Nederland uitgewoond
Interview
Pia Beck: „Er is
nooit meer een
tweede pianiste
in Nederland" De tol van achterstallig onderhoud
Interview
Achtergrond
ZATERDAG
IB SEPTEMBER
2003
Een ramp maakt zichtbaar wat zich
onder de oppervlakte sluipenderwijs
voltrekt. Sinds de dijkdoorbraken en
-verzakkingen bij Wïlnis en Rotter
dam maken de waterschappen plots
werk van het controleren van de
14.000 kilometer regionale dijken.
Overal zijn inspecteurs en dijkdes-
kundigen op pad gestuurd om de
toestand van de waterweringen te
onderzoeken. Ze hebben te lijden
onder achterstallig onderhoud, maar
hoe erg het precies is, is nog niet
duidelijk. Wel staat volgens de Unie
van Waterschappen al vast dat hon
derden miljoenen euro's nodig zijn
om de achterstand in te lopen.
Bij het bedrijf ProRail, verantwoor
delijk voor het onderhoud van de
railinfrastructuur, zijn vorig jaar drie
scenario's gemaakt. Scenario 2 heet
te 'Huis op orde; scenario 3 'Niet
verder afglijden'. „Voor het magerste
scenario hadden we vorig jaar acht-
tot negenhonderd miljoen euro no
dig", zegt een woordvoerder. „Dat
hebben we lang niet allemaal gekre
gen. Het niet-afglijden is dus niet ge
lukt." Treinreizigers voelen aan den
lijve wat dat betekent.
Einde
Marco Hoogendijk en Harold Smit
van rioolreinigingsbedrijf Gebr. Van
Vliet in Gouda draaien naast een
open rioolput in Haastrecht een
shaggie. In het gat aan hun voeten
komen de rafelige uiteinden van
twee grote rioolbuizen en een huis
aansluiting bij elkaar. Na de hoge
drukspuit gaat een camera op wiel
tjes de buizen in. Met een slurpend
geluid wordt de drab door een dikke
slang omhoog gezogen om de buis
droog te maken voor de camera.
De huisaansluiting loopt vanaf het
punt waar hij de put inkomt schuin
naar beneden terug naar het huis.
Toen dat gebouwd werd was dat an
dersom, toen dreven de drollen van
zelf naar beneden de put in. De da
lende veenbodem heeft die situatie
omgedraaid. Als het hoogteverschil
te groot wordt, komt er een knik in
de buis en blijft het afvalwater erin
hangen.
Riolen van naoorlogse wijken en van
veengebieden zijn gemiddeld geno
men aan het einde van hun levens
duur. Grootschalige vervanging of
renovatie is nodig, maar de meeste
gemeenten maken daartoe nog geen
aanstalten, zo blijkt uit gegevens van
de stichting Rioned.
In Gouda en omgeving is het niet
anders. Het onderhoud van de rio
len is 'achterstallig', zegt baas Wil
van Vliet. „Het is allemaal een kwes
tie van geld, hé", zegt.hij. Hij buigt
vertrouwelijk voorover. „En tegen
woordig is het dan vaak wél reini
gen, maar niet inspecteren."
Is die houding erg? „Ja", zegt de
stichting Natuur en Milieu. Ongezui
verd afvalwater lekt uit riolen en ver
vuilt de grond. Verstopte riolen zor
gen voor extra overstort van onge
zuiverd afvalwater in het oppervlak
tewater. De stichting trok jaren gele
den al aan de bel met een rapport
over de milieuschade. „Ja", zegt ook
de directeur van de stichting Rioned.
,,Als je het heel bont maakt stort de
boel in. Dan kan het vuile water uit
de huizen niet meer weg."
De camera kruipt door de rioolbuis.
Met de draaiende camerakop wordt
vanuit de wagen op de voegen inge
zoomd. Waar twee buizen op elkaar
aansluiten zijn bruine plekken te
zien. Het duidt op binnensijpelend
grondwater, maar er zijn geen grote
gaten. Een kronkelende onderbre
king van het beton leidt naar de plek
waar een huisaansluiting het riool in
komt. „Scheur, niet openstaand", is
de geruststellende tekst in het rap
port voor de gemeente. De camera
wordt weer uit de put getakeld. Nog
een paar kilometer te gaan.
Rekensom
„We zijn geen ontwikkelingsland",
zegt Hugo Gastkemper, directeur
van de stichting Rioned. „Maar het
gaat er om dat we de welvaart die we
nu hebben, willen houden. En dat
vergt investeringen die ik nu niet zie.
De achterstanden lopen op." Een
paar jaar uitstel is geen ramp. „Maar
als dat jaar na jaar na jaar zo is, zak
ken we er letterlijk doorheen. En
plotseling vervangen is een stuk
duurder dan onderhouden."
Diezelfde rekensom geldt voor de
autowegen en de scheepvaart: uitstel
van onderhoud leidt tot ongelukken
en tot hogere rekeningen. Toch is
Rijkswaterstaat begin dit jaar uit
geldgebrek abrupt met veel onder
houd gestopt. Contracten zijn open
gebroken of afgekocht en nieuwe
onderhoudsklussen worden niet
aanbesteed, melden belangenorga
nisaties en aannemers.
Er wordt niet gebaggerd en als iets
vervangen moet worden is de eerste
reactie 'geen geld'. Het is allemaal
houtje-touwtje. Straks krijg je gewel
dig hoge kosten om de boel weer
aan de gang te krijgen. De rekening
wordt alleen maar hoger."
Die rekening wordt ook indirect ge
presenteerd, constateert De Vries.
De vaarten worden door de laag
bagger die blijft liggen minder diep.
Het gaat volgens De Vries om een
diepteverschil van tien tot twintig
centimeter. Schepen kunnen daar
door minder zwaar beladen worden.
De ernst van de achterstanden lijkt
inmiddels ook tot het Binnenhof
doorgedrongen. Verkeersminister
Karla Peijs beloofde deze week dat
ze op Prinsjesdag met extra geld
komt voor onderhoud van wegen en
vaarwegen. De Vries is blij met die
toezegging, maar „verwacht op korte
termijn nog geen verbetering."
Ongelukken
Plotseling vloog hij door de lucht.
Piet van Tol weet nog hoe hij twee
jaar geleden nietsvermoedend naar
zijn werk in Leidschendam fietste
toen hij gelanceerd werd. „Ik verloor
de macht over het stuur en landde
tegen een boom." In het ziekenhuis
werden een ingeklapte long en een
gekneusde nier geconstateerd. Hij
had niet gezien hoe een boomwortel
het asfalt omhoog had geduwd en zo
een schansje had gemaakt.
Van Tol ziet om zich heen voortdu
rend kans op nieuwe ongelukken:
„Het is bar en boos met de kwaliteit
van het wegdek. Zeker nu. Door de
droogte liggen tegels los en scheef.
Dan licht je met je voorwiel een tegel
op en kom je er met je achterwiel te
genaan."
„Slechte fietspaden leiden tot meer
ongelukken", zegt Piet van der Lin
den van de Fietsersbond. „Niet al
leen door opstaande tegels, maar
ook doordat een fietser minder aan
dacht kan hebben voor bijvoorbeeld
de verkeerssituatie op een kruispunt
als hij tegelijk de slechte delen in het
wegdek moet ontwijken." De bond
controleert met een 'meetfiets' de
'fietsvriendelijkheid' van gemeenten.
Inmiddels zijn er 115 langs de meet
lat gelegd. Het wegdek van Leid
schendam scoort slecht. De ge
meente staat onderaan bij de laagste
25.
Deze week was Bussum aan de
beurt. Michel Post van de Fietsers
bond zwoegde op de meetfiets over
het wegdek van de Gooise gemeente.
Op zijn stuur en bagagedrager grote
gele koffers. In de voorste een came
ra waarmee op beeld werd vastge
legd waar hij reed. Onder de stang
een apparaat om trillingen te meten.
Een kronkelige grafiek in het beeld
scherm van de laptop in de achterste
koffer liet zien hoe het wegdek erbij
ligt: hobbelig en bobbelig.
De fietsende onderzoeker deed geen
moeite om hoogliggende putdeksels
en diepe kuilen te ontwijken. Veel
trillingen leiden tot een negatief rap
portcijfer, legt Post uit. „Het is ver
moeiender, zowel voor het lichaam
als mentaal. En het fietst zwaarder."
In het centrum van de gemeente
Bussum ligt om de zoveel meter een
ander soort wegdek. Wie zoals Mi
chel Post zijn blik op de grond ge
richt houdt, ziet een lappendeken
van materialen en kleuren met inge
zette stukken onder zich voorbij
schieten. Langs de randen doet het
asfalt denken aan gebarsten kera
miek. Tussen de klinkers op de
smallere weggetjes piept het onkruid
omhoog.
Michels collega Piet van der Linden:
„Het is duidelijk dat het onderhoud
van fietspaden bij veel gemeenten al
jaren op de laatste plaats staat. Een
onderhoudsplan is er vaak niet. Ge
meenten reageren op meldingen als
er iets echt mis is." Dat geldt overi
gens niet alleen het wegdek. „Ook
verkeerslichten zijn vaak slacht on
derhouden", verzucht Van der Lin
den. „Daar is dan geen tijd voor.
Binnen de gemeentelijke diensten
zijn het restjes."
„We gaan in Nederland van voorko
men naar genezen", concludeert
prof. Roos van de Erasmus Universi
teit. De infrastructuur wordt opge
lapt, niet bijgehouden. Langzaam,
maar steeds sneller wordt dat zicht
baar. De levensduur van wegen en
huizen neemt af, waardoor ze eerder
aftakelen. Roos: „Vroeger legde je
een asfaltweg voor vijftig jaar, nu
voor tien. Door het intensieve ge
bruik moet het asfalt veel eerder
worden vervangen. Huizen bouwen
we niet meer voor driehonderd jaar,
nee, na vijftig jaar zijn ze op."
Zijn boodschap heeft het tij niet
mee. Het milieu krijgt steeds minder
aandacht en de overheid is fors aan
het bezuinigen. „Die bezuinigings
woede slaat snel toe in onderhouds
budgetten. Ik zie het om me heen.
Nederland wordt een uitgeleefd
land. We eten het op."
Elders in deze bijlage het dijken-
probleem rond Wilnis: Wrok en
wantrouwen in de polder
Een grote ergérnis voor de scheepvaart: de Beatrix-sluizen in Vreeswijk. „Daar vallen", briest Kees
de Vries, directeur van schippersvereniging de Koninklijke Schuttevaer, „de betonstukken van de
torens. Gevaarlijk is dat! Wij varen er met onze schepen onderdoor." Foto: GPD/Hans Roggen
Lekkende riolen,
dichtslibbende
vaarwegen, hobbelige
fietspaden en
doorzakkende dijken.
Nederland laat zijn
onderhoud versloffen.
„Het is allemaal
houtje-touwtje."
door Marloes de Koning
Buikschepen in de file op de
Maas. Bij de sluizen van
Sambeek en Belfeld ervaren
boze scheepslui wat treinreizigers al
jaren gelaten ondergaan: vertragin
gen door gebrekkig onderhoud. De
sluizen werken op halve kracht.
Sinds begin juni blijft een deel van
de deuren dicht. Op de bodem van
de rivier ligt te veel bagger om ze
nog open te duwen.
Het blijft niet bij vertragingen: „Bij
de Beatrixsluizen in Vreeswijk vallen
de betonstukken van de torens. Ge
vaarlijk is dat! Wij varen er met onze
schepen onderdoor", briest Kees de
Vries, directeur van schippersvereni
ging de Koninklijke Schuttevaer. De
vereniging heeft bij Rijkswaterstaat
aan de bel getrokken om een vang
net over het water te krijgen, maar
dat hangt er nog steeds niet.
De schippers en treinreizigers, maar
zij niet alleen, zijn slachtoffers van
een sluipende ontwikkeling: Neder
land laat zijn onderhoud versloffen.
Van fietspaden tot vaarwegen, van
huurwoningen tot stoplichten en
riolen, het takelt af.
Geschrokken
De korte termijn zegeviert in de poli
tiek. „Voor onderhoud kunnen geen
lintjes worden doorgeknipt", som-
bert de Fietsersbond. „Het riool laat
zich wegdrukken", ziet de directeur
van stichting Rioned, kenniscentrum
en overlegclub over rioleringen.
„Onderhoud is niet sexy, je scoort er
niet mee", verklaart H. Roos, hoog
leraar logistiek management aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam.
„Gemeenten en het Rijk kiezen lie
ver voor de aanleg van een nieuwe
Vinex-wijk, dan voor een investering
in bijvoorbeeld rioolonderhoud."
Roos heeft met een groep studenten
bekeken hoe goed Nederland onder
houden is en is zich een ongeluk ge
schrokken van de uitkomsten. „His
torische binnensteden worden uit
geleefd door horecaondernemingen
die de panden niet onderhouden, de
autowegen en het spoor takelen af
en ook bij water, elektriciteit en de
riolen zijn de achterstanden bedui
dend aan het worden", somt hij op.
„We zouden een nationaal debat
moeten hebben over de vraag of Ne
derland zichzelf zo mag opeten."
Als dieperliggende oorzaak van een
groot deel van het achterstallig on
derhoud ziet Roos het verdwijnen
van de landbouw uit Nederland.
„We delen het land op in kleinere
percelen. Daar ligt veel meer op en
onder dan vroeger. Een boer had be
lang bij het onderhoud, want hij
moest zijn oogst van zijn land heb
ben, maar nu voelt niemand die ver
antwoordelijkheid meer."
Kon het onderhoud maar eens een
vuist maken richting Binnenhof, ver
zucht Roos. „Maar dat kan alleen bij
incidenten, zoals gasontploffingen,
branden in cafés en dijkdoorbra
ken."
Debuut van
Madonna als
schrijfster van
kinderboeken
Schwarzenegger
opgejaagd
door ambitie
Gemeenten en het Rijk kiezen liever voor de aanleg van bijvoorbeeld een nieuwe Vinex-wijk dan voor een investering in rioolonderhoud. „Onderhoud is niet sexy, je scoort er niet mee", zegt H. Roos,
hoogleraar logistiek management. Archieffoto: United Photo's de Boer/Michel Schnater
