REGIO
Najaarsfeesten: door de eeuwen hee
de natuur tevreden stemmen
Door Lusanne krijgt een hllTTdfat
ontvoering een gezicht
Uit zn
kwaadste
VRIJDAG 29 AUGUSTlj
NAVRAAG
ledereen is blij dat de 11-jarige Lusanne van der Gun na een ontvoe
ring weer terug is bij haar ouders in Friesland. Pas nu alles goed is af-
Nieuwkoop weer over tot de orde van de dag. De school, waarop het
meisje tot en met groep drie zat, leefde de afgelopen dagen intens
mee met de Van der Guns. Navraag bij directeur VONK van de
rooms-katholieke basisschool.
Wanneer bereikte het
nieuws van de ontvoering
De Rietkraag?
„Dat was - ik moet even te
rugrekenen - maandag
avond. Een ouder heeft
toen contact met mij opge
nomen. Daardoor kon ik
de volgende ochtend alle
leerkrachten meteen in
lichten."'
Hoe is de school met de
on tvoeri ng omgegaan
.Aanvankelijk hebben wij
de ontvoering van Lusanne alleen besproken in de groepen zeven
en acht, omdat die haar nog van vroeger kennen. Ook waren wij
extra alert op signalen van de leerlingen. Maar hoe gaat zoiets? Het
broertje van een vriendje uit groep acht zit in groep vijf. Die kent
Lusanne dus ook. Het bericht gaat gonzen. Woensdag hebben dan
ook alle groepen geïnformeerd, aangepast aan het niveau van de
kinderen. We wilden de leerlingen vooral niet onnodig bang ma
ken.
Hoe heeft De Rietkraag gereageerd op de goede afloop?
„Gistermorgen heb ik in alle groepen meegedeeld dat Lusanne
weer bij haar papa en mama is. Nu zoekt de politie de man die
haar heeft ontvoerd, heb ik de leerlingen verteld, maar die woont
heel ver weg."
WeUce reactie van de kinderen vond u het opmerkelijkst?
„Een vriendje van Lusanne die naar aanleiding van de ontvoering
met zijn naam in de krant stond, was bang dat hij daardoor nu ook
gevaar loopt. Daarom strooi ik niet met namen. Ook hebben we de
kinderen over de ontvoering laten tekenen. In die tekeningen valt
te zien wat kinderen bezighoudt."
Hoe groot is de angst voor parallellen?
„Een kinderlokker, want daar denk je toch aan, is de schrik van ie
dere ouder. Door Lusanne krijgt zo'n ontvoering een gezicht. Ik
moet toegeven dat het mij daardoor ook meer raakt."
Verwerkt u de ontvoering van Lusanne nog in uw lessen?
„Later, in januari, gebruiken we deze zaak ongetwijfeld bij de les
sen 'Mijn lijf is van mij' in de hogere groepen en de lessen 'Uit de
schaduw' in de lagere groepen. We leren kinderen voor zichzelf op
te komen. Toch kun je niet alle onheil voorkomen, zeker niet als
een ontvoering geraffineerd in elkaar zit. Dat was kennelijk ook het
geval bij Lusanne. Mogelijk dacht dat zij meeging met een behulp
zame politieagent."
foto: GPD
tekst: Tim Brouwer de Koning
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1953, Zaterdag 29 Augustus
LEIDEN - Deze week is er een luidruchtig einde gekomen aan een
Leidse ergernis: de spoorbomen aan de Rijnsburgerweg.
Wij hebben in de documenten uit de grijze oudheid niet kunnen vin
den, wanneer deze ergernis haar intrede heeft gedaan in de Sleutel
stad. Wel is er een ruwe slag naar te slaan, hoelang ze in totaal het ver
keer door een van de hoofdverkeersaders hebben lamgelegd. In de
laatste jaren voor het 'hoogrijden' was dat ongeveer 5 uur in de twaalf
dag-uren, dat het verkeer op volle toeren draaide. Vroeger was het ui
teraard veel minder. Maar gaan we voorzichtig vanuit dit gegeven ver
der redeneren, dan blijkt dat deze bomen gedurende hun bestaan on
geveer 75.000 uur gesloten zijn geweest. Dat is 3125 etmalen, het
geen overeenkomt met acht en een half jaar! De periode van de bevrij
ding tot de huidige dag is nog korter!
ANNO 1978, dinsdag 29 augustus
LEIDEN - In het houten noodgebouw van de openbare lagere school
de Meerpaal zijn vanmorgen weer lessen gegeven. Zoals bekend wa
ren er problemen met het gebouwtje aan het Broekplein, omdat het
in het dak verwerkte spaanplaat schadelijk was voor de gezondheid.
De zomervakantie werd door de gemeente benut om het spaanplaat
uit het dak te verwijderen. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 In zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 t-ruv. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO «Ld.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essen berg, C.P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5150 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.). 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19.60 (alleen aut ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0.50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging. 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19 30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van wérken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
Tobbetjesteken in Noordwijkerhout. Foto: archief Leidsch Dagblad
Alle kans om kotsmisselijk te worden,
de komende maand. Wie er zin in
heeft, kan in de Duin- en Bollenstreek
elke dag naar de kermis. Het is de tijd
van de najaarsfeesten. Kermissen,
zaklopen, tonknuppelen, ringsteken,
alle dagen Koninginnedag. Een lange
traditie die zo sterk is als nooit tevo
ren. Maar waar komt die traditie van
daan?
Het najaarsfeest is van oudsher een
van de jaarfeesten die sterk te maken
hebben met de tijdsindelingen van
vroeger. Ooit waren de dagen niet
verdeeld in 24 gelijke deeltjes maar
in twee: dag en nacht, uiteraard be
paald door de opkomst en de onder
gang van de zon. In die tijdsbeleving
hadden de vier keerpunten in de ka
lender bijzondere waarde. Die keer
punten kennen we nog steeds. Het
zijn de momenten dat de dag of de
nacht het kortst zijn en de momen
ten dat de dagen even lang zijn als
de nachten: die keerpunten vallen
op of rond 21 december, 21 juni, 21
maart en 21 september, de dagen
dat de seizoenen wisselen.
Die dagen hadden niet alleen een
symbolisch of een sterrenkundig be
lang. Ze waren ook kenmerkend
voor de veranderingen die plaats
vonden in de natuur. Veel meer dan
nu, was de natuur allesbepalend
voor het maatschappelijk leven. De
mensen waren voor het overgrote
gedeelte rechtstreeks afhankelijk van
de opbrengst van het land. De na
tuur kon je dan ook maar beter te
vriend houden, dus vierden zij fees
ten om de natuur te eren maar ook
om haar gunstig te stemmen.
Het najaars- of herfstfeest is een
dankfeest voor de oogsten die dan
zijn binnengehaald. Een mooi mo
ment voor een feestje, de buit is bin
nen en de winter is nog ver weg.
Even geen zorgen in het harde be
staan.
Deze heidense tradities waren sterk
genoeg geworteld om de invloeden
van bijvoorbeeld de Romeinen, de
kerstening en de wetenschap te
weerstaan. Die invloeden waren er
wel, met name de invloed van het
christendom. De kerkelijke machten
waren niet in staat om de heidense
gebruiken te verbieden of af te
schaffen en kozen eieren voor hun
Ik houd van koeien. Om hun
mooie, ovale en ontroerende
ogen. En ik houd van varkens.
Om hun kleine kraaloogjes
die pret uitstralen. Bovendien,
ze zijn zo ontzettend lief. Je
kunt ze lekker onder hun kin
krabben. Ze sluiten dan hun
ogen van genoegen en hou
den het kopje 'n beetje scheef.
Oogjes weer even open wil
zeggen: doorgaan, niet op
houden. En ze zijn trouw. Ja
ren geleden las ik het verhaal
van een man die een varken
als huisdier hield. Gewoon in
zijn woonkamer. Zo'n tien
jaar lang. Toen de man stierf,
is het beest een dag of wat er
na ook gestorven. Van ver
driet.
Maar niet iedereen denkt zo
positief over het varken als ik.
Ze vinden het vaak maar vie
ze, gulzige en domme bees
ten. Dat blijkt uit een reeks
van teksten en uitdrukkingen
die in onze taal voorkomen.
Zo staat in een reisverslag uit
1602 te lezen: „De Verekens is
een Ghediert dat tot vuyli-
cheyt ende gulsicheyt seer ge
negen is." En in Vlaanderen
zeggen ze: een vuil varken
houdt van schoon stroo, wat
zoveel wil zeggen als 'de vuil
ste mensen zijn het kieskeu
rigst'. Over de vermeende
domheid van dit lieve dier (in
werkelijkheid zijn het zeer in
telligente beesten) bestaat on
der andere de zegswijze een
boeren een varken zijn net ge
lijk, want ze worden beiden al
knorrende vet. De boer uit al
mopperend en knorrend zijn
ongenoegen over de slechte
oogst, maar wordt ondertus
sen slapend rijk (dit spreek
woord gaat dus over de boe
ren van 50, 60 jaar geleden,
daar hoefde je meestal niet
zo'n medelijden mee te heb
ben; de huidige boeren zijn,
onder andere door allerlei
strenge Europese maatrege
len, niet te beklagen) en het
varken knort van genoegen
als hij weer eens voor een
goed gevulde trog staat.
Ook in Katwijk is men op de
hoogte van de morsigheid van
het varken. Als het ergens een
zootje, een puinhoop, een
janboel is, dan zeggen ze daar
loopt het varken met de
kraam weg. Het varken staat
hier symbolisch voor de rot
zooi en ook de kraam heeft
soms de negatieve gevoels
waarde van 'wanordelijk ge
heel'. Denk maar een 'gooi de
hele (santé) kraam maar op de
mestvaalt'. Dus als het varken
met de kraam wegloopt, dan
moet 't er wel een heel grote
rommelzooi zijn.
In datzelfde Katwijk komt de
naam Varkenvisser heel veel
voor. Op zich lijkt dat een zeer
merkwaardige naam. Ooit ie
mand op varkens zien vissen?
Nee. Maar een varkenvis is
een 'bruinvis' en dan wordt
de naam wat begrijpelijker.
Het Nederlands is overigens
niet de enige taal waarin men
een vis naar het varken heeft
vernoemd: de Duitsers ken
nen hem als Meerschwein en
de Engelsen noemen het
beest sea hog [hogis 'varken').
Maar dat maakt het voor mij
nog niet begrijpelijk waarom
de bruinvis naar het varken
werd genoemd. Ze lijken vol
strekt niet op elkaar. Ja, ze zijn
allebei dik en ze hebben bei
den een stompe snoet, maar
daarmee houdt alle vergelij
king op. Een raadsel.
Kwaad. Ik ben ook dol op kin
deren. Ik heb ze zelf (bewust)
niet, maar ik 'leende' ze vroe
ger graag. Van vrienden. Die
waren blij even zonder te zijn.
Ze bleven dan een paar da
gen, werden op onbehoorlijke
wijze verwend: bioscoop, ijs
jes, pannenkoeken en patat
eten, laat naar bed en veel
spelletjes. En dan gingen ze
weer terug naar hun ouders,
ons vermoeid achterlatend.
Ze waren schatten geweest.
Maar, 't kunnen ook krengen
zijn. Zeker als ze in die moei
lijke periode komen dat de
hormonen gaan werken en ze
opstandig worden tegen elke
vorm van gezag. Dat is hun
lastige, moeilijke, 'kwaaie'
leeftijd. In het Leids bestaat
de beeldende uitdrukking uit
z'n kwaadste zijn. Die slaat op
kleine kinderen waar je niet
meer de hele tijd op hoeft te
letten en op teenagers die
zich min of meer als volwas
sen mensen gingen gedragen.
Ze zijn de kwade last van de
leeftijd voorbij.
Uitwezen. Hoeveel woorden
kent u voor het 'gezicht'?
Even nadenken en ik kom op
zeven: aangezicht, gelaat,
bakkes, facie, ponem, smoel
en tronie. Het Synoniemen
woordenboek geeft ook nog
bek (dat ik nooit zou gebrui-
Boegsprietlopen in Sassenheim. Foto: archief Leidsch Dagblad
ken voor 'gezicht'),
fieselefacie, fieselemiin
smoelwerk, snuit en
reeks kan nog worded
vuld met het mooie l|jc
woord uitwezen. Je gfc
straalt immers je helfe
uif! ti
Weet iemand hoe hej0
kolkentikkertje werdj^
speeld? ui
Als antwoord op de *u|
een kind 'waar ga je tn,
werd vaak gezegd
melskonte of naar 'tS
merpontje. Kent iemj,
meer van dit soort nlll
sensantwoorden?
Met dank aan Niek R
Hetty Clavan, Johant,
aard, Cees OverdevesL
Paardekooper, JohaU
en Wim Wasserman i
Reacties en tips voor L
briek kunt u sturen n
dactie van deze kranl
54, 2300 AB Leiden,
melding van de rubtL.
'Leids dialect'. E-mai
de auteur kan ook: l
mans@inl.nl
Hans Heestermans
geld. Veel van die gebruiken werden
opgenomen in christelijke feesten.
Het midwinterfeest werd kerstmis,
het lentefeest werd Pasen en het
winterfeest werd Allerheiligen. Ook
Sinterklaas, net als Wodan rijdend
Kermis in Noordwijk. Archieffoto: Dick Hogewoning
op een wit paard en de brenger van
geschenken, en Carnaval hebben
heidense trekjes.
Door die kerkelijke
'adoptie' zijn veel
eeuwenoude heiden
se gebruiken in stand
gebleven. Andere hei
dense rituelen, waar
de kerk van af is ge
bleven, hebben de
tand des tijds niet
doorstaan en zijn uit
het collectieve geheu
gen verdwenen. Met
andere woorden: de
kerk mag niet aange
merkt worden als de
bestrijder van heiden
se rituelen, maar
meer als de bescher
mer daarvan.
„Het najaarsfeest is
een echt boeren
feest", zegt de Voor-
houtse amateur-ge
schiedschrijver Joop
Warmenhoven. „In
onze streek wordt dat
levens- en feestritme
bepaald door de bol
len. De boeren had
den in september net
de ene soort bollen er
uit gehaald en had
den even de tijd voor
dat de nieuwe bollen
de grond in moesten.
Ja, dan wil je tussen
het keiharde zwoegen
door wel tijd maken
om een feestje te vie
ren."
„Zulke Oogstdankda-
P
gen, zoals het bijvoorbeeld irjt
land heet, stammen uit de o%
zie je overal in Europa", zegty
menhoven. „Die feesten vintje
overal op een verschillend tij-
plaats, maar dat heeft natuuj
maken met de gewassen diei(
of later worden geoogst. Hetfe
ook een praktisch voordeel, j
rondreizende kermisattractie
nen natuurlijk niet op meerdj
plaatsen tegelijk zijn. De kopj]
met de Oranjeverenigingen ii
gens mij te verklaren omdat L
jaardag van Koningin Wilhelr
31 augustus, mooi past in de»
de najaarsfeesten. Zeg maarf
grondlegging van het vierenL
ninginnedag." jj
Bij een volksfeest hoort een Ik
Warmenhoven: „De oorsprofc
het woord kermis is 'het feesj
de kerk', maar dat gold niet ij
Voorhout. Daar vierden ze féj
herberg De Bontekoe, de celi
plaats bij uitstek voor het bo||
dorpje Voorhout. Toch hiel®
zich niet geheel buiten het f£
Voorhout werd ongeveer gei
met de kermis het 40-urengf
houden. Drie dagen bidden L
leiding van gastpredikers, wf
kerk veertig uur achtereen og
Die preken hadden drie the"
een waarbij werd aangegeven
een mens fout kon doen, eel
bij verteld werd hoe kracht a
den kon worden om die foul
voorkomen en het laatste t
het vragen van de steun va:
Daarna konden de mensen jj
even tegenaan."
éi
Gerard Baas m
BI
i
De najaarsfeesten in de reg;
De Zilk: 30 augustus tot en met 4 september
Hillegom: 3 september tot en met 14 septembe
Voorhout: 6 september tot en met 13 septembt i(
Noordwijkerhout: 8 september tot en met dom
dag 11 september
Sassenheim: vrijdag 12 september tot en met z^e
dag 20 september
Lisse: 18 september tot en met 25 september
I
