Vrouwelijke vechtlust in een mannenwereld
BOEKEN
Soapster Katja slaat
meedogenloos terug
King geen bedreiging voor Connelly
Overleven op de hoogste terp van Nederlan(
Ode aan een wielerlegende
De overstroming
HOC 144
VRIJDAG 13 JUNI 2003
Als een boek naast letters ook verschillende
geuren kon bevatten, zou geen lezer in 'Le
lieblank, scharlakenrood' ver komen. Met
veel overtuiging schetst Michel Faber de
stank in de straten en bordelen van het ne-
gentiende-eeuwse Londen. De 950 pagina's
tellende roman is niet weg te leggen voor hij
uit is.
roman recensie
Mieske van Eek
'Lelieblank, scharlakenrood' door Michel Faber.
Vertaling: Harm Damsma Niek Miedema. Uitgeverij
Podium. Prijs: €25,00.
Als in een ouderwetse negentiende-eeuwse
roman neemt Michel Faber zijn lezers al
meteen op de eerste bladzijden bij de hand
in Lelieblank scharlakenrood. Hij is een al
wetende verteller, die zich overal toegang
verschaft. Een cynische maar zorgzame
gids die zijn gevolg door het pikkedonker
loodst en wijst op oneffenheden, straatvuil
en andere gevaren in een nachtelijke stad.
Anders dan de grote schrijvers in de negen
tiende eeuw noemt Faber de dingen bij de
naam. In onverbloemde, soms schokkende
taal doet hij vrolijk verslag van de seksuele
uitspattingen die zich afspelen achter een
facade van preutse vroomheid of vrome
preutsheid. Het is de tijd van koningin Vic
toria en van de dubbele moraal. De tijd van
mannenmacht en minachting voor de
vrouw.
Het verhaal begint in 1874 in Church Lane,
het soort straat waar 'zelfs de katten hol
ogig en mager zijn bij gebrek aan vlees'. Fa
ber roept hier een sfeer op van 'eeuwenou
de gebouwen, zwaar leunend op hun kruk
ken van ijzeren afvoerbuizen'. Hij voert de
lezer mee de trap op in t?en van die huizen:
„Kijk waar u loopt; van de trap zijn een
paar treden doorgerot. Maar ik weet welke.
Vertrouw gerust op mij." Die trap zal de le
zer nog vaker moeten nemen tot een mis
stap het hout doet bezwijken.
Het kost even voor de schrijver zijn gasten
kennis laat maken met de echte heldin van
het boek. Tijdens het wachten schetst Fa
ber de vuilheid, de zonde en het verderf,
maar ook de mode en het oprukken van de
moderne tijd, die vol beloften aan de poon
rammelt. Maar de prostituee Sugar is het
wachten waard, al is het alleen maar omdat
ze zo afwijkt van het gangbare: ze is letter
lijk getekend door de huidziekte psoriasis.
Dat belet de mannen niet verzot op haar te
zijn. Haar marktwaarde ligt, niet in het
minst door haar welbespraaktheid, een
flink stuk hoger dan bij menige mooiere
lotgenote.
Vol haat zit ze: op haar moeder die haar
sinds haar dertiende verkocht aan wie haar
roman recensie
Nico de Boer
'Interview' door Theodor Holman.
Uitgeverij Mets Schilt Prijs: €7,90.
Veel films zijn op een boek ge
baseerd, veel minder boeken op
een film. Bij de recente, succes
volle Nederlandse film Inter
view van regisseur Theo van
Gogh, gespeeld door Katja
Schuurman en Pierre Bokma, is
dat nu wel gebeurd. Schrijver
en journalist Theodor Holman
herschreef en bewerkte name
lijk zijn eigen filmscenario tot
een novelle, ook Interview ge
doopt, met foto's uit de film op
het omslag.
Interview gaat over een politiek
redacteur van een krant, die te
gen zijn zin de ongekend popu
laire soapactrice Katja moet
gaan interviewen, juist op de
avond dat het kabinet-Balke
nende I valt In de film worden
die rollen vertolkt door Katja
Schuurman en Pierre Bokma
die daar ook nog eens Katja en
Pierre heten. Schuurman zit
zichzelf daarbij als de soapster
Katja wel heel dicht op de huid.
Zij is immers een publieke fi
guur, een mediaster, om wie je,
hoezeer je ook je best doet, niet
heen kunt. Bij Bokma, een van
Nederlands beste (toneel) ac
teurs, speelt dit minder.
Ook het boek zit de 'werkelijk
heid' dicht op de hielen. Ik heb
de film (nog) niet gezien. Toch
kostte het mij door de voorge
schiedenis enige moeite om in
Holmans novelle de beide
hoofdpersonen Katja en Pierre
als 'gewone' romanfiguren te
zien. De soapster gedraagt zich
tijdens het 'interview' zoals het
publiek van haar verwacht: een
verwende jonge vrouw bij wie
alles om de buitenkant draait.
De journalist graaft in het pri-
vé-leven van de actrice, want
hij aast op zijn primeur. En als
hij daarvoor zijn gesprekspart
ner moet beduvelen, dan moet
Katja Schuurman in de film 'Interview*. Foto: ANP
dat maar.
Het is een cliché, en daarvan
zijn er wel meer in het boek. Zo
schildert Holman de functie
van politiek redacteur wel erg
romantisch af, alsof het kritisch
volgen van het parlement en de
regering voor een verslaggever
het hoogst haalbare is. Toch
zegt het boek ook iets wezen
lijks over de journalistiek: hoe
zorgvuldig en weloverwogen zij
ook te werk gaat. zij parasiteert
hoe dan ook op degene bij wie
zij haar informatie haalt.
In Interview is niets wat het
lijkt. Het gesprek verloopt aan
vankelijk moeizaam, maar al
lengs ontstaat - op het randje
van geloofwaardigheid - een
band tussen de actrice en de
verslaggever. Achter de facade
van het oppervlakkige soapster
retje blijkt meer schuil te gaan.
En ook de journalist, die ge
traumatiseerd is door het ver
lies van zijn dochtertje en zijn
verblijf als oorlogscorrespon
dent in Bosnië, blijkt minder
'slachtoffer' van het lot te zijn
dan hij voorwendt.
Ze dagen elkaar uit in een spel
van aantrekken en afstoten. De
twee zijn aan elkaar gewaagd,
en Holman speelt ze geslepen
tegen elkaar uit Hij kan uitste
kende dialogen schrijven en
verstaat de kunst van het schrij
ven van een spannende, thril
lerachtige plot. Zijn stijl is ge
jaagd, met korte, beeldende
zinnen. De novelle leest, niet
verrassend, dan ook als een
filmscript, maar dan een met
vlees om de botten.
Even dreigt de boel nog te ont
sporen. De twee kemphanen
tieren en schelden dat het een
aard heeft. Maar dat doen ze zo
plat en banaal, zo weinig fanta
sierijk ook, dat het potsierlijk
wordt Gelukkig blijkt dit mod
dergooien de opmaat te zijn
voor een onverwachte apotheo
se die alles op losse schroeven
zet. Pierre verloochent Katja
omwille van zijn primeur. Maar
Katja slaat genadeloos terug.
Nu naar de bioscoop, want het
maakt wél reuze nieuwsgierig
naar de manier waarop Schuur
man en Bokma zich in de film
uit deze verbale worstelpartij
weten te redden.
DE LEESTAFEL
In de rubriek De Leestafel wordt wekelijks een
ander genre boeken besproken. Deze week de
nieuwe oogst thrillers.
door Arno Ruitenbeek
Als een van 's werelds beste thrillerauteurs
Michael Connelly een debutant een groot
talent noemt en diens eerste boek vol ka
rakter en rauwe verrassingen, dan moet je
dat lezen. Jonathon Kings De zwarte kant
van middernacht (De Boekerij, €14,95) is
inderdaad veelbelovend, maar Connelly
hoeft niet te vrezen voor concurrentie.
Natuur- en milieuactivisten vormen de on
verwachte verdachten van een serie kinder
moorden in Florida. De lijkjes worden aan
getroffen in de moerassige doolhof de
Everglades, niet toevallig ook de onher
bergzame plek waar ex-politieman Max
Freeman voorlopig zijn leven slijt. Hij is de
eerste verdachte.
En dat is niet zo gek. Want hij vindt een van
de lijken én stapte uit het korps van de stad
Philadelphia nadat hij een twaalfjarige dief
had doodgeschoten. Ook duikt in de loop
van het koortsachtige onderzoek een aantal
andere bewijzen tegen Freeman op. Voor
de lezers is snel duidelijk dat iemand Free
man er probeert in te luizen. Onderzoeks
leider Hammonds is net dom genoeg om
dat niet te doorzien.
Het verhaal zit redelijk goed in elkaar.
Spanning is er net voldoende. Probleem zit
'm bij misdaadjournalist King (vooralsnog?)
in de karakters. Freeman is geen spranke
lende persoonlijkheid, maar wordt onnodig
flets door zijn overdadig, maar vaak niet le
gitiem aanwezige advocaat Bille Manches
ter. Dat is een stotterende vrouwenversier
der en veelverdiener die er niet voor terug-
HOLLAND
deinst zijn cliënt goede beleggingsadviezen
te geven en zijn logeerkamer aan te bieden.
Ter gelegenheid van het honderdste ge
boortejaar van de auteur start pocket-uit
geverij Pandora een nieuwe Simenon-
reeks. Deze maand zijn de eerste twaalf de
len verschenen: zes van Simenons psycho
maar wilde, op de mannen en op God en
'zijn hele flikkerse schepping'. In de tijd die
zij niet in haar nering steekt schrijft zij een
roman, waarin zij zich wreekt op alles wat
haar en haars gelijken door mannen is aan
gedaan. Monsterlijke wreedheden ver
trouwt zij toe aan het papier.
Tot zij het lokkende fortuin ontmoet in de
persoon van de stinkend rijke parfumver
koper William Rackham. Als aan het aas
eenmaal gebeten is, haalt zij zonder moeite
de buit binnen. Maar ze wil niets aan het
toeval overlaten en begint zich te verdiepen
in het leven van haar prooi en de zijnen.
Sinds ze zich hult in een geur van zeep en
parfum kan ze zich van lieverlee haar woe
de niet meer voorstellen en raakt ze ver
vreemd van het papier waaraan zij haar
wraakfantasieën heeft toevertrouwd.
Zo maakt ze op afstand kennis met de
preutse en kinderlijke Agnes, de vrouw van
haar minnaar, die zich ontpopt tot een an
dere, wat tragische heldin in het verhaal.
Agnes ziet haar maandstonden aan voor
een dodelijke ziekte en haar lijfarts wil niets
liever dan haar zo snel mogelijk opnemen
in een psychiatrische inrichting.
De levens van deze twee vrouwen kruisen
elkaar in een donkere nacht en raken
steeds meer met elkaar verweven. Waarbij
de hoer steeds meer opschuift naar de wei
nig begerenswaardige plaats die de echtge
note inneemt, terwijl de echtgenote ver
dwijnt als in een droom en zelfs de alwe
tende verteller niet kan of wil zeggen waar
zij terechtgekomen is. Zij lijkt letterlijk de
onzichtbaarheid bereikt te hebben, die fei
telijk van de gegoede vrouwen in die tijd
werd geëist. Het is ondoenlijk hier de ne-
genhondervijftig pagina's van Faber samen
te vatten. Een aantrekkelijk paar vormen
nog de doktersdochter Emmeiine Fox, die
zich het lot van de arme prostituees aan
trekt en Henri Rackham, de oudere broer
van William, die dominee zou willen wor
den, als hij maar niet zo gekweld werd door
zondige fantasieën. In stilte zijn Ei
en Henri Rackham verliefd op elkaar
ber laat de lezer gul meegluren in hunt
tische dromen.
Lelieblank, scharlakenrood is een boek
tegenstellingen. Tussen arm en rijk, tus vak
liefde en haat, tussen recht en onrecht ieic
tussen stank en geur. Anders dan je 1,3 4
zo n boek zou verwachten, legt de hoopFde
een beter leven het hier niet af tegen oritl'
somberheid. Wat vooral treft, is de veteide'
lust van de vrouw die hogerop wil ko
in een mannenwereld, zonder dat ze
medemenselijkheid verliest. Faber sd
in een weergaloze stijl, die de lezer n
sleept, soms grimmig, vaak cynisch, m A(
altijd opgewekt. Een boek als een
droom.
Michel Faber werd in 1960 geboren in[
Haag. Toen hij zeven jaar was emigrei ,v r
hij met zijn ouders naar Australië. Si ^ori
1993 woont hij in Schotland. Wat een
miste kans voor de Nederlandse letteren »rvir
TOP-10 FICTIE
1. (3) Abdelkader Benali,
De langverwachte.
Vassalucci, 19,50
2. (4) Renate Dorrestein,
Het duister dat ons scheidt.
Contact, 18,50
3. (2) Heieen van Royen,
Godin van de jacht.
Vassalucci, 19,95
4. (5) Rascha Peper,
Wie scheep gaat.
Contact, 19,90
5. (7) Nicci French,
De mensen die weggingen.
Ambo/Anthos, 2,50
6. (-) Tomas Ross,
De zesde mei.
De Bezige Bij, 18,90
7. (1) Kees van Kooten,
Tijdelijk nieuw.
De Bezige Bij, 15,00
8. (-) John Grisham,
De claim.
Bruna, 19,95
9. (8) Michel Faber,
Lelieblank, scharlaken
rood.
Podium, 25,00
10. (-) Oek de Jong,
Hokwerda's kind.
Augustus, 24,95
Juni is een maand van va
kantiebundels, niet voor het
uitgeven van groot, nieuw
literair werk. De toptien
spreekt wat dat betreft
boekdelen. De enige nieuw
komers waren al eerder in
de toptien vertegenwoor
digd. En nu maar hopen dat
Michel Faber met zijn alom
bejubelde roman (zie elders
op deze pagina) zich nog
enige tijd weet te handha
ven.
De boekentoptien wordt
wekelijks samengesteld op
basis van verkoopcijfers van
Athenaeum Boekhandel en
H. de Vries Boeken in Haar
lem, Boekhandel Kooyker in
Leiden, Plantage Boekhan
del Harkema in Hilversum,
Boekhandel Los in Bussum
en Boekhandel De Ark in Al-
mere.
Zijn palmares boezemt nog altijd enorm veel ontzag in. Vijf keer de
Tour gewonnen, vijf keer de Giro, vijf keer Luik-Bastenaken-Luik, ze
ven keer Milaan-San Remo, drie keer Parijs-Roubaix enzovoort. Eddy
Merckx is niet minder dan een legende. Uitgeverij Lannoo wijdde een
schitterend fotoboek aan hem, onder de titel 'Merckx, mens my
the' (€49,50). Behalve een ode aan de wielrenner Merckx (in de foto
bijschriften wordt niet op een superlatief meer of minder gekeken) is
het boek van Philippe Brunei en Rik Vanwalleghem vooral een ode
aan het wielrennen van beginjaren zeventig. Foto's van coureurs in
gebreide truien met het logo van de sponsor erop, het potje bril
cream naast de spiegel, of van Eddy die met een handpompje zelf
zijn tubes de gewenste hardheid geeft. Op de foto's zien we hem
kop in Parijs-Roubaix; boksend met zijn zoontje Axel, en onthutst
dat hij in de Tour van 1975 op de Puy de Dome een mep van eenl
se supporter kreeg, die de Belg na zoveel overwinningen meer A
zat was. De supporter kreeg zijn zin: op de laatste pagina's van
boek wordt de aftakeling van Merckx pijnlijk zichtbaar.
Foto's uit besproken boek
logische romans en zes van zijn thrillers
rond Maigret. Eén daarvan is het debuut
van de legendarische commissaris (Maigret
in Holland) uit 1932 dat zich nota bene in
Delfzijl afspeelt.
'Een kleine stad met hooguit tien tot vijf
tien straten, met fraaie rode klinkers die zo
recht waren gelegd als tegels in een keuken.
Lage huizen, ook van baksteen, waarvan er
talloze getooid waren met betimmeringen
in vrolijke, lichte kleuren', noteert Sime-
non. Maigret is er vanuit Parijs beland om
dat een Franse hoogleraar bij de moord op
een leraar aan de Delfzijlse zeevaartschool
betrokken lijkt.
Ter introductie van de reeks brengt Pando
ra de kennismakingspocket Maigret en Ho
tel Étoile du Nord uit voor het luttele be
drag van één euro. De andere delen kosten
voorlopig vijf euro. De boekbinder van
Pandora heeft nog wel even werk, want het
totale oeuvre van Simenon omvat 199 boe
ken.
De fans van inspecteur Fandorin zullen
waarschijnlijk al weer enige dagen onder
gedoken zitten. Bij uitgeverij De Geus ver
scheen onlangs deel vijf uit de reeks van
thriller-reeks van Boris Akoenin, Bijzonde
re opdrachten (€20,00)Het Russische fe
nomeen speelt graag leentjebuur bij zijn
grote landgenoten uit de negentiende
eeuw, maar dan met veel humor en span
ning.
Bijzondere opdrachten bevat twee ro
mans. In de ene achterhaalt Fandorin het
brein van een oplichtersbende, in het twee
de bevrijdt hij Moskou van een seriemoor
denaar. Zo knap geschreven dat Paul Ver
hoeven de verfilming van de reeks voorbe
reidt.
(Bijdragen: Martin Hendriksma).
roman recensie
Wim Vogel
'De overstroming" door Mariët Meester
Uitgeverij Meulenhoff. Prijs: €17,50.
Iedereen dood, alleen jij en een
paar andere mensen overleven.
Het paradijs kan opnieuw wor
den ingericht. Dat soort fanta
sieën kennen we allemaal.
Maar Golding liet in zijn mees
terlijke Lord of the Flies al zien
dat alle ellende altijd opnieuw
begint en ook Gerard Walschap
kwam in Houtekiet, en in het
vervolg daarop feitelijk tot de
zelfde slotsom. Voor verbete
ring lijkt de mens nauwelijks
vatbaar.
In haar nieuwe roman De over
stroming slaagt Mariët Meester
er wel in de contouren van dat
nieuwe paradijs te suggereren.
Want wat heb je nodig om te
overleven? Onderdak, voedsel,
het vermogen tot aanpassing
aan die nieuwe omstandighe
den en vooral aan de paar men
sen met wie je het maar moet
zien te rooien.
Een moderne versie van de
zondvloedmythe is deze para
bel, is dit sprookje geworden.
Een mythe waarin het lot aan
vankelijk alles lijkt te bepalen
Marii'l Mccslcr
maar waarin God en zijn goden
niet één keer worden genoemd;
een parabel omdat de gelijke
nissen met onze van overvloed
bulkende samenleving confron
terend zijn en een sprookje om
dat alles wat er gebeurt (geluk
kig?) niet kan gebeuren.
Twee Amsterdamse dertigers,
vriend en vriendin, ontdekken
in de polder tussen Breukelen
en Loenen een terp van onge
veer elf meter hoog en een half
voetbalveld groot. In de slordi
ge boerderij op de terp wonen
broer en zus Spijker en een
twintigtal koeien. Het stel krijgt
toestemming een woonwagen
als weekendhuisje op de terp te
plaatsen.
Hun plezier wordt snel minder
als ook anderen zich daar nes
telen: een Rotterdams echtpaar
en een patser met een pooier
wagen en een caravan met
voortent, plastic stoelen en de
hele rimram. De Amsterdam
mers houden het voor gezien.
De week die de ik-persoon, de
vrouw, er in november alleen
zal doorbrengen, zal meteen
haar laatste zijn.
Die nacht stormt en regent het
onophoudelijk. Als het licht
wordt, blijkt de terp een eenza
me bult te zijn temidden van
brak water. De flats van Breuke
len in de verte zijn verdwenen,
de gsm weigert, elektriciteit
wordt niet meer geleverd, de tv
sneeuwt zelfs niet meer. Neder
land is verdwenen. Broer en
zus, de vrouw in de woonwa
gen, de patser en een twintigja
rige, hoogblonde Rotterdamse
zijn tot elkaar veroordeeld. En
dat niet voor een paar dagen,
voor altijd!
Mariët Meester beschrijft aardig
hoe de vroegere kilte tussen
haar personages op misvejl
den blijkt te berusten. Als hl
werkelijk op aan komt, f
mens slim genoeg toena?
te zoeken, taken op baf'
kwaliteit te verdelen en
hij, maar vooral zij, zelfs il
de seksuele drift te bevi
met diegene die tot vooil
uitsluitend afkeer opwektef
Door te verwijzingen nar
soortgelijke situatie in
Mörings In Babyion, dool
Fortuyn te citeren en doa
soms wat te gemakkelijk!
reotypering van haar per
ges plaatst Mariët Meeste!
roman midden in onze s
leving. Haar boodschap,
die bevat deze parabel c
delijk, is optimistisch: alsl
werkelijk op aankomt,
mensen veranderen, zittel
net als wilgentakken, vol d
moed nieuw leven.
De overstroming is
boek. Alle verontrustend!
lijken onzin. Dat neem
weg dat Meesters creatl
een nieuw paradijs vódf
prettig leesbaar is, de spel
goed vasthoudt, ons val
leert aangaande het ovfl|
op een terp en ons in iet
val laat nadenken ovei
vermogens hoe om te ga!
de grilligheden van het lel
