Een
bittere
Nederland ontdekt overdekte speeltuin
'Vooral mensen die De Boer of De Vries heten, moeten opletten'
Lijdensweg door medische blunder
^eigissen is menselijk, maar
Ion in het ziekenhuis grote
gevolgen hebben. Door een
blunder van de cardioloog
werd het leven van de
schoonvader van Hugo
■gejans een lijdensweg. Hij
ad een verkeerde medicatie
oorgeschreven gekregen na
een hartklepoperatie.
Vooral oudere patiënten
gaan er blindelings vanuit
dat de dokter het altijd bij
iet rechte eind heeft. 'Als de
dokter zegt: slik die pil, dan
slikken ze die pil'.
door Koen van Eijk
Al enkele jaren heeft de
schoonvader van Hugo
Jongejans uit Anna Pau-
lowna een hartklep van kunststof.
De zestiger kan er redelijk mee
functioneren, al is hij niet meer de
krachtige man van weleer die vóór
zijn vut een leven lang had gewerkt
in de bloembollen. Echt lastig zijn
de kleine herseninfarcten (tia's),
waar hij mee te maken krijgt. Jon
gejans: ,,Het gezichtsvermogen van
mijn schoonvader ging door die
tia's achteruit. Om dat tegen te
gaan kreeg hij van zijn cardioloog
in het Gemini Ziekenhuis een
bloedverdunner voorgeschreven,
het middel Ascal."
Omdat de geschiedenis binnen de
familie nog altijd heel gevoelig ligt,
blijft de naam van zijn schoonvader
buiten de openbaarheid. Jongejans:
,,Hij slikte trouw het middel dat de
cardioloog had voorgeschreven.
Maar hij kreeg het vaak benauwd.
Na een dikke maand hebben ze
hem op een zaterdagmorgen be
wusteloos gevonden."
Via de EHBO belandt de Breezan-
der op de intensive care van het
Gemini. De familie vraagt wat er
aan de hand kan zijn met vader,
maar het blijft een paar dagen stil.
„Heel vreemd. De zusters mochten
niks zeggen. Achteraf zeiden ze dat
ze precies wisten wat er gebeurd
was. Wij denken dat de artsen eerst
hebben overlegd hoe ze de zaak
nog konden redden zonder ge
zichtsverlies te lijden."
Maar de zaak is niet meer te red
den. Het hoge woord komt eruit.
De behandelend cardioloog heeft
een vreselijke fout gemaakt. Hij
heeft over het hoofd gezien dat het
middel Ascal in geen geval gegeven
mag worden in combinatie met een
kunstklep. Rond de klep kunnen
dan bloedstolsels ontstaan. En dat
is precies wat gebeurd is. Daardoor
werkt de klep nauwelijks meer. In
een gesprek met de familie geeft de
cardioloog zijn fout toe. „De dokter
was zeer geëmotioneerd en zei dat
hij de blunder van zijn leven had
gemaakt", herinnert Jongejans zich.
Het is december 2001. In Den Hel
der kan men weinig meer doen.
Vergissen is menselijk, maar kan in het ziekenhuis fatale gevolgen hebben. Foto: GPD/Joop Boek
Met medicijnen zijn de stolsels bij
de hartklep niet weg te krijgen. Va
der wordt naar het Academisch
Medisch Centrum (AMC) in Am
sterdam gebracht. Na veel wikken
en wegen is besloten hem te opere
ren. Zijn toestand wordt niettemin
beroerder. Regelmatig moet hij een
paar dagen naar de intensive care.
Praten gaat bijna niet meer. Jonge
jans: „In het AMC vonden ze nog
vlekjes op zijn longen en zijn lever.
Maar hij was zo zwak dat ze dat niet
eens verder hebben onderzocht. De
communicatie met de artsen in
Amsterdam was goed. Dus wij ston
den er als familie helemaal achter."
Klachtencommissie
De lijdensweg duurt al met al zeven
maanden. Uiteindelijk kunnen ook
de artsen in het AMC niets meer
doen voor de doodzieke man. Hij
wordt overgebracht naar een ver
pleeghuis. Op 1 juli 2002 overlijdt
hij, op 64-jarige leeftijd. In de over
lijdensakte staat dat hij een natuur
lijke dood is gestorven. Aantonen
dat er verband bestaat tussen zijn
dood en de verschrikkelijke fout in
het ziekenhuis is heel moeilijk. De
familie wil dat ook niet.
Wel wil de familie dat duidelijk
wordt wat in het Gemini Ziekenhuis
precies is misgegaan. Al is het maar
om te voorkomen dat in de toe
komst nog meer patiënten de dupe
worden. Nog ver voor de dood van
vader brengt de familie de zaak on
der de aandacht van de klachten
commissie in het Helderse zieken
huis. De commissie stelt de familie
in het gelijk. Ook keert de verzeke
ring van het ziekenhuis een bedrag
uit.
Jongejans: „We hebben dat mijn
schoonvader niet verteld. Hij zou
het niet gewild hebben. Hij was een
man van de oude stempel. Zo van:
fout gemaakt, kan gebeuren. Klagen
deed hij niet. Als de dokter vroeg
hoe het ging, zei hij altijd dat er
niks aan de hand was, ook al had
hij al drie weken zware hoofdpijn.
Het ging er gewoon niet bij hem in
dat hoofdpijn met zijn hart te ma
ken kon hebben. Er zijn veel meer
mensen als mijn schoonvader. Als
de dokter zegt: slik die pil, dan slik
ken ze die pil. Die mensen wil ik
waarschuwen juist op hun hoede te
zijn. De jongere generatie is mondi
ger. Kijkt eens op internet, zoekt
eens iets op in een boekje. Mensen
moeten zelf alert zijn in een zieken
huis en er niet klakkeloos vanuit
gaan dat 'de dokter het wel zal we
ten'."
Woordvoerder Rob Mensinga van
het Gemini Ziekenhuis wil om re
denen van privacybescherming niet
diep op de zaak ingaan. Wel zegt hij
het jammer te vinden dat het ver
haal in de openbaarheid komt.
„Voorop gesteld: er is een fout ge
maakt in het Gemini Ziekenhuis.
Laat dat duidelijk zijn. De klachten
commissie heeft de klacht gegrond
verklaard. Maar er is nooit een di
recte relatie aangetoond tussen de
verkeerde medicatie en het overlij
den van de betrokken patiënt. De
familie kan wel zeggen dat verband
niet te willen leggen, maar die sug
gestie wordt wel gewekt. Dat vind ik
erg bedenkelijk. De familie is met
dat vermoeden niet naar het zie
kenhuis gestapt, maar wel naar de
pers. Ik vind dat onzuiver."
Mensinga is zich ervan bewust dat
de zaken over verkeerde medicatie
de naam van het ziekenhuis geen
goed doen. „We hebben na de re
cente dood van een andere patiënt
vorige maand bewust gekozen voor
openheid. We wisten vooraf dat de
emoties hoog zouden oplopen. Dat
bleek ook. Er is veel losgekomen,
begrijpelijk. Maar het is niet zo dat
het Gemini Ziekenhuis het slechter
doet of meer fouten maakt dan an
dere ziekenhuizen."
De Gemini-zegsman bestrijdt dat er
sprake is van een doofpotcultuur in
het Helderse ziekenhuis. „Nee, art
sen moeten niet verplicht hun
mond houden. In de klachtencom
missie zitten onafhankelijke des
kundigen. De voorzitter bijvoor
beeld, Lex Noordhoek, is oud-mari
nearts. De aanbevelingen van de
MIP-commissie (die klachten regi
streert, red.) worden in de regel
overgenomen door de Raad van Be
stuur."
ZATERDAG
30 AUGUSTUS
2003
Fouten worden niet alleen in het ziekenhuis
van Den Helder gemaakt. In alle ziekenhui
zen laten medici en verpleging steken val
len. De exacte omvang van het medicijnpro
bleem is moeilijk te bepalen. Eveline
Bogaard van het Regionaal
Patiënten/Consumenten Platform Noord-
Holland Noord: „Van alle klachten die bij
ons binnenkomen, gaat ongeveer 1 procent
over fouten bij medicatie. Dat lijkt niet veel.
Maar niet elke misser gaat via onze organi
satie. Veel gaat via de klachtencommissies
van de ziekenhuizen en verpleeghuizen. Bo
vendien: vergissingen met medicijnen, je
hoort het hartstikke vaak. Vraag eens om je
heen aan mensen die in het ziekenhuis heb
ben gelegen. Je hoort bijna altijd klachten
over de medicijnen."
Recentelijk moest Bogaard worden opgeno
men in het Medisch Centrum Alkmaar.
„Daar lag ik aan het infuus. Toevallig keek ik
op de nieuwe zak, die de verpleegkundige
wilde aansluiten, en zag dat er een andere
naam op stond. Ze liep met een rood hoofd
weg om een ander te halen. We lagen met
zijn vieren op een zaal. Twee anderen was
het ook overkomen. Ik vond dat schokkend.
Het verwisselen van namen komt nogal
eens voor, is mij gebleken. Vooral bij men
sen die een veel voorkomende naam heb
ben, zoals De Boer, De Vries en Bakker."
Shocktoestand
Bogaard raadt patiënten aan, als ze daartoe
bij machte zijn, om zoveel mogelijk zelf te
checken. „Kijk naar de naam op de verpak
king, onthoud de kleur van het doosje, het
pilletje. Vraag het na als je twijfels hebt. Er
zijn mensen die sommige medicijnen niet
verdragen. Die kunnen bijvoorbeeld in
shock raken als ze een bepaald middel toe
gediend krijgen. Dan staat er met zulke let
ters in hun dossier: GEEN PARACETAMOL.
En dan krijgen ze het toch. Het gebeurt. Ik
ken er praktijkvoorbeelden van."
Districtsbestuurder Andr Agterberg van de
verpleegkundigen vakbond NU'91 denkt
niet dat ziekenhuizen lichtzinnig met de
voorschriften omspringen. „In ziekenhui
zen is de afspraak: een gediplomeerde ver
pleegkundige zet de medicijnen klaar, een
andere gediplomeerde verpleegkundige
controleert vervolgens of alles klopt. Het
kan ook zijn dat de ziekenhuisapotheker de
medicijnen klaarzet. Ook in dat geval con
troleert een verpleegkundige of de recepten
in orde zijn. Een dubbele check geldt niet
alleen voor pillen, maar ook voor de medi
cijnen via het infuus."
Waarom het dan toch fout gaat? Bogaard:
„In het algemeen kun je stellen dat het me
dicijngebruik in dit land enorm toeneemt.
Als je bedenkt wat patiënten in een zieken
huis allemaal binnenkrijgen: dat is niet nor
maal meer. De kans op missen is dus groot.
En een fout in een ziekenhuis valt nu een
maal op, want het kan meteen fataal zijn.
Ook zie je gebeuren dat het uitdelen van
medicijnen gebeurt door mensen die dat ei
genlijk niet mogen. Die handeling mag je
pas doen als je voldoende gekwalificeerd
bent. In ziekenhuizen, maar ook verpleeg
huizen en instellingen voor zwakzinnigen
zorg delen onvoldoende opgeleide mensen
regelmatig de medicijnen uit. Het kan te
maken hebben met een tekort aan perso
neel. Maar gemakzucht speelt ook een rol.
Zo van: "Wat maakt het uit, doe jij het maar
een keer'. Die laat-maar-waaien-houding
moet er uit."
Afspraken
Vakbondsman Agterberg weerspreekt de
aantijging dat leerlingverpleegkundigen dik
wijls medicijnen uitzetten. „Leerlingen we
ten vanuit hun opleiding heel goed wat ze
wel en niet mogen doen. Daar zijn bijzonder
duidelijke afspraken over. Waar het dan wel
fout gaat? Laat ik vooropstellen dat het niet
heel vaak fout gaat, zoals veel mensen mis
schien denken. Maar als er iets misgaat met
medicijnen zijn de gevolgen soms fataal. Dat
valt op.
Natuurlijk worden er fouten gemaakt. Ook
door verpleegkundigen", wil Agterberg wel
toegeven. „Verpleegkundigen voeren de op
drachten uit die, door de arts getekend en al,
in het dossier van een patiënt staan. Soms
heeft een arts daar in de hectiek geen tijd
voor en gaat het mis. Ook kan het gebeuren
dat er in de drukte geen collega te vinden
voor een tweede check. Dat zijn momenten
waarop er fouten in de procedure kunnen
sluipen. Daar komt bij dat de zwaarte van de
zorg de laatste jaren is toegenomen: er lig
gen in de ziekenhuizen steeds meer patiën
ten die steeds meer medicijnen moeten heb
ben. Dat maakt het er niet eenvoudiger op."
fekte speeltuin bleek een gat in de markt. Foto: GPD/Cees Zorn
Zeven jaar geleden gingen de
ondernemers Feike Vaartjes en Liesbeth
Weinans in Almere van start met de
eerste overdekte speeltuin. Inmiddels
zijn er al veertien 'Bal-lorigen' in
Nederland. „Als je je partijtje hier niet
viert, hoor je er niet bij."
door Sylvia Marmelstein
Als een ware wildeman baant Yerke (4)
zich een weg naar boven in de klim-
rekken van Bal-lorig. Hij rent door
speeltunnels en balanceert over touwen op 4
meter hoogte terwijl hij oergeluiden maakt.
Zijn vader Tim van der Laan rent er achteraan
maar houdt hem niet bij. „Maakt niet uit",
zegt hij, nahijgend. „Hij kan toch nooit hard
vallen. Overal hangen netten en liggen zachte
kussens."
Yerke is volgens zijn vader erg druk en de fa
milie woont in een kleine bovenwoning in het
centrum van Rotterdam. „Hier mag hij iedere
woensdag uitrazen." Zelf komt hij er vooral
om andere vaders te ontmoeten die ook op
woensdag hun 'papa-dag' hebben. „Het is een
vaste ontmoetingsplek. We geven elkaar advie
zen over opvoeding en zo. Ideaal zo'n over
dekte speelplaats. Ook bij slecht weer kunnen
we hier naar toe."
Bal-lorig is in 1996 opgericht door de onderne
mers Feike Vaartjes en Liesbeth Weinans. Het
echtpaar opende de eerste vestiging zeven jaar
geleden in Almere. Inmiddels zijn er veertien
overdekte speeltuinen onder deze naam. „We
willen dat mensen Bal-lorig zien als een voor
ziening waar ze vaak naar toe kunnen", zegt
Vaartjes. „Zeven jaar geleden was het idee in
Nederland compleet nieuw.
In de VS en Groot-Brittannië zijn er wel veel
overdekte speelplaatsen. In Bimingham heeft
het echtpaar dan ook het idee opgedaan.
„Maar toen we daar een speelhal bezochten
dacht ik meteen: 'Dit gaan we in Nederland
beter doen. Het zat in een oude leegstaande
fabriek en zag er allemaal heel shabby en on
veilig uit."
De vestiging in Almere hebben ze helemaal
zelf uit de grond getrokken. Het gebouw is ei
genhandig neergezet en alle netten zijn zelf ge
knoopt. Veel materialen zoals opblaaskussens
zijn in hun opdracht speciaal ontwikkeld door
bedrijven in Friesland. „Het was te kostbaar
om speeltoestellen te laten verschepen vanuit
Amerika."
Bal-lorig is er voor kinderen van 0 tot 12 jaar.
Voor de kleinsten zijn er ballenbakken, lage
glijbaantjes, speelkussens, fietsjes en lage
klimrekken. De oudere kinderen kunnen zich
uitleven op grote springkussens, trampolines,
mega-ballenbakken met kanonnen en meters
hoge klimrekken die van zachte materialen
zijn gebouwd en waar ze niet uit kunnen val
len. Sommige Bal-lorigen hebben ook een bui
tenspeelplaats voor de warme dagen.
'Almere' bleek een gat in de markt. „We waren
verbaasd, want we zaten op een plek waar nie
mand toevallig langsrijdt, zo aan de rand van
de stad." De formule sloeg zo goed aan dat de
ondernemers uitbreidingsplannen maakten
voor heel Nederland. Dat kwam op het juiste
moment. „Door nieuwe strenge wetgeving uit
Brussel werden rond 1997 veel speeltuinen ge
sloten. Die voldeden niet meer aan de veilig
heidseisen. Speelruimte werd schaars."
Inmiddels heeft elke regio wel een vestiging of
wordt er binnenkort een geopend. Den Hel
der, Zutphen en Houten openen binnenkort
hun deuren. Vier vestigingen hebben de op
richters zelf in beheer, de overige zijn in han
den van franchise-ondernemingen. Die maken
gebruik van het logo van Bal-lorig en doen sa
men hun inkopen." Onlangs is de eerste vesti
ging in Duitsland geopend en staat daar een
tweede op de rol.
Het grote succes dankt Bal-lorig aan het feit
dat het - in tegenstelling tot deze zomer toen
het binnen angstvallig stil was - vaak slecht
weer is in Nederland en ouders ook dan graag
uitjes maken met hun kinderen. Ook de lage
prijzen lokken veel gezinnen. Zo is de entree
per kind (ouder dan een jaar) 5 euro. Ouders
en begeleiders betalen niets. Erg in trek zijn
ook de verjaardagsfeestjes.
Demie (7) viert haar feestje in Bal-lorig en zit
net met haar vriendinnen aan de pannenkoe
ken. Volgens haar moeder heeft haar dochter
hier minstens een feestje per maand. „Ieder
een in de klas doet het hier, het i$^en rage op
haar school. Als je je partijtje niettiier viert,
hoor je er niet bij. Maar vervelend vind ik het
niet, heb ik tenminste geen troep in huis."
Hoewel Vaartjes en Weinans veel meer zouden
kunnen verdienen door de prijzen te verho
gen, piekeren ze daar niet over. „Dan sluit je
minder kapitaalkrachtige gezinnen buiten. En
dat willen we niet. We willen dé ontmoetings
plek zijn voor alle kinderen en hun familie van
laag tot hoog in de samenleving. Wat dat be
treft zijn we heel idealistisch."
Ook moet Bal-lorig bijdragen aan een betere
gezondheid van kinderen. „Veel kinderen zijn
tegenwoordig te dik. Daarom richten wij ons
op bewegen: rennen, klimmen, klauteren en
springen." Vaartjes waakt ervoor dat er niet te
veel mechanisch 'speelgoed' komt. „Ook al
kunnen we veel verdienen met flipperkasten
en andere apparaten waar jg geld in moet
gooien."
De idealistische inslag maakt Bal-lorig volgens
Vaartjes bijzonder. De laatste tijd worden aan
de lopende band overdekte speelplaatsen ge
opend door concurrenten. Angst dat zij Bal-lo
rig verdringen, heeft Vaartjes niet. De prijzen
bij concurrenten zijn hoger en er staan meer
mechanische speeltoestellen."
