Van Lede nu
machtigste
commissaris
ECONOMIE
'Beperken hypotheekaftrek kost staat geld'
'Onverantwoord om alleen
jongeren te laten vertrekken'
Champignontelers onder druk
Opmars van 'rode colonne'
Voorzitter De Unie vindt
loonmatiging achterhaald
Beurs van Berlage 100 jaar
Belastingbetaler dupe
van lage lonen overheid
I wil proef met
itegratie WAO
hag - De Raad voor Werk
;omen (RWI) adviseert
ter De Geus (sociale za-
im WAO'ers zelf een reïn-
iebedrijf te laten kiezen
i eigen budget te geven,
ld pleit voor een landelij-
lef nadat een eerder expe-
t met 200 deelnemers po-
ïitviel. De nieuwe rege-
il het overlegorgaan RWI
fen om jaarlijks 70 mil-
uro te besparen.
iken moeten
licht betalen
hAG - Banken moeten
ian flink bijdragen in de
ïvan het toezicht dat
uitgeoefend door De Ne-
idsche Bank en de Autori-
nanciële Markten. Het
i overheid geld besparen,
Bt in een conceptrapport
tt ministerie van financi-
5 afgelopen zeven jaar zijn
tingen van de toezicht-
>rs met 250 procent toege-
n.
rktijd schilder
rdt flexibeler
den - De schildersbranche
xperimenteren met flexi-
rerktijden. Ze gaan in de
rmeer werken om de ex
en in de winter te com-
ren. In ruil voor de rege-
eldt in de nieuwe CAO een
jarantie van één jaar.
uele lagere WW-uitkerin-
wr schilders die werkloos
iin de winter worden aan-
1 door de werkgever. On-
|CAO vallen 35.000 schil-
n glaszetters.
lier goedkope
dicijnenmarkt
li Eurocommissaris Li-
d wil sneller een vrije
ivoor medicijnen waar-
jeen octrooi meer geldt,
centen van zogeheten ge-
zouden al een jaar voor
istrijken van een octrooi
n beginnen met de mar-
L door bijvoorbeeld apo-
rs te bewerken. Daardoor
goedkoper medicijn met-
n jaar na het einde van
itent beschikbaar. De Eu-
ministers van volksge-
eid moeten er maandag
emburg nog mee instem-
iikanen pleit verder voor
iropese instantie die toe-
ïing geeft voor de entree
;uwe medicijnen.
lere mag van
erschap kiezen
it Oudere werknemers
iterschappen kunnen
voor een lichtere taak of
rtere werkweek. Hun
ordt wel iets lager, maar
insioenrechten blijven
de. Dat is een van de af-
n in de nieuwe CAO voor
)00 ambtenaren van de
lerlandse waterschap-
e nieuwe regeling gaat I
(i 2004 in. De CAO bevat
2,2 procent salarisverbe-
ier 1 juni. Bovendien
eindejaarsuitkering met
cent omhoog.
erzoek naar
de met suiker
Het Europese anti-
)ureau OLAF onderzoekt
saties bij suikerimporten
lalkanlanden. Vooral de
van grote hoeveelheden
jde suiker van Kroatië
iekenland roept veel
op. De Griekse justitie is
Iels bij het onderzoek be-
L De Balkanlanden kun-
Dr suiker profiteren van
ge exporttarieven naar
ipese Unie. OLAF vindt
:md dat Kroatië meng-
biet- en rietsuiker naar
ïland exporteert terwijl
and geen rietsuiker
;eteeld.
zaterdag 31 mei 2003
amsterdam/anp - Cees van Lede
is Henny de Ruiter voorbijge
streefd als machtigste commissa
ris van Nederland. Dat blijkt uit
de jaarlijkse top-30 die gisteren is
gepubliceerd door het magazine
voor directeuren en commissaris
sen Elan. Van Lede heeft de
meeste commissariaten (9) bij
grote bedrijven als Heineken,
Scania, Akzo Nobel, KLM en De
Nederlandsche Bank.
De oud-topman van Akzo Nobel
heeft de meeste functies on
langs aanvaard, sinds hij per 1
mei stopte als bestuursvoorzit
ter van Akzo Nobel. Hij ver
wacht er ongeveer 200 dagen
per jaar aan te besteden. Veel
meer functies zullen er volgens
hem niet bij komen: „Nu zit ik
helemaal vol, denk ik."
De onttroonde Henny de Ruiter
was jarenlang met afstand de
machtigste commissaris van
Nederland. Hij is teruggezakt
naar een derde plaats. „Dat
heeft onder meer te maken met
zijn onopgehelderde vertrek bij
probleembedrijf Corus", aldus
het magazine, dat eraan toe
voegt: „Het zou misschien goed
zijn als hij nog een paar com
missariaten zou afstoten, want
hij heeft als president-commis
saris van Ahold op dit moment
zijn handen vol." De Ruiter
heeft nu functies bij onder meer
Aegon, Wolters Kluwer en Uni-
var.
Het magazine spreekt van een
opvallende opkomst van PvdA-
politici. „Een rode colonne",
noemt de redactie de groeiende
invloed van Wim Kok, Johan
Stekelenburg, Wim Meijer en
Lenze Koopmans. Oud-premier
Wim Kok bekleedt een 16de
plaats. Met zijn aanstaande
functie bij KLM, zou hij met stip
Cees van Lede.
Foto: ANP/Koen Suyk
uitkomen op de 7de plaats, al
dus de opsteller Jos van Heze-
wijk van onderzoeksbureau Elite
Research.
Op de 21e plaats prijkt PvdA-Se-
nator Johan Stekelenburg. Oud
staatssecretaris en partijgenoot
Wim Meijer is een van de groot
ste stijgers, van een 27ste naar
de 10de plek. De ranglijst ver
meldt verder ex-ING-topman
Aad Jacobs op de 2de plaats en
Michiel Hessel (voorheen
Vendex) op de 4de plaats. Dud
ley Eustace is opgeklommen
naar de 5de plaats, mede door
de zware functie die hij accep
teerde bij Ahold.
De machtigste vrouw onder de
commissarissen is Neelie Kroes.
Zij staat 13de. De oud-minister
heeft daarmee de Belgische Lut-
gart van den Berghe verdrongen
als de vrouw met de belangrijk
ste commissariaten. Ze heeft
acht van dergelijke banen en is
te vinden bij NS, Volvo en Bal
last Nedam.
culemborg/anp - Vakbond De
Unie ziet niets in een centraal
akkoord over loonmatiging om
de werkgelegenheid te verho
gen. „Dat creëert alleen maar
kunstmatige banen in plaats van
echt werk", aldus voorzitter
Teuwen gisteren. De bond vindt
het een 'uitgewerkt medicijn'. In
plaats daarvan wil De Unie
meer nadruk op het verhogen
van de arbeidsproductie.
„Dat vraagt om maatwerk langs
twee lijnen: investeren in men
sen en efficiënter organiseren.
Het lijkt paradoxaal dat arbeids
plaatsen verdwijnen als organi
saties efficiënter gaan werken",
aldus Teuwen, „Maar daar lo
pen we niet voor weg". Teuwen
zegt zijn eigen organisatie effici
ënter te hebben gemaakt. Werk
nemers mogen vaker thuis- en
telewerken. Daardoor kunnen
ze meer tijd besteden aan het
werk of zorgtaken.
Loonmatiging is speerpunt van
het nieuwe kabinetsbeleid van
Balkenende 2. De regering vindt
stevige meerjarige matiging van
alle inkomens een voorwaarde
voor herstel van werkgelegen
heid. Het principe wordt ook
aangehangen door werkgevers
organisaties MKB-Nederland en
VNO-NCW. De vakcentrales
FNV, CNV en MHP hebben
KLM houdt vast aan ontslag in alle leeftijdscategorieën
door Richard Mooyman
Amstelveen - Volgens de KLM
komt het sociaal plan niet in ge
vaar door de weigering van vak
bond De Unie om akkoord te
gaan. Als de overige bonden wel
instemmen, dan geldt de over
eenkomst volgens KLM-woord
voerder F. Houben ook voor
Unie-leden. Maar hij erkent dat
de situatie lastig wordt als de le
den van enkele andere bonden
het akkoord afwijzen.
De bonden raadplegen de ko
mende weken hun achterban
over de ontslagregeling voor cir
ca duizend KLM'ers. Zij blijven
maximaal twaalf maanden in
dienst, maar moeten actief op
zoek naar een andere baan. Ook
kunnen de boventalligen ver
plicht elders te werk worden ge
steld via uitzendbureaus, aldus
directeur personeel en organisa
tie W. Kooijman van de KLM.
De eerste overtollige medewer
kers krijgen volgens Kooijman
over vier tot zes weken hun ont
slagbrief. Dit is mede afhankelijk
van het tempo waarin de onder
nemingsraad advies zal uitbren
gen over de deelplannen. De ge
troffen KLM'ers zullen volgens
Kooijman goed worden opge
vangen. „Het zijn natuurlijk
traumatische ervaringen."
De KLM voelde er aanvankelijk
niets voor om de overtollige
werknemers nog een jaar in
dienst te houden, maar voor de
bonden was dit een hard punt.
Het bedrijf ging alsnog akkoord
toen de vakorganisaties voor
stelden om de loonsverhoging
van 2,5 procent per 1 oktober
acht maanden uit te stellen. Dit
bespaart de KLM volgens Kooij
man 25 miljoen euro, waarmee
het plan aanvaardbaar werd.
Maar hij blijft erbij dat het soci
aal plan eigenlijk 'te ruim' is ge
zien de moeilijke omstandighe
den waarin het bedrijf verkeert.
Het is nog maar de vraag of de
achterban van alle betrokken
bonden zal instemmen met het
akkoord. Zo heeft de Nederland
se Vereniging van Luchtvaart
technici al laten weten dat de
kans 'niet groot' is dat de leden
akkoord gaan met het loonoffer.
Ook heerst er onvrede over de
manier waarop de boventalligen
worden aangewezen.
De bonden hebben het uit
gangspunt van 'last in, first out',
waarbij vooral jongeren het be
drijf verlaten, moeten opgeven.
De KLM houdt vast aan het af
spiegelingsmodel waarbij werk
nemers in alle leeftijdscategorie-
en overtollig kunnen worden. In
de praktijk betekent dit ontslag
voor een flink aantal ouderen
die moeilijk een andere baan
zullen vinden.
Kooijman noemt het 'onverant
woord' om alleen jongeren te la
ten vertrekken. „In de bagage
kelder gaat het om fysiek zwaar
werk dat dan op de schouders
van het oudere personeel te
recht zou komen. Maar ook bij
kantoorpersoneel ziet hij grote
bezwaren.Als je de jongeren
eruit haalt, dan heb je een sterk
vergrijzende organisatie. Dat is
ongezond."
De KLM verwacht meer offers
van het personeel. Volgende
week begint het overleg over on
der meer het aanpassen van
roosters en pensioenregelingen.
Het doel is de productiviteit te
verhogen, aldus Kooijman. „We
zullen hetzelfde werk moeten
doen met minder mensen."
Kooijman bestempelt de situatie
van de verlieslijdende KLM als
'zorgwekkend', maar er is vol
gens hem geen acuut gevaar
voor een faillissement zoals
Swissair overkwam. „We zijn op
tijd met maatregelen en we heb
ben een behoorlijke kaspositie.
Maar als alles lang genoeg
duurt, dan kom je vanzelf in de
gevarenzone."
daarbij nuanceringen: ze ver
wachten dat loonmatiging al
leen banen oplevert in combi
natie met andere maatregelen
van onder meer de overheid.
FNV en CNV zien weinig in een
centraal akkoord over loonmati
ging, de MHP juist wel.
Teuwen vindt het geen pro
bleem dat zijn overkoepelende
vakcentrale, MHP, wel loonma
tiging bepleit. Die organisatie
heeft vorige week gezegd dat lo
nen in bedrijven hooguit 1,35
procent mogen stijgen in 2004.
Teuwen: „De vakcentrale heeft
een belangrijke rol op nationaal
niveau. Maar productiviteit kun
nen we niet centraal regelen. De
discussie is bij de banken vol
strekt anders dan in de bouw."
Teuwen vindt ook dat loonmati
ging er niet toe moet leiden dat
topinkomens allemaal met bij
voorbeeld 1 procent zouden
moeten stijgen. „Dan maak je
geen verschil tussen excellente
werknemers en anderen. Er
moet ruimte blijven voor onder
scheid." De Unie vindt het, net
als andere bonden, onverteer
baar als bestuurders er met veel
geld vandoor gaan na mismana
gement. De vakbond De Unie
heeft ongeveer 100.000 leden in
de marktsector, waarvan veel
middelbaar en hoger personeel.
De champignonkwekerij van Frans Brienen. Foto: GPD/Ed van Alem
boxmeer/gpd - De cijfers van
champignonteler Frans Brienen
uit Boxmeer spreken duidelijke
taal: in acht jaar tijd daalde het
aantal telers van 704 naar 440.
Accountants voorspellen dat de
sector de komende jaren wordt
gehalveerd. Oorzaak voor de
malaise is de import van goed
kope champignons uit Polen en
Ierland en de overproductie op
de West-Europese markt. „Bij
de C1000 liggen Poolse cham
pignons 35 eurocent per kilo
goedkoper in de winkel dan on
ze eigen champignons", ver
zucht Brienen, tevens voorzitter
van de Coöperatieve Champign-
onkwekersvereniging CNC.
„Geen kunst. Wij moeten aan
strenge milieuregels voldoen.
We werden gedwongen een
nieuwe gesloten compostfabriek
te bouwen op de Moerdijk. Ge
volg: onze grondstof, de cham
pignonmest, is 20 procent duur
der geworden." Daarbij komt de
eis van het grootwinkelbedrijf
dat de kwekers zich certificeren.
„Vervolgens gaan ze de cham
pignons voor een habbekrats
kopen in het buitenland, ge
kweekt met veel verdachte mid
delen en geplukt onder slechte
arbeidsomstandigheden", mop
pert Brienen. „Dan kost het
moeite om onze kwekers ervan
te overtuigen dat we een correc
te bedrijfstak moeten zijn. Ze la
ten ons platweg stikken."
Volgens Brienen worden Poolse
telers bovendien gesubsidieerd
door de overheid en worden de
champignons geplukt door Rus
sen 'die nog eens de helft goed
koper zijn dan Polen'. In Ierland
is de situatie identiek. Brienen:
„Iedereen plukt daar champig
nons, behalve de Ieren zelf."
Gevolg is dat de prijs die verse
champignons opbrengen ge
middeld op 1,40 euro per kilo
ligt, 5 cent beneden de kostprijs.
De champignons voor de con-
servenindustrie brengen 6 cent
minder op dan de kostprijs van
70 eurocent. Brienen zegt dat er
binnen twee, drie jaar een om
slag moet komen, wil de sector
overleven. De oogstkosten moe
ten de helft omlaag door inzet
van snijmachines, waardoor de
handarbeid drastisch vermin
dert. Mechaniseren is niet een
voudig, 'want champignons zijn
gevoeliger dan eieren'. Boven
dien moeten Nederlandse telers
hun eigen champignons afzet
ten.
Nu is de afeet versnipperd over
vijftien handelshuizen, waarvan
zes grote de markt domineren.
Dat de telers het dan wegens
kartelvorming met de NMa aan
de stok kunnen krijgen, ver
wacht Brienen niet. Hij weigert
te geloven dat de champignons
geen toekomst meer hebben in
Nederland. „Kijk naar de toma-
tentelers. Die hebben ook grote
problemen gehad. Dat is inmid
dels weer een redelijk renderen
de bedrijfstak. Europese promo
tie van de champignon kan de
consumptie stimuleren. Een
stijging van 3, 4 procent en we
zijn uit de problemen."
Nederland produceert 275 mil
joen kilo champignons, waarvan
120 miljoen kilo verse; driekwart
of meer wordt geëxporteerd.
Ondanks de drastische afname
van het aantal bedrijven steeg
de productie in tien jaar met 20
procent. Dat Nederlandse
champignontelers zelf naar Po
len verkassen, zoals het Land
bouw Economisch Instituut
heeft geopperd, gelooft Brienen
niet. „Het gebeurt sporadisch.
Er zitten vier of vijf Nederlan
ders. Maar ze pakken het wel
meteen groots aan."
rstel om de aftrek van hy-
:rente voor de eigen wo-
beperken, heeft veel los-
Et en ongerustheid veroor-
blgens De Hypotheker, 's
ootste onafhankelijke be-
lar in hypotheken, werkt
regel averechts: zij gaat
:kist zelfs een half miljard
sten in plaats van opleve-
endien zullen partijen
op zoek gaan naar ma
in de belastingmaatregel
ilen en zal het zwartgeld-
r alleen maar doortoene-
t schrijft De Hypotheker
randbrief aan de leden
'weede Kamer.
rijf geeft openhartig toe
natuurlijk belang heeft
onbelemmerde afeet'
van hypotheken. „Maar onze
bezwaren zijn niet alleen inge
geven uit eigen belang."
De Hypotheker maakt duidelijk
dat het huidige belastingregime
de Staat circa 200 miljoen euro
per jaar oplevert. Dat blijkt uit
de volgende cijfers. De totale
hypotheekschuld in Nederland
beliep in het jaar 2000 260 mil
jard euro. De kosten als gevolg
van de aftrek van hypotheekren
te beliepen dat jaar 7,5 miljard
euro. Maar daar stonden de vol
gende inkomsten voor de Staat
tegenover, de overdrachtsbelas
ting bracht 2,27 miljard euro in
het laatje; de BTW op nieuw
bouwhuizen leverde 2,16 mil
jard op; het eigenwoningforfait
1,73 miljard en aan onroerend-
zaakbelasting werd 1,6 miljard
euro binnengehaald. Al met al
een positief saldo van 200 mil
joen euro.
De kabinetsplannen rond de af
trekbaarheid van hypotheekren
te richten zich vooral
op het oneigenlijk ge
bruik van de over
waarde. Voor bijvoor
beeld de aanschaf van
een auto, boot of ef
fectenportefeuille. Dit
nu blijkt volgens de
hypotheekbemidde
laar heel weinig voor
te komen. Meestal
wordt die overwaarde
gebruikt om de toe
komstige hypotheek-
last te drukken. Daar-
EIGEN
BEURS
een huis van verge
lijkbare prijsklasse
overstappen. Dit zal
de doorstroming op
de woningmarkt be
lemmeren en bezit
ters van duurdere
huizen zullen de
waarde van hun be
zit versneld zien da
len. Voor modale
starters wordt het
volgens De Hypothe
ker bovendien on
mogelijk om de wo-
naast worden de 'kos- ningmarkt nog te be
ten koper' ermee be
taald, zoals de 6 pro-
cent overdrachtsbe
lasting.
Als de plannen door
gaan wordt het vol
gens De Hypotheker voor de
meeste mensen onmogelijk te
verhuizen naar een huis dat 20
tot 30 procent duurder is. Zij
kunnen alleen nog maar naar
treden. Hun aandeel
>onders in de woningmarkt is
de afgelopen drie
jaar toch al terugge
lopen van 48 naar 33
procent.
Bovendien wijst het bedrijf op
de bijna onmogelijkheid de
waarde van zelf aangebrachte
verbeteringen aan de woning
juist in te schatten. Die kosten
moeten natuurlijk worden op
geteld bij de oorspronkelijke
aankoopprijs. Er wordt in Ne
derland flink geklust aan het ei
gen huis en ook als daar eens
een lening voor is afgesloten,
blijft de inschatting van de kos
ten lastig. Tweede hypotheken
worden vaker afgelost of bij her
ziening van de hypotheek in de
nieuwe opgenomen. „Een sub
stantieel deel van de overwaarde
is dus gerealiseerd door eigen
investeringen van de woningbe
zitter."
Deskundigen vrezen bovendien
voor een schokeffect op de hui
zenmarkt. Het aantal transacties
zal teruglopen, de bovenkant
van de markt krijgt een tik en de
toch al dure onderkant wordt
onbetaalbaar. Zo'n 30 procent
minder transacties kost de over
heid 700 miljoen aan lagere op
brengst overdrachtbelasting.
Daarnaast zullen goedkopere
woningen worden gebouwd en
20 procent goedkoper bouwen
scheelt meteen 400 miljoen aan
lagere BTW-inkomsten.
Maar er zullen ook ernstige indi
recte economische effecten van
teruglopende economische be
drijvigheid in de onroerend-
goedsector zijn. Die zal namelijk
negatief uitpakken voor make
laars, hypotheekadviseurs, ban
ken, architecten, meubelboule
vards, witgoedleveranciers en
aannemers.
Al met al concludeert De Hypo
theker dat het voorstel onvol
doende doordacht is en pleit het
bedrijf voor geleidelijke invoe
ring van veranderingen zonder
grote economische schokeffec
ten. „In Engeland heeft men de
aftrek geheel afgeschaft, maar
daar wel zo'n dertig jaar over ge
daan."
De Beurs van Berlage aan het Damrak. Foto: ANP/Olaf Kraak
amsterdam/anp - Het WaS OOit
de pleisterplaats voor de handel
in graan en effecten, het was de
plek waar prinses Maxima en
kroonprins Willem-Alexander
hun jawoord gaven en het was
een ontmoetingsplaats van poli
tieke partijen. Nu is het gebouw
een plek voor feesten, tentoon
stellingen, concerten en ver
maak. Een palazzo pübblico, of
wel gemeenschapshuis, zoals
architect H.P. Berlage het had
bedoeld.
Afgelopen dinsdag bestond de
Beurs van Berlage aan het Dam
rak in Amsterdam 100 jaar. Een
eeuw waarin geregeld aan het
historische gebouw is getrokken
en gemorreld. „Het is een won
der dat het gebouw er nog
staat", zegt G. Bakker, al tien
jaar directeur van het bedrijf
Beurs van Berlage die het ge
bouw exploiteert en propageert.
„Velen zagen het als een rotge-
bouw."
Beurshandelaren vonden het
gebouw waardeloos, decennia
lang stond het halfleeg en een
paar keer viel het pand ten prooi
aan wilde verbouwplannen. In
de jaren vijftig leidden onder-
houdsproblemen tot zulke grote
gebreken, dat het gemeentebe
stuur in 1959 besloot het ge
bouw te slopen en op die plek
winkels en kantoren te bouwen.
Dankzij protesten mocht het ge
bouw blijven staan en kreeg het
even later de monumentensta
tus. Dat het er nu nog staat, is
volgens Bakker te danken aan
vele mensen die zich 'anoniem
en zonder enig perspectief in
zetten om het interieur te bewa
ren en te beschermen. Veel aan
het gebouw is na de opening
door koningin Wilhelmina op 27
mei 1903 nog steeds authentiek.
In het begin heette de Beurs van
Berlage de Koopmansbeurs, be
doeld om onderdak te verschaf
fen aan de beurshandel. Al in
1912 vonden de handelaren het
gebouw te klein en verhuisden
ze naar het huidige beursge
bouw op Beursplein 5. Tot 1998
huisde er nog wel de Agrarische
Termijnmarkt, maar al in 1987
werd het gebouw gebruikt voor
evenementen. Jaarlijks komen
er nu 150.000 mensen om ten
toonstellingen te bezoeken en
concerten bij te wonen.
Als het aan directeur Bakker ligt,
is dat laatste de functie die het
gebouw ook in de toekomst
moet vervullen. Volgens hem
kan de Beurs van Berlage bouw
kundig nog lange tijd mee. „Er
staan net nieuwe palen onder
het gebouw, die houden het ze
ker nog 100 jaar." Het monu
mentale pand ondergaat een
grondige renovatie die in mei
2004 klaar moet zijn.
ECONOMIE WIJZER
„Een werkman die een loon ge
niet beneden den loonstan-
daard der plaats zijner werk
zaamheid kan niet alleen geen
lust en ijver tot den arbeid heb
ben, maar moet zelfs een wrok
in het hart voelen jegens den
patroon die misbruik maakt van
zijne nood. Zou de patroon die
de rechten van den werkman
vergeet, zijn eigenbelang wel be
grijpen? Hij is even dwaas als
wanneer hij de stoomkraan zij
ner machine afsloot om kolen te
besparen."
Deze prachtige uitspraak dateert
uit 1875. Hij is van J.C. van Mar
ken, grondlegger van de Neder
landsche Gist- en Spiritusfabriek
te Delft. Van Marken was een
van die verlichte on
dernemers uit de
19de eeuw die idea
lisme paarde aan ei
genbelang. In een
tijd van uitpersing
met hongerlonen be
greep hij dat goed
personeelsbeleid
zichzelf terugver
diende.
Hoge lonen zijn niet
hetzelfde als hoge
loonkosten, omdat
hogere lonen tot ho
gere productiviteit
kunnen leiden. Lage
lonen zijn slecht voor
de motivatie en
slecht voor de wer
vingspositie. Wie lage
lonen biedt, heeft de
laatste keus op de arbeidsmarkt,
niet de eerste.
Het is een oude les, maar de Ne
derlandse overheid is er kenne
lijk niet erg van op de hoogte.
Toen het zo slecht ging in de ja
ren tachtig van de 20ste eeuw,
en de overheid drastisch wilde
bezuinigen, werd er fors gekort
op de salarissen van ambtena
ren. Dat is daarna nooit meer
ingehaald. De salarissen van
ambtenaren liepen in 2001 liefst
23 procent achter bij de lonen in
het bedrijfsleven.
Bij de onderhandelingen over
het nieuwe regeerakkoord kwa
men dezelfde geluiden over de
ambtenarensalarissen naar bui
ten als in de jaren tachtig: op
nieuw de stoomkraan afsluiten
om kolen te besparen. Het af
knijpen van de lonen in de over
heidssector wreekt zich onver
mijdelijk in de kwaliteit van het
ambtenarenkorps.
Als ik betrokkenen in de over
heidssfeer daarover spreek,
wordt mijn stelling niet bestre
den. Door de slechtere situatie
op de arbeidsmarkt is de wer
vingspositie van de ministeries
relatief verbeterd. Het ministerie
van financiën heeft nu geen
Joop Hartog
hoogleraar
macro-economie
aan de Universiteit
van Amsterdam
slechte wervingspositie, wellicht
omdat ervaring bij Financiën
waardevol is in het bedrijfsle
ven. Het schoolvoorbeeld is de
slimme belastinginspecteur die
zijn ervaring bij het Rijk vertaald
ziet in klinkende munt als hij
door het bedrijfsleven wordt
weggekocht. En dat is natuurlijk
precies wat we niet willen als we
de overheid serieus nemen.
Structureel gezien wordt de be
lastingbetaler een slechte dienst
bewezen met een beleid van la
ge lonen. De overheid zal nooit
in staat zijn de echt absolute
topsalarissen te betalen die in
het bedrijfsleven voor sommi
gen mogelijk zijn. Maar dat
hoeft ook niet. Werken bij de
overheid heeft een
speciale bekoring, die
het bedrijfsleven
nooit kan bieden.
Werken voor het alge
meen belang, ruimte
voor een vleugje idea
lisme, de verre geur of
de nabije smaak van
macht en invloed. Te
recht dat de overheid
dat benadrukt in re
cente wervingscam
pagnes. Maar dat
moet je niet teniet
doen met ongerichte
bezuinigingen op lo
nen. Kies dan voor
kwaliteit in plaats van
kwantiteit Als er be
zuinigd moet worden,
kies dan voor minder
taken. En zorg bij de taken die je
wel wilt uitvoeren dat je mee
kunt dingen naar de beste men
sen. Dan hoefje moeilijke taken
ook niet uit te besteden.
Het vorige kabinet droeg op tot
bezuinigen op de uitgaven aan
consultancy en adviesdiensten.
In plaats daarvan er echter
juist meer geld aan uitgegeven.
Dat lijkt me een duidelijk signaal
dat de kwaliteit bij de overheid
tekortschiet. Het is veel beter
om dat geld voor externe advi
seurs en consultants te besteden
aan hogere kwaliteit voor de ei
gen ambtenaren. Mensen die op
hun vakgebied tot de top beho
ren. Managers van topkwaliteit
die durven ingrijpen als dat no
dig is. Die geen genoegen ne
men met een cultuur van pa-
pierschuiven en het aaneenrij
gen van een ketting van parafen,
maar hun mensen juist aanzet
ten tot het leveren van topkwali
teit. Die op doelstellingen wor
den beoordeeld en daar ook op
worden afgerekend. Hogere lo
nen betalen zich dan terug in
betere kwaliteit en geven de be
lastingbetaler daarmee meer
waar voor zijn geld.
