REGIO
Relaxte plek waar je veilig kunt stappa
l
NAVRAAG
UIT DE ARCHIEVEN
De Aalmarkt, drie keer links is ook rechtsaf waarom bericht over blo
billenposter
zo prominei
Met elk Romeins schip dat
uit de grond komt ben ik blijZkwék-'
X-out: jongerencentrum voor twaalf- tot zestienjarigen in Noordwijkerhout
Fieselemieë
Met de vondst van alweer een Romeins schip in het nieuwe Utrecht
se stadsdeel Leidsche Rijn wordt de vloot steeds groter. Het begon
ooit met de
opgraving
van een in-
kend res
tant in Zwammerdam in de zeventigerjaren. Een replica van dat
overblijfsel is nog te bezichtigen in Archeon, het archeologisch the
mapark in Alphen aan den Rijn. Navraag bij Archeon-directeur JACK
VELDMAN.
VRIJDAG 27 juni 2003
F
Gaat uw hart sneller kloppen bij de nieuwste vondst in Leidsche
Rijn?
„Wat zegje me nu, is er alweer een schip opgegraven? Natuurlijk
ben ik daar blij mee. Dat is het voordeel van het Europese'verdrag,
ik dacht van Malta, dat overheden verplicht om eerst archeolo
gisch bodemonderzoek te doen
voordat er nieuwbouw komt."
Elk nieuw schip maakt uw re
plica van de 'Zwammerdam'
toch minder bijzonder?
„Zo zie ik dat niet. Wij kunnen
in Archeon elke nieuwe impuls
gebruiken. Zo n vondst vestigt
de aandacht ook weer op onze
boot, de Zwammerdam. Het
origineel daarvan ligt veilig in
een museum in Lelystad. Met
de nagebouwde replica in ons
park hoeven bezoekers niet zo
voorzichtig om te gaan. Zij
kunnen er in springen en bij
wijze van spreken aan het roer
zitten."
Is de Zwammerdam een pu
bliekstrekker?
„Om eerlijk te zijn willen we al
jaren meer werk maken van het
schip, dat nu op de kant ligt.
Het moet een levendige boel
worden met als Romeinen ver
klede archeotolken, waardoor
het publiek een idee krijgt hoe
het er in de Romeinse tijd aan toeging.
Op welke plek vinden ze het volgende Romeinse schip?
„Dat weet ik niet. Wel vermoed ik dat er nog heel wat oude sche
pen in de bodem zitten. Het is alleen de vraag hoe goed ze be
waard zijn gebleven. Met elk schip dat uit de grond komt, ben ik
als Archeon-directeur natuurlijk blij. Wij zeilen mee op de publici
teit die dat oplevert."
tekst: Tim Brouwer de Koning
foto: Dick Hogewoning
ANNO 1953, Zaterdag 27 Juni
LEIDEN - Sinds enkele jaren wijdden zowel De Sleutelbloem als de
Mater Amabilisschool hun aandacht aan de ontwikkeling en ontspan
ning van meisjes, werkzaam in bedrijven. Hoewel dit werk, dat met
veel élan is aangepakt, nog in de kinderschoenen staat, is het resultaat
zeer bevredigend. Zowel op de cursussen, welke resp. op de Vakschool
voor Meisjes aan het Rapenburg en de R.K. Vakschool aan het Galge
water worden gegeven, als in het onderlinge verkeer heerst er onder de
meisjes een prettige geest, welke ongetwijfeld ook zijn invloed doet
gelden in de bedrijven, waar deze meisjes werkzaam zijn. Het Sleutel
bloem- en het Mater Amabiliswerk, dat met name een algemeen vor
mend karakter draagt, moet dan ook worden gezien als een pogen om
de vrouwelijke jeugd verantwoordelijkheid bij te brengen en haar te
verheffen boven het peil van de z.g.n. 'massa-jeugd'. Het is een ver
blijdend teken, dat ook werkgevers hoe langer hoe meer het grote be
lang van dit werk gaan inzien en de meisjes in staat stellen om enkele
uren per week een cursus aan een der vakscholen te volgen, met be
houd van loon voor de verzuimde uren.
ANNO 1978, dinsdag 27 juni
LEIDEN - De weergoden zijn de organisatoren van de Tourweek tot
op dit ogenblik niet bijster gunstig gezind. Dat hebben ook de 25 ker
misexploitanten, die hun vermaakcentrum rondom molen de Valk
hebben opgebouwd, moeten ondervinden.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 tn.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO <L<L (datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de oalie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C.P. Arnold
W.MJ Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, teL 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-515° 5^7
ADVERTENTIES
°7>-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut. ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19 30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur
O HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
LEIDS DIALECT
Ik ken iemand die op elk
gerecht dat hem wordt
voorgezet een lepel sam
bal gooit. Een heerlijke
pizza met vier soorten
kaas: sambal erop. Een
spaghetti met zalm en
viskuit: sambal erop.
Knapperige patatjes met
een kroket: sambal erop.
Alleen het toetje blijft ge
vrijwaard van deze mis
dadige culinaire hande-
ling.
Maar er bestaat ook een
slag mensen dat heel
kieskeurig met het eten
omgaat. Ze lusten wel
veel, maar niet alles. Een
nagerecht met stukjes
sukade erin wordt kri
tisch bekeken en vervol
gens worden al die suka-
destukjes uit het gerecht
verwijderd. Want die lus
ten ze niet. Het is een
krankzinnig gezicht een
gröte volwassen man die
als een klein kind, heel
minutieus, die kleine
dingetjes uit zijn bordje
zit te punniken. In Lei
den bestaat daar een heel
aardig woord voor: fie
selemieë. Een mooi
woord, want er zit de
suggestie van iets vies in.
Maar ook een merkwaar-
Uk
dig woord wat de beteke
nis betreft.
Het is niet zo moeilijk om
te zien dat fieselemieë
naar de vorm verwant is
aan fieselemie, dat in veel
dialecten voorkomt in de
betekenis gezicht'. In Lei
den heeft fieselemie ove
rigens nog twee andere
betekenissen. Als iemand
in zijn blootje staat, dan
staat hij op z'n Leids in
z'n fieselemietje. En ook
het vrouwelijk geslachts
deel draagt hier de be
koorlijke naam fieselemie
De betekenissen 'bloot
je' en 'vagina' kan ik nog
"wel met elkaar combine
ren. Maar het verband
tussen 'gezicht' en
'blootje' en 'vagina' ont
gaat mij ten enenmale.
En ik zie al helemaal niet
in wat fieselemieë 'kies
keurig eten' te maken
heeft met 'gezicht',
'blootje' en 'vagina'. Het
heeft er dan ook volstrekt
niets mee te maken.
Daar kwam ik toevallig
achter. Ik vertelde aan
slager Van Vooren uit de
Doezastraat dat ik net dat
woordje fieselemieë had
opgetekend. „O", zei hij,
„dat noemde mijn moe
der niet fieselemieë, maar
viesele". Terug op mijn
instituut, keek ik onmid
dellijk in het Woorden
boek der Nederlandsche
Taal. Viesele stond er niet
in, maar wel een woord
dat er in klank en beteke
nis op lijkt: viezevazen
'vies of afkerig zijn van-'.
Wat is er nu in het Leids
gebeurd? De taalgebrui
ker heeft de neiging om
met de taal te spelen. Hij
kent bijvoorbeeld het
woord rollen en daar zet-
ie wat achter. Dan krijgen
we rollebollen. Maar de
taalgebruiker is ook in
staat om stukjes van een
woord te vervangen door
iets anders. Dat heeft hij
gedaan met viezevazen.
Dat vazen begreep hij
niet helemaal, dus hij
vormde viezevazen om
tot viesele. Want dan
kwam het aspect 'vies'
beter tot uiting. En dan
gaat ie nog verder. Hij
gooit het woordje viesele
omhoog, vangt het weer
op, wijzigt het laatste
stukje en viezelen is in
fieselemieë veranderd.
Levenswater. Ook zo'n
prachtig woord: levens
water. Je kunt je er van
alles bij voorstellen. Het
zou een letterlijke verta
ling kunnen zijn van het
Franse woord eau-de-vie
'brandewijn', dat in Lei
den ook wel als lodevie
werd uitgeproken. Bran
dewijn werd immers
vanuit Frankrijk in Lei
den geïmporteerd door
de Hugenoten: de Franse
protestanten die na 1685,
het jaar van de herroe
ping van het Edict van
Nantes, hier hun toe
vlucht zochten. Heeft ie
mand het ooit in deze zin
gehoord? Ria Braakman
kent het nog in een an
dere betekenis. 'Eind ja
ren '50 heb ik les gegeven
op een huishoudschool
in Den Haag. Op een ge
geven dag kreeg ik een
briefje van de moeder
van een van mijn leerlin
gen. Zij schreef dat haar
dochter die dag niet op
school kon komen omdat
zij last had van haar le
venswater. Ik heb daaruit
toen de conclusie getrok
ken dat ze daarmee de
menstruatie bedoelde'.
Maar de echte Leidse be
tekenis van levenswater
wordt het best geïllus
treerd door de zinnetjes:
'Is-ie met de ambulans
weggebrracht? - Ja, juh,
nciarr 't grrote ziekehuis.
Hij krreeg meteen levens-
waterr'. En: me schoon-
moederr is errg slecht. Ze
nou met levensi
van
srmc
tnaa
•hrevi
jrzal
bure
Drob
hie
op 't grrote ziekehu
venswater is dus ht1
fuus, (de langzame
spuiting met) een f
logische zoutoplos
die ervoor zorgt da
patient het leven b
houdt.
Met heel veel dank
Ria Braakman, Gei j
Bijkerk, Heieen Ha
bach, Aad van der
Henk Jan de Jonge,
W. van Kaam, Olga:
Bavelaaren F. Mulf
Reacties en tips voc
rubriek kunt u stut 'ij.
naar de redactie va H
krant, postbus 54, i
AB Leiden, onder v t
ding van de rubriei
naam 'Leids dialee
mailen naar de aul
kan ook: heester-
mans@inl.nl
Hans Heestermans
Met stijgende verbazing volg ik de ontwik
kelingen rond het Aalmarktplan en krijg ik
flashbacks naar de tijd dat Tjeerd van Rij
nog wethouder was.
Een gemeenteplan voor de Aalmarkt (feite
lijk een plan van een projectontwikkelaar)
leidt bijna tot een referendum, omdat ei
genlijk de gehele Leidse goegemeente, met
name diegenen die rond dit gebied wonen,
tegen is. Een referendum, dat wel eeps de
poten onder de stoel van de wethouder kan
zagen en tegelijk de projectontwikkelaar
met onverhaalbare kosten opzadelt.
Vervolgens wordt via een slimme draai de
bevolking de ruimte gegeven voor inspraak
via een werkgroep Aalmarktplan en gaan
de brave burgers rond de tafel, welwillend
ondersteund door een aantal wijze heren.
De werkgroep komt met een advies, de ge
meente neemt het in welwillende overwe
ging en zegt het vervolgens met kleine aan
passingen te zullen inbrengen.
Die kleine aanpassingen houden blijkbaar
in dat het oorspronkelijke plan, met wat
niet-storende veranderingen, alsnog op ta
fel wordt gelegd alsof dit het idee was van
de werkgroep. Ik kan me voorstellen dat
een aantal representatieve vertegenwoordi
gers van de werkgroep denkt: doe het effe
lekker zelf, en vervolgens uit de groep stapt.
Ook ten tijde van Van Rij werden bij veel
projecten hoorzittingen gehouden, maar
werd er gedaan wat de wethouder wilde.
De ontevreden burgerij kon vervolgens
nergens terecht. En de gemeenteraad func
tioneert blijkbaar meer als een slecht sa
mengestelde ondernemingsraad die ach
teraf reeds genomen beslissingen mag
goedkeuren of van onnodig commentaar
voorzien.
Als uitsmijter lees ik vervolgens een niet-
gebudgetteerde uitgave van 750.000 euro
aan de projectontwikkelaar, als ik het goed
begrijp vanwege diens eigendom van de
naam 'Aalmarktplan'. Of zijn dat dé kosten
van het maken van het plan? Krijgt Leiden
dat dan weer terug als de projectontwikke
laar alsnog de opdracht krijgt, want dat zal
dan niet lang meer duren?
Mijn opa zei al eens over bepaalde mensen:
'drie keer links is ook rechtsaf, maar de
Leidse bestuurders kunnen er nog steeds
wat van.
Ik geef het op, ik ga verhuizen.
Henny Nijssen,
Leiden.
Ik wil reageren op het be
richt 'BJote-billenposter
verwijderd uit Katwijkse
bushokjes' dat 24 juni in
het Leidsch Dagblad
stond.
Waarom de redactie het
nodig vond dit bericht op
de voorpagina te plaatsen
en niet bijvoorbeeld op de
pagina Duin- Bollen
streek, ontgaat me. Is het
interessanter cm de lezer
de indruk te geven dat
Katwijk een soort
Staphorst aan Zee is waar
iedereen met zwarte kou
sen loopt?
naai
af él
Het is goed dat iematnaa
een zaak waar niet ajnte.
het confessionele defeaak
de Katwijkse bevolkb jaa
zich aan ergert, aan &ibt<
de stelt. In dit geval cleen
Katwijkse SGP. Afgeztredi
van het feit dat de aflgeg
dingen niet bepaald èrs h
zijn, kan ik me voorsieme
dat je liever naar wafeaak
zelligers dan blote kcerha
wil Idjken als je 's mt^akt
vroeg op je bus staatjing.
wachten. ïjdt.
onaa
G.P. van deriafb
Klemt
Donderdagavond, even voor
half acht. Peter (23, interessant
kapsel) zet de muziek aan in
het lege jongerencentrum X-
out in Noordwijkerhout. Nirva
na, om mee te beginnen. Bui
ten zitten twee jongens en een
meisje nog even voor de deur
in de zon. Ze mogen er nog
niet in, om half acht gaat X-out
pas open. „Even afwachten
hoeveel er komen vandaag",
zegt Peter. „Het is mooi weer,
dus misschien blijven ze liever
buiten."
X-out is een jongerencentrum
voor twaalf- tot zestienjarigen.
Dat is heel bijzonder, vertelt
jongerenwerkster Annemiek
Hulmer. „De meeste jonge
rencentra hebben ook een
zestien-plusgroep. Maar op
verzoek van de gemeente zijn
we hier eerst begonnen met
deze leeftijd. De iets oudere
jongeren kunnen naar de
kroeg of naar Noordwijk, voor
de wat jongeren is er verder
niet zo veel."
Nu is er een groep zestien
plussers die eigenlijk óók een
dergelijke ruimte wil, vertelt
Hulmer. „Zeker veertig tot
vijftig jongeren. Dat is de
groep die nu op straat hangt,
jongeren die er niet zo'n zin
in hebben om naar Noordwijk
te gaan. Als je nu zestien
wordt, dan mag je hier niet
meer komen. Behalve als vrij
williger. Daar halen we ook de
meeste vrijwilligers vandaan:
mensen die het hier naar hun
zin hadden, maar te oud zijn
geworden."
Hulmer is met de gemeente
Noordwijkerhout in gesprek
om voor de wat oudere groep
iets tot stand te brengen. „Dat
is best lastig, want het kost
een hoop geld. Een andere
ruimte opzetten is duur, maar
in dezelfde ruimte kunnen ze
niet. Bij de zestien-plussers
mag namelijk wél alcohol ge
schonken worden, en bij deze
groep absoluut niet. Verbou
wen is ook erg duur, en daar
naast zou het de gemeente
meer uren jongerenwerk kos-
tep. Terwijl wat het oplevert
niet direct te zien is."
Er is gekeken naar een pand
op bijvoorbeeld het oude Ba-
voterrein. „Ook een beetje
met een anti-kraakidee zegt
Hulmer. „Er is een oude soort
van fabriekshal, ideaal voor
„niet
Een aantal vaste bezoekers van X-out in Noordwijkerhout. Je kunt verder ook eigenlijk nergens heen. Of je moet buiten gaan rondhangen." Foto: Taco van der Eb ,mp
tze.
Beneden gooit Robin (15)rria
ons. Ik zag het al helemaal
voor me. Maar dat is echt to
taal verouderd, als je ernaar
wijst, stort er al wat in. Dat
idee hebben we maar weer la
ten varen." Een ander leuk
idee komt waarschijnlijk wel
van de grond, vertelt ze en
thousiast. „Groenlinks heeft
in de gemeenteraad het idee
geopperd om met de jongeren
die daar hangen de Engelse
Tuin te gaan onderhouden. Je
zou zeggen: daar trappen ze
niet in, maar die jongens zien
dat eigenlijk best wel zitten.
Ze zeggen alleen: als we er
vervolgens maar niet uitge
schopt worden." Maar een ei
gen ruimte voor de zestien
plussers, dat blijft toch het
belangrijkste project. „We wil
len ze warm de winter door
helpen."
Langzaam druppelen intus
sen de twaalf- tot zestienjari
gen binnen in de ruimte be
neden. Een dansvloer, een
professionele muziekinstalla
tie, twee dartborden aan de
muur, een bar. Deze avond in
X-out staat op het programma
als dartavond. Vorige week
zijn wat spelregels uitgelegd,
nu. kunnen de mensen die
daar behoefte aan hebben
een pijltje gooien.
Dartavond? „Volgens mij ga je
gewoon darten als je daar zin
in hebt, en doe je verder wat
je altijd doet", zegt Sharleen
(13). Zij is vaste bezoekster, de
meeste avonden van de week
gaat ze wel even naar het jon
gerencentrum. „Gewoon,
voor de gezelligheid. Iedereen
kent elkaar hier." Met Naomi,
Daisy en Stephanie zit ze ach
terin de zaal, een beetje te
hangen en te kletsen.
De opkomst valt nog alles
mee, voor zo'n mooie zomer
avond. Toch zeker vijftien be
zoekers zijn komen opdagen.
Bij de twaalf- tot zestienjari
gen gaat het trouwens hele
maal niet om bezoekersaan
tallen, of om het draaien van
omzet, zegt Annemiek Hul
mer stellig. „We doen de acti
viteiten om jongeren hier bin
nen te krijgen. Zodat ze niet
gaan rondhangen. En als ze
hier binnen zijn en ze pikken
nog wat op over de maat
schappij of over drugsmis
bruik of zo, dan is dat mooi
meegenomen. Alleen, zodra je
een thema-avond over discri
minatie ook 'discriminatie-
thema-avond' noemt, haken
ze natuurlijk meteen weer af.
Je moet zoiets in een jasje ste
ken."
Ook als een jongere zelf hulp
nodig heeft, kan X-out hel
pen. Het jongeren preventie
project (JPP) is daarin een be
langrijke pijler, vertelt Hul
mer. De politie, de gemeente,
het maatschappelijk werk en
het jongerenwerk - als dat no
dig is ook bureau Halt - wer
ken samen om problemen te
signaleren.Ais het misgaat
met iemand van veertien, dan
gaat het vaak ook op alle vlak
ken mis", zegt zij. „Dan kan
de JPP-werker er meteen in
springen, de hulp bieden die
zo iemand nodig heeft" Dat
is al meerdere malen voorge
komen, zegt Hulmer. „Het is
goed om ergens aan de bel te
kunnen trekken als je een be
ginnend probleem ziet. Als je
er op tijd bij bent, dan kim je
iemand op het juiste pad zet
ten voordat hij of zij helemaal
de verkeerde kant op gaat"
paar pijlen in het bord. Ifens(
Patrick, Patrick en Ties 0p
met zijn vieren aan de b»atie
Glaasje cola erbij. Ze kor
hier graag, beamen ze.
zitten onze vrienden en I
kun je veilig naartoe", ze
Kevin (13). Michael (15)
koopt nog een glaasje ca
Hij heeft bardienst vanai
„Je kunt verder ook eigei
nergens heen", vult Ties
„Of je moet buiten gaan
hangen." En gewoon op
bal gaan, dat kan toch o<
„Dat zit ik ook", zegt ani
Michael (12). „Maar dat E 1
iedere dag, en daarnaast 1
nu zomerstop. Dit is gev
een relaxte plek om effe
darten en zo, een beetje A
ziek, gewoon, gezellighe
Anton Diedrich
