katwijkse bestuurslid sluit niet uit dat De
Wolff in de toekomst nog als gastdirigent op
treedt. Jan Willem de Vriend is in elk geval ge
boekt voor de Matthaus Passion op donderdag 8
en vrijdag 9 april.
De Vriend heeft zijn sporen verdiend bij het
Combattimento Consort Amsterdam. Als de sa
menwerking goed bevalt, mo^dt die misschien
wel uit in een vast contract", zegt De Raad.
„Maar we zijn ook nog op naar een koorre
petitor en die zou ook tot vaste dirigent kunnen
uitgroeien. Er liggen eigenlijk nog heel veel mo
gelijkheden open."
aan de veel jongere Daniel Reuss. Hij hield het pan", vertelt bestuurslid Nico de Raad uit Kat- zijn leeftijd toch een keer stoppen. Hij had m uitgroeien. Er liggen eigeniijK nog neei veel n
drie jaar vol en stapte toen op na een conflict wijk. „Hij is een leerling geweest van Ton Koop- 1998 tenslotte al afscheid genomen. Bovendien is gelijkheden open."
door Hanneke van den Berg In 1992 kwam ze met haar eer- een enkele keer zelfs gelukkig, I
ste solo-album, 'Diva', waar- maar er gebeurt altijd weer iets I
londen - Ze ziet er breekbaar mee ze vol overtuiging bewees waardoor je op jezelf wordt te- I
crrrrT+irmooi ^icof tg mot Drima zonder Stewart te kun- rueeeworoen. De een krabbelt
Amsterdam - Terwijl in zijn
woonplaats uitbundig het
Ontzet van Leiden werd ge
vierd, dronk de 24-jarige Lei-
denaar Thomas Raat een
kopje thee met koningin
Beatrix. Met drie andere jon
ge kunstenaars kreeg hij gis
termiddag in het Paleis op de
Dam de Koninklijke Prijs
voor Vrije Schilderkunst. De
ze onderscheiding geldt als
één van de meest prestigieu
ze aanmoedigingsprijzen
voor beeldend kunstenaars
onder de 35 jaar.
Raat viel op met zijn schilde
rijen die hij samenstelt uit
plakband en plakplastic. Zijn
werk blijft tot het einde van
de maand in het Amster
damse paleis hangen.
londen - Ze ziet er breekbaar
uit. Emotioneel, alsof ze met
moeite haar tranen tegen kan
houden. „Tja, ik zit momenteel
in een vervelende periode. Ik heb
amper geslapen vannacht. Soms
blijft het maar malen in je
hoofd." Annie Lennox is met een
nieuwe cd terug aan het pop
front.
eel gevloek
i kinderboek
inendaal - In kinderboeken
jrdt flink gevloekt en geschol-
n. Het gemiddelde kinder-
ek bevat bijna zes vloeken,
Staardvloeken, scheldwoor-
verwensingen of schut-
gwoorden. Dat concludeert
Bond tegen het vloeken in
li onderzoek naar 76 kinder
eken, In 'Schijndood' van Si-
Jne van der Vlugt wordt het
lest gevloekt (16 keer), terwijl
ul van Loon in 'De Griezel-
Is 5' de meeste schutting-
jorden bezigt (31). Wat het
aal aantal vloek- en scheld-
jorden betreft zijn achtereen-
gens Paul van Loon, Sjoerd
iyper, Francine Oomen, Si-
!>ne van der Vlugt en J.K.
Iwling de grootste zondaars.
inbekend werk
recht ontdekt
rich - In het Zwitserse Zürich
een grote hoeveelheid brie-
h, korte verhalen en aanteke-
kgen van de Duitse toneel-
(irijver Bertolt Brecht ontdekt.
I papieren dateren van eind
ten veertig, toen Brecht in
Jatserland woonde. Ze zijn af-
jmstig uit een particuliere ver-
meling. In de dozen bevon-
jn zich onder meer twaalf tot
i toe onbekende verhalen
ter meneer Keuner. Van
techt verscheen in 1930 de
indel 'Vertellingen over me
ier Keuner'. De dozen bevat-
n voornamelijk papieren die
jecht en zijn vrouw moesten
jhterlaten toen ze in 1949 uit
ptserland terugkeerden naar
uitsland, dat ze in 1933 waren
itvlucht voor de nazi's.
'erzameld werk
an Peter Giele
Hsterdam - De Amsterdamse
lirgemeester Cohen ontvangt
prgen het eerste exemplaar
in het verzameld werk van Pe-
r Giele, de in 1999 overleden
jnstenaar, dichter en activist,
plgens de samenstellers ge-
iigt het boek van het fin de si-
|le van de 20e eeuw, waarin de
inst drastisch van koers ver-
idert en de punkmentaliteit
laatsmaakt voor opperste de-
identie. Zoals het leven van
iele met veel ophef gepaard
ing, was dat ook het geval met
jn dood. De kunstenaar over-
led op 44-jarige leeftijd aan
2n herseninfarct. Zijn varende
egrafenisstoet werd een hap-
ening.
De zangeres moet het sinds
enige tijd in haar eentje rooien,
met twee kinderen van dertien
en elf. Haar huwelijk met de Is
raëlische filmmaker Uri Frucht-
mann, dat twaalf jaar stan
dhield, is voorbij. ,Als ik mijn
stem en mijn muziek niet had,
zou ik tegen de muren zijn op
gevlogen. Nu gaat het. Moei
zaam, maar het gaat."
„Ik heb niet altijd zo sterk op
mijn muzikale kwaliteiten ge
leund, was er nooit zo zeker
van dat ik goed was in wat ik
deed. Er zat altijd een gat tus
sen wat ik wilde bereiken en
waar ik op dat moment mee be
zig was. Maar zo langzamer
hand lijkt alles samen te ko
men. 'Bare', mijn nieuwe so
loalbum, wordt door velen ge
zien als de plaat waarop ik de
gevoelens over mijn scheiding
heb verwoord. Maar het is veel
meer dan dat. Het duurt soms
jaren voordat ik me ga bezig
houden met het verwerken of
analyseren van iets. Het is niet
zo dat ik iedere gebeurtenis,
vrolijk of verdrietig, een dag la
ter in muziek kan omzetten. Ik
ga niet even snel achter de pia
no zitten om mijn ziel bloot te
leggen. Dus wat er op die plaat
staat, is het resultaat van erva
ringen die ik in de afgelopen ja
ren heb gehad."
Annie Lennox (49) was jaren
lang het gezicht van The Eury-
thmics. Samen met Dave Ste
wart reisde ze de wereld rond,
maakte ze plaat na plaat en
stond ze met grote regelmaat
bovenaan de hitlijsten met
nummers als 'Sweet dreams',
'Here comes the rain again' en
'Who's that girl'. Officieel zijn
ze nooit uit elkaar gegaan en
eind jaren negentig verscheen
nog een plaat, maar de glorie
tijd van The Eurythmics was
toen toch al lang voorbij.
In 1992 kwam ze met haar eer
ste solo-album, 'Diva', waar
mee ze vol overtuiging bewees
prima zonder Stewart te kun
nen. Het tempo waarmee The
Eurythmics albums op de
markt brachten hadden haar op
het laatst horendol gemaakt en
ze besloot in haar solocarrière
dan ook alle tijd te nemen. In
1995 volgde 'Medusa', een re
delijk succesvol cover-album.
Voor de cover 'No more I love
you's' kreeg ze een Emmy
Award.
Annie Lennox
maakt na lange
tijd van stilte
weer een cd
Pas nu, acht jaar later, vond het
ze het tijd worden voor een der
de plaat. „Ik heb bewust nooit
haast gemaakt met die solopla
ten. Toen ik eenmaal zelf het
tempo kon aangeven, merkte ik
dat het heerlijk was om geen
druk te voelen. Bovendien wil
de ik op een gegeven moment
kinderen. Mannen kunnen er
voor kiezen vader te worden
zonder daarbij hun oude leven
tje echt op te geven. Vrouwen
moeten een veel bewustere
keuze maken op dat vlak. Ik
nam elke keer een lange pauze
na het krijgen van een kind en
heb daarna ook nooit meer uit
gebreid willen toeren. Ik wil ge
woon niet te lang zonder ze
zijn."
Annie Lennox kreeg haar eerste
kind, een zoon, in 1988. Hij
kwam dood ter wereld. Twee
jaar later kreeg ze haar eerste
dochter en nog twee jaar later
haar tweede. In die jaren hield
ze zich nogal op de vlakte. „Ook
nu, met 'Bare', doe ik niet uit
puttend promotie en in een uit
gebreide wereldtournee had ik
ook geen zin. Mijn levensom
standigheden laten dat niet toe,
maar ik zou het ook niet meer
willen. Ik hoop dat de muziek
voor zichzelf spreekt."
In het nummer 'Sweat dreams'
zong ze ooit de zin 'Every
body's looking for something'.
Heeft zij inmiddels gevonden
waar ze naar zocht in het leven?
„Nee, ik denk dat ieder welden
kend mens altijd zoekende
blijft. Je kunt soms het gevoel
hebben dat je tevreden bent,
een enkele keer zelfs gelukkig,
maar er gebeurt altijd weer iets
waardoor je op jezelf wordt te
ruggeworpen. De een krabbelt
daarna overeind, de ander gaat
hevig aan de drank of drugs, en
ik probeer het meestal in mu
ziek te vatten. Vaak lukt dat ook
wel. Als ik eenmaal een liedje af
heb waarin ik een bepaalde ge
beurtenis van me af heb ge
schreven, kan ik er van een af
standje naar kijken en daarmee
naar het probleem of de ge
beurtenis. Het is daarna gemak
kelijker om het te analyseren en
er voor mezelf wat mee te
doen."
„Soms is het ingewikkeld om
met je persoonlijke sores bezig
te zijn, je zogeheten carrière op
de rails te houden, kinderen op
te voeden en een huishouden
draaiende te houden. Toen ik er
alleen voor kwam te staan,
moest ik mijn prioriteiten op
nieuw stellen. Mijn dochters en
mijn muziek moesten voorrang
krijgen. Maar om beide goed te
kunnen doen had ik hulp no
dig. Je kunt zoiets niet in je een
tje. De een heeft familie en
vrienden die helpen, anderen
moeten ervoor betalen. Ik be
taal mensen ervoor. En ik ben
opgehouden om me er schuldig
over te voelen dat ik niet alles in
het leven even goed kan. Mijn
kinderen hebben meer aan me
als ik ook tijd neem voor mijn
muziek. En uiteraard wil ik er
ook voor hen kunnen zijn."
Annie Lennox heeft zichzelf al
tijd als een buitenbeentje be
schouwd in de muziekindu
strie. „Met de Eurythmics heb
ben we nooit echt in een hokje
gepast en ook nu maak ik ge
woon de muziek die ik wil, zon
der me erom te bekommeren of
die wel in de tijdgeest past en of
ik voldoe aan de verwachtingen
van fans en platenbazen. Ik
weet ook niet of ik me wel heel
bewust bezig zou willen hou
den met de wensen en grillen
van anderen. Mijn maag draait
zich om als ik al die vrouwen
zie in die hiphop-clips, die zich
schaars gekleed door het beeld
bewegen, of vrouwen die op het
podium een of ander anoniem
deuntje in de microfoon kwe
len, zonder echt iets te kun
nen."
De cd 'Bare' is uitgebracht bij
BMG. Op 13 oktober ver
schijnt de single 'A thousand
beautiful things'.
Annie Lennox: „Het is niet zo dat ik iedere gebeurtenis, vrolijk of verdrietig, een dag later in muziek kan
omzetten. Ik ga niet even snel achter de piano zitten om mijn ziel bloot te leggen." Publiciteitsfoto
Amsterdam - Nobelprijswin
naar Coetzee is in Nederland
het bekendst van het boek 'In
ongenade' (Disgrace), over de
ontwikkelingen in het nieuwe
Zuid-Afrika, beschreven aan de
hand van het verhaal van een
blanke professor die een relatie
met een jonge zwarte vrouw
krijgt. Van het boek zijn volgens
uitgever Ambo rond 65.000
exemplaren in Nederland ver
kocht en dat is veel voor zo'n
boek. Coetzee won er ook de
Booker Prize mee, wat de be
langstelling flink verhoogde.
Ambo heeft een handvol titels
van Coetzee in Nederland uit
gegeven, maar Ambo-uitgeef
ster Cossée begon haar eigen
uitgeverij en Coetzee besloot
voor de Nederlandse markt met
haar mee te gaan. Enkele
maanden geleden verscheen bij
de kleine Amsterdamse uitgeve
rij Cossee Coetzee's 'Elizabeth
Costello'. Ambo vindt het jam
mer, Coetzee te zijn kwijtge
raakt, maar zo gaan die dingen,
aldus een woordvoerder. „Het
is net betaald voetbal. We gun
nen het Cossée van harte."
Eva Cossée is nog steeds be
duusd, maar ze vindt het 'ge
weldig' dat een schrijver uil
haar zo jonge fonds de belang
rijkste literatuurprijs ter werelc
heeft gewonnen. Ze richtte haai
eigen uitgever in 2001 op, eer
jaar later verschenen er de eer
ste publicaties. „Coetzee is var
Ambo met mij meegegaan om
dat hij veel zag in het concep
voor mijn uitgeverij, waarbij dt
uitgever dicht bij de schrijve)
staat en tijd voor hem heeft.'
Cossée mailt wekelijks me
Coetzee, maar heeft hem na he
bekend worden van de Nobel
prijs nog niet gesproken. „II
weet niet waar hij zit. Hij woon
in Adelaide, maar hij kan ni
ook wel in de Verenigde Stater
zitten." Cossée was recent noj
wel met Coetzee in Turijn, waaj
hij een Italiaanse oeuvreprij:
kreeg. „Toen zeiden ze daar al
dat is de voorloper van de No
belprijs."
Ook prijzen voor 'Phileine zegt sorry' en 'Van God Los'
utrecht/ anp - De Tweeling van
regisseur Ben Sombogaart heeft
gisteravond op het slotgala van
het Nederlandse Film Festival
in Utrecht een Gouden Kalf ge
kregen voor Beste Speelfilm. De
jury noemde de film een 'mee
slepend en hartverscheurend
verhaal'.
De meeste Gouden Kalveren
gingen echter naar de ope
ningsfilm van het festival
'Phileine zegt sorry' van Robert-
Jan Westdijk, die vooraf negen
nominaties kreeg. De film werd
gekozen in de categorieën Beste
Sound Design, Beste Montage
en Beste Camera. Daarnaast
won Kim van Kooten ëen Gou
den Kalf als Beste Actrice voor
haar rol in de film.
Tygo Gernandt kreeg als Beste
Acteur een Gouden Kalf voor
zijn rol in Van God Los, dat in
totaal drie prijzen in ontvangst
nam. Regisseur Pieter Kuijpers
kreeg de twee andere Kalveren
(Beste Regie, Beste Scenario),
de tweede weliswaar samen
met medeschrijver Paul Jan Ne-
lissen.
De grote publiekslieveling van
het festival in Willem van de
Sande Bakhuysen's 'Cloaca'
verraste iedereen met twee
Gouden Kalveren. De jury reik
te de Speciale Juryprijs uit aan
de vier hoofdacteurs van de
film omdat „ze een niveau van
acteren hebben bereikt dat zel
den wordt vertoond in de Ne
derlandse film". Dat vond het
festivalpubliek ook, die de film
de hoogste waardering gaf voor
Prachtige dansavond met hoog amusementsgehalte
Actrice Kim van Kooten (links) en acteur Tygo Gernandt zijn verguld met hun gouden kalveren.
Foto: ANP/ Juan Vrijdag
de Publieksprijs.
Theo van Gogh ontving een
Gouden Kalf voor het Beste TV
Drama Lang voor de serie Najib
en Julia. De prijs voor het Beste
TV Drama kort ging naar Colet
te Bothof voor Dwaalgast. Pie-
ter-Rim de Kroon won een
Gouden Kalf voor Beste Lange
Documentaire met Hollands
Licht. Louis van Gasteren won
in de categorie Korte Docu
mentaire met 'De prijs voor
overleven'.
De Nederlandse filmjournalis
ten gaven de Prijs van de Film
kritiek aan de musical De arm
van Jezus van André van der
Hout. De filmmuziek van Fons
Merkies in Boy Ercury was vol
gens de jury het mooist. Bio
scoopkraker Pietje Bell won een
Gouden Kalf in de categorie
Beste Production Design.
Op de openingsavond kreeg ac
teur Jan Decleir al een Gouden
Kalf voor zijn hele oeuvre.
dans recensie
Hans Visser
Béjart Ballet Lausanne: 'Brei et Barbara',
Zeven Griekse dansen, Boléro. Gezien:
2/10, Koninklijk Theater Carré,
Amsterdam.
Het getuigt van lef om het werk
van de chansonnier Jacques
Brei en dat van zijn collega Bar
bara te gebruiken voor een bal
let. Want al snel kan iemand, in
de hoop daarvan iets nog mooi
ers te maken, hopeloos uit de
bocht vliegen. Niettemin heeft
de Franse choreograaf Maurice
Béjart kans gezien het werk van
die twee in hun waarde te laten
en toch iets moois te creëren.
Béjart staat niet garant voor
grote klassieke balletten, maar
wel voor wortelend in grote
.klassieke traditie. Zijn in Lau
sanne gevestigde gezelschap is
bovendien een fantastische
leerschool voor menig jong
danser.
Dat alles bewees zijn eerste stuk
van de avond, 'Zeven Griekse
dansen', op muziek van Mikis
Theodorakis. Dat betekende
veel muziek die is geënt op de
Griekse volksmuziek, dus vol
aanzetten tot volksdans. En van
beide maakte Béjart op zijn
beurt dankbaar gebruik. Geen
orkest zat er in de bak. Wel een
geluidstechnicus die bij het op
gaan van het doek het geruis
van de zee liet horen, waarna
het ensemble zichtbaar werd in
een blauw licht.
En zo ontstond het ballet uit
licht en zee, waarin het uitein
delijk ook weer verdween. De
dansers zijn vooral jong. Niet
alles is perfect maar ze laten
wel een grote fascinerende
teamgeest zien. Dat jonge elan
kan het rijpe werk van Brei en
Barbara in de weg staan, maar
Béjart maakt daar gebruik van.
Brei is de flamboyante dichter-
/zanger en Barbara de broze
stem met de breekbare poëzie.
Maar beiden zingen over de
liefde: soms overheerst de pas
sie, soms de pijn. Twee uiter
sten met een overeenkomst.
Bij de klanken van de door de
twee zangers gezongen chan
sons, laat Béjart daarom twee
wat oudere dansers een soort
bindende rode draad vormen:
twee mensen die om elkaar
heen draaien. Ze vinden elkaar,
maar botsen net zo vaak. Maar
uiteindelijk zijn het net zo goed
de grote scènes, als een enkele
pas de deux die de sfeer van d(
chansons gestalte geven. Da
'Rosa' een tango wordt was t<
verwachten. Maar van 'La valst
a mille temps' maakte Béjar
zelfs twee verschillende vrolijkt
versies voor het ensemble.
En om nog maar even Brei tt
blijven: 'Ne me quitte pas
wordt een indrukwekkende so
lo van een vrouw die laat zier
wat Brei zingt: 'ik wil jouv
schaduw zijn, ik wil jouw voet
stap zijn'. Kleiiler wordt ze
steeds kleiner. Daamaas
plaatst hij de 'Litanie van eer
terugkeer'. Uit de dans straal
evenveel geluk als uit de stem
'Le plat pays' klinkt Brei met dt
door Ernst van Altena vertaalde
versie 'Mijn vlakke land'.
De danser van de rode draad
fietst over het toneel en de dan
sers laten zien hoe zwaar hel
rijdt tegen de forse noorden
wind 'die de vlakte vierendeelt'.
Béjart voegt hier niets toe er
berijdt ook geen stokpaardjes,
maar vertaalt slechts de sfeer ir
mooie beelden. En de apotheo
se: 'Quand on a que l'amour'.
Twee dansers, vormen twee ge
liefden. Kan er iets anders nog
sterker zijn? Het hele ensemble
kijkt toe als de dans een climax
bereikt.