De dodelijke opmars door Europa
MpPfel
DE ZOMER VAN
Het bonte vertoon van de
navraag
het nieuws
uit de archieven
colofon
De eerste buitenlandse etappe voerde door de Bollenstreek^
de tour
DONDERDAG 24 Jl
De ANWB telt in 1954 270.000 leden. Vanwege de toenemende auto-
drukte pleit de organisatie voor verbreding van een aantal wegen.
Over een weg
'De ANWB wil nu meer
dan bredere wegen'
van maximaal
zes meter breed
mogen maxi
maal 5.000
voertuigen per dag rijden, zegt de wielrijdersbond. Een van de wegen
die dringend breder zouden moeten is de verbinding tussen Haarlem
en Sassenheim. De ANWB heeft zijn eigen werkterrein in de loop der
jaren ook behoorlijk verbreed, zegt woordvoerder MARKUS VAN TOL
Hoeveel leden telt de ANWB nu?
„We zijn de grootste vereniging in Nederland, met 3,8 miljoen le
den."
Myxomatose maakte vanaf 1954 miljoenen slachtoffers onder de konijnen
Was de ANWB in 1954 ook al de groot
ste vereniging van Nederland?
„Met aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid: ja. Maar ik kan nu even
niet zo snel vinden hoeveel leden de
KRO in die tijd had. Dat was ook een hele
grote vereniging. Maar waarschijnlijk wa
ren wij toch de grootste."
Groeit de ANWB nog steeds?
„Ja, nog steeds. Met zo'n 66.000 tot 70.000
leden per jaar. Er is in al die jaren nog
nooit een neergang geweest."
Wat was destijds het belangrijkste doel
iHin de ANWB?
„We waren en zijn een vereniging die acti
viteiten op het gebied van mobiliteit, recre
atie en toerisme ontplooit. Onze statuten
zijn wat dat betreft nooit veranderd. We
zijn een vereniging voor mensen die onder
weg willen zijn en willen recreëren."
Pleit de organisatie nog steeds voor de
aanleg van meer en bredere wegen?
„Wij willen dat onze leden meer mogelijk
heden hebben om zich te verplaatsten.
Maar dat betekent dus ook dat we voor een
goed openbaar vervoer zijn. En we besteden
ook veel aandacht aan een goed alternatief
voor de auto of de fiets: de benenwagen. Dat
is ook een vorm van mobiliteit."
Wat doen jullie allemaal voor mobiele niet-
wielrijders?
„Heb je een uurtje? We besteden veel aan
dacht aan water- en wandelsport. Nee, aan
zweefvliegers
Abe Lenstra wordt trainer van
I'lLToxopeiis maakt tijdens de
I.andbouwweek in Wateringen
bekend erin geslaagd te a|n een
aardappel te kweken die met
DE ZILK 7,8
100RDWIJK 3.5
ATWIJK A/ZEE 11
NÓORDWIJKERHOUT 3.5
vatbaard voor de gevreesde
^^m^'mMidden-
Europavan catastrofale om
vangIn Zuid-Duitsiand en Op-
per-Oostenrijk komt als gevolg
Van hevige regenval een gebted
van circa 1000 vierkante kilo
meter onder water te staan. In
het gebied regende het meer
dan zestig uur aan een stuk.
Het is de ergste overstroming m
55 jaar. Ook in Hongan|e raken
duizenden mensen door over
stromingen dakloos.
De Tweede Kamer regelt de
werktijden in de landbouw.
Arbeiders van 17 jarenouder
mogen niet langer dan 2600
uren per jaar en 11 uren per
?DeViider Valk Boumanweg
in Leiderdorp wordt in gebruik
De alleenwonende weduwe
Marij Zwanenburg-Roos uit
Leiderdorp wordt vermoord
door een klap met een loda
Unefles en steken met een sla
vork in haar hals. De dader
wordt snel aangehouden, een
man die vlak bij de vrouw
woonde. Znn motief-roof.
Een noodkreet uit Australië
Uit Holland geëmigreerde vri|-
gezellen kunnen geen partner
vinden. JXjn er in omland
geen jonge, flinke meisjes die het
aandurven om in Australië een
baantje te aanvaarden en met
tertijd het lot van omejongem
met het hare te verbinden?
De raad van Lisse besluit het
Slot Dever vooralsnog met te
slopen. Het middeleeuwse kas
teel verkeert in slechte staat Er
vingen stemmen op in de raad
om de boel maar te slopen en
de stenen te gebruiken voor
E^nieuwtfw oordenlijst van
de Nederlandse taal verschijnt.
Photo wordt foto, rhitme wordt
ritme, caricatuur wordt kanka
tuur.
Als een konijn een krant kon lezen,
zou hij daar in de zomer van 1954
niet vrolijk van zijn geworden.
'Myxomatose gesignaleerd in
Limburg', 'Dodelijke konijnenziek
te rukt op', 'Myxomatose al boven
de grote rivieren', 'Alle konijnen
van het land lopen gevaar4, luid
den enkele alarmerende koppen.
En er bleek geen woord van gelo
gen. Myxomatose - de met op
zet naar Europa geïmporteerde
konijnenziekte - hield genade
loos huis onder de langoren. Ge
rard Twigt, opzichter in ruste in
het duingebied tussen Den
Haag en Katwijk, herinnert het
zich nog als de dag van giste
ren. „Op een gegeven moment
dachten we dat we er niet één
zouden overhouden."
Myxomatose komt van oor
sprong uit Zuid-Amerika. De
konijnen daar zijn er echter
vrijwel resistent voor gewor
den. De meeste voelen zich
even niet lekker en knappen
dan weer op. Hoe anders was
dat met hun soortgenoten in
Australië en Europa. In een
poging de konijnenplaag die
Australië teisterde enigszins
in te dammen, werd het vi
rus eerst vanuit Zuid-Ameri-'
ka naar Australië gebracht.
De gevolgen voor de konij
nenstand 'down under' wa
ren enorm. In korte tijd
stierf het dier - dat overi
gens van oorsprong niet in
Australië thuishoort - nage
noeg uit.
Een Franse grootgrondbe
zitter die nogal te lijden
had van konijnen op zijn
landgoed hoorde van het
'succes' van de ziekte in
Australië en haalde myxo
matose naar Europa. Hij
besmette enkele tamme
konijnen met het virus en
liet de dieren daarop los
op zijn land. Met voor de
Franse landheer het ge
wenste effect: in een
mum van tijd legden alle
konijnen op zijn land
goed het loodje. Myxo
matose begon daarop
aan haar dodelijke op
mars door Europa.
In 1954 bereikte de ziekte
ook ons land. Wie in de
Oud-duinwachter Twigt: „Het is alsof je over een kerkhof loopt. Het duin is doods." Foto: Dick Hogewoning
zomer van dat jaar door de duinen
wandelde, stuitte geheid op konij
nen die, blind geworden door de
zweren op hun ogen, verdwaasd
rondhuppelden en zich gemakkelijk
lieten grijpen. Oud-duinwachter
Twigt weet nog dat hij ze met hon
derden tegelijk uit het duin weghaal
de. „We vormden in die tijd met col
lega's groepjes die niets anders de
den dan konijnen uit hun lijden ver
lossen. Tientallen, honderden per
dag sloegen we er dood. Of we raap
ten ze op omdat ze al dood waren,
want de ziekte sloeg meestal razend
snel toe. Het ging zo snel, op een ge
geven moment dachten we dat we er
niet één zouden overhouden.
De duizenden dode konijnen die
Twigt en zijn collega's uit het duin
gebied raapten, gingen naar ver
brandingsovens in Den Haag. „Het
schijnt dat het geen kwaad kon om
een konijn met myxomatose te eten,
maar geen mens die daar aan begon,
natuurlijk. Die beestjes zagen er vre
selijk uit. Met zweren en puisten op
hun ogen, geslachtsdelen en neus.
Daar zet je echt je tanden niet meer
in."
Door de ziekte holde in korte tijd de
konijnenstand in Twigts DZH-ge-
bied achteruit. „Vóór de myxomato
se schoten we in het gebied onge
veer twintigduizend konijnen in een
jaar. Soms schoot ik er in m'n eentje
dertig, veertig, ja een enkele keer
zelfs honderd op een avond. Maar
die tijd is voorbij. Het is eigenlijk
maar sporadisch dat je er nog eens
een ziet", aldus de Wassenaarder,
die ondanks zijn 77 jaren nog dage
lijks in het duingebied komt.
Ook tamme konijnen ontkwamen
trouwens niet aan de in bijna alle ge
vallen dodelijke konijnenziekte die
door bloedzuigende insecten - in
Nederland vooral muggen - wordt
overgebracht. En een halve eeuw la
ter is tegen de ziekte nog ^ltijd geen
remedie gevonden. Konijnen kun
nen er wel tegen worden ingeënt,
waarbij ze twee keer per jaar een
prik moeten krijgen, maar als 'Flap-
pie' de ziekte eenmaal onder de le
den heeft, is er geen kruid tegen ge
wassen.
Het aantal konijnen in de duinen is
heden ten dage dus lang niet meer
wat het is geweest. Behalve myxo
matose en VHS - een andere konij
nenziekte die enige tientallen jaren
later voor een volgende slachting
zorgde - is volgens Twigt de vos
schuldig aan de lage konijnenstand.
„Dat daar toch nog steeds niks tegen
gedaan mag worden, is ronduit
schandalig", zegt de Wassenaarder
terwijl zijn ogen vuur spugen. „Er
blijft helemaal niks over in het duin.
Tot voor een paar jaar had je hele
kolonies mantelmeeuwen en storm-
meeuwen. Ze zijn allemaal weg. Op
de vlucht voor de vos en uitgeweken
naar de daken van flatgebouwen en
bedrijfshallen in de stad. Vroeger als
je door het duin liep hoorde je fa
zanten, kieviten, grutto's, scholek
sters, wulpen, noem maar op. Maar
je hoort helemaal niks meer. Niks!
Het is gewoon alsof je over een kerk
hof loopt. Het duin is doods.
Van de biologen die zeggen dat de
vossen niet bejaagd moeten worden
en dat de vossenstand zichzelf regu
leert als er onvoldoende voedsel is,
heeft Twigt dan ook geen hoge pet
op.
„Die lui leren
het verkeerd op
school, daar be
gint het al mee.
Echt waar, als je
er een spreekt is
het net alsof je
met een gek
praat. Dit be
leid is zó slecht.
En ze laten het
maar door
gaan. Tot er
geen beestje
meer in het
duin over is en
de boeren aan
de geeuwhonger liggen, want
kip, eend of lam is nog veilig.
En Twigt kan het weten, wan
door de gemeente Wassenaai
steld als onbezoldigd schade
wildbestrijder. Dit betekent c
ergens een vos in een kippen
eendenvijver in het dorp hee
geslagen, Twigt daarvan won
wittigd. „Bijna dagelijks", mc
hij somber op de vraag hoe v
in actie moet komen. „Dan g
die mensen langs, neem de s
op en geef advies hoe ze een
volgende keer buiten de deui
nen houden."
Soms komt Twigt dan ook ot
oog met Reintje te staan. „Di
ten zijn dan zo gedesoriëntet
gestrest dat ze niet weten wa
heen moeten. Dan blijven ze
in een kippenhok, of in een a
tuin. Ik heb zelfs een keer mi
maakt dat een vos pal naast 11
lag met een spelend kind eri R
te geloven, toch? Wat ik met l
vossen doe? Ze vangen en ze 1
weer loslaten, want dat is hei i|
dat ik op deze vraag mag ant r
den, hè. Tja, beestjes doodse
dat ligt gevoelig. Maar dat al 5<
re dieren in het duin en de k
bij de mensen thuis de mooi e
ken, dat is kennelijk helema.
erg. Weet je, ik vind een vos i
prachtig dier. Maar het is hi^i
pleet uit de klauwen gelopeir
Noord-Nederland niet. In FiJJ
Groningen en Drenthe magj
schieten. Maar daar zijn de nj
agrarischer. Daar zitten ze djR
op de natuur." je
Toch kan Gerard Twigt ook
een voordeel van de vos noeto]
dat brengt ons direct terug fcfe
konijn en zijn gevreesde zielÉ c
„Sinds de vos zo talrijk is, zim
geen konijn met myxomatole
En dat komt dus niet omdat jg:
te voorbij is, want zeker in div
maanden grijpt het virus elkje
weer om zich heen. Min
lange lijfc
PRIJS LIJST
Pot huishoudjaro (pruimen-si-
naasappel) 53 cent
l imonadesiroop (met gratis
zakje netjes) 79 cent
Rtskwie Riant) 25 cent
landpasla (grote tube) 70 cent
Co-op koffie 2,20
1.25
Kundvet (pond) 60 cent
Lamsvet (pnnd) 59 cent
ANNO 1954, dinsdag 24 augustus
AMSTERDAM - Gistermiddag omstreeks half zes begon in de kringen
van de werkers en leidinggevende personen van Nederlands nationale
luchtvaartmaatschappij de vanaf twee uur die middag constant geste
gen spanning plaats te maken voor diepe verslagenheid. Stukje bij
beetje werd de laatste hoop weggeslagen dat het KLM lijntoestel 'Wil
lem Bontekoe' nog ergens op zou duiken en weldra stond vast, dat de
machtige Douglas DC 6 B 'Superconstellation' onder commando van
de Canadese gezagvoerder Charles Harman met totaal 21 personen
aan boord niet ver uit de Nederlandse kust in de Noordzee was gestort,
door tot op heden onbekende oorzaak.
Vanaf 12.32 uur Ned. tijd had het toestel uit New York toen niet meer
in verbinding gestaan met de gronddiensten, die het vliegtuig van de
Ierse luchthaven Shannon hadden geleid en later het contact over
droegen aan Schiphol. Bij het overgeven van de controle had de mar
conist als vermoedelijk tijdstip van aankomst op Schiphol 12.22 uur
opgegeven. Later verwachtte men het toestel om 12.40 uur binnen.
Om twee uur werd op Schiphol de alarmtoestand merkbaar en werden
alle veiligheidsmaatregelen getroffen om het zonder radio-contact vlie
gende (naar men hoopte...) toestel op te vangen.
Nog steeds werd niet aan een ramp gedacht. Tegen drie uur begonnen
de telefoons, de telex-apparaten en het gehele organisme van veilig
heidsdienst en voorlichting op volle toeren te draaien en de berichten
begonnen binnen te druppelen die melding maakten van het uitvaren
van reddingsvaartuigen langs de Noordzeekust.
Omstreeks half zes meldde de loodsboot van de Havendienst IJmui-
den, de Bellatrix, op 52 gr. 40 min. Noorderbreedte en 4 gr. 41 min.
Oosterlengte twee witte hoofdkussens te hebben gevonden met daarop
de blauwe letters 'KLM'. (Deze positie is ten Westen van Bergen aan
Zee, ongeveer 5 kilometer uit de kust.) Van overlevenden of omgeko
menen was nog geen spoor te bekennen.
Leidsch Dagblad
Directie B.M. Essenberg, C P Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: direct ie@hdcnl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen, léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIES
071-5 356300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19.60 (alleen aut ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
Hier was het allemaal om te doen: het peloton flitst voor
bij over de Zilkerduinweg. Foto: Erna Eichelsheim
(Ui
Ook de volgers hadden bekijks. Foto: Erna Eichelsheim
'Winkels gesloten, scholen vrijaf kopte het
Leidsch Dagblad op 7 juli 1954. De Tour de
France reed een dag later voor het eerst in
de geschiedenis buiten Frankrijk en dat
historische debuut verliep via Noordwijker-
hout, Noordwijk en Katwijk. Maar weinig
evenementen leggen zo'n groot beslag op
de gastplaatsen als de Tour. En dat was in
1954 al zo. De plaatselijke organisatoren
moesten diep in de buidel tasten om hun
dorp een plaats in de geschiedenisboeken
van 'La Grande Bouclé' te gunnen. De Kat-
wijkse WV peuterde van het gemeentebe
stuur 1500 gulden los - zoveel wilde de or
ganisatie hebben om het peloton over de
Boulevard te sturen. Het dagelijks leven
stond één middag stil voor de bizarre kara
vaan van Jacques Goddet.
Duizenden en nog eens duizenden toe
schouwers - het aantal was niet bij bena
dering ook maar te schatten - luidden
zich vanmorgen langs de wegen ge
schaard om het bonte vertoon, dat nu
eenmaal met een wedstrijd als de Tour de
France gepaard gaat, gade te slaan. In
Katwijk was het al vroeg een drukte van
belang en men keek zijn ogen uit op de
imposante reclame-karavaan, welke met
veel bombarie tussen de rijen doortrok.
(LD, 8 juli 1954)
De renners - die als één grote groep in
drie seconden voorbijflitsten - waren
toen al een klein onderdeel van het Tour
circus. Italiaanse coureurs waren welis
waar geweerd, omdat ze zich door Nivea
lieten sponsoren, in plaats van zoals ge
bruikelijk door de plaatselijke fietsenfa-
brikant, maar dat kon niet verhullen dat
de commercie ook in 1954 bij de Ronde
een belangrijke plaats innam. Organisa
tor Wim Pluygers, directeur van het Alge
meen Handelsblad, had honderdtiendui
zend gulden neer moeten tellen om de
Tour-bonzen zo ver te krijgen hun gelief
de vaderland te verlaten. „Er waren geen
radio- of tv-rechten. Mijn hoop was ge
vestigd op de burgemeesters van de ste
den waar we langs zouden gaan. Ik ging
de Tour persoonlijk verkopen. De Tour,
dat is toch mooi voor uw gemeente? Nou,
in de badplaatsen had ik een sterke on
derhandelingspositie. Als Noordwijk de
Tour had, moest Scheveningen ook; en
Katwijk", blikte Pluygers later terug.
En dus kocht Amsterdam voor 50.000
gulden de Tourstart. Den Bosch betaalde
daar in 1996 als laatste Nederlandse start
plaats vier miljoen gulden voor, Leiden in
1978 370.000. Doorkomstplaatsen betaal
den vanzelfsprekend minder. Op de eind
afrekening van de WV uit het Katwijkse
gemeentearchief prijkt een bedrag van
1500 gulden, betaald aan de Tour-organi
satie. Dat naast de vijf gulden voor bloe
men van Parlevliet, 22,73 gulden voor
'Consumpties' en 250 gulden kosten die
de Leidse wielervereniging Swift als me
deorganisator maakte. De gemeente Kat
wijk betaalde uiteindelijk dik duizend
gulden mee aan het feest, maar dat kon
niet verhoeden dat de WV uiteindelijk
400 piek toelegde op de doorkomst van
de wielerkaravaan.
Noordwijk en Valkenburg betaalden zelfs
bij om een extraatje in huis te halen. De
tussensprints waren daar op de boule
vard en bij het marinevliegkamp. Heine-
ken en het Algemeen Dagblad loofden in
Noordwijk een premie uit, in Valkenburg
hadden de militairen geld ingeza
meld voor het
sprintspektakel.
Erna Eichelsheim
was één van de
duizenden toe
schouwers langs
de weg. De
Noordwijkse staat
vooral het grote
enthousiasme van
het publiek nog
voor de geest. „Het
was fantastisch.
Een gigantisch eve
nement natuurlijk,
in die tijd. Ik moest
gewoon gaan kij
ken, dit was zo iets
bijzonders. Ieder
een was er vol van.
De auto's, de recla
mekaravaan, het
was een heel spektakel. Maar wat me ook
nog bijstaat, is dat het eigenlijk zó voorbij
was. Dat ging erg snel." Eichelsheim,
toen begin 20, was zelf ook snel genoeg
om op de Zilkerduinweg foto's te schie
ten, die ze nog altijd in haar bezit heeft.
Het eindklassement van de
Tour de France van 1954
1. Bobet (Fr)
2. Kubler (Zwi)
3. Schaer (Zwi)
4. Dotto (Fr)
5. Mallejac (Fr)
14. Nolten (Ned)
16. Van Est (Ned)
17. Voorting (Ned)
20. Van Breenen (Ned)
48. Faanhof (Ned)
De koers volgde de route Amsteij
Haarlem-Vogelenzang-Noordwijer
Noordwijk-Katwijk-Wassenaar-Sjk
ningen-Delft-Rotterdam en reedfen
da naar Brasschaat in België, watej
Wagtmans als eerste finishte. RijVo
stonden de toeschouwers langs ki 1
cours op donderdag 8 juli. ne
Zelfs in de hoofdstad was de Toi| c
France een ongekend spektakel.pn
wezigheid van het tourcircus bra z
hoop leven in de stad, waar tijdetst,
jaren '50 gewoonlijk weinig te b®t,
viel. Menigeen nam een 'snippe^lij
het vertrek mee te maken", schrfre
meentearchivaris van Amsterdai sl
gold natuurlijk dubbel en dwars >nL
dorpen Noordwijkerhout, Katwijft
Noordwijk. Op veel plaatsen lan| si
route was het wedstrijdverloop tprr
via luidsprekers, een noviteit in it
gen. De plaatselijke fanfarekorpen
den in vol ornaat aan - De dag if V
der opgeluisterd door de mede wé o
van Katwijk's harmonie UNI. Va a
eerst zal, door de geluidsversterkfao
pittige muziek over de gehele bot
hoorbaar zijn. (LD, 7 juli 1954).
werd de bijzond
afgesloten met 11
gesponsord do<£J
grote landelijke
nemingen'.
De doorkomst j
Tour in de Duiiff
lenstreek was
der, dat bijna ij
vrij had. Fabrii
ren gesloten,
gaven leraren
lingen vrijaf.
werkte, deed
omdat de Roi
ongekende k;
een slag te sl«
prees het Noi
restaurant Di
zichzelf aan
1 speciale Toi
ce lunch vool
den: „Vanaf de eetzaal en het tef
uniek gezicht op het voorbijtrekt
de Tour de France. De renners:
daar over de Oude Zeeweg.
Eric de Jager
bi
