Schrijversportretten met pointe
KUNST CULTUUR
Geschilderde dieren geven
kleur aan speelplaats
Kamermuziekfestival Haaglanden in Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten
Schilderende prins
imiteert Aboriginals
Vlinders plukkende
Damien Hirst weer
beschuldigd van sadisme
Herinnering 'vijfde Beatle'
leeft voort in museum
woensdag 20 augustus 2003
voorschoten - Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten
vormt binnenkort het schilderachtige decor van het eerste
Kamermuziekfestival Haaglanden. Het festival is een initi
atief van violiste Eva Stegeman, het Combattimento Con
sort Amsterdam en het Cristofori Pianokwartet Amster
dam.
Op vrijdag 5 september heeft het Cristofori Pianokwartet
Amsterdam een vermaarde Oostenrijkse klarinettist te
gast: Alois Brandhofer, voormalig solo-klarinettist van de
Berliner Philharmoniker. Het 'Quator pour la fin du
temps' voor klarinet, viool, cello en piano werd door Mes-
siaen geschreven in krijgsgevangenschap tijdens de Twee
de Wereldoorlog.
Op 6 september staat tijdens het middagconcert de Gran
Partita van Mozart centraal. Dit keer echter niet uitge
voerd door de dertien blazers die Mozart voorschreef,
maar door hobo en pianokwartet in een recent ontdekte
bewerking van de componist Schwencke (1767-1822).
Henk Swinnen, solo-hoboïst van het Radio Kamerorkest
en Combattimento Consort Amsterdam, vertolkt in sa
menwerking met het Cristofori Pianokwartet Amsterdam
dit nog niet uitgegeven werk.
's Avonds is het sonore timbre van de altviool te beluiste
ren in Marchenbilder van Schumann, vertolkt door de
Duitse altviolist Johannes Erkes en de Italiaans-Neder
landse pianist Paolo Giacometti. Het festival wordt afge
sloten met het romantische pianokwartet in A van
Brahms.
&to: EPA/Vince Bucci
rlou Harris
1 Nederland
- Emmylou Harris
for een eenmalig con-
Woensdag 3 december
[pepsi Stage in Amster-
fig jaar kon de 56-jarige
•der van de country nog
taande ovatie rekenen
et Crossing Border
Harris wordt begeleid
ir band Spyboy. De
toop voor dit concert
jlterdag.
Prijs voor
ke van Dijk
Het Prins Bern-
ïurfonds heeft de
Nijhoff Prijs 2003 toe-
Tineke van Dijk
'expressieve en origi-
ingen' van Italiaanse
De prijs van 50.000
fdt 30 oktober uitge-
De Nieuwe Kerk in Am-
iTot Van Dijks 'vertaai-
behoren werken van de
rs Giorgio Bassani en
iandello.
[ij-dag
devoort
Gerrit Komrij
(speciaal gedicht ge-
Voor het Achterhoekse
adje Bredevoort. De
'°Bes Vaderlands draagt
op 23 augustus voor
e speciale Komrij-dag
aajvoort. Het gedicht
een beperkte oplage
goen. Komrij, die zijn
hejhet naburige Winters-
bracht, draagt nog
>r uit eigen werk. Ver-
ndere vertellers te
j,1 is er aandacht voor
cht waar Komrij woont.
ctman baas
Z htendag
i je
- Bas Kwakman
1 oktober directeur
st j ty International. Kwak-
z0 niet alleen de scepter
over het gedichtenfes-
at )tterdam, maar ook
■x tarlijkse Gedichtendag.
eejaat hij zich bezighou-
w_een poëziesite. Kwak-
jjtjjDofd van de afdeling
^catie van de Stichting
rïgjnige Vorming Rotter-
j^ras actief als beeldend
jg ar en medeoprichter
n -)lad Tortuca over lite-
beeldende kunst.
Siegfried Woldhek na 600 portretten nog niet uitgetekend
door Peter van Brummelen
Amsterdam - Je zou denken dat
Siegfried Woldhek er met zijn
6oo portretten van vooral Ne
derlandse schrijvers wel zo onge
veer is. De tekenaar lacht. „Vroe
ger heb ik ook wel eens gedacht
dat er ooit een einde aan moest
komen, nu weet ik dat ik hier
eindeloos mee kan doorgaan. Er
komen steeds nieuwe schrijvers
bij. Maar van de oude garde heb
ik ook nog lang niet iedereen ge
had. Judith Herzberg heb ik bij
voorbeeld nog nooit getekend.
Ik ben zelfs nog niet eens aan
Godfried Bomans toegekomen."
Zijn collectie schrijversportret
ten is uniek in Nederland. „Ik
ben altijd bang dat iemand an
ders zich ook op dit genre gaat
storten. Er zijn natuurlijk colle
ga's die ook wel eens een lite
rair portret maken, maar nie
mand is erin gespecialiseerd."
In het buitenland is er de Ame
rikaan David Levine, die al
sinds 1963 karikaturen van
schrijvers maakt voor The New
York Review of Books. „Maar in
alle bescheidenheid: ik denk
dat er wereldwijd na Levine
niemand zo veel schrijverspor
tretten heeft gemaakt als ik."
De invloed van David Levine op
Woldheks vroege werk is duide
lijk. „Ik kijk nog steeds altijd
goed wat andere tekenaars
doen. Dat kan inspirerend zijn.
Dan denk ik: oh, dat mag ook.
Maar als ik dat dan zelf ga
doen, komt het eruit als toch
weer gewoon een tekening van
mijzelf." Dat valt ook op bij het
bekijken van 'Knetterende lette
ren': de tekenaar beheerst vele
stijlen, gebruikt ook ieder denk
baar materiaal, maar het resul
taat is altijd onmiskenbaar
Woldhek.
Hij streeft vooral naar duidelijk
heid. „Mijn portretten hebben
geen bijschrift, dus het moet
duidelijk zijn wie het is. Dat is
mijn eerste opdracht. Verder
mag ik van mijzelf niemand van
opzij portretteren. Frontaal of
driekwart is lastiger, maar wel
veel spannender. Ten derde
vind ik dat een tekening een
idee moet hebben, een pointe.
Als iemand de tekening hardop
'leest', moet het verhaal klop
pen."
Een schrijversportret kost de er
varen Woldhek tegenwoordig
gemiddeld zes uur. „Het be-
De schrijvers Harry Mulisch en Jan Wolkers, zoals tekenaar Siegfried Woldhek ze heeft afgebeeld. Foto's: GPD
denken is het lastigst. Dan is de
rechterhersenhelft aan het
werk. Soms ben ik er in een
paar minuten, maar ik zit ook
wel eens uren te broeden. Ik
ben dan niet aanspreekbaar,
een beetje chagrijnig zelfs.
Maar als ik eenmaal aan het te
kenen ben, kunnen er twee tv"s
tegelijk aanstaan. Dat is de am
bachtelijke kant."
In het voorwoord van het boek
'Knetterende letteren' schrijft
Peter van Straaten dat hij zich
bij het zien van Woldheks werk
altijd wanhopig afvraagt: waar
om kan ik dat nou niet? Wat
Van Straaten verwondert, is dat
een zo begaafde tekenaar geen
enkele opleiding op dat gebied
heeft genoten. Woldhek is bio
loog, een kunstacademie heeft
hij nooit van binnen gezien. In
zijn jeugd viel zijn tekentalent
eigenlijk niemand op.
„Op de lagere school mocht ik
van de juffrouw bij feestelijke
gelegenheden wel altijd een
vlag op het bord tekenen, maar
dat was het. Je had in die tijd
ook nog geen tekenles. Alleen
in de eerste klas van het gym
nasium heb ik tekenen gehad.
Vond ik wel leuk. Ik zat ook al
tijd wel wat te krabbelen in de
kantlijn van mijn schriften."
Tijdens de studie biologie
moest er wel worden getekend.
„Heel veel zelfs. Je moest zo
nauwkeurig mogelijk nateke
nen wat je door een micro
scoop zag. Een fantastische
manier om goed te leren kijken.
Ik was er wel goed in, maar
blonk zeker niet uit." Maar toen
hij in 1976 als afgestudeerd bio
loog geen werk kon vinden, be
sloot hij iets te doen met zijn
tekentalent. „Ik dacht: wie weet
kan ik daarmee iets verdienen.
Maar hoe pak je dat aan? Ik trok
al snel de conclusie dat vrij
werk niets zou opleveren. Ik
moest een opdrachtgever heb
ben: een krant of een tijd
schrift." Het werd Vrij Neder
land.
Het ambacht maakte hij zich
gaandeweg eigen. „Ik ging met
een het diepe in, wat een ge
weldige manier is om iets te le
ren." De deadline heeft hij
nooit als hinderlijk ervaren.
„Integendeel, een deadline is
fantastisch: het moet af. Zonder
deadline blijf je maar doorteke
nen. In het begin ging ik nog
wel eens tot zes uur 's ochtends
door, maar toen ik later ook
'gewoon' werk vond, kon dat
niet meer. Toen werd half één
's nachts de grens."
Tot op de dag van vandaag
combineert Woldhek het teke
nen met geheel andere bezig
heden. Lullige baantjes zijn het
niet die hij overdag heeft. Bij de
Vogelbescherming klom hij op
tot directeur, een functie die hij
ook lang bekleedde bij het We
reld Natuur Fonds.
Net als vroeger op school zit hij
tegenwoordig ook nog geregeld
te 'krabbelen'. Hij pakt een
boekje met tekeningen die hij
overdag maakte tijdens verga
deringen. Fantasiedieren staan
er in, vogeltjes, monsters, veel
tekeningen van mannen aan
vergadertafels. Irriteert het de
anderen niet dat Woldhek tij
dens zulke vergaderingen gaat
zitten tekenen? „Misschien
wel," zegt hij. „Maar ik ben
meestal de voorzitter, dus ze
zeggen niets."
Uit zijn literaire portretten
spreekt vaak een sterke voor- of
afkeur. Soms lijken ze een re
censie op zich, die niet zelden
nogal negatief uitpakt. Siegfried
Woldhek bestrijdt het. „Goed,
bij mijn portret van Lulu Wang
zal duidelijk zijn dat ik haar als
schrijver niet erg serieus neem,
maar dat is een uitzondering. Ik
maak veel liever portretten van
schrijvers die ik waardeer."
in en de regio bestaat grote belangstelling voor professio-
;amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad
genoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen, fo
ren of op andere wijze actief zijn. Vandaag: Corina Zuider-
Leiden.
:el wat wijken met een
iderboerderij. Maar
ie dierentuin, daarop
maar weinig buurten
k maken. Een uitzon-
larop vormt de Leidse
iar sinds kort een heel
:n in de Driftstraat re-
twee luierende, Afri-
ieien, een stel bruine
lauterende apen en
ingfti leeuwenpaar. En ze
tiet eens achter tralies,
de omwonenden hier-
,e'oze nachten hebben,
hpingsplannen krijgen
ies van Corina Zuider-
t snel, hooguit doet de
e geverfde dieren op
verdwijnen. „Het is
gastwerk voor de eeu-
beaamt de Leidse
es. „Maar voorlopig
verf nog wel even
erduin kan het weten.
er istenares is inmiddels
DeriPert als het gaat om
L^jjpilderingen'. Eerder
t etLZe sPecltiiin De Me-
iall m in de Leidse Meren-
..P- Soortgelijke klussen
deed ze daarvoor in de Antil-
lenstraat en de Condorhorst.
Dit keer was het grauwe, som
bere speelplaatsje aan de Drift
straat aan de beurt. Van de ge
meente kreeg Zuiderduin de
opdracht mee het een beetje
kleur te geven. Verder mocht
ze het naar eigen wens invul
len.
Dat een leeuwenpaar een plek
je op het plein moest krijgen,
stond van meet af aan vast. „Ik
zag ze meteen voor me toen ik
die skateheuvel in het oog
kreeg: die leeuwen moesten
het pleintje bewaken. De leeuw
is toch de koning van het die
renrijk." Wel lette de kunstena
res erop dat de dieren een niet
al te agressieve uitstraling zou
den krijgen. „Ik heb ze een hele
tijd in de dierentuin bestu
deerd. Ik wilde dat ze vriende
lijk zouden overkomen, zonder
dat hun specifieke karakter
verloren zou gaan."
Een meisje met roze schoentjes
stapt driftig over de snuit van
de leeuw. Het dier boezemt
haar blijkbaar weinig angst in,
lijkt haar eerder te fascineren.
Corina Zuiderduin: „De leeuw moet het pleintje bewaken." Foto: Hielco Kuipers
„Die leeuw spreekt enorm aan,
heb ik wel gemerkt", zegt Zui
derduin. „Zowel ukkies als
mensen van tachtig. Laatst zag
ik twee vriendinnetjes die met
elkaar lagen te praten - de één
lag op de leeuw, de ander op
de leeuwin."
Bij het ontwerp voor het plein
ging de kunstenares uit van de
bestaande omgeving. „Ik heb
eerst gekeken wat er al was.
Die boom daar bijvoorbeeld.
Een mooie boom, die nog
mooier zou worden als ik er
een cirkel van spelende aapjes
omheen zou schilderen. En
kijk, hij krijgt meteen iets ma
gisch."
Dat haar dieren nogal wat re
acties losmaken, merkte de
kunstenares gedurende de we
ken dat ze met Cyrilla Ottenhof
de verf op het asfalt aanbracht.
„Vooral de kinderen vonden
het prachtig. Leuk was dat ze
soms hun moeder gingen ha
len om ze iets te laten zien.
Maar ook de oudere bewoners
waren positief."
Soms betrok Zuiderduin de
kinderen ook bij het creatieve
proces. „Die kinderen gaan
vanzelf mee fantaseren als ze
de hele tijd staan te kijken.
Toen ik dat muurtje daar ging
schilderen, heb ik aan ze ge
vraagd wat er volgens hen
moest komen. Beren kozen
ze." Zo lopen er nu twee beren
over het 'huisje' met een diep
bruine vacht. „En nu maar ho
pen dat de kleuren een beetje
fris blijven", zegt de kunstena
res. „En dat er geen graffiti op
gespoten wordt."
Rody van der Pols
VUUR R O E F
Musici, zangers en zangeres
sen uit de regio zijn steeds
vaker op cd te beluisteren. In
deze rubriek worden de
schijfjes besproken. Belang
stellenden kunnen cd's sa
men met een korte beschrij
ving van de uitvoerende (n)
sturen naar de kunstredactie
van het Leidsch Dagblad,
Postbus 54, 2300 AB Leiden.
Floffgirl
Hard as nails
Het moet afgelopen zijn met de
term rimpelrockers. Verzonnen
door één of andere scribent om
de Stones te typeren. Alsof ou
de knakkers geen rock meer
kunnen en mogen maken,
Tuurlijk wel, rock mag dan al
enkele decennia bestaan, met
leeftijd heeft deze muzieksoort
niets van doen. Jong of oud
mag en kan rocken, als het
maar ruig is. Wat dat betreft
zit het met Floffgirl wel snor.
Deze jonge Leidse rockers gaan
te keer dat het een aard heeft
op hun in eigen beheer uitge
brachte cd 'Hard As Nails'.
Acht nummers telt het schijfje,
het ene nog stampender dan
het andere. Een beetje ZZ Top,
een beetje AC/DC, een beetje
Motörhead, Ach, een beetje
van alles eigenlijk. Duidelijk is
wel dat de heren een voorliefde
hebben voor het snellere werk.
Geregeld scheuren zij met hoge
snelheid door de nummers.
Dat de wagen daardoor hier
en daar een beetje rammelt en
uit de bocht dreigt te vliegen,
mag de pret niet drukken.
Want de pret, dat is wel duide
lijk, druipt van de nummers
af. Zeker live moet Flojfgirl
plezierig zijn om te aanschou
wen en te beluisteren. Zo mo
gen ze tot in lengten van jaren
doorgaan.
HJ
den haag/gpd - De Britse beel
dend kunstenaar Damien Hirst
is er opnieuw in geslaagd mi
lieugroeperingen tegen zich in
het harnas te jagen. De omstre
den artiest heeft deze zomer
besteed aan het plukken van
duizenden vlindervleugels ter
vervolmaking van zijn kunst
werk Amazing Revelations, dat
volgende maand te zien is in de
Londense galerie White Cube.
Het is Hirsts eerste solo-exposi
tie in zes jaar. De vlindervleu
gels vormen de kern van een
driehoekige collage. Het is niet
bekend of de insecten bij leven
en welzijn waren toen de artiest
ze ontmantelde.
Hirst is al jaren geobsedeerd
door vlinders, die hij ziet als
een metafoor voor sterfelijk
heid. Twaalf jaar geleden, toen
hij nog niet bekend was, vulde
hij een galerie in de Londense
wijk East End met honderden
tropische vlinders. Sommige
vlinders kwamen tevoorschijn
uit cocons die op doeken waren
bevestigd. Een ander vlinder
schilderij hangt in de Saatchi-
gallery in Londen en stervoet
baller David Beckham kocht
ooit een soortgelijk doek voor
een half miljoen euro van Hirst.
Dierenrechtenactivisten heke
len Hirsts obsessie met vlin
ders. De organisatie Peta
(People for the Ethical Treat
ment of Animals) noemt de
kunstenaar een sadist. Peta-
voorzitter Dawn Carr: „Je vraagt
je af of Damien Hirst in zijn
jeugdjaren een gedragsgestoord
kind was dat voor de lol de
vleugels van vlinders trok. Als
volwassene vertoont hij in elk
geval wel dat gedrag. Vlinder
vleugels zijn schitterend als ze
op een vlinder blijven zitten.
Het in stukken scheuren van
kwetsbare dieren is geen kunst,
maar sadisme."
Het is niet de eerste keer dat
Hirst in aanvaring komt met
milieugroeperingen. Midden ja
ren negentig maakte hij er een
gewoonte van om dode haaien,
schapen en koeien in aquaria
vol formaldehyde aan het pu
bliek te tonen. Hij begon met
hele exemplaren, maar kon het
snijwerk niet laten. Voor zijn in
stallatie 'Mother and child, divi
ded' sneed hij overlangs een
koe en een kalf doormidden.
De kunstelite smulde: hij won
er in 1995 de prestigieuze Tur
ner Prize mee. Dierenvrienden
protesteerden tegen zijn slacht -
werk, maar Hirst verzekerde
destijds dat hij de beesten le
venloos had aangekocht. „De
koe en het kalf zouden als inge
blikt hondenvoer zijn geëindigd
als ik de kadavers niet had ge
kocht."
Dieren, dood of levend, zullen
in Hirsts werk blijven voorko
men. In een interview heeft hij
eerder laten weten dat hij een
kunstwerk wil maken van de
kruisiging van een koe. Het
kruisbeeld zal tien meter hoog
worden en kost alleen aan
hightech materiaal meer dan
een miljoen euro. Zijn zonen,
Connor en Cassius, zullen door
de kruisiging iets meer begrij
pen van leven, dood en eeuwig
heid, denkt de kunstenaar.
londen/gpd - De Britse prins
Harry heeft met schilderijen die
hij voor zijn eindexamen moest
maken opwinding veroorzaakt
onder Aboriginal-kunstenaars.
De creatieve geest aan het En
gelse hof wordt ervan beschul
digd authentieke Aboriginal-
kunstmotieven te hebben mis
bruikt voor zijn doeken.
In mei werden foto's verspreid
waarop prins Harry poseert
voor twee van zijn werken op
Eton College. De figuren op de
schilderijen die sterk doen den
ken aan een hagedis zouden
volgens critici zijn gebaseerd op
de cultuur van de oorspronke
lijke bewoners van Australië.
Julie Dowling, een vooraan
staande Aboriginal-kunstenaar,
zegt in The Guardian dat de
prins de cultuur van haar volk
heeft 'gestolen'. „Hij zou eens
naar ons land moeten komen,
dan kan hij zien waar de hage
dis vandaan komt", aldus Dow
ling. „De prins moet zich reali
seren wat hij aanricht als hij
een andere 'familie' besteelt.
Zijn oma staat aan het hoofd
van zijn kerk, hij zou respect
moeten betonen aan andere re
ligies."
Volgens Buckingham Palace
was de prins geenszins van
plan om een Arboriginal-achtig
kunstwerk te maken. „We heb
ben tot dusver geen klachten
gehad en het was niet de be
doeling van de prins om men
sen te beledigen", zegt een
woordvoerder.
De waarde van Harry's kunstui
tingen wordt inmiddels geschat
op 20.000 euro. Ter vergelijking:
een schilderij van de Aborigi
nal-kunstenaar Turkey Tolson
bracht, kort voor zijn dood in
2001, zo'n 3.000 zend euro op.
uvERPOOL/GPD - De gitaar van
'de vijfde Beatle' is terug in Li
verpool. Het Museum of Liver
pool Life heeft ruim 100.000 eu
ro neergeteld voor het muziek
instrument van Stuart Sutcliffe,
die in 1962 op 21-jarige leeftijd
overleed aan een hersenbloe
ding. Zijn creatieve inbreng in
de eerste jaren van The Beatles
is van groot belang geweest
voor het succes van de band.
Het museum heeft een ver
scheidenheid aan memorabilia
uit Stuarts korte leven bemach
tigd, die vanaf morgen te be
wonderen zijn. Dat is net op
tijd voor het Mathew Street Fes
tival, het jaarlijkse Beatles-fes
tijn dat komend weekeinde
plaatsheeft.
De collectie bestaat onder meer
uit een zelfportret, een boek vol
illustraties, foto's van Lennon
met zijn vriendin Cynthia Po
well en van Sutcliffes vriendin
Astrid Kirchherr. Ook zit er een
chequeboek tussen waarin
staat dat Stuart in termijnen be
taalde voor een gitaar die Len
non had gekocht, een rapport
van Sutcüffes mentor in de
schilderkunst Eduardo Paolozzi
over Stuarts afwezigheid we
gens ernstige hoofdpijnen, en
een brief van Astrid aan de
moeder van Stuart, waarin ze
vertelt hoe goed The Beatles
haar hebben opgevangen na
Stuarts overlijden. „Het geeft
een kijkje in de eerste dagen
van 's werelds beroemdste
band", zegt museumdirecteur
David Fleming. „Voor Liverpool
is het een meesterzet om zulk
fantastisch materiaal weer
'thuis' te hebben gekregen."
Stuart overleed aan een interne
bloeding die het gevolg was van
een straatgevecht waarbij ook
John Lennon betrokken was.
Sommigen beweren dat Len
non verantwoordelijk was voor
de hoofdwond, hij haalde na
melijk wel vaker agressief uit in
de periode dat hij verslingerd
was aan drank en amfetami
nen.
Veertig jaar nadat Stuart was
overleden, besloot zijn zus Pau
line de memorabilia te verko
pen via het veilinghuis Bon-
hams in Londen. Op 29 juli gin
gen talloze brieven, poëzie,
schetsboeken en foto's onder
de hamer, waarvan het gros
werd opgepikt door Beatle-fa-
naten voor hun persoonlijke
collectie. Pauline hield de nos
talgie aan haar broer levend
door al zijn eigendommen al
die jaren te koesteren en in
2001 een biografie uit te bren
gen onder de titel 'Stuart Sut
cliffe: de Beatles' Schaduw'.
