Leidse galerie
wil overname
kunstuitleen
KUNST CULTUUR
Zilveren Veer 2003
Kas De Wolf in het kwadraat: lekker toeschouwertje jennen
Rosenstrasse confronteert Duitsers met oorlogstrauma
J Guido Creuwels
Stabat Mater: Een perfe
en ontroerend duet
Palmer: strak
onberispelijk in het
'Werken verkopen voor doorstart'
Chinese Aïda
I
theater recensie
Dick van Teylingen
Kas De Wolf spelen Stand in. Met Ton
Kas. Willem de Wolf, Rutger Kroon en
Bas Jilesen. Gezien in het LAKtheater.
Leiden.
Ze hebben even iets belangrij-
kers te doen, Kas en De Wolf
zelf, maar het theater is allang
dood en het publiek komt toch
wel, dus een paar stand-ins
moeten ook een avondje kun
nen vullen. 'Op de intensive
care van een willekeurig
streekziekenhuis in Roemenië
heb je meer lol dan tegenwoor
dig in het theater.'
Ze hebben geadverteerd en
twee mannen gevonden om
hen te vervangen, wat jonger,
maar met een treffende over
eenkomst. Rutger Kroon speelt
Ton Kas, onderuitgezakt op
een stoel, met een cynische ka
le kop en nooit verlegen om
Amsterdams-bijdehant com
mentaar. Bas Jilesen heeft de
zenuwachtige motoriek, de
bril, de relativerende kantteke
ningen en het zoekende
spraakgebruik van Willem de
Wolf overgenomen. Het gevolg
is een komisch duo in het kwa
draat
Na wat afspraken via de
portofoon - de acteurs schnab
belen deze avond wat bij in de
beveiliging - laten ze het toneel
aan hun vervangers. Die weten
bij gebrek aan duidelijke in
structies niet wat ze moeten
doen en geven dus maar wat
bespiegelingen weg over hun
eigenaardige situatie en die
van het theater. Door de
portofoon informeert Willem
af en toe of het lekker gaat.
'Nog geen weglopers gehad? Ik
vraag de techniek wel of ze er
wat effectjes doorheengooien,
dan kan je weer effe vooruit'
Op de onmogelijkste momen
ten klinkt er dus gelach uit de
speakers. Als dan achter het
decor de kurken van de wijn af
beginnen te knallen - Kas en
De Wolf hebben ook een bij
baantje in de handel - is het
antitheater compleet. De
stand-ins gaan af om te redden
wat er te redden valt, het to
neel is leeg en Willem de Wolf
houdt via de portofoon het pu
bliek bezig met een BMW-re
clame.
Het gegeven is sterk, het ont
breekt de voorstelling niet aan
grappige momenten, maar om
daar een boeiende voorstelling
van twee uur mee te maken is
toch wel veel gevraagd. Maar
altijd volgen op de inzakkers
weer erg komische scènes. 'Je
kan altijd afsluiten met een
dierennummer, om de zaal het
idee te geven dat het nog best
aardig was.' Door het sarcasti
sche commentaar dat de echte
en de stand-in-Kas en de Wolf
in de voorstelling geven op het
theaterwereldje (maakproces,
collega's, trucs, gelaagdheid,
maniertjes, publiek, jaloezie,
metaforen, modieus getut) zijn
alle bezwaren die je tegen de
voorstelling kunt hebben in de
voorstelling al een keer voorbij
gekomen.
Stand in is theater dat zichzelf
in zijn staart bijt. Lekker toe
schouwertje jennen, maar dan
wel op een slimme manier.
Breng uw stem uit met dit formulier of via de website www.mvkk. i
Vermeld hieronder duidelijk leesbaar uw naam en adresgegevens:
Naam:
Adres:
Postcode en woonplaats:
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Het invullen van uw naam, adres, postcode en woonplaats is
verplicht. Onvolledig ingevulde formulieren zijn niet geldig.
U kunt uw stem uitbrengen door inzending van dit formulier of via
het digitale formulier op de Zilveren Veer-pagina's van de website
www.mvkk.nl. Op deze website vindt u ook actuele informatie over de
Zilveren Veer.
Voor vragen kunt u zich richten tot Tineke Collée-Bark van het
secretariaat van de Zilveren Veer, postbus 54, 2300 AB Leiden,
telefoon (071)535 63 62.
Plaats de genomineerden in de gewenste volgorde met de cijfe1
1 t/m 5. U kunt elk cijfer maar één keer gebruiken.
Eylard van Hall
Leidse Video en Smalfilm Liga -
I Roland Helmer
I I Stichting Tegen-Beeld
De uiterste inzenddatum is 15 oktober 2003.
Zend het ingevulde formulier in een gesloten envelop naar:
Zilveren Veer 2003
Antwoordnummer 10050
2300 VB Leiden
Een postzegel is niet nodig.
Monumenten
bedreigd
new york - Onder meer de Chi
nese Muur en de paleizen van
Nimrud en Nineveh zijn opge
nomen in een lijst met honderd
bedreigde monumenten. De
lijst werd deze week gepubli
ceerd door het Wereld Monu
menten Fonds (WMF). Op de
lijst staan locaties uit alle we
relddelen, zoals de hut in Ant
arctica die Sir Ernest Shackle-
ton tijdens zijn expeditie in
1908 gebruikte en de prehistori
sche rotstekeningen in het Au
stralische Dampier Rock. Het
WMF is een onafhankelijke or
ganisatie die zich inzet voor het
behoud van monumenten. Een
groep internationale experts
stelt de lijst om de twee jaar op
voor het WMF. De locaties wor
den bedreigd door natuurram
pen. slijtage door ouderdom en
menselijke invloed zoals ver
waarlozing, wanbeheer of over
dreven exploitatie.
The Strokes
in Amsterdam
Amsterdam - De Amerikaanse
band The Strokes geeft 12 de
cember een concert in de Am
sterdamse Heineken Music
Hall. De nieuwe cd 'Room on
Fire' van de garagerockformatie
komt volgende maand uit. De
kaartverkoop voor het optreden
is vandaag begonnen.
Willis zet prijs
op hoofd Saddam
den haag - De Amerikaanse ac
teur Bruce Willis schenkt één
miljoen dollar aan degene die
de verdreven Iraakse dictator
Saddam Hoessein weet te pak
ken. Willis deed die belofte
donderdag tijdens een concert
dat hij gaf met zijn bluesband
The Accelerator voor Ameri
kaanse troepen die gelegerd
zijn in noord-Irak. De acteur zal
ook nog optreden voor de mili
tairen in Tikrit, Saddams ge
boortestad, waarna hij zal over
vliegen naar troepen in buur
land Koeweit Willis, overtuigd
aanhanger van de Republikei
nen, was een van de weinige
coryfeeën die de Amerikaanse
regering voluit steunde tijdens
de recente oorlog tegen Irak.
zaterdag 27 september i
amsterdam/anp - Na een zegetocht
langs de filmfestivals van Venetië en
Toronto draait de Duits-Nederlandse
oorlogsfilm 'Rosenstrasse' vanaf vol
gende week in een recordaantal Ne
derlandse bioscopen. Het is voor de
eerste keer in de Nederlandse bio
scoopgeschiedenis dat een Duitstalige
productie in dertig zalen tegelijk
wordt uitgebracht
Twee weken geleden won de film op
het festival van Venetië drie prijzen
voor onder meer beste film en beste
actriceprijs voor Katja Riemann. De
film kwam tot stand met Nederland
se hulp. Loek Dikker schreef de mu
ziek en er zijn bijrollen te zien van
Fedja van Huet, Thekla Reuten, Ed
win de Vries en Jan Decleir.
'Rosenstrasse' vertelt het waarge
beurde verhaal van een grote groep
Duitse vrouwen die zich in februari
1943 verzetten tegen de dreigende
deportatie van hun joodse echtgeno
ten. Door hun huwelijk met de ari
sche vrouwen waren de mannen
lange tijd vrijgesteld van transport
naar de concentratiekampen. Toen
dat alsnog dreigde, demonstreerden
de vrouwen meer dan een week met
gevaar voor eigen leven voor het na
zihoofdkwartier waar hun mannen
zaten opgesloten.
Regisseuse Margarethe von Trotta
laat de geschiedenis van de Rosen
strasse, waar het hoofdkwartier
stond, in flashbacks zien. Een oude
vrouw vertelt anno 2003 het hele re
laas aan de dochter van een van de
overlevenden. De dochter is naar
Berlijn gekomen op zoek naar de
waarheid, omdat haar hoogbejaarde
moeder weigert haar het hele ver
haal te vertellen.
Von Trotta: „Ik wilde heel bewust
twee reacties van overlevenden te
genover elkaar zetten: zij die er na
zestig jaar nog steeds niet over kun
nen praten en zij die zich vrijwel da
Wie krijgt de Zilveren Veer 2003? Tot 15 oktober kun
nen inwoners van de regio hun stem uitbrengen op
de genomineerden die eerder bekend zijn gemaakt en
in het Leidsch Dagblad van 30 augustus nader zijn
voorgesteld. Naast het publiek heeft ook een zeven
koppige jury een vinger in de pap. Zij krijgt hetzelfde
aantal punten te verdelen als door het publiek wordt
uitgebracht.
De vijf genomineerden voor de Zilveren Veer 2003
zijn: de Stichting Tegen-Beeld (onder meer bekend
van de Leidse muurgedichten), Eylard van Hall (drij
vende kracht achter het Noordwijk Zomer Schilder
Festival), Roland Helmer (directeur van het LAKthea
ter in Leiden), Guido Creuwels (directeur van het
Parktheater in Alphen aan den Rijn) en de de Leidse
Video en Smalfilm Liga (LVSL).
Lezers van het Leidsch Dagblad kunnen mede bel
len wie met de eer en de Zilveren Veer gaat strijd
Met behulp van de bon kunt u de vijf genomineerd
met de cijfers 1 tot en met 5, in de gewenste volgol
plaatsen. U geeft een 1 aan degene voor wie u
meeste waardering heeft, een 2 aan degene die i
gens u op de tweede plaats komt, enz. De 5 gaat
naar de genomineerde die u het minst aanspre
Deze waardering wordt omgezet in punten.
De winnaar wordt dinsdag 11 november bekend
maakt op het Zilveren Veer Gala in de Leidse Scho
burg. Onder de inzenders van een volledig inge\
formulier worden gratis entreekaarten verloot. St
men kan via de bon, maar ook via de website wi
.mvkk.nl en via een folder die op verschillende ad
sen in de regio verkrijgbaar is.
Londen/AP - De Britse rockzan
ger Robert Palmer, die halver
wege de jaren '80 erg populair
was dankzij zijn onberispelijke
pakken, strak gekamde haar en
hits als 'Best of Both Worlds',
'Addicted to Love', 'Simply Irre
sistible' en 'Every Kinda Peop
le', is gisteren op 54-jarige leef
tijd in Parijs bezweken aan een
hartaanval. Palmer was in Parijs
voor een korte vakantie. Hij
woonde de laatste zestien jaar
van zijn leven in Zwitserland.
Palmer bracht zijn jeugd als
zoon van een Britse marineoffi
cier op Malta door. Eind jaren
'60, na terugkeer in Groot-Brit-
tannië, sloot zich aan bij de
Alan Bown Set. Later voegde hij
zich bij de soulband Dada, die
later tot Vinegar Joe werd om
gedoopt en waarvan ook zange
res Elkie Brooks deel uitmaakte.
Na drie lp's met Vinegar Joe be
gon Palmer een solocarrière,
die hem in 1974 met
Sally Through the
eerste hit opleverde,
op volgende jaren
teerde Palmer met
de stijlen, waaronder
en reggae. In de jaren
te hij dankbaar gi
opkomst van de
zijn clips waren de
vrouwen te zien en
tijd de elegantste
hem de titel 'best
in de popmuziek' c
In 1985, waarin hij
bum 'Riptide' zijn
commerciële succes
vormde Palmer
John Taylor en Nick
Duran Duran de
formatie Power
te samenwerking
hits 'Some Like It Hot'
munication' en 'Get It
Palmers laatste album,
kwam in mei van dit jaar
door Herman Joustra
leiden - Ook Art Gallery Caro is
bereid de Leidse kunstuitleen
over te nemen, wanneer de ge
meenteraad binnenkort daad
werkelijk besluit tot opheffing.
De galerie aan de Nieuwstraat
wil dat doen in samenwerking
met Business Art Service (BAS)
uit Raamsdonksveer, die kunst
verhuurt aan bedrijven. Daar
mee is Art Gallery Caro de derde
kandidaat voor overname. Ai
eerder hadden Kunst Vlieg
werk, een Leids atelier voor ver
standelijk gehandicapte kunste
naars, en de Haarlemse Stichting
Beeldende Kunst te kennen ge
geven de Leidse uitleen te willen
exploiteren.
„Ik heb met mijn galerie de lo
catie en de wil weer iets van de
kunstuitleen te maken", zegt
galerie-eigenaar Caro van Lier-
op.
„Business Art Service heeft de
expertise, de jarenlange erva
ring. Het is de grootste uitleen
service van Nederland waar het
kunstuitleen aan bedrijven be
treft. Het is ook een stabiel be
drijf dat al vanaf de oprichting
goed draait. Stabiliteit is na
tuurlijk een belangrijke voor
waarde voor het voortbestaan
van de kunstuitleen."
In cijfers: BAS, dat sinds 1986
bestaat, heeft 1600 klanten en
een collectie van 55.000 kunst
werken.
De samenwerking tussen Caro
van Lierop en BAS is een tijd te
rug toevallig tot stand geko
men. Van Lierop was op zoek
naar financiers voor zijn galerie
en BAS zocht naar mogelijkhe
den om in Nederland een zoge
noemde artotheek voor parti
culieren te beginnen.
Zo kwam ook de penibele situa
tie van de Leidse kunstuitleen
ter sprake. „Voor mij als Leide-
naar en kunstliefhebber is het
duidelijk: de kunstuitleen moet
gewoon blijven bestaan. In Lei
den en niet ergens anders. Als
de kunstuitleen verdwijnt ko
men Leidse kunstenaars min
der aan de bak. En het aanbod
van degenen die wel aan de bak
komen raakt versplinterd over
allerlei kleinere, particuliere
kunstuitlenen. Zo'n versplinte
ring zou een slechte zaak zijn,
omdat die kunstenaars dan
minder kans maken op de
markt. En het kunstminnende
publiek in Leiden zal dan eer
der zijn heil zoeken in een an
dere stad."
De doorstart van de kunstuit
leen betekent voor Van Lierop
ook dat een deel van de huidige
collectie gehandhaafd blijft.
„De kunstwerken zijn met sub
sidie, dus met gemeenschaps
geld, aangeschaft. Dan is het
ook goed om te proberen die te
behouden. Maar het zou ook
een optie kunnen zijn een deel
te verkopen, om geld vrij te ma
ken ten behoeve van de door
start"
Van Lierop: „Welke kunstwer
ken verkocht zouden kunnen
worden, is natuurlijk nog niet
duidelijk. De hele collectie
moet eerst goed worden beke
ken. Ik vind in elk geval wel dat
de collectie aangevuld kan wor
den met werk van Leidse kun
stenaars van niveau, die tot nu
toe die kans niet hebben gekre
gen."
Beijing - In het stadion van Beijing is afgelopen
week gerepeteerd voor een kolossale uitvoering
van Verdi's opera Aïda. Drieduizend zangers, zan
geressen en figuranten doen mee aan deze pro
ductie, waaronder de IJslandse tenor Kristjan Jo-
hannsson en de Hongaarse sopraan Georgina Ben-
za. De 3,2 miljoen euro kostende voorstelling gaat
vandaag in première. Foto: EPA/Adrian Bradshaw
muziek recensie
Udy van der Spek
Concert Sophia Ensemble: Michelle
Mallinger, sopraan, Harm Huson, altus en
Musica Poëtica Lübeck o.l.v. Jöm Boysen,
klavecimbel. Gehoord: 26/9, Dorpskerk,
Voorschoten.
De 26-jarige Battista Pergolesi
schreef zijn Stabat Mater in de
laatste twee maanden voor zijn
dood in een Franciscaans
klooster in Pozzuoli (Italië). En
net als het Requiem van Mozart
wordt dit werk gezien als een
religeuze nalatenschap van een
te jong gestorven componist. Of
Pergolesi het zo bedoeld heeft,
valt volgens de componist Pa
dre Martini te betwijfelen. Het
Stabat Mater heeft namelijk
hetzelfde muzikale vocabulair
als Pergolesi's kleine opera 'La
serva padrona' waarvan de
tekst verre van religieus is. Mar
tini kreeg overigens maar wei
nig bijval. Pergolesi heeft dat
'vocabulair' zó fijnzinnig ge
bruikt, dat o.a. Jean-Jacques
Rousseau het openingsnummer
het meest perfecte en ontroe
rende duet vond, ooit geschre
ven door enig componist.
Maar voor het zover is, krijgen
we instrumentale muziek te ho
ren van tijdgenoten, Unico Wil
lem graaf van Wassenaer en
Evaristo Felice dall'Abaco. Van
deze laatste worden twee Con-
certi da Chiesa gespeeld. Musi
ca Poëtica Lübeck bestaat uit
jonge getalenteerde musici on
der leiding van Jöm Boysen, die
tevens het klavecimbel be
speelt. Dat contrast tussen jong
en oud, bevlogen jeugd aange
raakt door de vroege barok, is
een lust voor oor én oog. Zo
strelen ze ook beide zintuigen
in Van Wassenaers Concerti Ar-
monici, nr 2 in Bes en n
Es. Helt de balans tusseij
en klavecimbel in het
concerto nog te veel naje(
orgel, in Van Wassenaei
certi worden beide ste pe|
duidelijker hoorbaar. He^u
gio affettuoso krijgt vollf ,or
dacht met dynamisch golP-
ffasen waar binnen de m, 'efl
even aan getrokken ter
Waarop het Allegro luch iS'
mag dansen, stevig 133
steund door een krachtig
nuum. Wat de eerste violi
uitstraling mist wordt
schoots door de dirigei
compenseerd. In het felle
tische Presto (concerto
gaat het 'de concertmees V
beter af. En in het laatst
(concerto da chiesa
hebben alle spelers elka
vonden in vitaal, veri
menspel, doordacht getin
En dan na de pauze de co
tenor Harm Huson en
praan Michelle Mallinger
lange spanningsbogen
kaar schroomvallig raki
'Cuius animam' zet de si
haar stem uit met str
opera-allure, wat de int<
van de woorden helaas sc
Ook de countertenor
schreeuwt zich lichtelijk
lo's. Beide stemmen overj.
meer in dramatische,
ingetogen gezongen
Het orkest begeleidt
enthousiasme en
eerlijkheid gebiedt ook
zeggen dat de
pressie die over
droefde Maria wordt
wat 'overdone' is. Het
gesmeerde samenspel
licht niet hartbrekend,
ker hartveroverend.
held en overgave komen
en instrumentaal
het laatste 'Quando
rietur' toch nog volledig t
recht.
Actrices Maria Schrader (rechts) en Katja Rienmann spelen de hoofdrollen in de film 'Rosenstrasse'. Foto: Vincenzo Pinto
gelijks alles tot in detail herinneren."
Daar tegenover staan de volgende
generaties, die volgens recent Israë
lisch onderzoek dolgraag de verha
len van hun ouders willen horen.
„Het feit dat hun ouders er niet over
kunnen praten, frustreert de kinde
ren enorm. Die tweede en derde ge
neratie zoekt ook een manier om dat
gruwelijke verleden te verwerken."
Von Trotta is zelf niet joods en heeft
ook geen familieleden die in de oor
log met joden waren getrouwd. Toch
is ze vertrouwd met het gevoel ont
heemd en onbegrepen te zijn in
Duitsland. „Mijn moeder is in Mos
kou geboren. Ik stam af van een aris
tocratisch geslacht dat onder be
scherming van de tsaar leefde. Toen
in 1917 het tsarenrijk viel, moesten
alle adellijken vluchten: zo kwam
mijn moeder in Berlijn terecht."
De noodzakelijke emigratie heeft
een flink stempel op de eerste helft
van haar leven gedmkt. Omdat haar
ouders niet waren getrouwd, en haar
moeder niet zomaar Duitse mocht
worden, kwam de filmmaakster in
1942 stateloos ter wereld. „Ik heb me
mijn hele jeugd een vreemde in mijn
eigen land gevoeld."
'Rosenstrasse' riep in Duitsland wis
selende reacties op. Een veelgehoord
verwijt is dat de film historisch niet
goed zou zijn onderbouwd. „Dat
vind ik te makkelijke kritiek", zegt
Von Trotta. „Ik heb geen documen
taire gemaakt. Het is en blijft een
vrije interpretatie van een paar fei
ten: niemand weet tot in detail wat
er die dagen is gebeurd. Maar die
vrouwen hebben daar gestaan, da
genlang: dat was voor mij het be
langrijkste."
Von Trotta denkt dat het collectieve
oorlogstrauma van de Duitsers een
grote rol heeft gespeeld in het be
oordelen van de film. „De film snijdt
toch een onderwerp aan dat veel,
vooral oudere Duitsers nog steeds
geen goede plaats in hun leven heb
ben kunnen geven. Hoe graag we die
vreselijke tijd ook achter ons zouden
willen laten, het hele nazisme en al
les wat daar uit voortkwam zal het
Duitse volk nog honderden jaren
blijven achtervolgen."
