Seniorentennis van de Rolling Stones
KUNST CULTUUR
Fotografie als instrument tegen sociaal onrecht
Ise
'Het wordt een beetje een bewegend museum'
Jagger volledig hersteld
=mes-kaarten
hm - De politie in Haar-
p ieeft woensdagavond een
.rige man aangehouden op
'lationsplein. De man ver-
t valse kaarten voor het
h ert dat de Rolling Stones
fcnkort in De Kuip in Rot-
jn geven. De kaarten wer-
fia internet voor 160 euro
'eetuk verkocht. Een slachtof-
armeerde de politie. De
r kon direct daarna aan de
■r |van een signalement wor-
tangehouden. Bij de man
0 en nog meer valse kaarten
Roptroffen.
5 [ort aan
nnenstemmen
iDORP - De christelijke
^'turnvereniging Excelsior
iderdorp kampt met een
aan mannenstemmen.
a 2j>m is de vereniging vorig
legonnen met het werven
iqdrojcctleden. Zij repeteren
:r. voor de uitvoering van een
ite of concert. Daarna be-
r(j n ze of ze blijvend lid wor-
'Na de zomerstop begint
5Q Bior op maandag 18 au-
is met het instuderen van
Ffat Nicolas Cantate van
imin Britten. Meer infor-
°°l: tel. 071-5410562.
[Hen uit WO II
nhb(amp Vught
;eef/anp - In Nationaal Mo-
be^nt Kamp Vught is binnen-
n |en expositie te zien met
er etjes en legpuzzels die wer-
;rckespeeld voor en tijdens de
lerkle Wereldoorlog. De spel-
r iitrtellen een eigen verhaal
alcjjropaganda, haat en on-
reejukking, maar ook over be-
rijsfig, feest en oranjegevoel.
Itemeldde een woordvoerder
jen. In totaal zijn ruim
Ig spellen en puzzels te
w
ydrukte
nnale
lerfil - De Biënnale van Ve-
ïmheeft tot op heden al
lig procent meer bezoekers
dellien dan de editie van
jaar geleden. Ondanks de
temperaturen die soms
18 graden bedragen, heb-
I tachtigduizend geïnte-
crden de tentoonstellin-
ekeken. „De bezoekers la-
^^fch blijkbaar niet weerhou-
loor de extreme warmte",
~\j een woordvoerder. De or-
'ptie verwacht dat de Biën-
die tot 2 november duurt
ftaal 260.000 bezoekers
ijna twintigduizend
de editie in 2001.
vrijdag 8 augustus 2003
pie over
zart
enen/anp - Duitsland
istenrijk ruziën over de
laliteit van de componist
ig Amadeus Mozart
1791). De Duitsers vin-
it Mozart Duitser is, maar
tenrijkers pikken dat
aanleiding voor het
is een enquête van de
televisiezender ZDF. De
gaat een tophonderd
ijden opstellen van de
te Duitsers in de geschie-
Mozart is een van de
inderd genomineerden,
de Oostenrijkers is dat
e onzin, want Mozart
burg geboren. Volgens
IF is Mozart wel degelijk
er, omdat Salzburg in zijn
ij het Heilige Roomse Rijk
mitse Natie hoorde.
door Marjolijn de Cocq
Nemen ze een oud nummer door
voor hun Forty Licks tournee die
op 3 september 2002 van start
gaat, roept Ron Wood tegen
Keith Richards: „Klonk goed zo,
man!" Richards: „Weet ik. Ik heb
het geschreven!" Zelfs de Rolling
Stones zijn opgehouden met be
weren dat dit de laatste Stones-
toer zal zijn. Vanaf maandag zes
keer in Nederland: het bewe
gend museum van de Rolling
Stones.
Drummer Charlie Watts is met
zijn 62 jaar de oudste, veel
scheelt het - afgezien van bas
sist Darryl Jones (42), die in
1994 Bill Wyman verving - niet
met de rest. En toch: de Rolling
Stones blijven tournee na tour
nee volle stadions trekken. Wat
is die eeuwige aantrekkings
kracht? „Voornamelijk jeugd
sentiment", denkt Arjen David-
se, adjunct-directeur van het
Nationaal Popinstituut. „Hun
publiek wordt ouder en ouder,
er komt geen jeugd meer bij.
Maar daar is niks mis mee hoor,
over mijn lippen geen onverto
gen woord."
De mens, zegt Davidse (34, fa
voriete nummer: Wild Horses),
heeft nou eenmaal altijd de nei
ging om iets of iemand te be
noemen als de allergrootste.
„En de Stones zijn de aller
grootsten in de rock-'n-roll. En
als je eenmaal de grootste bent
blijf je de grootste en dus heilig.
Ze zijn de absolute helden."
Toch is hij zelf 'zo langzamer
hand afgehaakt'. „Ik ben er vijf
keer heen geweest en elke keer
was het de laatste tournee. Ik
blijf er niet intrappen. En het
wordt toch ook wat ongeloof
waardig, die oude mannen. Hef
wordt een beetje een bewegend
museum."
Ja nou én, zegt Jemey Kaag
mans, directeur van Stichting
Conamus, ex-Earth and Fire,
Idols-jurylid. Als het publiek
het nou nog leuk vindt en de
Stones vinden het nog leuk?
„Bovendien is dit met al het il
legaal downloaden en de pira
terij nog het enige wat je kunt
doen als artiest, op tournee
gaan. Ze komen gewoon geld
ophalen." Maar eeuwige aan
trekkingskracht? „Neuh." Zelf
was ze altijd 'meer van de Beat
les'. „Ik vond de Stones als, la
ten we zeggen, mannelijke we
zens niet aantrekkelijk. Ik vond
Jagger echt een griezel. Maar ik
was wel weg van de liedjes."
Kaagman (56, 'lekkerste num
mer toentertijd': Walking the
dog, zong ze met haar bandje
toen ze zestien was): „De ver
dienste van de Stones, als je van
een verdienste kunt spreken, is
dat ze de rhythm blues, de
zwarte muziek populair hebben
gemaakt in Europa. Ze hebben
een brug geslagen." Ze zag de
Stones twee keer live in de Gof-
fert in Nijmegen en in de Am
sterdamse ArenA, maar is er dit
keer niet bij. „Ja, je gaat toch
voor de happening. Maar waar
ik stond in de ArenA kon je de
liedjes niet eens horen. Ik heb
het nu wel gezien."
'Wonderbéérlijk', vindt Willem
van Kooten (alias Joost den
Draaijer, ex-diskjockey, platen
baas en 'Stonesfan van het eer
ste uur') de aantrekkingskracht
van de Stones. „Het is net als
met dat seniorentennis. John
McEnroe speelt ook weer. Waar
het 'm in zit, ik zou het niet we
ten. Want platen verkopen ze
allang niet meer, die mislukken
de laatste tien jaar alleen nog
maar." Van Kooten (61) gaat
ook niet meer: „Op 8 augustus
1964 was ik erbij in het Kur-
haus. Jos Brink, die het presen
teerde, liep het dun door z'n
broek, zeg maar. Ik heb ze in
'65 en '68 enzovoorts al gezien.
Ik heb er niet zo'n zin meer in."
Maar, zegt Van Kooten (favorie
te nummer: The Last Time, 'zet
ik nog steeds loeihard als ik die
hoor'), de Stones moeten het
zelf weten als ze als 'circusact'
willen rondtrekken. „Het is na
tuurlijk een geldkwestie. Ze zijn
jarenlang 'gemismanaged' en
pas de laatste jaren verdienen
ze goed geld met die tournees.
Het zij ze gegund. Maar daarom
hoef ik er nog niet heen." Van
Kooten berekent dat het niet
anders kan of het publiek van
de Stones moet nu ook fiks bo
ven de veertig zijn. Echt jonge
fans krijgen de Stones er niet
meer bij, vermoedt ook Kaag
man, al zullen de babyboomers
van weleer hun kinderen wel
licht meeslepen.
Maar met hun meevergrijzende
publiek zijn de Stones, zegt Da
vidse, het levende bewijs dat
popmuziek 'van alle leeftijden
en van alle tijden is'. Alleen
hele oude mensen hebben de
tijd nog meegemaakt dat de
Stones verderfelijk waren. Maar
met de Stones is de popmuziek
nu af van dat vreselijke etiketje
'jeugdcultuur'."
Zijn mooiste Stones-anekdote:
dat Keith Richards tijdens een
solo op zijn knieën zonk en de
hele ArenA begon te juichen.
„Keith dacht dat het voor hem
was. Maar de mensen keken
naar de skyboxen, waar op tele
visieschermen te zien was hoe
Nederland scoorde tegen Joe
goslavië bij het WK."
fascineert. Zo lopen de onder
werpen van Larry Fink (1941)
volgens de toelichting bij de ex
positie uiteen 'van de wereld
van professionele boksers tot
die van de rijke elite van New
York'. Is het relevant dat hij
joods is? Bij de foto die hij in
2000 maakte van een stel chi
que bezoekers op een bal in het
Frick Museum is dat met de
beste wil van de wereld een to
taal oninteressant feit. Dat kan
ook worden vastgesteld bij de
foto die de joodse Nan Goldin
(1953) in 1991 maakte van de
travestiet Misty op Sheridan
Square. Die had toch net zo
goed door een nietjood Jcun-
nen worden veree^igd? En is
dat niet vaak genoeg gedaan?
Het JHM haalde met deze expo
sitie een breinbreker in huis die
aan het slot kernachtig wordt
samengevat door de foto van de
joodse fotograaf Jeff Mermel-
stein van het standbeeld van
een man achter zijn laptop tus
sen de puinhopen van de Twin
Towers. Heeft Kozloff dit on
derscheid mogen maken? Zijn
expositie biedt zoveel moois dat
het in elk geval tijdens de rond
gang geen enkele moeite kost
de twijfels over die controver
siële invalshoek te vergeten.
De expositie 'New York. Capi
tal of Photography' in het
Joods Historisch Museum
(Nieuwe Amstelstraat 1, Am
sterdam) duurt tot en met 28
september. De openingstijden
zijn dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur.
rïf idam/gpd - Bestaat er
nderscheid tussen werk
^hodse en niet-joodse foto-
hIh? De joods-Amerikaanse
istoricus Max Kozloff
enbeantwoordt deze vraag
s c tigend op de tentoonstel-
1 %ew York. Capital of Pho-
e8fehy', een expositie in het
Historisch Museurn
die aan de hand van
"'honderd foto's van vijftig
ieI afen het leven in New
n-in de twintigste eeuw in
n brengt. Of Kozloff gelijk
1 1 met zijn observatie dat
e fotografen door hun po
lls minderheid in hun
een grotere sociale betrok-
:id tonen dan niet-joodse?
smatig in elk geval wel: de
rote meerderheid van de
rafen op deze expositie is
'ff gaat niet over één nacht
1 zijn stelling te onderbou-
Hij geeft om te beginnen
er aan de grondlegger van
nerikaanse sociaal-docu-
aire fotografie, de niet-
e fotograaf Lewis Hine
-1940). Hij praktiseerde
rafie als een belangrijk in-
Jt lent tegen sociaal onrecht
acht in vele reportages de
melijke werk- en leefom-
igheden van de arbeiders
tee in de metropool in beeld.
r" )ese immigranten die aan-
n op Ellis Island in 1905,
1erige mannen in de rij bij
anflitdeelpunt van brood in
en een man en kind die in
op straat aan het bedelen
zijn, tonen op deze expositie
zijn grote meesterschap in deze
tak van fotografie. Dat Hine ook
een estheet was, laat de foto uit
1931 zien van een staalarbeider
die op grote hoogte aan het
werk is op het Empire State
Building.
Zijn bewogen reactie op men
sen in schrijnende omstandig
heden was volgens Kozloff de
voorbode van het werk van on
der anderen Ben Shahn (1898 -
1969). Geboren in een ortho
dox-joodse familie in Litouwen
emigreerde hij in 1906 naar
New York, waar hij eerst be
kendheid verwierf met geënga
geerd grafisch werk, schilderij
en en muurschilderingen.
Shahn ging in de jaren dertig
ook fotograferen en in onder
meer zijn foto van straatverko
pers voor het postkantoor is
eenzelfde betrokkenheid met
de onderklasse in de metropool
zichtbaar. Zijn foto van vier
keuvelende mannen in Seward
Park oogt op het eerste gezicht
niet schrijnend, maar wie ze wil
karakteriseren kan niets anders
bedenken dan dat het hier om
werklozen gaat die niets anders
te doen hebben dan lethargisch
op een bankje zitten.
Hine's werk beïnvloedde ook
de activisten van de Photo Lea
gue, de vereniging van fotogra
fen die in 1936 werd opgericht
de armoedige Lower East Side;
later fotografeerde hij ook het
leven in de marge van bewo
ners van Harlem en de South
Bronx. Zijn andere leermeester
was de joodse fotograaf Paul
Strand (1890 - 1976), in het
JHM aanwezig met een indruk
wekkend portret uit 1916 van
een arme man met onder zijn
keurige hoed een zwaar gete
kend gezicht.
Ook de foto's van Aaron Sus-
kind (1903 - 1991) bewijzen het
gelijk van de observatie van
Kozloff dat joodse fotografen
hun positie als minderheid in
groten getale neerlegden in so
ciale fotografie met een fijne
antenne voor de schaduwzijden
van het leven in de stad. Hij
was een van de leidende deel
nemers aan de Photo League en
realiseerde tussen 1937 en 1940
samen met collega's twee
groots opgezette projecten over
de zwarte gemeenschap in Har
lem. Zijn foto uit 1937 van vijf
zwarte kinderen die rond de af
gehakte stam van een 'wens-
boom' staan, is een typerend
voorbeeld van de aanklacht die
deze series vormden.
De fascinatie van joodse foto
grafen voor buitenstaanders en
vertegenwoordigers van sub
culturen vormt ook de rode
draad na 1940, maar dan is het
king niet altijd armoede die Mten
De fascinatie
van joodse
fotografen
voor buiten
staanders en
vertegen
woordigers
van subcul
turen vormt
ook de rode
draad na
1940. Nan
Goldin foto
grafeerde
travestiet
Misty op
Sheridan
Square.
Foto: GPD
als forum voor sociaal bewogen
fotografieprojecten. Onder de
tVeelal joodse leden van deze li
ga was Walter Rosenblum
(1919), die opgroeide als zoon
Syan Roemeens-joodse immi
granten. Hij werd in 1938 stu
dent bij de Photo League, waar
ihij nog net het vak kon leren
van Hine. Het eerste grote pro
ject van Rosenblum was een re
portage van het straatleven in
The Mick, Keef, Sir Charles en Woody
Mick Jagger (Michael Philip Jagger, Sir
Michael, The Mick, MJ, Ol'Rubberlips,
Monkey Man, The Wrinkled Rocker, Mi-
chelin Man Lips)
Leadzanger Rolling Stones vanaf 1962,
acteur, producent
Geboren: 26 juli 1943 in het Livingstone
Hospital in Dartford, Kent, Engeland
Echtgenote(s): ex Jerry Hall; ex Bianca
Peres Morena de Macias
Kinderen: Karis (met Marsha Hunt); Ja
de (met Bianca Jagger); Elizabeth Scar
lett, James Leroy Augustine, Georgia
May, Gabriel Luke Beauregard (met Jer
ry Hall); Lucas Maurice Morad Jagger
(met Luciana Gimenez Morad)
„Ik ga nog liever dood dan dat ik op
mijn 45ste nog Satisfaction zing." (1970)
Keith Richards (Keef, K, Keif, Keef Riff-
hard, The Human Riff, The Riff, The
Human Laboratory)
Gitarist Rolling Stones sinds januari,
songwriter
Geboren: 18 december 1943 in het Li
vingstone Hospital in Dartford, Kent,
Engeland
Echtgenote(s): Patti Hansen, ex Anita
Pallenberg
Kinderen: Marion en Angela (met Anita
Pallenberg); Theodora and Alexandra
(met Patti Hansen)
„Je moet zo ongeveer met kernwapens
komen om ons uit te schakelen." (1977)
Charlie Watts (Charles Robert Watts; Sir
Charles, The Silent Stone)
Drummer Rolling Stones sinds 1963,
jazzmuzikant, kunstenaar (ontwerp alb
umhoesjes, logo's etc. voor de Stones)
Geboren: 2 juni 1941 in het University
College Hospital in Londen, Engeland
Echtgenote(s): Shirley Ann Shepherd
Kinderen: Seraphina
„Wat heeft het voor zin om alleen maar
voor je familie te spelen?" (1984)
Ron Wood (Ronald David Wood, Ron
nie, Woody, The Woodman, The Eternal
Guest)
Gitarist Rolling Stones sinds 1975, kun
stenaar, schrijver
Geboren: 1 juni 1947 in Hillingdon,
Middlesex, Engeland
Echtgenote(s): Jo Howard; ex Krissie
Kinderen: Leah and Tyrone (met Jo Ho
ward); Jesse James (met Krissie)
„Zelfs wij zijn nu gestopt met beweren
dat dit de laatste Stones-toer zal zijn."
(2002)
hannover/dpa/anp - Fans van de Rolling Stones hoeven zich geen zorgen meer te maken. Mick Jagger
zei gisteren bij aankomst op het vliegveld in het Duitse Hannover dat hij volledig is hersteld van de strot
tenhoofdontsteking die hem dinsdag dwong een concert in het Spaanse Benidorm af te zeggen. De con
certreeks in Nederland, die maandag begint in de Rotterdamse Kuip, komt dus niet in gevaar. De Rolling
Stones geven de komende week in het kader van hun 40 Licks-wereldtoernee zes concerten in Neder
land. De optredens zijn in Rotterdam, Amsterdam en Utrecht. Voor toegangsbewijzen, waarvan de mees
te al uitverkocht zijn, wordt op de zwarte markt tot 2000 euro gevraagd. Foto: AP
Keith Richards: Je moet zo ongeveer met kernwapens komen om ons uit te schakelen." Foto: AP
