'Extra controles niet nodig'
De
het
9 9 ZATERDAG
vrije markt van
gastouderschap |jj
Jeannet Tjoelker vangt acht kinderen op in een 'thuishuis'. „Ik werk bijna als een kinderdagverblijf. Dat geeft ouders veel vertrouwen." GPD/Reyer Boxem
Gastouders hoeven van de wet geen pedagogische
opleiding te hebben. Ouders die hun kind willen
onderbrengen, gaan af op de informatie die ze van het
gastouderbureau krijgen en op hun gevoel als ze het
gastgezin bezoeken. De belangenvereniging van ouders
vindt dat er in de nieuwe kinderopvangwet die op i januari
2005 van kracht moet worden, garanties moeten komen
voor een onafhankelijke kwaliteitscontrole in een uitdijende
vrije markt.
door Saskia Bonger
rErna Straatsma
Leidse gastouderbureau B4Kids
ent gastouders 'uitgebreid op al-
i regels', zegt Manuela Spaninks
de raad van bestuur. Een huis-
ek behoort tot de standaardpro-
om te zien of iemands huis
oet aan bepaalde hygiënische
nen en veiligheidseisen. „Ik geef
lat het geen onafhankelijk on-
oek is, maar we gaan naderhand
egelmatig kijken hoe het er voor
Het is niet zo dat we de ouders
raaien en dat ze het verder zelf
moeten uitzoeken."
se gastouders zijn voorts ver-
t om een aantal cursussen te
in, zoals een EHBO-cursus en
le pedagogische en creatieve
issen. De GGD is niet betrokken
kwaliteitstoetsing van gastou-
dressen.
ink vindt een directe controle
astouders door de GGD niet no-
iLaat ons zelf waken over de
iteit van de gastouders. Wij heb-
ier slot van rekening een ver
ging van de gemeente. Zij kan
>r dus altijd op aanspreken als
kwaliteit niet deugt." Volgens
ink is het nog nooit voorgeko-
dat B4Kids (voorheen: COKL)
lastouder de laan heeft uitge-
rd vanwege misstanden.
Bij B4Kids betalen vraagouders een
eenmalig bedrag voor de 'koppe-
lingskosten' en daarnaast een vast
staand uurtarief.
Katwijkse gastouders krijgen ook
eerst een huisbezoek alvorens zij
worden 'goedgekeurd'. „Kortweg ge
zegd: het moet schoon, netjes en
veilig zijn", zegt Karin Veen, waarne
mend hoofd gastouderbureau van
de Stichting Kinderopvang Katwijk
(SKK). Ook zij vindt een strengere
overheidscontrole niet noodzakelijk.
„Het komt voor dat we bepaalde op-
vangadressen in eerste instantie af
wijzen, maar we zullen ze altijd een
herkansing geven. Het gaat er in eer
ste instantie om of vraag- en gastou
ders het met elkaar eens kunnen
worden." Ook in Katwijk gaat de
GGD niet zelf op huisbezoek. „Maar
de checklist die wij bij ons huisbe
zoek gebruiken, is wel door de GGD
opgesteld. Wij zijn onlangs gecertifi
ceerd en voldoen dus aan de HKZ-
eisen (Harmonisatie Kwaliteitsbe
oordeling Zorgsector, red.)."
Het volgen van cursussen is ook in
Katwijk verplicht. Veen: „Ze krijgen
een beginnerscursus 'omgaan met
kinderen' en moeten een EHBO-cur
sus volgen. Voor de rest bieden we
de ouders een aantal facultatieve
cursussen aan, die ons eigen perso
neel ook kan volgen."
De lange eettafel in huize Kok in
het Noord-Hollandse De Wee-
re staat vol met hagelslag in al
le kleuren en smaken. Livia, bijna twee,
speelt met haar boterham met worst.
Gastouder Maija Kok probeert haar aan
het eten te krijgen, maar Livia heeft
geen zin in brood. Geduldig houdt Mar-
ja haar even later een lepel yoghurt
voor, maar na een paar happen yoghurt
vindt de peuter het genoeg. Zelf lepelen
wil ze wél en zo weet Marja toch nog
wat eten bij Livia naar binnen te krij
gen.
Negen jaar al is Marja Kok gastouder.
Ze vangt vier dagen per week kinderen
op. „Het is vaak erg druk, omdat ik zelf
vier grote kinderen heb", vertelt ze ter
wijl ze met een stapel tosti's komt aan
lopen. „Ik ben fulltime met de verzor
ging van kinderen bezig. Dit is echt
mijn werk. En dat neem ik heel seri
eus."
Kok is aangesloten bij gastouderbureau
Berend Botje in Hoorn en werkt sinds
anderhalfjaar als zelfstandig onderne
mer. Als gastouder had ze al een cursus
gevolgd van drie avonden. Toen ze on
dernemer werd, kwamen daar nog eens
zes avonden met lessen ondernemer
schap en kinder-EHBO bij. Daardoor
acht ze zichzelf goed in staat op een
veilige en verantwoorde manier kinde
ren op te vangen.
Gastouders hoeven van de wet geen pe
dagogische opleiding te hebben. Wel is
het de bedoeling dat gastouderbureaus
hun medewerkers zorgvuldig selecteren
en in de gaten houden. De meeste bu
reaus geven een cursus pedagogiek en
EHBO. De lengte en inhoud daarvan
kunnen erg verschillen. De GGD con
troleert in de meeste gemeenten of de
bureaus hun werk goed doen, maar be
kijkt dat alleen op papier. De inspecteur
komt formeel niet bij de gastouders
thuis, en ziet dus niet hoe de kinderen
worden opgevangen.
Contract
Gjalt Jellesma, voorzitter van Boink, de
belangenvereniging van ouders in de
kinderopvang, vindt dat de gastouders
strenger gecontroleerd moeten worden.
„Je kunt op je vingers natellen dat er
gastouderbureaus zijn die wel eens wat
door de vingers zien, en zeker in tijden
van schaarste."
Bovendien kunnen de bureaus formeel
niet aansprakelijk worden gesteld in het
geval zich iets zou voordoen. Gastou
ders zijn immers niet in dienst van de
bureaus. „Zij tekenen samen met de
vraagouder een contract waarin ze hun
onderlinge afspraken vastleggen", legt
Josette Hoex van het Nederlands Insti
tuut voor Zorg en Welzijn (NIZW) uit.
Sommige gastouders zijn verbonden
aan een franchise-organisatie en wor
den door die organisatie opgeleid. Hoex
is van mening dat de afspraken die wor
den gemaakt tussen de franchise-orga
nisatie en de gastouder over het alge
meen strenger en helderder zijn dan
tussen gastouderbureau en gastouder.
Jeanet Tjoelker uit Groningen bevestigt
dat. Zij runt sinds twee jaar als zelfstan
dig ondernemer een zogenaamd thuis
huis, waar ze acht kinderen opvangt. De
stichting Thuishuis is één van de zes or
ganisaties die in Nederland een franchi-
seformule hanteren. Tjoelker kreeg een
opleiding van 26 dagen voordat ze met
het thuishuis mocht beginnen. Ze kreeg
les in public relations en communica
tie, sociale en pedagogische vaardighe
den, ondernemersvaardigheden en
EHBO.
Daarnaast krijgt ze twee keer per jaar
een controlerend bezoek van de stich
ting Thuishuis en heeft ze zelf de GGD
gevraagd te komen kijken. Eens in de
zes weken ontmoet ze de andere onder
nemers met een thuishuis. Haar twee
zussen vallen voor haar in als haar iets
overkomt. „Ik werk bijna als een kin
derdagverblijf. Dat geeft ouders veel
vertrouwen," vertelt ze. Ze heeft brand
melders, veilige stopcontacten en op de
deuren zit een strip die moet voorko
men dat kinderen er met hun vingers
tussen komen. „Dat is meer dan bij een
gewone gastouder."
Afwachten
Er bestaan (nog) geen landelijke kwali
teitseisen voor de opvang door gastou
ders. Er is in 1999 wel een certificaat in
gesteld dat ook gastouderbureaus kun
nen krijgen, maar veel gebruik wordt
daarvan volgens Hoex van het NIZW
niet gemaakt. „Het certificaat is niet
verplicht. De bureaus wachten liever af
hoe de nieuwe kinderopvangwet eruit
gaat zien voordat ze geld steken in cer
tificering." Gemeenten kunnen tot die
tijd zelf bepalen of ze inspecties uitvoe
ren en zo ja, of ze daarvoor gebruik ma
ken van de GGD.
Hoex is van mening dat vraagouders
hoe dan ook behoefte hebben aan onaf
hankelijke informatie over de prijs-kwa-
liteit verhouding. „Ook al betalen veel
werkgevers mee aan kinderopvang en
ook al hebben ouders vaak weinig te
kiezen, toch zijn de prijzen belangrijk.
Helemaal nu de kinderopvang een vrije
markt moet worden."
„Een hoge prijs hoeft niet te betekenen
dat het gastouderbureau veel werk
maakt van de begeleiding, opleiding en
ondersteuning van gastouders", zegt
Yvette Vervoort van het Netwerkbureau
Uitbreiding Kinderopvang. Anderzijds
is heel goed mogelijk dat iemand met
een laag uurtarief veel weet van het op
voeden van kleine kinderen." Volgens
Vervoort variëren de kosten die gastou
derbureaus bij ouders in rekening bren
gen van 1200 tot 2000 euro per kind per
jaar. Ook de uurtarieven die de gastou
ders rekenen, lopen sterk uiteen.
Niet gek
De gastouderbureaus bestrijden dat zij
soms iets door de vingers zien om hun
schaarse gastouders niet te verliezen.
Volgens Christine Zevenbergen van Be
rend Botje in Hoorn zijn ouders niet
gek. „Als ze merken dat hun kinderen
het bij de gastouder niet naar de zin
hebben, gaan ze weg. Daar hebben het
bureau en de gastouder heus niets
aan."
Belangenvereniging Boink wil dat de
GGD gastouders daadwerkelijk contro
leert. Boink krijgt regelmatig klachten
binnen van ouders die niet tevreden
zijn. Die klachten variëren van roken in
de buurt van kinderen tot religieuze
verschillen tussen de ouders en de gast
ouders.
Boink-voorzitter Gjalt Jellesma kan zich
geen voorbeeld voor de geest halen van
een geval waarbij een kind tijdens de
gastouderopvang iets ernstigs over
kwam. „Maar dat zegt niks, want er be
staat geen enkele verplichting om onge
vallen te melden. En trouwens, waarom
moeten we eerst wachten totdat er iets
heel erg misgaat voordat we actie on
dernemen?", vraagt hij zich af. „We
kunnen beter nu een goede kwaliteits
controle invoeren dan ons straks voor
het hoofd slaan."
Daarom hoopt hij dat directe controle
van gastouders opgenomen zal worden
in de nieuwe kinderopvangwet die op 1
januari 2005 van kracht moet worden.
Deze wet moet ervoor zorgen dat de
GGD's straks overal op dezelfde manier
te werk gaan. Vanaf dit najaar worden
inspecteurs van de gezondheidsdienst
daarvoor speciaal getraind. Maar het is
nog onduidelijk waarop ze de gastou
ders precies moeten beoordelen. Er zijn
nog geen voorschriften op papier gezet.
Gastouder Maija Kok zegt het helemaal
niet erg te vinden als de GGD bij haar
over de vloer komt. „Ik weet van mezelf
dat ik alles onder controle heb. Organi
seren zit me in mijn bloed en ik kan
heel goed met kinderen omgaan. Bo
vendien komt het gastouderbureau hier
geregeld poolshoogte nemen."
Marja Kok weet echter ook uit eigen er
varing dat niet alle bureaus hun werk
even serieus nemen. „Ik heb een tijdje
ook voor een ander bureau gewerkt,
maar daarvan kwam er alleen iemand
langs met Kerstmis om een attentie te
brengen. Zo'n bureau ziet het dus niet
als er iets fout gaat."
Hoe werkt het
gastouderschap?
Gastouders runnen in feite 'parti
culiere crèches'. Gezinnen met
kleine kinderen die geen gebruik
kunnen óf willen maken van regu
liere kinderdagverblijven kunnen
een beroep doen op gastouders.
Die nemen een aantal uren per
dag of zelfs een hele werkdag de
zorg voor een kind op zich. Er
moet dan natuurlijk wel zo'n op-
vangadres in de buurt zijn.
Er zijn verschillende vormen van
kinderopvang door gastouders.
Het gros van de opvangouders
sluit zich als freelancer aan bij een
gastouderbureau, dat het contact
met de vragende partijen tot stand
brengt. Het bureau ontvangt daar
voor een jaarlijkse vergoeding van
de vraagouders of hun werkgever.
De gastouders rekenen een uurta
rief en maken zelf werkafs praken
met de ouders. In Nederland zijn
enkele tientallen gastouders in
dienst van een gastouderbureau.
Zij krijgen een vast salaris. Het bu
reau is in dit geval verantwoorde
lijk voor de werkafspraken.
Een groeiende groep gastouders
kiest de laatste jaren voor het zelf
standig ondernemerschap ineen
franchise-constructie. De gastou
der is zelf verantwoordelijk voor
bedrijfsvoering en werkafspraken.
Er zijn momenteel zes franchise-
formtdes in Nederland, die oplei
dingen geven van zes avonden tot
26 dagen en die allemaal iets doen
aan periodieke bijscholing. De
uurtarieven van franchise-onderA
nemers liggen in de meeste gevah
len hoger dan die van gewone
gastouders, maar gastouderbu
reaus vragen in tegenstelling tot
franchiseorganisaties een jaarlijk
se bijdrage van de vraagouders.
Wettelijk mogen gastouders vier
kinderen opvangen, de eigen kin
deren niet meegerekend. Vier
franchiseorganisaties willen daar
van af. Zij willen toe naar zes kin
deren, inclusief die van de gastou
der zelf.
