Honderd jaar spelen
GESPREK VAN DE DAG
Schrijfkunst van Anne Frank uitgelicht
Bezieling
Jongens zijn stoer, meisjes spelen met poppen
BH)F zie
MENSE
DAGELIJKS LEVEN
Een exemplaar van het nieuwste
boek over de tovenaarsleerling HAR
RY POTTER, De Orde van de Feniks,
dat op 21 juni uitkomt, wordt sinds
gisteren geveild op internet. Dat
heeft de Britse liefdadigheidsorga
nisatie Sense bekendgemaakt. Het
geveilde exemplaar is gesigneerd
door de schrijfster J.K. Rowling.
Sense, een organisatie die opkomt
voor mensen die tegelijkertijd doof
en blind zijn, veilde het razend po
pulaire boek in maart al een keer.
Toen bracht het 7.000 euro op,
maar verloor de organisatie het con
tact met de koper. De veiling sluit
op 20 juni, een dag voor het Potter-
avontuur in de winkels komt te lig
gen. Foto: AP
Een 34-jarige man die de Ameri
kaanse superster SANDRA
BULLOCK al anderhalf jaar steeds
ongevraagd benadert, moet voortaan
zeker 180 meter uit de buurt van de
actrice blijven. Dat heeft een rech
ter in Los Angeles bepaald. Het ge
rechtelijk oordeel vervangt een
soortgelijk tijdelijk besluit. De stal
ker, met psychische problemen, wil
een relatie met Bullock. Hij bena
derde de actrice via e-mail, fax en
telefoon. Bullock heeft de man nog
nooit van dichtbij gezien. Het blijft
dus de vraag of de ster van Speed en
Miss Congeniality nu echt 'stalker-
vrij' zal zijn. Foto: AFP
De Franse brandweer heeft het afge
lopen weekend toevlucht moeten
nemen tot uitzonderlijke maatrege
len om een 265 kilo wegende
VROUW uit haar huis te krijgen en
naar het ziekenhuis te vervoeren. De
vrouw, die haar huis in het noorden
van Frankrijk al zes jaar niet meer
had verlaten, moest met een HIJS
KRAAN uit haar woning worden ge
haald. De 49-jarige moeder van vier
kinderen paste niet door het raam
en kon ook niet via het smalle trap
penhuis naar beneden worden ge
haald. Dertig brandweerlieden span
den zich in om de vrouw, die adem
halingsproblemen had, op zo hu
maan mogelijke wijze uit het huis te
krijgen. Zij werd op twee met houten
planken verstevigde brancards ge
legd en door een hijskraan naar bui
ten gehaald. Vervolgens is zij op een
speciaal bed gelegd en in een
vrachtwagen naar het ziekenhuis
vervoerd, waar opnieuw de hijskraan
is ingezet om haar binnen te krijgen.
De vrouw overleed 36 uur later in
het ziekenhuis.
CHEN ZONGYING, een van slechts
35 vrouwen die in 1934 hebben
deelgenomen aan de roemruchte
LANGE MARS' van de Chinese com
munisten, is op 31 mei overleden,
heeft het Chinese persbureau Xin
hua maandag gemeld. Zij is 101 ge
worden. Chen werd in 1902 gebo
ren in de zuidelijke provincie
Hunan. Op 26-jarige leeftijd trouw
de zij met Ren Bashi, de leider van
de communistische jeugdbeweging,
en in 1932 trad zij zelf ook toe tot
de partij. In 1934 begon Chen met
Mao Zedong en de andere commu
nisten aan de Lange Mars, een trek
tocht van 12.400 kilometer vol ont
beringen waarmee het Rode Leger
zich wist te bevrijden uit een drei
gende omsingeling door de Nationa
listische troepen. Het wapenfeit
smeedde de partij aaneen en droeg
bij tot het ontstaan van de Volksre
publiek China.
HILLARY CLINTON komt naar Ne
derland om haar boek 'Mijn Verhaal'
te promoten. Ze blijft hooguit een
halve dag in ons land, aldus uitgeve
rij Balans gisteren. Het bezoek zal
de eerste week van juli plaatsheb
ben. Het is het begin van een pro-
motiereis door Europa. Na Neder
land zal de vroegere first lady in elk
geval Frankrijk, Duitsland en Groot-
Brittannië aandoen. Het boek ligt
sinds gisteren in de winkels en trekt
al danig de belangstelling van de
klanten, aldus Balans. De boekhan
dels hebben de hele eerste druk van
15.000 exemplaren inmiddels afge
nomen. De tweede druk is in de
maak.
Met enige vertraging zal de Nederlandse zonnewagen NUNA II zijn proefrit ma
ken. De constructeurs verwachten de milieuvriendelijke bolide binnen een
maand op een braak liggend stukje van de A4 bij Roelofarendsveen te testen.
De Nuna II, vervaardigd door studenten, doet in oktober in Australië mee aan de
World Solar Challenge. Twee jaar geleden won de voorganger van de op zonne
cellen rijdende auto de 3010 km lange race. ,,De nieuwe wagen is een verbete
ring ten opzichte van Nuna I", zegt Diederik Kinds, teamleider van het Nuon
Solar Team De wagen is
40 kilo lichter. De aerody-
n^miek is verbeterd en we
mikken op een gemiddel
de snelheid van 100 km
per uur. Dat was vroeger
een magische grens, nu is
dat een realistisch doel."
Het team bestaat voorna
melijk uit studenten van
de Technische Universiteit
Delft en de Erasmus Uni
versiteit Rotterdam.
Foto: ANP
Wat bezielt een mens om op een mooie pinksterdag
niet de fiets te pakken en op weg te gaan naar bos en
duin? Dat is nog een goede vraag. De moderne mens
laat zich zijn verzetjes niet graag afnemen. Ik heb dus
zondagmorgen onder het druipende afdak van een
benzinestation gestaan, samen met tiuee Duitse meis
jes. Eén liet het achterlicht van haar fiets branden. Dat
kon, want er zat een batterijtje in. Ze zei: „je zult met
Gewitter immer wat branden laten, al is het maar het
Rücklicht van je vaarrad. Dat leidt der Blitz af.Laat
die maar gaan, die vriendinnen uit het oosten. Het
hielp. Dat fietslampje werd wel snel flau wer, maar het
onweer ook. De zon brak door en die zou ons twee
pinksterdagen niet meer verlaten. Martin Verkerk
koesterde nog alle hoop. Dat beloofden etmalen te wor
den vol spanningen sensatie Maar niet voor mij. Ik
was zo lichtzinnig om een nieuwe computer te kopen.
Een zogenaamd notebook. Nog kleiner van omvang
maar met nog meer van alles erop en eraan. Je kon er
mee filmen. Je kon je lievelingsmuziek zonder dat je er
maar één euro auteursrecht voor betaalt per hele cd
jatten, je kon ermee bakken en braden. Een Duits com
puterblad dat het weten kon had hem getest als de bes
te van april en hij was te koop in dat populaire levens-
Het dagboek van Anne Frank is meer dan een
veelgelezen en onthullend kijkje in het leven
van een in Amsterdam ondergedoken joods
gezin tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is
het literaire werk van een begenadigd schrijf
ster. Het schrijftalent van Anne Frank is on
derwerp van een tentoonstelling in het Holo
caust Memorial Museum in Washington, die
vandaag wordt geopend door first lady Laura
Bush. „Ze verdient het om serieuzer te worden
genomen als schrijfster. Ze heeft haar teksten
zo zorgvuldig opgebouwd. Het heeft een unie
ke kwaliteit. Het ziet er zo moeiteloos uit, het
kenmerk van een waar schrijver", zegt conser
vator Klaus Müller over Anne Frank die in
1942 op haar dertiende met het dagboek be
gon. Müller heeft samen met museumdirec
teur Sara Bloomfield de expositie in Washing
ton samengesteld die morgen voor het publiek
opengaat, precies op de dag dat Anne Frank -
in maart 1945 in Bergen-Belsen gestorven - 74
zou zijn geworden.
De expositie vindt plaats in het kader van het
tienjarig bestaan van het Holocaust Memorial
Museum, dat altijd al een hoekje over 'Het
Achterhuis' heeft ingericht maar nu breed uit
pakt met 'Anne Frank, de schrijfster: een onaf
gemaakt verhaal'. Het Dagboek van Anne
Frank is het meest gelezen non-fictie werk in
de wereld, en voor veel jongeren een indrin
gende kennismaking met de jodenvervolging
in Europa. Directeur Sara Bloomfield hoopt
dat veel volwassenen door deze tentoonstel
ling het dagboek gaan herlezen. Het is haarzelf
opgevallen dat het wereldbeeld van Anne
Frank complexer is dan het soms wordt voor
gesteld. „In haar laatste dagboek zie je de wor
steling van Anne Frank met het goede dat ze
in de mens verwacht, en het kwaad dat ze om
zich heen ziet grijpen." De expositie omvat
onder meer fragiele losse velletjes in Anne
Frank's handschrift gericht aan haar imaginai
re penvriendin Kitty. Het is een onderdeel van
het door haarzelf op vellen papier herschreven
dagboek in dialoogvorm, bedoeld om ooit te
publiceren. Het derde en laatste van haar ori-
ETEAl
LIJK
ginele dagboeken ligt tentoongesteld. Net als
het cahier met de harde kaft waarin ze uit
spraken van schrijvers verzamelde, het 'mooie
zinnenboek'. De pagina met quotes van Oscar
Wilde - de enige Engelstalige schrijver - ligt
opengeslagen. 'Teveel rouge en te weinig kle
ren zijn altijd een teken van wanhoop in een
vrouw'. Zowel Müller als Bloomfield kennen
de uitspraak uit hun hoofd, getroffen door de
volwassenheid van de dan 14-jarige Anne, die
niet alleen een dagboek bijhield, maar ook es
says schreef, sprookjes en verhalen. Ze was
zelfs begonnen aan een roman, Cady's leven.
Alhoewel vrijwel iedereen haar dagboek heeft
gelezen, zijn de verhalen en gebeurtenissen
uit het Achterhuis - Anne Frank's verhalen
bundel - veel minder bekend. Je ziet haar stem
veranderen, naarmate ze ouder wordt, zegt
Müller. Hij hoopt dat er een studie komt naar
de literaire aspecten van haar werk. „Het is
niet alleen wat ze opschreef, maar ook hoe."
Ans Bouwmans
De maatschappij weerspiegelt zich in speel
goed. Een eeuw geleden was er hooguit een
hoepel of houten tol. Tegenwoordig puilen de
kinderkamers uit van de hebbedingetjes. De
computer is favoriet en jongens krijgen nog
altijd duurder speelgoed dan meisjes. Het is
allemaal te zien op een tentoonstelling ir\ het
Amsterdams Historisch Museum.
„Lieve Sinterklaas. Ik wil u op uw verjaardag
zo graag een briefje schrijven om u vriende
lijk te vraagen of u ook bij mij wat wilt koo-
men brengen. Ik heb ik de winkels zooveel
speelgoed en lekkers gezien dat ik zelf niet
weet wat ik hebben wil", schrijft een be
scheiden Jan in 1903 op zijn verlanglijstje.
Eddy is in 1974 explicieter. Hij illustreert zijn
verlanglijst met uitgeknipte afbeeldingen uit
speelgoedfolders, opdat over de juiste aan
koop geen misverstand kan ontstaan.
Na een oproep in Libelle ontving het Am
sterdams Historisch Museum zo'n honderd
zorgvuldig bewaarde verlanglijstjes van de
afgelopen eeuw. Ze geven een aardige in-
dmk van de revolutie in speelgoedland.
Begin twintigste eeuw hadden arme kinde
ren amper speelgoed. Thuis was geen
plaats, dus vermaakten ze zich op de straat
met bikkelen, een hoepel of zelfgemaakte
tol. Rijke kinderen beschikten over een ei
gen speelkamer, waar onder toezicht van
een kinderjuffrouw werd gespeeld met pop
pen, soldaatjes of poppenhuizen.
Aanleiding voor de tentoonstelling 'Speel
tijd! 100 jaar speélplezier' is de 150ste ver
jaardag van de speelgoedfabrikant Jumbo,
Jongetjes speelden in de jaren vijftig buiten
met dinky toys (foto boven). Tegenwoordig
spelen kinderen meer binnen. Met Lego of
met Barbies.
Foto's: GPD en Mark Lamers
middelenconcern dat geen tijd heeftom zijn spullen
uit het karton te pakken. Het is er supergoedkoop en
barstensvol. De clientèle slaat zich onderling tussen de
aanbiedingen hardhandig met de afgeritste emballage
om de oren.
Ze bieden dergelijke speeltjes op heel korte afroep per
krantenadvertentie aan en zijn vormden altijd zuinig
met exemplaren. Ik wist dat echte freaks al in de nacht
in de rij stonden om maar niet uit de boot te vallen. Zo
ook verleden week. Ik betrad uit lijfsbehoud pas laat in
de ochtend het consumptieve pandemonium bij mij
om de hoek, had nergens meer op gerekend, maar wie
beschrijft mijn hebzucht en mijn zorg: de filiaalchef -
satan zeifin een stofjas - had er nog precies één, een
prachtige echte 2.6 Ghz, 'klaar voor de snoerloze toe
komst'.
Hebzucht, anders is het niet. Ik had en heb al een
prachtige computer, heel groot en kloek. Hij kan alles,
maar bezet wel mijn halve bureau. Mijn buurman ver
telt dat ze bij hem op de universiteit ooit in de jaren ze
ventig begonnen zijn met een computer die ze 'Anna'
luidden gedoopt, twee kamers vulde en voornamelijk
goed was in optellen en aftrekken en dat was dat. Dik
ke Anna dus. Mijn nieuwe minnares is vederlichten
kan veel meer dan optellen en aftrekken. Maar ze eist
me helemaal op, lijft me in, zo tenger als ze is.
Zo zat ik dan de godganselijke zondag en maandag.
Haar installeren ging moeizaam. Haar Nederlands
ter introductie was verzorgd door een Japanner met
de hulp van een Duits woordenboek en een Haagse
werkster. Wat stond mij bijvoorbeeld te doen bij de
zin 'om het gemeenschappelijke toegrijpen op res
sources mogelijk te maken, moeten deze vrijgege
ven worden'. Óp mijn wegnaar de virtuele toe
komst sneuvelden vele bestanden, weiger-
de de printer voortaan dienst, raakte het
internet langdurig ontregeld, nam razernij be
zit van mij, vluchtte de kat het bos in en
ging mijn vrouw op zoek naar het
trouwboekje.
Twee pinksteretmalen en de veertien
bijgeleverde verkeersdoden verder was
ik er ongeveer uit. Ik liep de trap af.
Heerlijk dat ik voortaan over een geïn
tegreerd touchpad met twee muistoetsen
en scrolltoets beschikte, dacht ik, terwijl
ik naar de whiskyfles greep. In de tuin
scheen nog altijd de zon.
waarachter de naam Koninklijke Hause-
mann Hötte schuilgaat. De Duitse emi
grant Engelbert Hausemann begon in 1853
het later zo succesvolle bedrijf in hartje Am
sterdam. Naar speelgoed was nog weinig
vraag. Aanvankelijk importeerde hij het uit
Duitsland, waar de productie steeds groter
en goedkoper werd. Later ging het bedrijf
ook zelf speelgoed en spellen produce
ren, sinds 1930 onder de naam Jumbo,
met toppers als Mens-Erger-Je-Niet en
Stratego.
Ter gelegenheid van het jubileum
schonk de fabrikant een deel van zijn
historische collectie aan het Amster
dams Historisch Museum. Voor de ten
toonstelling werd die nog aangevuld met
een privécollectie speelgoed.
Kinderen imiteren de wereld van volwasse
nen. Dus spelen ze doktertje, winkeltje of
vader-en-moedertje. Katholieke kinderen
voerden in het verzuilde Nederland hun ei
gen missen op. In de Tweede Wereldoorlog
was er het 'illegale oorlogsspel', inclusief
stempels voor het vervalsen van documen
ten. In de sobere naoorlogse jaren was
speelgoed een luxe. Merkelbach bood toen
een buitenkansje. Wie voor zeventig gulden
aan oud papier inzamelde, kreeg een elek
trische trein.
Pedagogen vonden op straat spelen maar
ongezond, met weinig mogelijkheden tot
ontplooien. Maar voor kinderen is de
straat juist een belevenis. Je kunt er
samen voetballen, touwtje springen,
krijgertje of verstoppertje spelen.
Nog steeds is het om onverklaarbare rede
nen plotseling knikkertijd.
Wel pedagogisch verantwoord was het con
structiespeelgoed van Meccano. Het merk
ging failliet toen Lego en Fisher-Price op
rukten. Nu is het weer in een plastic variant
op de markt.
De huizen werden groter, de gezinnen klei
ner en kinderen kregen een eigen kamer als
speeldomein. Zeker in de grote steden is het
buiten spelen verschoven naar binnenshuis.
Maar het rollenpatroon is nauwelijks veran
derd. Meisjes spelen huiselijk met poppen
en knutselen, of kletsen eindeloos met
vriendinnen op hun gezellig ingerichte ka
mers. Of ze spelen met Barbie, die in de ja
ren zestig een revolutie veroorzaakte als eer
ste pop met borsten.
Jongens blijven stoere dingen doen. De
vroegere lefspelletjes op straat hebben
plaatsgemaakt voor tv-games, wapens en
Action Man met dikke spierbundels.
Jongens krijgen ook duurder speelgoed dan
meisjes. Hun elektrische treinen,
auto's en constructiehijskra
nen kosten een vermogen.
Ze worden voornamelijk
gekocht door de vaders,
die zichzelf verlekkeren
aan dit spul.
Met een toenemende
invloed van de televi
sie, veranderde ook
het speelgoed. Win-
netou, Arendsoog en
Biggies werden over
genomen door de Thunderbirds,
Teletubbies. De computer is de nieuwe
heime speelplek, waar mailen, chatten,
gamen zich buiten het zicht van de
afspelen.
Maar speelgoed is pas leuk als je daar oo
zelf mee kunt spelen. Tijdens de tentoon a
stelling mogen kinderen daarom ook zelf
aan de slag. En wellicht ook de ouders, w
het 'oh-ja-weet-je-nog1 gehalte is groot.
Thea van Beek
