KUNST CULTUUR
moja: muzikale reis door geschiedenis Zuid-Afrika
Nieuwe aanwinsten Stedelijk Museum De Lakenhal
'Wie weet wat een MC is? Niemand?'
eologische maquette terug in Leiden
R6
rres stopt
dit jaar
zaterdag 20 september 2003
n - Mirjam Timmer en
der Veen van Twar-
uit elkaar. Aan het eind
houdt het populaire
:e op. Het tweetal gaat
luidt in goede harmo-
en sluit zeker niet uit
'komst nog eens samen
Mirjam is van plan
iolocarrière te begin-
duo is nu bezig met
itertour die ze gewoon
Op 15 oktober geeft
het laatste concert in
n in Friesland. De thea-
ïeeft tot nog toe 23.000
tellenden getrokken,
ot
ie t be'
Jer fratsen
Het Beatles-album
wordt in november
v uitgebracht, in een
t j de' versie. Het nieuwe
°JLet it be... naked', is
van de effecten die
r Phil Spector er des-
i toevoegde. De meeste
rs van 'Let it be' werden
door de Beatles opge-
op een manier die de
oest laten horen zoals
legonnen: als een sim-
k-'n-rollband.
Hedendaagse wandtapijten en tekeningen van Maurits van der Valk
leiden - Stedelijk Museum De
Lakenhal heeft onlangs vier
monumentale wandtapijten
van Henri Jacobs verworven en
ruim honderd tekeningen en
grafiek van de Nederlandse
kunstenaar en kunstcriticus
Maurits van der Valk ten ge
schenke gekregen. De geweven
tapijten zijn vanaf heden te be
wonderen in de hal van het
museum. Een selectie van de
tekeningen is voor het eerst
voor het publiek te zien op een
tentoonstelling die vanaf 26
september wordt gehouden.
In de collectie van De Lakenhal
bevinden zich momenteel twee
tapijten uit de 16de eeuw. Het
'Groenwerktapijt met dieren'
van Willem Andriesz de Raet en
'Het ontzet van Leiden' van
Joost Jansz Lanckaert. Beide ta
pijten hangen aan de wand, zo
als in de 16de eeuw gebruikelijk
was.
De hedendaagse tapijten die
het museum nu aan haar col
Rivierlandschap (ca.1920) van Maurits van der Valk. Publiciteitsfoto
'Vier velden/Ouatre champs' van Henri Jacobs, in de hal van
De Lakenhal. Publiciteitsfoto
lectie heeft toegevoegd zijn van
de Belg Henri Jacobs (1957).
Zijn serie 'Vier velden/Quatre
champs' toont verschillende
momenten van de dag. De serie
opent met de 'Ochtend', een
perspectivisch beeld van een
veld in geel licht. 'Middag' is
een kleurig, frontaal circelpa-
troon. 'Avond' een grijs, mistig
vergezicht van een grond- of
wateroppervlakte en 'Nacht'
laat een horizontale, circelvor-
mige uitsparing zien in een
zwart veld. Naast elkaar gehan
gen verlopen de vier tapijten
van kleur naar niet-kleur en van
licht via grijs naar donker. Ja
cobs vindt dat het wandtapijt,
wil het kunnen bekoren, weer
volop ruimtelijk en landschap
pelijk moet worden.
Met de schenking van ruim
honderd werken van Maurits
van der Valk (1857-1935) bezit
Stedelijk Museum De Lakenhal
als enig museum in Nederland
een goed overzicht van het ge
tekende werk van deze wat ver
geten Nederlandse kunstenaar.
Van der Valk was een veelzijdig
man. De kunstzinnige omge
ving van de Tachtigers waarin
hij verkeerde prikkelde hem tot
uiteenlopende artistieke bezig
heden. Zo was hij actief als te
kenleraar en kunstcriticus.
Maar het liefst hield Maurits
van der Valk zich bezig met
schilderen en tekenen van
landschappen, stadsgezichten
en stillevens. Zo tekende hij vol
overgave zijn geboortestad Am
sterdam en stadsgezichten in
zijn woonplaatsen Leiden,
Amersfoort, Laren en Auvers-
sur-Oise, het Franse dorpje
waar ooit Vincent van Gogh
verbleef.
Tijdens zijn verblijf in Leiden,
tussen 1909 en 1919, ontwikkel
de Van der Valk een bijzondere
belangstelling voor etnografi
sche voorwerpen en vooral Ja
panse fantasiedieren die hij ge
zien moet hebben in het Rijks
museum voor Volkenkunde aan
de Steenstraat. Dit museum ex
poseert eveneens een deel van
zijn tekeningen samen met vijf
fantasiedieren uit de Japancol
lectie.
Hedendaagse wandtapijten
van Henri Jacobs, te zien tot
24 oktober. Tekeningen van
Maurits van der Valk, van 26
september t/m 11 januari
2004. Stedelijk Museum De
Lakenhal, Oude Singel 28-32,
di. t/m vr. 10.00-17.00 uur, za.
zo. en feestdagen 12.00-17.00
uur, 3 oktober 10.00-12.00
uur. Tekeningen van Maurits
van der Valk en fantasiedieren
uit de Japancollectie, te zien
van 9 oktober t/m 11 januari
2004. Rijksmuseum voor Vol
kenkunde, Steenstraat 1, di.
t/m zo. 10.00-17.00 uur.
3 Oktober-lezing
in De Lakenhal
In Stedelijk Museum De La
kenhal wordt op zondagmid
dag 28 september voor de
zevende keer de openbare 3
Oktober-lezing gehouden.
De lezingen werpen telkens
een ander licht op het Beleg
en Ontzet van Leiden. Dit
jaar houdt Dr. Louis Sicking,
verbonden aan de Vakgroep
Geschiedenis van de Univer
siteit Leiden, de lezing, On
der de titel 'Geuzen en Glip
pers' gaat hij in op wie goed
en fout was tijdens het Beleg
van Leiden. Net als vorige
voordrachten wordt ook de
ze aflevering in boekvorm
uitgegeven.
De lezing begint om 15.00
uur en is gratis toegankelijk
op vertoon van een toe
gangsbewijs tot het muse
um. Op vrijdag 3 oktober is
De Lakenhal in verband met
de ■wering-van Leidens Ont
zet geopend van 10.00 tot
12.00 uur en gratis toeganke
lijk.
ju eens moeten weten waar deze kinderen vandaan komen'
is Groenenboom
c - Sinds Zuid-Afrika de
d heeft afgezworen en
^ulturele isolement is ge-
ijn Nederlandse thea-
kers meermalen ont-
shows die de zwarte
n dans uit het land la-
Van de opzwepende
isen van de zoeloes tot
kaplaarscapriolen van
merkers en de prachtige
zang van groepen als
Black Mambazo.
g nooit is het culturele
wervelend en ener-
^theaterzalen in gespat
e show 'Umoja', dat de
weken door Neder-
kt. De voorstelling is de
Todd Twala en
Nyandeni, twee danse-
ie geboren werden in
In 1950, een paar jaar
geboorte, waren in
ika de wetten ingesteld
varten verbanden naar
den'. Een fraaie naam
soort deportatiekamp
bewoners nauwelijks
1 van bestaan hadden,
die kansloze positie
de twee erin een show
uwen die bijna ander-
draaide in Londens
lekka West End en nu
roud over de wereld
moja' - 'goede geest,
igheid' - was aanvan-
edoeld voor binnen-
bruik. „Wij vonden dat
re generatie onze eigen
moest leren kennen",
wala. „Nadat de cultu-
cot werd opgeheven is
overspoeld met bui-
e muziek. De jongeren
rennen alleen dat nog
en dreigen hun wortels te ver
geten. Op deze manier kunnen
we laten zien en horen waar het
allemaal vandaan komt."
En zo voert 'Umoja' het publiek
stap voor stap door de geschie
denis van de Zuid-Afrikaanse
muziek en dans. Van de oer
vorm van de zoeloedans. aan
gedreven door opzwepende
drums, tot aan de Johannes-
burgvariant van de hiphop. De
erotisch getinte reidansen van
de dorpsmeisjes, met hun aard
se seksualiteit, komen terug in
de zeer lijfelijke Zuid-Afrikaans
versie van het rock-'n-rolldan-
sen. En de passen van de mijn
werkers zijn verre echo's van de
krijgsdansen van de zoeloes.
Ook aan de kostuums is grote
zorg besteed. De scènes wor
den aaneengeregen door een
verteller. Het doet je beseffen
hoe schokkend de veranderin
gen zijn geweest die zich heb
ben voltrokken in één mensen
leven. Het leven in de kraal,
waar de vrouwen liederen zon
gen 'zo oud als de tijd', de trek
naar de stad, de onderdrukking
onder de Apartheid, de 'bevrij
ding' van het misdadige sys
teem.
De show is ook een beetje het
levensverhaal van Todd Twala.
Op haar zestiende werd ze
moeder. „Je weet hoe dat gaat.
Die jongens maken ons zwan
ger en dan zijn ze weg." Ze wist
niet hoe het verder moest. Haar
vader had al een gezin met tien
kinderen te onderhouden. „Als
ik niet zo positief ingesteld was
als ik ben, leefde ik nu niet
meer. Maar mijn vader zei altijd
dat God je nooit iets te dragen
geeft dat je krachten te boven
gaat. En ook dat Hij de enige
uitweg is uit moeilijke situaties.
Dus ik heb veel gebeden."
Via een paar schoolvrienden
kreeg ze de tip om te gaan zin
Nog nooit is het culturele erfgoed van Zuid-Afrika zo wervelend en energiek de theaterzalen in gespat als bij de show 'Umoja'. Publiciteitsfoto
gen en dansen. „'Gebruik je
schoonheid', zeiden ze. En ik
had geluk. De eerste show
waaraan ik meedeed als betaal
de danseres ging meteen naar
Europa. Ik zie het als Gods
werk, voor mij was het een
wonder. Ik was negentien en ik
had geld, ik had succes en ik
was beroemd. Vanaf die tijd
kon ik mijn vader gaan helpen
en de rest van mijn familie. Ik
heb voor neven en nichten de
opleiding betaald, sommigen
zijn nu onderwijzer, anderen
hebben doorgestudeerd. Dat
ben ik blijven doen tot mijn va
der in 1996 overleed. Dan zei ik:
ik heb 50.000 dollar verdiend.
En dan zei hij: 'Oké, hun kind
heeft schoolgeld nodig, hun
kinderen moeten eten hebben.'
Op die manier verdeelden we
het geld."
Een deel van haar verdiensten
stopte ze ook in het ontwikke
len van haar eigen show. Door
deze productie kan ik ook iets
voor mijn mensen doen", zegt
Twala. „Want je zou eens moe
ten weten waar deze kinderen
vandaan komen. Sommigen
zijn seksueel misbruikt, zijn
mishandeld of hebben drugs
gebruikt. Er is een jongen die
vier jaar op straat heeft geleefd.
Vier jaar, kun je je dat voorstel
len? Hij kwam auditie doen en
ik vond dat hij een kans ver
diende. Ik zei tegen hem: ik zal
je bellen wanneer de repetities
beginnen, waar kan ik je berei
ken? Hij zei: 'Ik heb geen tele
foon.' 'Je buren dan?' En toen
bekende hij dat hij op straat
leefde. Ik moest ervan huilen en
heb tegen hem gezegd: "Vanaf
nu slaap je nooit meer op
straat. Umoja wordt je nieuwe
familie, en ik ben je moeder en
ik ga voor je zorgen'. En je moet
hem nu eens zien: zijn ouders
kennen hem niet meer terug.
Elke cent die hij verdient gaat
naar zijn familie. Umoja veran
dert levens. Misschien dat God
de show daarom ook zegent
met succes."
'Umoja' o.a. te zien op 22, 23
en 24 sept, in de Goudse
Schouwburg; 30 sept, en 1 okt.
in het Stadstheater, Zoeter-
meer; 7 okt. in het Congres
Centrum, Den Haag; 14 t/m 18
okt. in Carré, Amsterdam; 14
t/m 16 nov. in het Oude Luxor,
Rotterdam.
uralis laat bezoekers onder de Nederlandse bodem kijken
Theo de With
- Nederland is niet
Het gebergte bevindt
echter onder de grond,
grote geologische ma-
e in het Leidse museum
ralis maakt dat duide-
Dnder de Nederlandse
n zitten reliëfverschil-
an wel vier kilometer,
ïaquette, gistermiddag
staatssecretaris Van
(milieu) onthuld, is na
twerftocht van twintig
;rug in Leiden,
eurrijke maquette werd
12 gemaakt in opdracht
iet Rijksmuseum voor
gie en Mineralogie,
is gevestigd aan de
landse Kerkgracht in
n. Het was het pronk-
de tentoonstelling
e(gie uit eigen bodem'.
ïaquette was toen al be-
Daar. „En dat was voor
jd best bijzonder", zegt
j dvoerder Hans Daut-
:rg van Naturalis.
loop van de expositie is
aquette gaan zwerven,
g.i ond onder meer op een
gische beurs in de Rai
de Wereldtentoonstel-
n Lissabon. Er is nog
oto waarop prins Claus
geïnteresseerd over de'
lette heen buigt. Daar
na belandde het schaalmo
del bij de Rijksgeologische
'Dienst, eerst in Haarlem en
later in Delft. Omdat het
ding uiteindelijk stond te
verstoffen, rees het plan de
maquette weer terug naar
Leiden te halen. „De ma
quette hoort voor het pu
bliek toegankelijk te zijn",
vindt Dautzenberg. „En dan
is Naturalis natuurlijk de uit
gelezen plek daarvoor."
Het beweegbare object kreeg
een opknapbeurt en werd
geactualiseerd. Het heeft nu
een prominente plek in het
Natuur Informatie Centrum
van het museum aan de Dar-
winweg. Frank Wesselingh,
conservator paleontologie
van Naturalis, legt met veel
enthousiasme de werking er
van uit. Met een druk op een
knop weet hij allerlei lampjes
op de maquette le laten
branden. „Dat vind ik zelf
nou het allerleukst", zegt hij.
„Die rode en groene knip
perlichtjes zijn net kerst
lampjes." De rode tonen
waar in Nederland en de
Noordzee de oliepijpleidin
gen lopen. De groene beel
den het transport van aard
gas uit.
Met een andere knop kan de
museumbezoeker delen van
Nederland omhoog laten ko-
De geologische maquette in museum Naturalis maakt duidelijk
dat het gebergte in Nederland zich onder de grond bevindt.
Publiciteitsfoto
men. „In feite ga je daarmee
meer dan 200 miljoen jaar
terug in de tijd", doceert
Wesselingh. „Je ziet dat Ne
derland ondergronds altijd
in beweging is. Daardoor
wordt bijvoorbeeld ook olie
gevormd en ontstaan er
breuklijnen."
Hij wijst er één aan in de
provincie Limburg. „Deze is
de veroorzaker van de aard
beving bij Roermond in de
jaren negentig."
De conservator attendeert
ook op een spitse berg in de
ondergrond. „Dit is een
zoutkoepel. Deze heeft een
lengte van vier kilometer.
Dat is dus echt gigantisch.
Hoezo Nederland plat? Ik
hoop dat de maquette be
zoekers van Naturalis uitno
digt om te ontdekken dat
ons land onder de grond een
enorme rijkdom heeft. Dat is
toch de kracht van dit muse
um. Spelenderwijs veel aan
de weet komen over de na
tuur."
Kunstshot stuurt jongeren op jacht naar kunst en cultuur
door Joris Rietbroek
leiden - Hoe laatje 1400 jongeren kennis
maken met de diverse culturele instellingen
die Leiden rijk is? Druk ze een flitsend boekje
in handen waar informatie over alle musea,
theaters en concertzalen in staat en laat ze
drie plekken bezoeken om een beeld te krij
gen. Dit is de formule van het festival Kunst
shot in een notendop.
De leerlingen uit het Leidse voortgezet on
derwijs die het vak Culturele en Kunstzin
nige Vorming (CKV-1) volgen gingen giste
ren op jacht naar kunst en cultuur in Lei
den. Maar liefst zestien instellingen hielden
open huis, met optredens en speciale acti
viteiten. Van cabaret Schudden in de Leid
se Schouwburg tot een workshop djembé
spelen in het Muziekhuis of objecten res
taureren in het Rijksmuseum van Oudhe
den.
Restaurateur Renske Dooijes geeft in het
museum uitleg over hoe zij met te restaure
ren vazen omgaat. Het is een kwestie van
voorzichtig uit elkaar halen, lijmresten ver
wijderen, de scherven schoonmaken, even
tueel herstellen en weer in aan elkaar lij
men. „Vooral de zogenaamde ethiek van
het restaureren is belangrijk", legt Dooijes
uit. „Als we bijvoorbeeld niet zeker weten
hoe een stukje vaas er oorspronkelijk uit
heeft gezien, dan vullen we zo'n plekje niet
aan of geven we het een passend kleurtje."
De leerlingen mogen zelf aan de slag met
het restaureren van een beschilderd tegel
tje, waarbij ze de ethiek wel in het oog
moeten houden. Welke figuren neem je
over, wat laat je weg en hoe ver ga je daar
De oio BBoys laten jongeren uit het voortgezet onderwijs kennis maken met de kunst van de
breakdance. Foto: Hielco Kuipers
in? Milou (16) besluit de afbeelding in ere
te houden, op één groen figuurtje na. „Dat
plekje vind ik niet zo mooi, maar verder
hou ik het grotendeels intact."
Van een andere orde is de geschiedenisles
die bezoekers van het LVC voor hun kiezen
krijgen. 'Onderwijzer' Tyrone van der Meer
van breakdance-groep 010 BBoys geeft uit
leg over de historie van hiphop, scratchen
en electric boogie. „Wie weet wat een MC
is? Niemand?" vraagt Tyrone. „Jullie ken
nen MC Brainpower toch wel?" Niemand
heeft zin of durft antwoord te geven. Daar
om legt hij zelf maar uit dat deze Master of
Ceremonies degene is die rapt over de mu
ziek. De jongeren vinden de spectaculaire
breakdance-demonstraties interessanter.
„Dit verhaal duurt echt te lang hoor", vin
den Sandra, Lot en Lot van het Visser 't
Hooft college. „Maar de muziek en de dan
sers zijn erg leuk." Michael (16) van het
Vlietland college, zelf maker van bubbling-
muziek onder de naam DJ Mighty Mike is
voor het eerst in het LVC. De lessen van Ty
rone bevallen hem uitstekend, ,,'t Is hier
wel vet", is zijn commentaar. „Ik moet bin
nenkort maar eens 's avonds langs gaan."
Voor Michael staan nog bezoeken aan het
LAKtheater en het Centrum Beeldende
Kunst op het programma. „Dat lijkt me
eerlijk gezegd nogal saai", zegt hij. „Het is
leuk dat dit initiatief er is, omdat je met van
alles kennis kunt maken. Maar alleen de
muziek interesseert me eigenlijk echt."
