'We hebben alles'
DE ZOMER VAN
Het geitenwollensokkenimago ontstegk
In 1976 was het nog kommer en kwel in een woonboot
d
5
NAVRAAG
In de zomer van 1976 verkeerde de synagoge aan het Levendaal in
Leiden in de problemen. Het pand was zo bouwvallig en armoedig
j dat sloop werd
We zijn het aan onze
voorouders verplicht'
overwogen. Uit
eindelijk werd de
synagoge in 1977
en 1978 toch ge
restaureerd. Is de synagoge nu uit de problemen? Navraag bij LEO LE-
VIE van de Joodse Gemeenschap in Leiden en omgeving.
Wat weet u van de restauratie?
„Ik was toen net in Leiden aan
gekomen. Het gebouw stond in
derdaad op een lijst van af te
voeren monumenten. Maar door
hulp van het rijk. de provincie,
de gemeente en een heleboel
mensen in Leiden konden we
toch tot restauratie overgaan."
Wat kostte dat?
„Een heel bedrag voor die tijd:
800.000 gulden. Op 29 maart
1978 was de synagoge ^veer in oude luister hersteld en was de her
opening. Sinds die tijd gaat het weer in opwaartse richting, al blij
ven we heel klein. We hebben al jaren tussen de 65 en 100 leden.
Klein maar we moeten ons erfgoed groot houden."
Wat is dat erfgoed?
„Nou, we hebben de synagoge, maar ook een studentenhuis en de
begraafplaats in Katwijk. En de diensten moeten ook doorgaan. Al
leen het onderhoud van de begraafplaats kost per jaar al een paar
ton. En zie dat bedrag in deze tijd maar eens ergens los te krijgen."
Ook anno 2003 een zware klus, dus?
„Ja, ons erfgoed staat niet in relatie tot het aantal leden dat we
hebben en drukt op ons als een zware last. Maar we zijn het onze
voorouders verplicht het erfgoed in stand te houden, want we zijn
een schakeltje in de Leidse geschiedenis. Het is moeilijk om te zeg
gen, maar de Joodse gemeenschap hier is eigenlijk een kind met
een waterhoofd."
tekst: Eric-Jan Berendsen
archieffoto: Loek Zuyderuin
TIJDGEEST
De zomermode: vrouwen dragen
Mn vlotte japon met een mooie
vol®cns de adverten
maar ook sportief, uni
Wnmr^T1'2001 "rodieus is de
met ^htband. Man-
™"dfagen J-amgaren of denim
pantalons met wijd uitlopende
S Britlen0Ven 0011 Ve'0UJS heren"
vest Btillen zijn van het model
jampot glazen' met 'celluloid
montuur.
by^™egn,toOk,eb,e,ieSkoS'0n
Er zijn twee tv-zenders: Neder-
',a"d 1 en 2> die vanaf ongeveer
23-30 uitzenden,
rfeni J°ta Cor°0a (10,499 gul-
S's18 Va" de besr verkochte
•füp been bankstel bekleed met
Bijna de helft van de gezinnen
heeft een kleurentelevisie
Duinrell: 3'50 Ifohlen.
'r"rf;, COOp m de Haarlem-
ms!?nkan?en,clk kost 69 cent
,hï draait '0ne flaw over
the cuckoo s nest'.
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1976, dinsdag 20 juli
LEIDEN - De winkeliers van de Steenstraat hebben vanochtend met
vliko-bakken en auto's hun straat een half uur lang afgezet. Ze wilden
hiermee protesteren tegen het autobusverkeer dat van twee kanten
door de Steenstraat rijdt. De winkeliers vinden dat hun straat hierdoor
te zwaar belast wordt. Vanochtend omstreeks half negen trokken de
winkeliers twee vliko-bakken dwars over de Steenstraat en zetten ter
hoogte van de het kruispunt de Nieuwe Beestenmarkt af met perso
nenauto's. Hierdoor ontstond een ware verkeerschaos: tegenover het
Lido-theater vormde zich een lange rij autobussen en op de Beesten
markt kwam het verkeer volkomen vast te zitten. Om negen uur kwa
men commissaris Van Voorden en hoofdinspecteur Cornelissen van de
Leidse politie polshoogte nemen. De actie werd toen beëindigd.
„We geven ze een week de tijd. En als er dan nog niets gebeurd is,
gaan we gewoon verder met onze acties. Alleen zal het dan wel wat
harder worden. Wat we nu hebben gedaan, was nog netjes." Aldus een
van de winkeliers van de Steenstraat die vanochtend de straat met vli
ko-bakken en auto's een dik halfuur blokkeerden om aan hun grieven
over de verkeersmaatregelen uiting te geven. De winkeliers willen dat
de autobussen uit de Steenstraat verdwijnen, althans de bussen die in
de richting van het station gaan. Al een halfjaar geleden maakten ze
dat kenbaar tegenover B. en W., maar volgens de winkeliers stoort het
college zich op geen enkele manier aan hun bezwaren. De maatrege
len om de bussen van beide kanten door de Steenstraat te laten gaan,
werd indertijd genomen nadat de Turfmarkbrug voor het vërkeer was
afgesloten.
Woonbootbewoners aan de Haarlemmerweg
schreeuwden in 1976 moord en brand over hun
erbarmelijke omstandigheden. Geen riolering,
stinkende sloten vol ratten, slechts drie kranen
voor veertig gezinnen. Zelfs een schuurtje met
douche en toilet, zoals het woonwagenkamp
daar wél had, kon er niet af. Brieven aan de ge
meente, het hoogheemraadschap en de minis
ter van volkshuisvesting hielpen niet.
Wat is er anno 2003 nog koud, vies en armoedig
aan het leven op een woonboot? Aan welke on
gemakken en achterstanden doet de gemeente
niets? Op bezoek bij Marja Bavelaar en Harry
van den Heerik, in 'de mooiste woonboot van
Leiden'. Hij heet Sneeuwwitje, hij is gebouwd
door de Leidse kunstenaar Frans de Wit, hij ligt
aan het Utrechtse Jaagpad en hij is nog te koop
ook.
MB: „Het hele prettige is dat het een vrij ge
voel geeft. Dat je geen directe buren hebt, je
hoort het water klotsen, je beweegt een beetje,
je bent dichtbij de elementen. Als wij 's och
tends het raam open doen, komen de eendjes
voorbij."
HH: „Dat je niet in een huis woont, maar al
leen met een paar draadjes aan de wal vastzit,
-igeeft een heel los gevoel."
1MB: „En de gemeente doet het heel goed. We
Ihebben alles. We zijn ook op de gewone riole
ring aangesloten, ja."
HH: „En de waterleiding heeft een geïsoleerde
slang. Als het onder de min vier graden komt,
wordt die verwarmd.
MB: „Dus je hebt nooit bevroren leidingen.
Dat is heel comfortabel."
HH: „En verder hebben we telefoon, stroom,
kabel, alles. Wat we'extra betalen? Liggeld, en
precariorechten voor de opstap en de stoot-
banden."
MB:Aan de andere kant betalen we geen on-
roerendezaakbelasting. We zijn een roerend
goed."
HH: „De naam van woonboten was vroeger
natuurlijk toch wat minder.
MB: „Over de boten hier is in het verleden ook
veel te doen geweest. We hebben de kranten
knipsels net weggegooid. Maar mensen storen
zich eraan als ze een slecht onderhouden boot
voor de deur hebben liggen. Dat zie je nu toch
minder. Er zijn bijna geen lelijke woonboten
meer. Nu noemen ze het zelfs watervilla's. Wij
zijn geabonneerd op het blad Woonboot. Dan
zie je dat het steeds meer iets voor yuppen
wordt. En gemeentes regelen het steeds be
ter."
HH: „Dat is ook wel jammer. Vroeger kon je
gewoon een boot neerleggen. Zo zijn ligplaat
sen ontstaan."
MB: „Nu is het heel moeilijk om een nieuwe
ligplaats te krijgen."
HH: „En de waarde is toegenomen, hè? Die is
nu vergelijkbaar met die van een huis."
MB: „Wat ik
zelf heel
mooi vind,
is dat hij zo
licht is,
door die
donderdag ~J AUGUS1
m
=n
II
MUZIE
De top tien van 15 juli 19^
1Arms of Mary ,a
Sutherland Brothers
2. Show me the way
Frampton r<
3. Blueberry Hill Fats Dtf1
4. Nice 'n slow Jesse Gre|e
5. My sweet Rosaly 'c
Brotherhood of Man e
6. If you know what I mL'
Neal Diamond v
7. You never walk alone 5
Towers 01
8. I'll go where the music'}
me Jimmy James
9. Shake your booty ie
Sunshine Band
10. You to me are everytt
Real Tiling
Marja Bavelaar en Harry van den Heerik, in 'de mooiste woonboot van Leiden'. Foto: Hielco Kuipers
NIEUWS
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B M. Essenberg, G P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdcnl
HOOFDKANTOOR
Roosevettstraat 82, Leiden, tel 071-5 356 356
Postadres Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdcnl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vn 18-19.30 uur, za 10-13 "ur
AUTEURSRECHTEN
AJIe auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
c.q. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
In de havens van Rotterdam
en Amsterdam wordt het werk
neergelegd uit protest van het
ttgen e?n nieuwe loomngieep
van het kabinet.
Samantha's, de discotheek op
de Leidse Langebrug. mag
voortaan in hel weekend tot
drie uur 's nachts openblijven
(1 juli). k
In Oeganda wordt een Israë
lisch vliegtuig gekaapt. Com
mandotroepen bevrijden de
102 gegijzelden uiteindelijk op
het vliegveld van Entebbe.
De bloembollen- en fruitteelt
en de aardappels hebben te h]-
den onder hel aanhoudende
wanne weer. Bosbranden teis
teren de Veluwe.
De Consumentenbond pleit
voor het vermelden van een ui-
terste houdbaarheidsdatum
van vleeswaren en toetjes.
Het kabinet aarzelt nog steeds
over de bouw van het Leids
academisch ziekenhuis.
Het 53ste bestand sinds het
begin van de oorlog m Libanon
loopt op niets uit
Onder ruim tweeduizend Lei-
denaars zal in september een
enquête gehouden worden over
de behoefte aan kabeltelevisie.
Olympische Spelen ran
Montreal, de 'Spelenzonder
ziel', worden afgesloten. Het
sportevenement wordt over
schaduwd door enorme kosten,
relletjes, de uittocht van Afri
kaanse teams, een polmtjor-
don rond het Olympisch do^
en de verloedering van ae
'Olympische gedachte'.
Drie Palestijnse guerrillastrij
ders plegen met granaten"
hoge ramen. En daardoor heb je ook geen in
kijk van alle bootjes die langs varen."
HH: „Hier in de keuken heeft Frans de Wit een
lichtkoepel gemaakt. Hij gebruikte deze ruimte
als een soort atelier. Er is wel eens een speur
tocht geweest die hier langs kwam. Een van de
vragen was hoeveel ramen deze boot heeft. Ik
had ze toen toevallig zelf net geteld, ik geloof
dat het er honderdzesentwintig zijn."
MB: „Ik was de eerste die verliefd werd op de
ze boot. Onze voormalige baas, de directeur
van de Centrale Organisatie Kinderopvang Lei
den, woonde hier, dus we kwamen hier wel
eens op bezoek. Ik heb toen gezegd: als
je ooit weggaat, meld het als eerste aan
ons. Dat had ze misschien al wel vaker
gehoord, maar met ons was ze bevriend.
Ze komt nog steeds wel eens langs. De
liefde gaat nooit helemaal over.
HH: „Vorige week stond hier ook nog ie
mand te kijken, die had hier tussen 1979
en 1982 gewoond. Zij had de boot niet
direct van Frans de Wit gekocht, daar zat
nog iemand tussen. De Wit heeft hem
gemaakt op de Kettingsloot, waar nu het
Waardeiland is. Althans, dat heb ik van
oudere Leidenaars. Als je eraan bezig
bent, komt iedereen een praatje maken.'
MB: „De onderkant van de boot is een
'Hagenaar'."
HH: „Dat is een soort aak die door een
bepaalde brug in Den Haag paste. Hij is
ongeveer van 1910."
MB: „Dat soort dingen, die geschiedenis,
maken het echt een soort monument."
MB: „Je moet wel van schilderen hou
den."
HH: „Toen wij hem kochten was er zes
jaar niets aan gedaan. De eerste jaren
hebben we geverfd, geschuurd en geme-
nied. En nu lopen we hem elk voorjaar
even na met de kwast.
MB: „Iedereen ziet je bezig. Je kunt niet de ra
men staan zemen zonder dat mensen even iets
zeggen. 'Wat mooi', of 'Je blijft bezig
HH: „De bootjes zijn vervelend, hè? Jongetjes
die te hard langs varen. Dan ligt ie aan zijn ket
tingen te schudden."
MB: „Met deze temperaturen zetten we na
tuurlijk alles open. En storm voel je hier ook
wel."
HH: „Maar dat zijn juist de momenten dat je
weet dat je op een woonboot woont. We heb
ben speciaal een hanglamp gekocht voor dat
effect."
HH: „We
doen de boot weg met pijn in on)
Maar we gaan iets heel leuks doe
MB: „We gaan werken in voorm^
Guyana. Daar hebben we allebei*
baan, via een internationale org^f
in ontwikkelingswerk. Ik als ondt r
kundig adviseur..."
HH: „En ik als architect bij open^
werken. Het is een van de armst^e
ter wereld. Ze hebben 700 duizeiL
ners en bijna geen grondstoffen
8en- e
MB: „We komen aan de kust te w
En we verplaatsen ons straks mei
boot over de rivier. In principe is
voor twee jaar, maar het kan verl
worden."
HH: „We zouden de woonboot ook kufl
verhuren, maar dat wordt dan wel een,
bedrag. Het moet onze hypotheekrente
ken, en die is niet meer aftrekbaar als v
zelf niet wonen." D
MB: „Je zou zeker moeten weten dat ie*f
er met zorg en liefde mee omgaat" m
HH: „Wist je bijvoorbeeld dat het wate/a
Leiden wel dertig tot veertig centimetev
eert? Je moet om de paar dagen even k?s
je de kabels moet aantrekken of laten
Job de Kruiff
De 'Sneeuwwitje' aan het Utrechtse Jaagpad in Leiden. Foto: Hielco Kuipers
ffl
Concurrentie grootwinkelbedrijf speelt biologische winkels parten
machinegeweren
aanslag op het vliegveld van Is-
tanboeL Vier mensen komen
HMLeidsch Dagblad vervangt
zetmachines door het fotogra-
fisch zetten.
Een golf van verontwaardiging
gaat door Nederland we™?"
een commissie de rol ran Pms
Bemhard in de Loctoeed-affat-
re openbaar maakt. Ook m bui
tenlandse kranten staat het ver
haal prominent op de voorpagl-
na's.
een bloedige
leiden - Niks geen klein vol
gepropt kruidenierszaakje,
maar een ruim opgezette
overzichtelijke supermarkt.
Dat is de natuurvoedingswin
kel anno 2003. Ze zijn het gei
tenwollensokken-havervlok
kenimago van de jaren zeven
tig-toen ze als paddestoelen
uit de grond schoten - ontste
gen.
Althans een flink deel van
hen. „We moeten ook wel",
vertelt Paul van Ginkel van
het familiebedrijf Zaailing
Natuurvoeding op de Leidse
Hooigracht. De grote super
marktketens hebben al zes
tig procent van de biologi
sche verkopen in handen.
„Daar moet je als onderne
mer op anticiperen."
Vandaar dat Zaailing zijn
winkel drie jaar geleden ver
bouwde van een relatief
eenvoudige winkel tot een
supermarkt waar je met een
karretje tussen keurig ge
spiegelde schappen laveert
en geholpen wordt door
vakkundig personeel in be
drijfskleding. Het assorti
ment is eveneens flink uit
gebreid. De winkel biedt
behalve (verse) levensmid
delen ook schoonmaakar
tikelen, verzorgingspro
ducten, homeopathische
medicijnen en zelfs een
klein schap met cadeau
tjes. Kortom net als bij Ap-
pie Happie, maar dan an
ders natuurlijk.
Want waar bij een gemid
deld filiaal van het groot
winkelbedrijf hooguit 100
biologische producten te
koop rijn, is bij de na-
Paul van Ginkels biologische supermarkt: het geitenwollensokkenimago van de jaren zeventig
ontstegen. Foto: Henk Bouwman
tuurvoedingswinkel alles
biologische geteeld. Van dat
complete aanbod; ruim 5000
producten op 500 vierkante
meter winkeloppervlak,
moet een bedrijf als Zaailing
het in toenemende mate
hebben, vertelt Van Ginkel.
„Mensen willen tegenwoor
dig in één stop al hun bood
schappen doen. Ze gaan niet
meer elke dag van winkel
naar winkel om hun levens
middelen bij elkaar te sprok
kelen."
Niet alleen die consumen
tentrend dwingt de gespeci
aliseerde natuurvoedings
winkel tot verandering. Ook
de toenemende concurren
tie van het grootwinkelbe
drijf speelt de branche par
ten. „Van de pak 'm beet 300
natuurvoedingswinkels in
Nederland zijn er de afgelo
pen paar jaar zo'n 50 ver
dwenen. Die redden het niet
meer nu de grote super
marktketens de concurrentie
zijn aangegaan."
En dat het serieuze concur
rentie is blijkt uit de laatste
cijfers van maart dit jaar.
Vooral Albert Heijn timmert
hard aan de weg met een ei
gen biologisch huismerk dat
ondertussen al meer dan 250
producten bevat. Van Gin
kel: Als kleine zelfstandige
kun je aan dat soort ontwik
kelingen niet voorbij gaan.
En de supermarktketens zijn
nog maar 5 jaar bezig. Wie
weet wat voor marktaandeel
er over een paar jaar nog
voor ons over is."
Het goede nieuws voor Van
Ginkel en andere kleine on
dernemers is dat er ook
steeds meer geld te verdelen
is, want de uitgaven aan bio
logische producten g j
eveneens nog steeds! 1
belangrijkste motief*1
mensen om geld aan-
gische producten uitl
ven is 'gezondheid'.
vindt ruim eenderde
mensen die het Platf
Biologica voor dit on.
interviewde, het van)*
dat zij op deze manii
biologische landbou
nen. Negentig procele
de ondervraagden h(
tevens wel iets meer,
voor over.
Dat laatste is volgen|r'
Ginkel helemaal nietF
nodig. De prijzen bij
die sinds zijn verbou s
de tien grootste natif
dingswinkels van Nes
behoort, kunnen de
rentie met de regulier
permarkten ondertuL
delijk doorstaan. ..Oi
ene product zijn wij 1.,
paar centen goedkoé
het andere product r
het iets beter. Maar J
geheel genomen betL
ons net zoveel als bij^'
Heijn." En ook op ee
vlak gaan de natuurv'
dingswinkels zich stt
meer als 'normale' cu
ciële bedrijven gedra
Natuurvoedings Win^
ganisatie waarbij Za(^(
aangesloten wil zichfaa
lijk nadrukkelijker ga
fileren. Televisiespot
proeverijen moeten iar
kendheid van de natL
dingswinkels het koiL;
jaar gaan vergroten. er
mercieel met een idtfjt
sche grondslag", cor«
deert Van Ginkel. „II
dat dat onze toekomL
Marijn Kramp
