KUNST CULTUUR
i
Sympathie voor Gijsbreghts vijanden
I
'Ik ben een elitaire snob'
Illegale poëziebijeenkomsten in de Leidse regio
Hermitage aan Amstel
gaat in februari open
Alledaags
kiekjes vt
Amsterda
Weer tournee van Simon Garfimkel
Nieuwe direcT
Boijmans laaf
op zich wacht
Diva met een omstreden verledeï
woensdag lo september
door Theo de With
leiden - Sinds enige tijd wor
den er in Leiden en omgeving
illegale poëziebijeenkomsten
gehouden. Ze zijn illegaal, om
dat er geen vergunning is aan
gevraagd voor deze 'voorstellin
gen op locatie'. De bezoekers
krijgen via e-mail te horen waar
ze zich wanneer moeten mel
den.
De eerstvolgende poëzieavond
is morgenavond. Per e-mail
hebben belangstellenden te ho
ren gekregen dat ze zich om
20.00 uur met de fiets moeten
melden bij de Zijlpoort in Lei
den. „Mensen die geen fiets bij
zich hebben moeten met ande
re fietsioze types een taxi rege
len. Iemand die Jet heet kan de
taxi-chauffeurs instructies ge
ven", zo valt in het mysterieuze
mailtje te lezen.
Achter de poëziebijeenkomsten
gaat een groep mensen schuil
die zich eerder heeft bezig ge
houden met theatervoorstellin
gen op locatie. „Daar willen we
graag een vervolg aan geven",
vertelt de regisseur. „Dat blijkt
echter ontzettend moeilijk te
zijn. Er is een wirwar aan regels
waaraan je tegenwoordig moet
voldoen. Overal is een vergun
ning voor nodig. We willen niet
zo lang wachten. Daarom zijn
we begonnen met deze dich-
tersavonden. Ze zijn illegaal,
omdat er geen enkele vergun
ning is aangevraagd."
Voor morgenavond worden er
vier dichters en een muzikant
beloofd. „We werken met zowel
debuterende als gevestigde
dichters", aldus de regisseur.
„Het wordt niet echt een voor
stelling. Ze gaan gewoon voor
dragen en concentreren zich op
de tekst. Maar het is misschien
wel een idee om in de toekomst
een acteur te vragen iets te de
clameren. Tot nu toe is het ta
melijk anarchistisch."
Toch komen de instructies die
via illegalepoezie@hotmail.com
zijn verzonden tamelijk georga
niseerd over. „De locatie is
droog, maar niet geschikt voor
naaldhakken. Er is drank tegen
een vriendelijke prijs te koop.
Sommigen van u hebben al eer
der instructies gehad. Dit zijn
de laatste en geldende instruc
ties. U moet andere poëzielief
hebbers die u zelf hebt bena
derd inlichten over deze wijzi
gingen."
Eerder hadden de geïnteres
seerden te horen gekregen dat
ze zich bij NS-station Leiden
Lammenschans moesten mel
den. Gezien de wisselvallige
weersomstandigheden is op het
laatste moment voor een ande-
Jan Decleir. Foto: ANP
Gouden Kalf
voor Jan Decleir
utrecht - Jan Decleir ontvangt
op de openingsavond van het
Nederlands Film Festival in
Utrecht op 24 september Het
Gouden Kalf voor de Cultuur
prijs. De acteur krijgt de onder
scheiding voor zijn belangrijke
bijdrage aan.de Nederlandse
filmcultuur. Jan Decleir is tij
dens deze editie van het Neder
lands Film Festival ook 'Gast
van het Jaar'. Decleir speelde
hoofdrollen in de laatste twee
Nederlandse films die een Os
car kregen: 'Karakter' (1997) en
'Antonia' (1995). De prijswin
naar heeft meer dan veertig
korte Nederlandse en Vlaamse
films op zijn naam staan waar
onder 'Kruimeltje', 'Mariken'
en 'Het Sacrament'. Hij is bin
nenkort te zien in 'De Passie
vrucht' en 'Rosenstrasse'.
Op de koffie
bij De Leeuw
Leeuwarden - Op zondagoch-
tend 14 september begint in
theater De Harmonie in Leeu
warden de theatertournee 'Op
de koffie bij Paul de Leeuw'. De
voorstelling is samengesteld ter
gelegenheid van de 250ste ver
jaardag van Douwe Egberts en
doet om de twee weken een an
der theater aan. Cor Bakker ver
zorgt de muzikale begeleiding
en klassiek pianiste Maria Bea-
triz Ramos treedt op als specia
le gast. Tijdens de voorstellin
gen komen bekende en minder
bekende mensen uit de regio
bij De Leeuw op de koffie.
amsterdam/anp - Het eerste
gebouw van de Hermitage Am
sterdam, een dependance van
het museum in het Russische
St. Petersburg, opent zijn deu
ren op 28 februari 2004. Over
vier jaar moet het hele museum
gereed zijn.
Het gebouw Amstelhof uit 1683
wordt hiervoor ingrijpend ver
bouwd. Na de opening van de
eerste fase volgend jaar zal in
zes zalen elk half jaar een ande
re expositie uit de collectie van
de Hermitage in St. Petersburg
te zien zijn. Ook na de opleve
ring van het hele museum komt
er geen permanente collectie.
De tentoonstellingsoppervlakte
bedraagt dan ruim 4000 vier
kante meter.
Russische wetgeving maakt het
niet mogelijk stukken perma
nent in het buitenland te stal
len, verklaart M. Piotrovski, di
recteur van het Hermitage in St.
Petersburg. „We beloven dat we
in elk geval geen Nederlandse
kunst naar het museum in Am
sterdam brengen." In het Rus
sische museum hangen veel
Nederlandse meesters.
Het Amstelhof langs de rivier de
Amstel in het centrum van Am
sterdam doet nu nog deels
dienst als verpleeghuis. De daar
wonende bejaarden verhuizen
de komende jaren naar een an
dere plek. Voor de verbouwing
zijn de architecten Wim Crou-
wel en Hubert Jan Henket aan
getrokken. Door de aard van
het gebouw zal het museum
straks relatief kleine zalen met
lage plafonds hebben.
De renovatie gaat ongeveer 40
miljoen euro kosten. Een deel
van dit geld wordt bijeenge
bracht door de gemeente Am
sterdam, de provincie Noord-
Holland en sponsors. De stich
ting onderhandelt nog met het
Rijk over een eenmalige bijdra
ge. Het museum hoopt vanaf
2007 een kwart miljoen bezoe
kers per jaar te ontvangen.
De openingstentoonstelling
vanaf februari 2004 is gewijd
aan de collectie Griekse juwelen
van de Hermitage. In de exposi
tie 'Grieks Goud' zijn goud en
juwelen te zien dieafkomstig
zijn uit Griekse nederzettingen
rond de Zwarte Zee. De zestig
stukken uit deze verzameling
dateren uit de zesde tot tweede
eeuw voor Christus.
De tweede expositie heeft als ti
tel 'Nicolaas Alexandra' en
concentreert zich op het laatste
tsarenpaar in Rusland. De Her
mitage Amsterdam krijgt talloze
persoonlijke bezittingen, cor
respondentie, schilderijen, fo
to's en kledingstukken van het
echtpaar in bruikleen. Nicolaas
en Alexandra werden in 1918
als symbool van het oude Rus
land door de bolsjewieken ver
moord.
De derde tentoonstelling heeft
Venetiaanse schilders als the
ma. .Amsterdam en St. Peters
burg worden beide als het Ve
netië van het Noorden gezien",
aldus Piotrovski. .Amsterdam
heeft de echte grachten, maar
wij hebben weer een grotere
collectie Venetiaanse schilderij
en." Onderdeel van deze expo
sitie, die begint in maart 2005,
zijn topstukken van schilders
als Tiepolo, Tintoretto, Guardi
en Canaletto.
De Burcht doet dienst als 'benauwde veste' voor Gijsbreght van Aemstel, een rol van Ab Gietelink. Foto: Mark Lamers
re locatie gekozen. B
plaats van buiten.
moet natuurlijk wel tot
beelding spreken", zd
woordvoerder. „Ik trek sq|
vergelijking met de
houseparty's. Die vond^
in de illegaliteit plaats iij
malige pakhuizen. Gf
omdat een aantal mensj
sluit dat dat leuk is. In
land krijg ik soms het itf\
het verboden is om te Ie1
spontaniteit is weg. Daar
we met dit initiatief 1
doen."
amsterdam/anp - Het Fif01
seum in Amsterdam heer
maand een fototentoonj^
over Amsterdam. Dit keéj|<
eigentijdse beelden doo
fessionele fotografen,
ledaagse kiekjes die tcL
tijdens hun bezoek aLli
hoofdstad hebben gemae
2400 foto's en 24 uur
Amsterdam te zien d<L
ogen van de rest van det
in de expositie 'Absolut Jr
dam'.
De tentoonstelling bevi
panelen tegen de buiterl
van het Filmmuseum if
honderden foto's van tol
Vooral de Dam, het K01
Paleis, de grachten, het-
museum en de fietsen
populair om vast te legg
organisatoren hebben rf~"
keken naar de professio:
Er zitten bewogen, over-
derbelichte, onscherpe e
ve foto's bij.
De tentoonstelling is 1
tot middernacht te zien|
met 28 september.
er-
ienB
new york - Paul Simon en Art Garfunkel hebben
him ruzie bijgelegd en gaan dit najaar voor het
eerst in twintig jaar weer samen op tournee door
Noord-Amerika. Het duo verkocht meer dan
veertig miljoen platen en scoorde hits als 'The
Sound of Silence', 'Bridge Over Troubled Water'
en 'Mrs. Robinson'. Plannen voor een cd met
nieuwe nummers - de laatste van de twee dateert
uit 1975 - zijn er niet. Eerder dit jaar zongen Si
mon en Garfunkel, die beiden ook solo succes
sen hebben geboekt, op de Grammy-uitreiking
voor het eerst in tien jaar weer eens samen. In
19883 waren Simon en Garfunkel voor het laatst
samen op tournee. In 1993 volgde nog een reeks
van 21 optredens in New York. De nieuwe reeks
concerten in de Verenigde Staten en Canada be
gint in oktober en eindigt in december. Er zijn
geen plannen om ook Europa aan te doen.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'Gijsbreght van Aemstel' van
Joost van den Vondel door Nomade
Producties. Bewerking en regie: Ab
Gieteling. Spel: Dick Top, Marcel
Schouwstra, Stef Feld, Munda de Ie Marre
en Ab Gietelink. Gezien: 9/9, Burcht,
Leiden. Nog te zien: t/m 13/9, aldaar.
Het is een wonderlijk verhaal,
het verhaal van een ondergang.
De held - Gijsbreght van Aem
stel, gemodelleerd naar Vergili-
us' Aeneas - wordt smadelijk
overwonnen, zijn stad Amster
dam platgebrand en hij moet
vluchten naar het eilandje Mar
ken. En toch is het Vondels be
kendste stuk. Omdat Vondel
Amsterdam een grootse toe
komst voorspelt, omdat het
stuk geschreven werd voor de
inwijding van de Amsterdamse
schouwburg en omdat het eeu
wenlang minstens één keer per
jaar werd opgevoerd. Overigens
creëerde Vondel ook met dit
stuk een rel: de schouwburg
was al een doorn in het oog van
de gereformeerde dominees, en
met een stuk dat opgedragen
werd aan de vrijzinnige geleer
de Hugo de Groot en waarin
het katholieke geloof zeer pro
minent aanwezig was, trapte
Vondel welbewust op vele zere
tenen.
Die geschiedenis van contro
verses moet Ab Gietelink aan
gesproken hebben en hij pro
beert met zijn locatietheater die
lijn voort te zetten. Hij onderti
telt zijn Gijsbreght 'een politiek
treurspel', probeert vooral de
gruwelijkheid en de waanzin
van oorlog en de daaruit voort
vloeiende volksverhuizingen
onder de aandacht te brengen.
Hij kiest daarnaast heel stoer
voor het oorspronkelijke zeven-
tiende-eeuwse Nederlands, al
heeft hij fiks geschrapt Vanaf
half juni tot november speelt
Nomade Producties zijn Gijs
breght in kerken en kastelen, en
deze week staan ze op de Leid
se Burcht.
De Burcht is een gewillig decor
dat de sfeer van een 'benauwde
veste' perfect oproept Boven
dien helpen de elementen een
handje: een onweersbui op pre
cies het juiste moment maakt
de ellendige toestand in de be
legerde stad schrijnend voel
baar. Gozewijn en de clarissen
voeren de mis uit tegen elke re
de in en Badelochs wanhopige
tranen vermengen zich met een
verschrikkelijke gietregen. De
situatie is inderdaad hopeloos.
Veel minder tevreden stemt de
tekstbehandeling van Gietelink
in de rol van Gijsbreght. Hij
vergist zich voortdurend in het
moeilijk te volgen zeventiende-
eeuws, en vervalt te vaak in
hysterisch schreeuwen. Het ge
volg is dat de sympathie volle
dig komt te liggen bij de vijan
den Stef Feld en Marcel
Schouwstra, die in hun drie
dubbelrollen wèl het maximum
halen uit Vondels taal en een
acteerprestatie van formaat le
veren. Prachtig is vooral Stef
Feld, als gluiperige Vosmeer
hoogst geloofwaardig, maar
nog mooier als de met zijden
omhulde spijkerharde overwin
naar. Ook Dick Top in vele reli
gieuze vermommingen toont
duidelijk hoe levend Vondels
taal kan zijn. Hij maakt in zijn
eentje het drama van de slacht
offers.
rotterdam/gpd - De I)
ming van de nieuwe din
van het Museum Bo
Van Beuningen is verLj
Het zag er lange tijd n
dat de opvolger van Chr 1
con in de eerste helft val
tember kon worden gef
teerd, maar de 'numero
een man van over de
heeft zich op het laatst
ment teruggetrokken.
In de benoemingspro
moet nu weer een aant;
pen terug worden gezj
adviescommissie moet
opnieuw aan het werk.p
de verwachting dat de il
directeur nu niet eerdj
tegen het einde van h||
kan worden benoemd.
M J
J
f
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
professionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig
Vuur volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen,
dansen, toneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief
zijn. Vandaag: Xavier Baudet uit Leiden.
Als X. Zo wil Xavier Baudet op
de foto. De Leidse muzikant
met de opvallende naam pre
senteert zich geregeld onder
die letter. Ook in de titel van
zijn in. eigen beheer uitge
brachte cd 'Scrambled X' keert
de 24ste letter uit het alfabet
terug.Als een soort Elvis wil ik
op de foto", zegt hij stellig te
gen de fotograaf. Zijn muziek
doet echter nauwelijks aan The
King denken. The Beatles is de
eerste associatie die zijn liedjes
oproepen.
De domineeszoon - zijn vader
is een bekende Alphense predi
kant - leeft voor de muziek. Hij
werkt part-time als telefonist
voor de Universiteit Leiden,
maar dat is louter voor het
geld. „Die baan kost me weinig
denkwerk. Daardoor houd ik
denktijd over voor de muziek."
Op zijn vijfde zat Xavier al op
vioolles. Het notenschrift bleef
echter een probleem. Hij leer
de zichzelf daarom gitaar spe
len. „In een paar weken kende
ik allëbasisakkoorden. Ik ben
nog steeds geen goede gitarist,
maar ik kan mezelf redden."
Nadat hij zichzelf ook nog pia
no had leren spelen, begon hij
liedjes te schrijven. Dat doet hij
nu al meer dan tien jaar. „Het
liefst noem ik me een singer-
songwriter. Alleen ben ik niet
zo streng in de leer. Ik heb
niets tegen drumcomputers en
geluidseffecten. Op mijn cd is
daar weinig van te horen. Ik
heb het heel simpel gehouden.
Toen ik de opnamen maakte,
was ik nog niet van plan ze op
cd te zetten. Ze waren een
beetje valsig, een beetje ruisig.
Toch klonk het prettig. De pas
sie kwam duidelijk naar voren.
En dus heb ik de ruis eruit ge
filterd en hier en daar galm
toegevoegd. Normaal gespro
ken heb ik er een handje van
om maar te blijven sleutelen. Ik
vind het heel goed van mezelf
dat ik dat nu niet heb gedaan.
Ik heb me kwetsbaar opge
steld."
Zijn liedjes gaan over verloren
liefdes, mislukte relaties en be-
Xavier Baudet: „Ik voelde me te kijk gezet en dacht: dan kan ik er maar beter een slaatje uitslaan en me
zelf letterlijk te kijk zetten." Foto: Dick Hogewoning
schaamd vertrouwen. „Tja, er
zit een lichte onvrede achter.
Maar dat betekent niet dat ik
ongelukkig ben. Vaak zet ik een
vrolijke melodie achter de
woorden." Xavier Baudet
speelt zijn liedjes soms ook op
straat, 's Zaterdags bijvoor
beeld op de Leidse markt. „Ik
neem voor lief dat ik voor
zwerver wordt versleten. Het
directe contact met het publiek
is heel bijzonder. Ik ben ermee
begonnen na een op de klip
pen gelopen relatie. Ik voelde
me te kijk gezet en dacht: dan
kan ik er maar beter een slaatje
uitslaan en ffiezelf letterlijk te
kijk zetten. Dan levert het in
elk geval nog geld op."
Sinds dat moment voelt hij
zich een echte muzikant. Hij
doet mee aan jamsessies in Sus
Antigoon en bij LVP. Ook
speelt hij toetsen in Dusk, de
band van Ad Verbrugge. „Maar
het liefst zit ik met mezelf te
klooien. Ik ben echt een slaap
kamergenie." De resultaten
daarvan zijn nu te koop bij
aantal Leidse cd-zaken die
'Scrambled X' in hun aanbod
hebben opgenomen. „Het is
helemaal te gek om je eigen cd
bij Plato te zien liggen."
„Ik ben geen afwachtend type.
Op mijn zeventigste wil ik me
zelf niet afvragen: ik had dit en
dat kunnen doen, waarom heb
ik het niet gedaan? Mijn plek in
de kosmos is die van trouba
dour. Kijk, ik moet realistisch
zijn en niet verwachten dat ik
ooit door zal breken. Ik ben
geen Jim of Jamai. Ik ben niet
zo licht verteerbaar. Misschien
is het allemaal net iets te intel
lectueel wat ik doe. Ik ben een
elitaire snob, maar dat is altijd
nog beter dan je ziel verkopen
aan de duivel."
Theo de With
IN MEMORIAM
Wegens haar vriendschap met
Adolf Hitler was zij een van de
meest omstreden kunstenaars
van de twintigste eeuw. Tot aan
haar dood werd de cineaste en
fotografe Leni Riefenstahl, die
in de nacht van maandag op
dinsdag op de hoge leeftijd van
101 jaar overleed, geconfron
teerd met de herinnering aan
haar werk voor de nazi's.
Riefenstahls grote successen,
'Triumph des Willens' (1934) en
'Olympia' (1938), films waar
mee zij filmgeschiedenis
schreef, brachten haar tevens
moreel in diskrediet. Niet voor
niets omschreef Riefenstahl na
de Tweede Wereldoorlog haar
kennismaking met Hitier als de
'grootste ramp in mijn leven'.
Maar spijt voor haar cinemato
grafische verheerlijking van het
totalitarisme heeft zij nooit be
tuigd. Tot het einde van haar le
ven bleef Riefenstahl volhou
den met haar werk uitsluitend
esthetische bedoelingen te heb
ben gehad. Allang hadden criti
ci de hoop opgegeven dat de
regisseuse haar fascinatie voor
Hitier en diens criminele regi
me ooit zou verklaren.
Riefenstahl werd op 22 augus
tus 1902 in Berlijn geboren. Ze
begon, tegen de zin van haar
vader die een succesvol zaken
man was, een loopbaan als
danseres. Na een knieblessure
werd Riefenstahl actrice en
speelde in Alpen- en skifilms.
In 1931 debuteerde zij als regis
seur met de film 'Das Blaue
Licht', waarmee ze de aandacht
trok van Hitler. Van hem kreeg
Riefenstahl de opdracht om de
Rijkspartijdag van de nationaal-
socialisten in 1934 in Neuren
berg op film vast te leggen. Het
resultaat, 'Triumph des Wil
lens', wordt nog altijd als een
meesterwerk beschouwd. De
film, waarmee zij internationale
Leni Riefenstahl
1902 -2003
prijzen in de wacht sleepte, ves
tigde samen met 'Olympia',
haar tweeluik over de Olympi
sche Spelen van 1936 in Berlijn,
Riefenstahls reputatie als de
briljante nazi-propagandiste,
die de esthetiek van het totalita
risme definieerde.
De gestaalde en gebruinde li
chamen, de discipline van het
collectief, de fysieke en geeste
lijke overgave van de figuranten
en de vreugde op hun gezich-
teti: Riefenstahls films waren
een eredienst voor de Führer.
Zij erkende dat zij geraakt was
door Hitiers charisma. „De on
gehoorde hypnotische macht
die Hitier op zijn toehoorders
uitoefende was voor mij ver
bijsterend", zei ze.
In 1940 gebruikte de regisseuse
zigeuners uit nazi-kampen als
figuranten bij haar operij
'Tiefland'. De kinderen \f
na de opnamen terugge!
en vernietigd in Auschwj
fenstahl waste haar hanJ
onschuld, maar later bief
zij beter op de hoogte v
het lot van de zigeupers r
joden, dan zij deed voorr
Zij zou zelf de kinderen iP
kampen hebben uitgezoj
het algemeen toonde dej
te weinig medeleven mei
slachtoffers van het na:
Na de oorlog bracht Rieff
wegens haar collaboratie
jaren in strafkampen en Ij
genissen door. In 1952 v
officieel gedenazfficeerdl
het zou nog decennia dil
zij zich enigszins kon rel
teren. Gewend om als aa
kelijke, intelligente en gJ
teerde vrouw altijd en o«
haar zin te krijgen, heefts
stahl het feitelijke beroef?
bod dat zij kreeg opgele^
kunnen verdragen.
Tegen het einde van ha;
kreeg de beoordeling vai
fenstahls werk een zakelj
karakter. Critici durfden
openlijk hun bewonderii
te spreken voor de typisij
fensthal-esthetiek en prl
haar cinematografische?
nieuwingen. De hoogbeL
Duitse werd een interna|
cult-figuur: seksegenote!
Madonna en Jodi Foster!
den door de cineaste tel
fascineerd; zij zien in hal
'sterke vrouw', die zich
wist te houden in een e
ve mannenwereld. In del
pen jaren verschenen bH
fieën en werden expositr
haar werk - ook in Nedef
georganiseerd. Uiteinde!
Riefenstahl erin ge
salonfahig te worden.
Wierd Duk
