Autoriteiten
Iran staan
onder druk
BUITENLAND
'Elke seconde van die 17de juni zit in mijn geheugen gegrift'
Geldmaker George herhaalt zijn kunstje voor komende campagne
Eerste hoofdaanklager Strafhof geïnstalleerd
Snelwegen België
richting zuiden
drie jaar dicht
Eerste schip passeert Drieklovendam
Overleg Midden-Oosten
leidt nog niet tot bestand
litie vindt
lil' materiaal
$i De Georgische politie
gisteren twee kleine con-
Prs met de radioactieve
en strontium en cesium in
taxi in de hoofdstad Tbilisi
inden. Volgens de autoritei-
vas het materiaal voor ter-
tische groeperingen be-
an id, die het wilden gebrui-
coor het maken van 'een
,'tp ibom'. Een vuile bom is
conventioneel explosief dat
nactief materiaal bevat en
mee een groot gebied kan
netten. Het ministerie van
enlandse zaken liet weten
Ie chauffeur van de taxi
gezegd dat twee mannen
ide containers hadden ge-
n.
ckers bespotten
lir op website
UN - Hackers hebben giste-
|e website gekraakt van de
e regeringspartij Labour.
Ie site plaatsten ze een foto
\i le Amerikaanse president
die een hond draagt met
ifd van de Britse premier
De beheerders van de La-
t-site haalden de foto in de
ind weg. Op de website
le Britse omroep BBC was
tld nog wel te zien.
oerders van Labour wil-
liet op het voorval reage-
llair wordt regelmatig als
schoothondje afgeschil-
naar aanleiding van zijn
irwaardelijke steun aan de
;aanse aanval op Irak.
k-dissidenten
gepakt na bom
- De Noord-Ierse politie
gisteren twee dissidente
van het IRA opgepakt. Zij
zondag in de stad Lon-
rry de autobom van 500
lebben achtergelaten die
experts van het Britse le-
hadelijk werd gemaakt,
ree mannen van 24 en 33
verden gearresteerd in hun
in het overwegend katho-
westen van Londonderry,
een na grootste stad van
d-Ierland.
nslagen op bus
legerkonvooi
ad - Onbekenden hebben
lag in Irak raketgranaten
nm fuurd op een bus met bur-
oa en een Amerikaanse mili-
onvooi. Daarbij zijn min-
i vier Amerikanen gewond
ikt, van wie twee ernstig.
leeft een woordvoerder
1 iet Amerikaanse leger gis-
A bekendgemaakt. Soldaten
i le 4de Infanteriedivisie
en zondag op zo'n 25 kilo-
rten noorden van Bagdad
loten met een raketgra-
die een bus met burgers
e op het moment dat die
ïrikaans konvooi pas-
dinsdag 17 juni 2003
door onze correspondent Ans Bouwmans
Washington - De Amerikaanse president
George Bush hoopt met een aantal duurbe
taalde donorrecepties - entree 2000 dollar per
persoon - binnen twee weken zo'n twintig
miljoen dollar op te halen voor zijn herverkie
zingscampagne voor volgend jaar. Dat is één
tiende van het totale bedrag dat het team
Bush-Cheney '04 naar verwachting zal verga
ren: 200 miljoen. Niet alleen Bush zelf, maar
ook first lady Laura en vice-president Dick
Cheney vliegen deze maand Amerika rond
om de gala's voor gulle gevers bij te wonen.
De presidentsverkiezingen van november
2004 mogen nog ver weg zijn, sinds de op
richting van het herverkiezingscomité van
Bush, vorige maand, is alle inzet van de Re
publikeinse partij gericht op het spekken van
diens verkiezingskas. Bush vestigde drie jaar
geleden een record aan fondsenwerving en
staat op het punt dat kunstje te herhalen.
De geldrace van de komende weken is mede
bedoeld om Democraten die in de race zijn
voor 2004 te demoraliseren, aldus een
strateeg van de Republikeinse Partij in de
krant USA Today. Alle negen Democratische
presidentskandidaten samen haalden in het
eerste kwartaal van dit jaar 26 miljoen dollar
binnen.
De Democraten staan qua fondsenwerving
op een achterstand, niet alleen omdat een
president nu eenmaal meer wervingskracht
heeft dan een relatief onbekende kandidaat,
maar ook omdat de Republikeinen een kapi
taalkrachtiger achterban hebben. Bovendien
moeten de negen Democratische kandidaten
een hoop geld steken in het gevecht tegen el
kaar, terwijl Bush geen enkele interne con
currentie te duchten heeft.
Het verschil is groot: waar Bush duizenden
dollars vangt voor een stoel, kostte de toe
gang tot een donorsessie met presidentskan
didaat senator John Edwards afgelopen week
end slechts 50 dollar. En terwijl Bush zelf
nauwelijks iets hoeft te doen, moet iemand
als Afgevaardigde Richard Gephardt acht uur
per dag werken om geld bij elkaar te krijgen,
aldus een van zijn medewerkers in The New
York Times.
Tijdens de vorige presidentsverkiezingen be
delde Bush meer dan honderd miljoen dollar
bijeen van individuele Amerikanen, die vol
gens de toen geldende campagneregels maxi
maal duizend dollar per persoon mochten
storten. Sindsdien is de wet veranderd, en is
de grens opgetrokken tot 2000 dollar.
Bush maakte de vorige keer niet alleen ge
bruik van zijn goede familierelaties maar ook
van tweehonderd 'pioniers', mensen die het
benaderen van potentiële donateurs voor
hem opknapten. In ruil voor het binnenbren
gen van 100.000 dollar kregen de pioniers
toegang tot regeringsfunctionarissen of een
baan. Dit jaar is er een nieuwe, hogere cate
gorie fondsenwervers gecreëerd: de rangers.
Die moeten het dubbele scoren.
Vanavond woont Bush een receptie bij in
Washington, waar zijn geldschenkers getrak
teerd worden op hamburgers, hotdogs en een
minuut of twintig op de president zelf. De
'geldmaker' reist verder nog naar Georgia,
New York, Califomië en Florida. Laura Bush
bezoekt drie donorbijeenkomsten, Dick Che
ney vier.
brussel/gpd - De Belgische au
tosnelwegen E25 en E411, de
twee belangrijkste verkeers
aders richting het zuiden, zijn
dringend aan een opknapbeurt
toe. In september gaan grote
delen van de wegen dicht voor
alle verkeer, en dat gedurende
drie jaar. Tot groot ongenoegen
van restaurateurs en pomphou
ders langs deze routes. Zij eisen
een schadeloosstelling.
Het wegdek van de E25 (Luik-
Arlon-Luxemburg) en de E411
(Namen-Luxemburg) verkeert
in een slechte staat. Het lawaai
erige asfalt zit vol hobbels en
gaten. De wegen moeten over
een lengte van 255 kilometer
worden gerenoveerd. Geduren
de de werkzaamheden worden
de snelwegen over tientallen ki
lometers volledig afgesloten. Al
leen in de zomermaanden juli
en augustus, als het druk is met
vakantieverkeer richting het
zuiden, blijven de wegen open.
De ondernemers langs de E25
en E411 zijn niet te spreken
over de sluiting en de duur van
de werkzaamheden. Zij willen
dat de renovatie wordt uitge
steld, en dat eerst de economi
sche gevolgen voor de bedrij
ven langs de twee routes in
kaart worden gebracht. Ze vre
zen dat nogal wat zaken, zoals
de pleisterplaatsen voor vracht
wagenchauffeurs, op de fles
zullen gaan.
De middenstanders hebben
zich verenigd in de actiegroep
'E411'. In een kort geding bij de
Belgische Raad van State eisen
ze dat ten minste één rijstrook
permanent geopend blijft voor
het verkeer en ze willen een
schadevergoeding.
yichang - Met veel ceremonieel
heeft China gisteren het eerste
schip door de sluis van de nieu
we Drieklovendam laten passe
ren. Een veerboot met dansers
met rode vlaggen aan boord
werd door de 6,4 kilometer lan
ge sluis gevoerd. De Chinese
staatszender zond de ruim twee
uur durende reis van de veer
boot Shenzhou door de sluis live
uit op televisie. Het enorme wa
terwerk, volgens China de groot
ste sluis ter wereld, verplaatst
schepen in vijf fases over de 190
meter hoge dam. Foto: AP
teheran-wenen/dpa-rtr - Iran
heeft gisteren internationaal kri
tiek te verduren gekregen over
het nucleaire programma van
het land. Tegelijkertijd heeft het
regime in Teheran nog steeds te
maken met aanhoudende stu
dentenprotesten.
Mohammed el-Baradei, het
hoofd van het Internationaal
Atoomagentschap (IAEA) liet
gisteren weten dat Iran heeft
nagelaten om verscheidene nu
cleaire actviteiten aan het IAEA
te melden. Teheran zou volgens
el-Baradei nu wel bezig zijn de
ze omissies te herstellen.
Het IAEA riep Iran op om een
aanvullend protocol bij het
non-proliferatie verdrag te te
kenen, waardoor waarnemers
onder meer het recht krijgen
om alle verdachte locaties te in
specteren en onaangekondigde
inspecties uit te voeren.
Ook de Europese Unie en Rus
land sloten zich bij de oproep
van het IAEA aan. De EU-mi-
nisters van buitenlandse zaken,
gisteren bijeen in Luxemburg,
vroegen Iran in een verklaring
het protocol 'dringend en zon
der voorwaarden' te tekenen en
alle vragen over het nucleaire
programma 'snel en volledig' te
beantwoorden.
Een woordvoerder van het
Iraanse ministerie van atoom
energie zei dat Iran met een
'positieve benadering' het ver
zoek om meer VN-inspecties
toe te laten zal bestuderen.
Amerika heeft Iran er herhaal
delijk van beschuldigd massa
vernietigingswapens te ontwik
kelen. President Bush schaarde
het land, samen met Irak en
Noord-Korea al onder de 'as
van het kwaad'. Teheran ont
kent dat het kernwapens wil
maken en zegt dat haar nucle
aire activiteiten uitsluitend ge
richt zijn op het opwekken van
energie.
De demonstraties tegen de
Iraanse leiders lijken intussen
van Teheran ook over te waaien
naar andere steden. In het oos
telijke Meshed betoogden zon
dagavond ongeveer 2000 men
sen. Ze riepen leuzen tegen de
geestelijke leiders van Iran en
tegen de gematigde president
Khatami, die in hun ogen er
niet in slaagt hervormingen
door te voeren. Uit andere
plaatsen zoals Tabriz en Shiraz
komen berichten van kleinere
demonstraties. De afgelopen
dagen zouden zeker 140 de
monstranten zijn opgepakt.
cherming
or walvis
in - Dierenbeschermers
iten een betere bescher-
van de walvis, omdat de
itionale Walvisvangst
lissie (IWC) gisteren in
een speciaal comité voor
eigde diersoort in het
1 heeft geroepen. Het is de
ekeer dat de omstreden
nissie de bescherming van
alvis uitdrukkelijk vasüegt.
VC besloot tot de stap in
rerhit debat tijdens haar
jaarlijkse bijeenkomst,
het Berlijnse Initiatief
en zich 25 leden uit, twin-
den stemden tegen.
schop vast na
fceersongeluk
NCEits - Een Amerikaanse
chop is in de stad Phoenix
jesteerd omdat hij zaterdag
It veroorzaken van een fa-
rerkeersongeluk zou zijn
gereden met zijn wagen,
letuigen registreerden
wel zijn kenteken, waarop
nas O'Brien kon worden
ehouden. De bisschop van
nix zou een voetganger
en overreden toen hij op
was naar huis. Een tweede
in reed vervolgens over de
vloerde voetganger, die
)p overleed. Het is de
'I de keer dat de bisschop in
'taak komt. Begin deze
ld werd bekend dat
ien priesters die werden
acht van seksueel misbruik
ninderjarigen de hand bo-
let hoofd heeft gehouden.
nse politieactie
en Iraniërs
De politie heeft van-
iin en rond de Franse
dstad Parijs een grote actie
voerd tegen een Iraanse
•sitiegroep. Dat gebeurde
tzoek van de antiterreur-
er Bruguière die de Irani-
ardenkt van terroristische
liten, zo heeft de politie
jld. De politie heeft 150 ar-
verricht. De beweging
't de actie 'belachelijk'.
it om de oppositiegroep
leddin van het Iraanse
de belangrijkste gewapen-
ise oppositiegroep.
den haag/anp - De Argentijn
Luis Moreno Ocampo is gister
middag in Den Haag plechtig
geïnstalleerd als eerste hoofd
aanklager van het Internatio
naal Strafhof (ICC). Moreno
Ocampo legde zijn gelofte van
trouwe plichtsbetrachting af in
de Grote Zaal van de Gerechtig
heid in het Vredespaleis, waar
normaal de zittingen van het
Internationaal Gerechtshof
worden gehouden.
Het ICC, dat officieel op 1 juli
2002 begon, heeft in Den Haag
een voorlopig kantoorgebouw,
maar nog geen rechtszaal.
Onder de gasten bij de ceremo
nie in het Vredespaleis waren
prinses Maxima, minister Don-
ner van justitie, hoofdaanklaag
ster Carla Del Ponte van de hui
dige VN-tribunalen en tal van
rechters van het Joegoslavië-tri-
bunaal.
Tijdens de ceremonie hield on
der anderen de 83-jarige Ameri
kaan Benjamin Ferencz een
toespraak. Ferencz was na de
Tweede Wereldoorlog aankla
ger in Neurenberg waar de kop
stukken van het nazi-bewind
werden berecht. Als vertegen
woordigster van de slachtoffers
legde de Cambodjaanse me
vrouw Billon Ung Boun-Hor
een verklaring af die door veel
toehoorders als zeer ontroe
rend werd ervaren.
Het ICC moet, in tegenstelling
tot de huidige VN-tribunalen
voor ex-Joegoslavië en Rwanda,
uiteindelijk wereldwijde be
voegdheid krijgen. Het Strafhof
is weliswaar uit het VN-systeem
voortgekomen, maar is geen
VN-organisatie. De VS zijn fel
gekant tegen het Strafhof, om
dat Washington vreest dat er
ooit Amerikanen moeten te
rechtstaan wegens oorlogsmis
daden.
Tijdens zijn eerste persconfe
rentie zei Moreno Ocampo dat
hij over ongeveer een maand
bekend maakt welke gevallen
mogelijk tot de eerste ICC-
rechtszaken kunnen leiden. Hij
maakt in de tussentijd een in
ventarisatie van de ongeveer
driehonderd brieven die het
ICC het afgelopen jaar heeft
ontvangen. Het Strafhof kan za
ken behandelen over onder
meer genocide, misdaden tegen
de menselijkheid en oorlogs
misdaden.
Moreno Ocampo verdiende zijn
sporen tijdens de processen
over de misdaden van de mili
taire junta in zijn vaderland. Hij
trad onder meer op als plaats-
Luis Moreno-Ocampo.
Foto: ANP/Ed Oudenaarden
vervangend hoofdaanklager in
het proces tegen voormalige
hoge militairen die waren aan
geklaagd voor duizenden geval
len van marteling en moorden
tijdens de militaire dictatuur in
Argentinië tussen 1976 en 1983.
gaza/anp-rtr - De Palestijnse
gewapende groepen hebben
met Egyptische bemiddelaars
nog geen akkoord kunnen be
reiken over een staakt-het-vu-
ren. Dat hebben enkele ge
sprekspartners gisteren in Gaza
meegedeeld.
De Palestijnse minister van bui
tenlandse zaken Nabil Shaath
hoopte gaande het overleg nog
dat Harnas wellicht al vandaag
een staakt-het-vuren met Israël
zou accepteren. Inmiddels lijkt
het erop dat de Palestijnse
groepen volharden in hun ver
zet tegen het vredesproces.
Volgens Mohammad al-Hindi
van de Islamitische Jihad lag er
geen voorstel over een staakt-
het-vuren ter tafel, maar is wel
gesproken over het recht op
verzet tegen de Israëlische be
zetting. „Wij en Harnas hebben
altijd gevonden dat burgers uit
de strijd moeten worden ge
houden als Israël stopt met
huiszoekingen en moorden."
Pas als Israël dat doet, willen de
twee groepen stoppen met zelf
moordaanslagen in Israël.
Namens Fatah zei Ahmad Hei
lis dat ook zijn groepering heeft
bevestigd dat zijn volk gerech
tigd is tot verzet.
door onze correspondent
Wierd Duk
Berlijn - Was het een volksop
stand of een revolutie? Voor
Werner Herbig, inmiddels over
de 80, is de vraag naar de histo
rische betekenis van de 17de juni
1953, toen honderdduizenden in
de DDR demonstreerden tegen
het communistische bewind, on
belangrijk. Als stakingsleider
('raddraaier') in Görlitz, aan de
grens met Polen, kreeg Herbig
vijf jaar tuchthuis aan z'n broek.
„Ik zat alleen in een cel, een zak
stro als bed en een emmer als
wc. Toiletpapier hadden we
niet." In dergelijke omstandighe
den denk je niet na over theore
tische kwesties.
Verschrikkelijke jaren moeten
dat zijn geweest, waarin Herbig
slechts sporadisch contact
mocht hebben met zijn familie.
„Ik heb mensen in de gevange
nis gek zien worden", herinnert
hij zich. Vijftig jaar na de '17de
juni' laat Werner Herbig zich
door Berlijn rijden. Van een bij
eenkomst met journalisten naar
een ontmoeting in het Museum
Checkpoint Charlie, waar hij
opnieuw over die turbulente
dagen zal vertellen. „Elke se
conde zit in mijn geheugen ge
grift." Bij dergelijke gelegenhe
den ontmoet Herbig leeftijdge
noten als Hans Bentzien, func
tionaris van de communisti
sche SED in de jaren vijftig, la-
Honderden mensen gingen op 17 juni 1953 in de voormalige DDR de straat op om te demonstreren. De opstand werd uiteindelijk neergeslagen door Sovjettanks. Foto's: AFP
ter cultuurminister en tv-chef
van de DDR.
Bentzien stond tijdens de spon
tane opstand, die het nog jonge
DDR-regime dreigde te breken
en door Soyjettanks werd neer
geslagen, aan de andere kant.
„De DDR was pas enkele jaren
oud. Ik kon niet tolereren dat
wat moeizaam was opgebouwd
in zo korte tijd werd vernie
tigd." In tegenstelling tot ande
ren hebben Herbig en Bentzien
er geen moeite mee om elkaar
de hand te schudden en aan
één tafel plaats te nemen. Her
big: „Je moet ooit een streep
onder het verleden kunnen zet
ten."
Maar welke betekenis heeft dat
verleden? Duitse media, intel
lectuelen, schrijvers, politici;
massaal houden zij zich bezig
met de vraag hoe de '17de juni'
moet worden geïnterpreteerd.
Wat begon als een protest van
bouwvakkers in Oost-Berlijn te
gen de hoge arbeidsnormen en
de lage levensstandaard, breid
de zich razendsnel uit over de
hele DDR. Tienduizenden gin
gen de straat op, overal werd
gestaakt, partijkantoren werden
bezet en geplunderd, gevange
nen bevrijd en aan de economi
sche eisen werden politieke
leuzen toegevoegd ('Vrije ver
kiezingen', 'Eén vaderland').
Pas toen het Rode Leger, ten
koste van tientallen doden en
vele gewonden, ingreep, keerde
de rust terug.
Was deze uitbarsting van volks
woede een voorbode van de ge
beurtenissen in 1989, die leid
den tot de val van de Muur?
Was het een dappere poging tot
verzet van vrijheidslievende
burgers, te vergelijken met de
latere opstanden in Boedapest
en Praag? Of was het een ordi
naire sabotagepoging, een 'fas
cistische putsch', aangewak
kerd door 'provocateurs' in
dienst van westerse geheime
diensten, zoals mensen als
Hans Bentzien beweren?
Volgens Marianne Birthler, be
heerster van de Stasi-archieven,
is rond de '17de juni' een web
van legenden en taboes gewe
ven, dat pas nu wordt ontrafeld.
„Zowel in oost als in west zijn
die gebeurtenissen in eigen be
lang gebruikt." Legendarisch
was in de DDR bijvoorbeeld het
optreden van de voormalige
'SS-<:ommandante' Erna Dorn.
Die veroordeelde kampbewaak
ster zou, na uit de gevangenis te
zijn bevrijd, de menigte op de
markt in Halle hebben opge
zweept. Birthler: „Wij hebben
dat verhaal onderzocht, maar
geen enkele aanwijzing gevon
den dat het waarheidsgetrouw
is. Maar de mythe heeft perfect
gefunctioneerd. Nog altijd zijn
er mensen die bij hoog en laag
beweren Erna Dom daar te
hebben gezien."
In het westen werd, als eerbe
toon aan de opstandelingen, de
17de juni uitgeroepen tot 'Dag
van de Duitse eenheid'. Maar
naarmate de Bondsrepubliek
en de DDR zich verder met el-
kaars bestaan verzoenden,
werd de opstand vooral een
hinderlijke herinnering. „Het
bestaan van twee Duitse staten
garandeerde tijdens de Koude
Oorlog de stabiliteit van Euro
pa", aldus Birthler. „In dat
beeld paste geen volksop
stand."
Birthler en ook een historicus
als Hubertus Knabe, die het
boek '17 Juni 1953: Ein Deut-
scher Aufstand' publiceerde,
pleiten voor een herwaardering
van het volksoproer. „Wie kent
de namen van de stakingslei
ders en de woordvoerders van
de 17de juni?", vraagt Knabe
retorisch. „Mensen als Herbert
Stauch, die in Magdeburg de
vrijlating eiste van alle politieke
gevangenen en een dag later
standrechtelijk werd geëxecu
teerd, zijn niet minder moedig
geweest dan de tegenstanders
van het nationaal-socialisme."
Voor mensen als Wemer Her
big, de stakingsleider uit Gör
litz, heeft die 17de juni hun he
le verdere leven bepaald. De ge
schrokken communistische au
toriteiten reageerden met harde
hand en bouwden in de DDR
een indrukwekkend en alom
vattend veiligheidssysteem op.
Toen Herbig vrijkwam merkte
hij dat de opstand het leven er
alleen maar zwaarder op had
gemaakt. „De repressie was
toegenomen." Uit angst op
nieuw te worden gearresteerd
vluchtte Herbig naar West-Ber
lijn. Naar Görlitz keerde hij
nooit terug.
