KUNST CULTUUR yIk ben ontzettend blij dat ik nog leef J** Meesterschilder in het Mauritshuis Onbekend nummer van Elvis Presley Willy van den Dop vindt nieuwe levensbestemming in schilderen ontdekt Eerste overzicht Hans Holbein dankzij bruiklenen Britse koningin door Herman Rosenberg den haag - Wat hebben Hendrik VIII, Thomas More en Erasmus met elkaar gemeen? Zij hebben alle drie aan dezelfde kunstenaar te danken dat we bijna vijf eeu wen na hun dood vrij precies we ten hoe ze eruit zagen. Die kun stenaar was Hans Holbein de Jonge (1497 of 1498-1543)- Hij was de grootste portretschilder van zijn tijd in Noord-Europa. Na jaren voorbereiding presenteert het Mauritshuis in Den Haag vanaf vandaag voor het eerst in Nederland een overzicht van de Duits-Zwitserse meester. Twee portretten van Engelse hovelingen behoren tot de col lectie van het Mauritshuis; het museum bezit bovendien een door medewerkers van de meester vervaardigd portret van Jane Seymour, de derde vrouw van Hendrik VIII. Daarom koes terde de staf reeds lang de wens een overzichtstentoonstelling te wijden aan Master Hans, zoals de schilder in Engeland werd genoemd. Cruciaal was de medewerking van het Britse koninklijke fami lie, want die bezit verreweg de meeste werken van Holbein. Hoewel het beheer van de reus achtige Royal Collection is uit besteed aan professionals, zijn voor alle bruiklenen de handte keningen van koningin Elisa beth II en kroonprins Charles vereist. „Zonder het genereuze gebaar van de koningin zou de ze expositie niet mogelijk zijn geweest", zegt Frederik Duparc, directeur van het Mauritshuis. Dat gebaar omvat vijftien teke ningen, drie schilderijen en een Mauritshuis hoopt op derde Holbein den haag/gpd - Het Maurits huis in Den Haag hoopt bin nenkort te kunnen aantonen dat het niet twee maar drie werken van de Duitse mees ter Hans Holbein in zijn col lectie heeft. Directeur F. Duparc zei gisteren bij de opening van de grote Hol- bein-expositie dat het por tret van de Engelse koningin Jane Seymour opnieuw wordt onderzocht. Dit werk uit circa 1540 wordt nu nog toegeschreven aan een medewerker van de meester. Nu het echter op de expositie gezelschap heeft gekregen van een getekende voorstudie en een vergelijk baar schilderij uit Wenen, is Duparc opnieuw verrast door de kwaliteit van het Haagse paneel. „Het is zó goed, dat het toch wel eens een echte Holbein kan zijn", aldus de directeur, die verder zei dat met de Holbein-ex positie voor hem 'een droom werkelijkheid is geworden'. De tentoonstelling is vanaf vandaag open voor het pu bliek. miniatuur, in totaal zijn bijna veertig werken te zien. Het vorstelijke bruikleen bleek voortreffelijke smeerolie voor het verder tot stand brengen van de tentoonstelling, want ook andere formidabele kunst werken werden toegezegd. Het Parijse Louvre week af van zijn strenge beleid voor bruiklenen en stond het portret van Eras mus af. Van het Kunsthistori- sches Museum in Wenen kon het (echte) portret van Jane Seymour worden geleend, dat voor de gelegenheid bovendien is gerestaureerd. En S.K.H. Mo- ritz Landgraf von Hessen- Darmstadt stond de 'Darmstadt Madonna' af, een cruciaal werk uit Holbeins vroege periode en daarom van onschatbare waar de. Nog meer grote namen on der de bruikleengevers: de Na tional Gallery (Londen), de Ga- leria della Uffizi (Florence) en The Metropolitan Museum of Art (New York). Veel is dus gelukt, maar niet al les. Tot grote teleurstelling van de staf kon het vermaarde por tret van Hendrik VIII niet wor den bemachtigd. Het bevindt zich in collectie van het Museo Thyssen-Bornemisza in Madrid en dat weigerde, na lang be raad, het paneel beschikbaar te stellen. Juist omdat het hart van de tentoonstelling wordt ge vormd door werk dat Holbein maakte als diens hofschilder, is het ontbreken van het portret van 'Henry Tudor' een groot gemis. Hans Holbein werd geboren in het Zuid-Duitse Augsburg als zoon van een schilder met de zelfde naam. Hij onderging de invloed van Albrecht Dürer en van Zuid-Nederlandse en Itali aanse meesters. Holbein vol tooide zijn opleiding in Bazel, dat aan het begin van de 16de eeuw een centrum van het Hu manisme was. Daar kwam hij in contact met Desiderius Eras mus van Rotterdam (1469- 1536), een van de grootste ge leerden van zijn tijd. In 1523 maakte Holbein drie portretten van de humanist; één daarvan is nu dus te zien in het Maurits huis. Erasmus was zeer tevreden over het werk van de kunstenaar. 'De schilder Holbein beeldt mensen zo af dat ze tot leven lijken te komen', schreef hij zijn vriend Thomas More in Enge land. Maar dat is het niet al leen, want er is iets bijzonders met dat realisme van Holbein. Hij schilderde naar de werke lijkheid, maar gaf tegelijk een persoonlijke visie op de per soon in kwestie, stelt Holbein- expert Stephanie Buck in de ca talogus. Hólbein ging daarin ook weer niet te ver, want hij zorgde er wél voor dat hij zijn opdrachtgevers niet teleurstel de. Voorzien van een aanbevelings brief van Erasmus vertrok Hol bein in 1526 naar Engeland. In Londen was het Thomas More, de schrijver van 'Utopia', die de schilder op voorspraak van Erasmus opnam in zijn huis. 'Je schilder, beste Erasmus, is een wonderbaarlijk goede kunste terste te gaan. Hij brak met Ro me, riep zichzelf uit tot hoofd van de Engelse kerk, verstootte zijn echtgenote en huwde Anna Boleyn, die al van hem in ver wachting was. Holbein moet over een fijne neus hebben be schikt voor machtsverhoudin gen, want al snel kon hij Anna Boleyn zijn beschermvrouwe noemen. Mogelijk dat dit op portunisme Erasmus heeft geïr riteerd en hem uiteindelijk ne gatief deed oordelen over de persoon van de schilder. Ook in de volgende politiek-dy nastieke storm wist Holbein handig overeind te blijven. Ster ker nog, in 1536, het jaar dat de koning Anna Boleyn, moeder van de latere vorstin Elisabeth I, afdankte en ter dood liet bren gen, werd Holbein in de bron nen voor het eerst genoemd als hofschilder. Het maakt duide lijk dat de positie en de reputa tie van de schilder onomstre den waren. Holbein stond in Engeland op eenzame hoogte; er waren geen Britse kunste naars die aan zijn kunde kon den tippen. Anna Boleyn, ter dood gebracht na valse beschuldigingen van verraad en overspel, werd op gevolgd door hofdame Jane Seymour. Zij 'deed wat ze moest doen' en baarde in 1537 een zoon, de latere Edward VI. Jane zou het kraambed nooit meer verlaten. Ze stierf twaalf dagen na de geboorte. Op nieuwjaarsdag 1539 verraste Hans Holbein de vorst met een aandoenlijk portret van de jon ge kroonprins Edward. Dit pa neel uit Washington is tot beeldmerk van de tentoonstel ling gekozen. Het toont een vorstelijk uitgedoste, blozende peuter, die zijn rammelaar vast houdt alsof het een ceremonië le 'rijksappel' is. Onder de jon gen prijkt een even lange als in gewikkelde Latijnse tekst waar in de hoop wordt uitgesproken dat de zoon een voorbeeld mag nemen aan zijn illustere vader. Daartoe heeft Edward niet lang de kans gekregen. Hij volgde zijn vader op in 1547, maar kwam in 1553 al te overlijden, kort voor zijn zestiende verjaar dag. Waarna alsnog gebeurde wat Hendrik nooit had gewild: zijn dochters kwamen op de troon (eerst Mary, daarna Elisa beth). De meesterschilder zelf be zweek in 1543, toen Londen werd geteisterd door een pest epidemie. In zijn sterfjaar maakte Holbein nog een aantal meesterwerken. Hij portretteer de onder meer de bejaarde John Chambers, priester en één van de lijfartsen van de koning. Door de prachtige weergave van ouderdom en berusting in het gegroefde gelaat geldt het paneel als een topstuk uit het oeuvre van de schilder. Het uit Wenen afkomstige portret vormt het sluitstuk van de ten toonstelling. 'Hans Holbein, 1497/98-1543', t/m 16 november in het Mau ritshuis, Den Haag, dagelijks van 10 tot 17 uur. Catalogus: 25 euro. y van der Pols c.ligenlijk was ze altijd al e een kunstenares, log in de keuken van ca- jant De Grote Beer ^fde Willy van den Dop 3r creativiteit uit op Ichten. Het groen van Ije sla, het rood van een iin een handomdraai MP er een stilleven van. n ze na een ernstig De Grote Beer van de est doen, pakte ze haar (jsie op: schilderen. Bij pderiek Ingrid van s momenteel haar eer- ■itie te zien. Grote Beer, het café- it aan de Leidse Rem- raat dat ze achttien jaar aen met haar partner per uitbaatte, mist ze iitnent. „Ik houd van af- lemen", zegt ze. „Af- :£men betekent ook al- r een nieuw begin." n haar 'vorige leven' an den Dop wel heel nemen. Een jkiongeluk in februari lakte daar een abrupt eind aan. „Als er niet binnen een kwartier een helikopter ter plaatse was geweest, was het fa taal geweest", vertelt Kenter, die na het ongeluk ogenblikke lijk twee passerende politie agenten kon alarmeren. Na maanden in het ziekenhuis te hebben doorgebracht, krab belde Van den Dop er langzaam weer bovenop. Een keerpunt in deze moeilijke periode vormde het moment dat ze besloot weer te gaan schilderen. Van den Dop kan het zich nog goed herinneren. Het was december 2001 en ze wist precies wat ze dit keer voor haar verjaardag wilde hebben: een doek van zestig centimeter bij één meter zeventig. Wat ze erop wilde schilderen, had ze ook al in haar hoofd: een meisje, een danseresje, die zo van het schil derij lijkt af te springen. Heel symbolisch allemaal, reali seert Van den Dop zich achter af. Want dat danseresje was ze zelf. Zij dook van het doek af, in een nieuw leven in. En met her nieuwde energie. Want als ze iets overhield aan haar ongeluk en de nare periode daarna - waarover ze het liefst zo min mogelijk praat -, dan is het een diep besef van het geluk dat ze er nog is. „Ik ben ontzettend blij dat ik nog leef. Het had ook heel anders kunnen lopen." „Ik weet nog dat ik dacht: ver rek, ze kan tekenen. In eerste instantie was het heel plat, zon der perspectief. Ma.ar allengs kwam er diepte en beweging in, begon ze met acryl te werken. Ik weet nog hoe de voorbijgan gers wel eens over het gordijn tje van haar huis in de Rem- brandtstraat stonden te kijken. Zo van, hé, daar staat Wil te schilderen." Na anderhalf jaar moest ze er noodgedwongen mee stoppen. Het schilderen viel niet te com bineren met het tijdrovende horecabestaan. „Maar in mijn hoofd ben ik er gewoon mee doorgegaan", zegt de kunstena res. „Zoiets houdt nooit op. Dat merkte ik ook toen ik opnieuw begon te werken: mijn techniek is plotseling met sprongen vooruit gegaan." Haar stijl is wel veranderd. Minder agressief, zeggen veel mensen. „Niet zo fel meer als vroeger. Rustiger, gedetailleer der. Iemand noemde het laatst 'romantisch figuratief, 'sterk tot de verbeelding sprekend'. Bij zo'n omschrijving voel ik me wel thuis." Inspiratie put Van den Dop uit alle mogelijke on derwerpen: haar kleinzoon, een stierenvechter, een moeder met dochter, een innig dansend stel. Mensen, vaak geplaatst in een natuurlijke omgeving, staan centraal. Een foto of een herin nering kunnen de aanleiding vormen. Zo is de accordeonist die op één van haar schilderijen voor komt, gebaseerd op een Franse muzikant die ze ooit zag spelen. Op het doek liet ze hem plaats nemen op een klapstoeltje van De Grote Beer. Het is een werk dat haar na aan het hart ligt. „Het is die Franse accordeonist, maar tegelijkertijd is het mijn vader. Dat was ook zo'n man. Toen ik nog een klein kind was, pakte hij me wel eens op en deed alsof ik een accordeon was." Net als al haar andere doeken heeft ze het niet ondertekend met haar eigen naam, maar met 'Broeri'. Een erfenis uit haar jeugd, legt ze uit. „Ik was het derde kind. Voor mij waren al twee meisjes geboren en mijn vader hoopte op een jongetje, een 'broertje'. Toen ik het werd, is hij me daarom 'Broeri' gaan noemen. Ik ben een echt va- derskindje. Die artiestennaam is een eerbetoon aan hem." Werk van Willy van den Dop is tot en met 3 september te zien bij Galerie Frederick Ingrid van der Vlist, Nieuwe Rijn 26 in Leiden. Haar werk is bin nenkort ook op haar website te bekijken: www.broeri.nl den haag/gpd - Platenmaat schappij BMG/RCA heeft een tot nu toe onbekend nummer van Elvis Presley ontdekt: 'I'm A Roustabout'. Het uit 1964 date rende nummer staat op een nieuw verzamelalbum van Presley, 'Elvis 2nd To None', dat op 6 oktober wordt uitge bracht. 'I'm A Roustabout' was eigen lijk geschreven voor de film 'Roustabout' door Wmfield Scott en Otis BUckwell, die lang met Elvis heüben samenge werkt. Het nummer is echter nooit gebruikt in de film waarin Elvis een vrijbuitende zanger speelt die zich bij een kermis aansluit. Ervoor in de plaats kwam een lied dat geschreven was door het team Giant/Baum/Kaye. Winfield Scott ontdekte de ori ginele opname in de kelder van zijn huis in New Jersey en stond het vervolgens af aan BMG/R CA. 'I'm A Roustabout' is vol gens de platenmaatschappij een vrolijk up-tempo nummer in rhythm blues-stijl. BMG- baas Joe DiMuro spreekt van „een van de opzienbarendste ontdekkingen in de moderne muziekgeschiedenis. „Van een artiest van het kaliber van Elvis vinden we bijna nooit meer materiaal dat nog nooit is uitge bracht." ^eum Jorwert luchtspel •- Het grootste en be- Pijepenloftspul (open- li van Friesland, dat in rordt dit jaar voor de ;eer opgevoerd. Ver- ir drie weken bezoe- 'eer 12.000 mensen het toneelstuk in het lit volgens de schrij- Mak God verdween, itaat het leven van Wil- kespeare centraal, in prking van de film teare in love' van Tom 1 en Mark Norman uit -f stuk getiteld 'Ik wol Ik wil spelen) is vanaf frus te zien. eek stopt I 63 jaar mee c - Op donderdag 18 er wordt Pia Beek 78 die dag zet de jazzpia- v een punt achter haar Drie jaar geleden zet- iden en fans de Queen in het zonnetje in de jke Schouwburg in bortestad Den Haag, toen haar 75-ste ver- fierde en op de kop af ir in het vak zat. Tege- iverd toen het door geschreven boek 'The my life' gepresenteerd, dezelfde titel heeft 'he touch of her life') wiiste op haar afscheid 2pn aangeboden. Portret van de jonge kroonprins Edward die zijn rammelaar vasthoudt alsof het een ceremoniële 'rijksappel' is. Foto: ANP naar', schreef More later terug. Holbein schilderde een portret van More, die op dat moment kanselier van Engeland was en maakte een groot groepsportret van diens familie. Op de ten toonstelling is een tekening te zien die als voorstudie voor een van beide schilderijen moet hebben gediend. Met een patroon als More - die toen nog niet in ongenade was gevallen - gingen de poorten van de koninklijke paleizen in Westminster (Whitehall) en Greenwich soepel open. Het oor van de koning zal hij nog niet meteen hebben gekregen, maar lucratieve opdrachten waren er wel. Een selectie van tekeningen en schilderijen uit deze eerste Engelse periode (1526-1528) is te zien op de ten toonstelling. Na een intermezzo in Bazel keerde Holbein in 1532 om fi nanciële redenen terug naar Engeland. Hij vraagt Erasmus om nieuwe aanbevelingsbrie ven. Maar de wijsgeer blijkt in tussen flink op de kunstenaar te zijn afgeknapt. Later meldt hij dat deze hem brieven 'had af geperst' en dat hij in Engeland mensen had 'misleid'. Waar dit precies betrekking op heeft, is niet bekend. Misschien keurde Erasmus de nieuwe Engeland- onderneming af, omdat daar intussen de grote crisis rond de voorgenomen scheiding van de koning van zijn eerste vrouw, Catharina van Aragon, was ont staan. Daardoor viel Erasmus' vriend Thomas More in onge nade; hij zou binnen drie jaar op het schavot eindigen. Het land verkeerde in rep en roer. Hendrik VIII was in con flict geraakt met de paus, met keizer Karei V en met een deel van zijn raadgevers, onder wie Thomas More, omdat hij wens te te scheiden van Catharina. Het verwijt dat de koning haar maakte was dat zij hem geen mannelijke nakomeling had ge schonken. De obsessie met zijn opvolging was zó groot dat Hendrik bereid was tot het ui- Ze is net verhuisd. Van een flat appartement in Leiden-Zuid naar een rijtjeshuis in de Me- renwijk. Het werd te krap. In haar vorige woning bestond haar atelier uit een soort 'pij- penlaatje'. Nu heeft een ruime zolder met dakkapel waar ze naar hartelust aan de slag kan. Want het schilderen is haar ernst. „Ik wil niet anders meer. Met schilderen houdt ik nooit meer op." Het is niet helemaal voor het eerst dat Van den Dop schil dert. In de tijd van De Grote Beer heeft ze het ook een tijdje geprobeerd. Dat begon eigen lijk zomaar uit het niets. Nog nooit had ze een potlood of penseel aangeraakt, ook op school niet. Maar ze bleek een natuurtalent, herinnert Kenter zich goed. Bergman. a/Gunnar Seijbold «itie over "lar Bergman im - In de Zweedse ad Stockholm is een ex- e zien over filmmaker (85). Onder de {mar Voor Hij Bergman >ont men een keuze uit jlijke aantekeningen, jtsen, manuscripten en [filmateriaal uit de jaren ,11955. De tentoonstel- in de komende maan- »s Helsinki, Parijs, Ro- ijn en wellicht nog en- lere steden, als begelei- 1 retrospectieven van k, Vanaf volgend jaar is riaal tevens via inter- likbaar. Bergman, die eroemd werd met films Zevende Zegel', 'Scènes [uwelijk' en 'Fanny en er', waarvoor hij in 1 Oscar kreeg, was in ;e jaren bepaald niet d van zijn talenten, pemzelf was hij 'een pze acteur' en was wat ■ef 'te bloemrijk', zo (een van zijn notities. Mensen, vaak geplaatst in een natuurlijke omgeving, staan centraal in de werken van Willy van den Dop. Foto: Hielco Kuipers PaRVVU: HAT ris sa, HAT MA, V1RTVTIS Er HA-RtS LSTO. nihil MAIVS MAXIMVS ORRIS HAtr,T. Gnatvm vix possv.vt cor.i.vM et natvha or, nis se, UviVS qvi'.m pat ris, victvs honoret homos. A.cö'ato tantï.m. tanti tv facta pa rt,n ri j, vota hominvm, vix qvo pr.o<?rf.dia.vtvr, harent VlNCITO, vioisti, qvot reces pr is cvs a o o rat Orris, Ntc t£ fjvi vincere rossir, wit.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2003 | | pagina 23