Een op de vijftig uit de reageerbuis
DE ZOMER VAN
'Ik zat geen moment
met knikkende knieën'
i xssï
tewïïSS&ssïïssr
"n
Een merkwaardig getalenteerd groepje dat snel weer uit elkaar vie
'Rijnsburgse golfslagbad Het comp|ex'met
was een prestigeobject en een binnen-
I z^en iii de lucht'. De
NAVRAAG
Op 30 augustus 1978 trok de gemeenteraad van Rijnsburg drie mil-
DONDERDAG 10JULI2(
k<
kid
joen gulden uit voor een golfslagbad ('het grootste van Nederland')
bij Het Waterbos.
J 0 0 7. y drie buitenbaden
bad, moest een
regionale trekpleister worden, maar het bleek een molensteen om de
nek van de gemeente. Een jaarlijks exploitatietekort van enkele ton
nen werd het bad binnen vijftien jaar fataal. In 1993 ging het dicht,
en inmiddels staan er al jaren villa's waar eens werd gezwommen.
KIER BRUL was WD-raadslid van 1974 tot 1992 en maakte het alle
maal van dichtbij mee. Als tegenstander.
'De eerste ivf-bevruchting had een Nobelprijs moeten opleveren'
De
15)
voo:
er. 1
lurli
nd
Da
!vei
en 1
orp
In juli 1978, nu 25 jaar gele
den, werd in Engeland Louise
u destijds Brown geboren, de eerste
1978 Is dé dlscozomer
en Olivia Ne.^on:l°,^biTonl af aan de top van de Ne-
Boney M (Rireisof Itabyim een polio-epi-
derlandse 'Vlhlf ena"^7cn Paus Paolus VI overlijdt
denue ons land m de tpncp. ldtampioen wiel
en Gerrie "e sprint te verslaan.
SS^Serige nieuws:
•FNV-vo^TOr^fe^^^b^geS'
geheten: van de met 25
f'M^lna Navratflova, 21 ,aar ond. wan, voor de eer -
I
l^ëhte^PSmirK
1 duizend toeschouwers
leidt tot
gevaarlijke toestanden
i Het concert van Lou belangstelling verplaatst
br»ÖrAn.Snr
Waarom was
tegen het golfslagbad?
„Ik hechtte weinig geloof
aan de cijfers van het col
lege. De opbrengsten
werden ons nogal floris
sant voorgespiegeld, ver
geleken bij andere buiten-
baden in vergelijkbare ge
meenten. Neem me niet
kwalijk, maar het was voor
een dorpje van veertien
duizend inwoners gewoon
te hoog gegrepen. Daar
voor was bewijsmateriaal
genoeg. Ik vond de financi
ële onderbouwing dus on
deugdelijk. Maar ik was als
enige WD'er tegen, samen
met twee raadsleden van de
CHU. De sluiting van het
zwembad is van 1993, dat is
na mijn tijd. Maar ik was het
er erg mee eens. De financië
le situatie was toen nog
slechter dan in 1978."
lV<w u blij dat u gelijk kreeg?
„Nee, zo moet je als bestuur
der niet denken. Ik vond het
alleen maar jammer. Ik had
veel liever gehad dat ik onge
lijk kreeg. Nu belandden we in
een armlastige periode."
Rijnsburg is toch een rijk dorp?
„Zo staat het wel bekend, ja. Maar dan hoeft de gemeente nog niet
rijk te zijn. We hebben een groot wegennet, waar veel aan moet ge
beuren, juist ook voor al die bollenauto's."
Wat vindt u van een
zwembad met een levens
duur van 15 jaar?
„Dat is natuurlijk in- en
intriest. Maar het is nog
veel triester als je dóór
gaat, met elk jaar die kos
ten."
Is het een zwarte bladzij
de in de Rijnsburgse ge
schiedenis?
„Dat kun je wel zeggen.
Het was een prestigeobject
van het toenmalige colle
ge: burgemeester De Roos en de wethouders Van der Gugten en
De Mooy. Twee maanden voordat de nieuwe raad er kwam - en
daarin zaten een paar tegenstanders - vonden zij het nodig dit be
sluit er nog even door te jassen. Dat is ongehoord."
Heeft u er zelf wel in gelegen?
„In dat zwembad? Ja, regelmatig. En vooral mijn vrouw en kinde
ren. Als het er is, moet je er gebruik van maken."
En nu?
„Nu gaan we om te zwemmen heerlijk naar het strand. Dat is ook
heel dichtbij en het is de mooiste natuur die er is."
tekst: Job de Kruiff foto: archief Leidsch Dagblad
UIT DE ARCHIEVEN
reageerbuisbaby' ter wereld.
Artsen, maar vooral ethici,
hadden hun twijfels. Toch
volgde Nederland vijfjaar
later. Anno 2003 is wat in
middels ivf (in vitro fertili
satie) heet, volledig geac
cepteerd. Al gaat er wel
eens iets mis, en ook al we
ten artsen nog veel niet.
„Het is al aardig gangbaar
en voor bijna iedereen
beschikbaar", zegt Frans
Helmerhorst, gynaeco
loog in het LUMC, waar
per jaar ongeveer 750
ivf- behandelingen
plaatsvinden. Vrouwen
kunnen ivf ondergaan
als ze ofwel een geblok
keerde eileider hebben,
of een partner met on
voldoende goede zaad
cellen, of ze hebben het
drie jaar geprobeerd
maar raken niet op de
normale manier zwan
ger en onderzoek le
vert niets op. Verder moet de huis
arts een positief advies geven, en bij
vrouwen boven de 42 begint het
LUMC er niet aan, omdat de kans op
een gezond kind dan miniem is. „We
zijn hier geen Antinori's", zegt Hel
merhorst, daarmee verwijzend naar
de Italiaanse arts die ook bij vrou
wen van rond de zestig niet terug
schrikt voor ivf, met eicellen van an
dere (jonge) vrouwen, en die ook al
eens een poging aankondigde een
mens te gaan klonen.
Helmerhorst noemt ivf weliswaar
een experimentele techniek, maar
hij bedoelt daar iets anders mee. Dat
de behandeling niet volgens een vast
recept kan worden uitgevoerd. Dat
er nog weinig bekend is over sommi
ge oorzaken van onvruchtbaarheid.
En vooral dat een ivf-behandeling
Van alle pogingen tot een reageerbuisbevruchting leidt in het LUMC iets meer
dan een kwart tot een geboorte. Foto: GPD/George Nusmeijer
niet altijd slaagt; bij de een (met na
me jonge vrouwen) sneller dan bij
de ander.
Van alle pogingen tot een reageer
buisbevruchting leidt in het LUMC
maar iets meer dan een kwart tot
een geboorte. Daarmee scoort Lei
den hoog, en bovendien: het is veel
meer dan de kans op een natuurlijke
zwangerschap, voegt hij eraan toe.
Want die is gemiddeld slechts tien
procent per maand. De verklaring
voor die hoge slagingskans is een
voudig. „Je zoekt de beste zaadcel
len, eicellen en bevruchte eicellen
uit."
Logisch dat zulke termen in 1978
nog argwaan wekten. De Noordwijk-
se gynaecoloog Eylard van Hall zei te
vrezen voor een situatie waarin ei
cellen en zaadcellen vrijelijk te koop
zijn en waarin de baarmoeder mis
schien wel overbodig zou worden.
Dit spookbeeld mag dan niet zijn
uitgekomen, soms zien de tegen
standers hun gelijk toch bevestigd.
Vorig jaar nog kreeg een blank echt
paar in Groot-Brittannië een zwarte
tweeling; foutje in de ivf-kliniek. Hel
merhorst: „Dat is natuurlijk ver
schrikkelijk. Deze manier van voort
planten wordt door sommigen, met
name door mensen met kinderen,
vereenzelvigd met manipulatie van
genen en met klonen. En door zulke
voorvallen zit je als voortplantings-
dokter altijd in de verdediging.
Behalve tegen religieuze bezwaren
('maar de katholieke kerk is ook te
gen anticonceptie') kan hij zich goed
verdedigen, zegt hij. „Ivf is in Neder
land heel conservatief begonnen en
is dat nog steeds. De overheid heeft
zich actief met een aantal afspraken
bemoeid, en dat was goed." Volgens
Helmerhorst gingen daardoor in Ne
derland ook meteen bepaalde zie
kenhuizen zich specialiseren, geld
en tijd in onderzoek investeren. De
acceptatie volgde spoedig. „Mensen
zagen al snel dat het betrouwbaar
was. Dat wij gewoon voorzichtige
dokters zijn die hun werk goed
doen."
Inmiddels is ons land wereldwijd
een van de toppers wat betreft de re
sultaten. Een op de vijftig kinderen
die nu worden geboren, is het resul
taat van ivf. Het LUMC kampt zelfs
met een wachtlijst van twee jaar.
Helmerhorst adviseert mensen daar
om wel eens om rond te kijken. Op
de site van de beroepsvereniging,
wivw.nvog.nl, staan alle aangesloten
klinieken, met hun slagingscijfers.
Voortplantingstechnieken hebben
natuurlijk ook bijwerkingen. Meer
lingen is er zo een. Het terugplaat
sen van meerdere goede embryo's
bezorgt een kwart van de vrouwen
een tweeling. In het LUMC is de af
gelopen vijf jaar één ivf-drieling ge
boren. Helmerhorst: „Vanaf een
drieling vinden wij het een compli
catie. Mensen denken dat het leuk
is, of ze zeggen: 'als het zoveel moei
te kost om zwanger te worden, dan
maar in één keer drie', maar het is
niet leuk." De kans dat de kinderen
van een drieling de eindstreep niet
goed halen, is
bovendien vrij
groot. Steeds va
ker plaatsen ivf-
artsen daarom
maar één of
hooguit twee
bevruchte eicel
len in de baar
moeder. Een
groot deel van
de meerlingen
in Nederland
ontstaat vol
gens Helmer
horst als de ei
erstokken on
deskundig
worden gesti
muleerd zon
der dat er ivf
aan te pas
komt. „Er zijn
nog altijd ook
dokters in
ziekenhuizen
zonder ivf die
'maar wat
K21
ikke
TV VA N p A A G
Nederland 1
1ftIn n01? ,France tNÖS)
Ir cc r Fabe'lJeskrant (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
WAKA)1Umbly' ,ekenffl"«erie
la SS R®,S'angen)agers (VAPA)
19.38 Het kwintet van Sven Klang
Zweedse speelfilm (VARA)
21.3, Journaal (NOS)
rt/AB ^°"an(' Festival 1978
22.40 STMBIOSE
22.49 Journaal (NOS)
22.54 Tour de France (NOS)
Nederland 2
18.55 Journaal (NOS)
Jo £''fers en letters (KRO
(KRO) Andy Williams Show
20.00 Journaal (NOS)
f?'V-, (pe Illusionist (KRO)
„J! Ik h°" van Lydia (KRO)
Brandpunt (KRO)
22.32 Graven m Bijbelse landen
doen'. Ze nemen te hoge risico's
voor de patiënt", beweert hij. HeijOv
stimuleren van de eierstokken k&
leiden tot het overstimulatie-syn-
droom: vocht in de buik. „Daar g
in Nederland, denken we, nog i
per jaar een vrouw aan dood."
Zijn er nog wetenschappelijke en
technische vorderingen rond ivf tJ
verwachten? Helmerhorst: „We la j
gen vast nog veel meer verstand y n
vruchtbaarheid en onvruchtbaar- et l
heid. We kunnen misschien met ,n
minder medicijnen toe. En het za rori
veiliger en makkelijker worden. H kir
invriezen en ontdooien van em
bryo's gaat steeds beter. Maar we
weten ook al heel veel wél. Ik begi
dan ook niet waarom Bob Edwarij ^rc]
de bioloog die de eerste ivf-bevni 2:
ting tot stand heeft gebracht, noo
de Nobelprijs heeft gekregen. Ivf
heeft veel onderzoek en kennis 01 llw
vruchtbaarheid, bevruchting, inn P[
teling en de ontwikkeling van het
gin van ons leven opgeleverd."
Of het ooit de normale manier
worden voor ongeduldige vrouwt
om zwanger
raken? „Ik de
het niet. Wel
handelen afw p€
kingen, we.
dokters. En
kunt natuurt
niet veel veri
vooruitkijken tte,
een paar jaar,
maar de ontw
keling dat vra
wen op Steeds 2g£
tere leeftijd ldi reu
ren willen, kee Rlo
ook wel weer t
keer. En verdei iên
het niet alleen
kwestie van ge- iet
duld, maar ook 0nd
kansberelenm; n
dat je het beter
eerst een paar
op de gewone
nier kunt probe ren
ren." h
nht
de
Job de Kruiff
tc
ex
de
ide:
ANNO 1978, woensdag 12 juli
TARRAGONA/BARCELONA - Een exploderende tankwagen met
43.000 liter gas heeft gisteren de Spaanse camping Las Alfaques, aan
de kustweg tussen Barcelona en Valencia, totaal verwoest. Daarbij
kwamen meer dan tweehonderd vakantiegangers, onder wie enkele
Nederlanders, om het leven. Van de camping bleef niet veel meer dan
een kale vlakte over. Tenten, caravans en auto's werden weggeblazen
of brandden uit. De tankwagen zelf sloeg een krater van dertig meter in
de grond. Foto: AP
COLOFON
Noor Jekel (53) uit Alphen aan den Rijn
was in 1978 wereldnieuws. Een KLM-
toestel,waarin zij eerste stewardess
was, werd onderweg van Schiphol
naar Madrid gekaapt. Jekel slaagde
erin de 63 passagiers rustig te hou
den. En ze wist er drie te ronselen die
de kaper overmeesterden. „Ik heb
geen moment met knikkende knieën
gezeten", zegt ze nu. Maar ook: „We
hebben bij de landing nog nooit zo
veel applaus gehad als toen."
De gebeurtenissen van die 6de au
gustus staan haar nog helder voor de
geest. Het verhaal begint als de klas
sieke rampenfilm. „Ik was eigenlijk
vrij, maar ik werd opgeroepen. Toen
kon ik kiezen tussen een voetbal-
charter of een lijndienst. Ik had geen
zin in een voetbalvlucht, dus ik koos
de lijndienst Amsterdam-Madrid."
Het bleek de verkeerde keuze. Na
een minuut of twintig, nog boven
Nederland, stormde er een man
naar voren, met 'iets wat op een pis
tool leek en een soort granaat', trap
te haar in de buik en wist in de cock
pit te komen. „Hij wilde naar Algiers
en riep allerlei politieke leuzen die
nergens op sloegen, achteraf ge
zien."
Jekel was geschrokken, maar bleef
kalm. En terwijl koers werd gezet
naar Algiers, besprak ze met de cap
tain wat te doen. De kaper had niet
door dat de twee vliegers met elkaar
en met haar konden communiceren,
maar dat deden ze volop. En alle
drie hadden ze het gevoel dat ze de
jongen wel aan konden en dat zijn
wapens misschien niet echt waren.
Ze moesten uitwijken naar Barcelo
na, want Algiers vreesde wél voor
een politieke kaping en wilde het
toestel niet hebben. Maar inmiddels
waren de vliegers erin geslaagd on
gemerkt de deur van het slot te ha
len, zodat de twee Amerikanen en
een Wassenaarder die Jekel daartoe
bereid had gevonden, de cockpit
konden bestormen en de kaper in de
houdgreep namen. Ook de andere
passagiers waren inmiddels op de
hoogte. Zij waren achter in het toe
stel verzameld en bleven opmerke
lijk rustig. „Ik heb in de jaren daarna
gemerkt dat als er motorisch iets
was, of als je cirkeltjes moest draaien
vanwege de mist, de zenuwen veel
groter waren, ook bij mezelf."
Nü zou de paniek tijdens een kaping
weer veel groter zijn, zegt Jekel.
„Vanwege het 11 september-gebeu-
ren en met wat er nu los rondloopt."
De kaper van toen werd in de pers
beschreven als een 'gestoorde jonge
man met een speelgoedpistool'. De
inschatting van de KLM-bemanning
was dus juist. „Het was denk ik een
intelligente jongen", voegt Jekel daar
aan toe. „Hij zat in een inrichting,
maar hij had weekeindverlof. Mijn
vraag is dan: hoe komt-ie aan een
paspoort en aan duizend gulden?"
De ouders van de kaper schreven
haar destijds in een brief hoe ver
schrikkelijk ze de kaping vonden en
hoe blij ze waren dat die goed was
afgelopen. „Die jongen heeft een
half jaar vastgezeten in Barcelona,
toen in Nederland en later weer in
een inrichting. Maar vijf jaar geleden
kwam ik zijn naam weer tegen. Hij
heeft toen een schilderij vernield.
Kennelijk spoort hij toch nog niet
Noor Jekel: „Ik ben na de kaping twee dagen vrij geweest, maar meer vanwege de drukte, niet omdat ik zo van slag
was. Ik had juist wel een goed gevoel, dat ik het er zo goed van af had gebracht." Foto: Mark Lamers
helemaal", zegt Jekel, met meer me
deleven dan wrok in haar stem.
Wat ze er zelf aan overgehouden
heeft? Een lunch met KLM-directeur
Orlandini. Een plakboek vol kran
tenknipsels. En een gouden hart van
tijdschrift Libelle, uitgereikt door
Neelie Smit-Kroes, die toen staatsse
cretaris was. Dat gouden hart is tot
haar grote spijt bij een inbraak ver
dwenen. Maar echte trauma's heeft
ze er niet van. „Ik ben na de kaping
wel twee dagen vrij geweest, maar
meer vanwege de drukte, niet omdat
ik zo van slag was. Ik had juist wel
een goed gevoel, dat ik het er zo
goed van af had gebracht."
Het houdt haar niet meer bezig, zegt
ze. En als ze nu van een kaping
hoort, krijgt ze geen rillingen. „Maar
ik ben wel heel alert, wil wel weten
hoe ze het doen. En dan merk je dat
er niets veranderd is." De kapers op
11 september 2001 waren bijvoor
beeld ook niet zwaar bewapend.
Toch was die situatie niet te vergelij
ken met de hare, zegt ze. „Die ka
pers waren met zijn vijven, waren
«nar
et a
georganiseerd en konden vlif
Dan heb je als bemanning j
kans."
Noor Jekel is nog tot 1981
dess geweest. Daarna mocht ze
meer vliegen vanwege een oper Sin
maar ze bleef bij de KLM werkes v
ze een dochter kreeg. Ze heeft h<
tijd 'een heerlijke tijd' gevonden
ben nu weer op zoek naar wei'
als ik zo'n blauw KLM-uniform
zou ik zó weer willen."
stt ,de'
liet
Job de Kruiff
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C.P. Arnold
W.MJ- Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@damlate.hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen. Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
HOOfDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5150 5^7
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut. ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees cjfcons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr 18-19.30 uur, za. 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
orypelf als door derden. Heeft u hier bezwaaj
tegAn, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
^riffhui
mei
«p.
zevj
iet c
tonde
cgei
Het was zeker niet het beste
Al -elftal uit de historie van
UVS, zegt Hans ven Leeuwen.
Het jeugdteam waar de huidi
ge trainer deel van uitmaakte,
werd in 1978 vijfde in zijn
klasse, achter vier Rotterdam
se clubs: Sparta, Feyenoord,
Excelsior en Xerxes. „Een paar
jaar later was er een betere Al
die tweede werd in wat toen
nog 'de regionale jeugd' heet
te."
Toch zitten er naast Van
Leeuwen, die er net een avon
tuur bij Feyenoord op had zit
ten, een paar bekende namen
in het hoogste jeugdelftal van
'78. De gebroeders Paul en
Marcel van der Blom maakten
een seizoen later de overstap
naar Feyenoord waar ze bei
den af en toe in het eerste elf-
Staand v.l.n.r.: Koos Maaskant (grensrechter), Henk Zweistra, Johan Stouten, Roel Huisman, Hans
Verkuylen, Ton Schreuder, Paul van der Blom, Marcel van der Blom, Hans van Leeuwen, Jan Leget
(coach) en Nico van Haarlem (leider). Zittend: Dick Koenen, Johan Zwart, Frank van Veen, Bob van
Putten, Mario Faber, Robert van der Mark, Ron Kamerling. Fc^to: archief Hans van Leeuwen.
tal optraden. De twee tzraken langs diverse clubs uit deTe- geestse 'Blommen', stopten
niet door en maakten in de ja- gio: Rijnsburgse Boys, UVS, zes jaar geleden abrupt met
ren daarna een soort tournee RCL en LFC. De twee Oegst- voetbal.
Een andere in de regio beken
de naam is Mario Faber die
net als Van Leeuwen door
drong tot het Nederlands
zaalvoetbalteam. Faber bleef
nog tot zijn veertigste op een
redelijk niveau 'futsallen' en
hij is nog altijd actief op het
veld en in de zaal in lagere
teams bij UVS.
Trainer Gerard Désar heeft
een paar ogenblikken nodig
om zich het elftal te herinne
ren. „Want ik heb meer dan
veertig jaar hele lichtingen
UVS'ers aan me voorbij zien
trekken. Wat ik wel nog weet,
is dat het een merkwaardig
getalenteerd groepje was dat
door diverse omstandighedé»
snel daarna uit elkaar viel."
Désars woorden worden be-
vestigd door elftalleider Jan
Leget. „Het was een heelf uwe
team en een aantal speler eha
heeft later bij de senioren ,udi]
delijk meegedraaid." Volg
Van Leeuwen valt dat laai 1 h
wel mee. „Faber en ik wet 1 ka-
direct bij het eerste elftal tori
haald. Dat was uitzondering'
in die tijd. Later zijn Dick
Koenen en Paul en Marce! to ii
van der Blom daarbij geko g
men. Van de rest zijn er 0 D>
een paar die af en toen in
eerste elftal invielen. Bij U h°
zijn er heel wat lichtingen ekt
weest waarvan zeven ofn
spelers doorbraken. DieW nd
ons niet. Koenen, die latei
ook bij AFC nog in de hoc leids
macht speelde, beschouw 'hoe
als de beste speler van to< kn i
?0|
Loman Leefmans
