De aandacht mag nooit verslappen
GESPREK VAN DE DAG
Concordetijdperk
van Air France ten einde
Onervaren toeristen raken makkelijk in de problemen in de woestijn
Steenbergen
ZATERDAG 31 MEI 2003
DAGELIJKS LEVEN
WT ZIJN joUi£ Ll\flT./£D£tï-EÊ>J ir
/=\U pf=L.ONI<-EM
MENSELIJK
Vanmiddag om kwart voor zes landt voor de
laatste keer een Concorde van Air France in
Parijs na een vlucht van drie uur en drie
kwartier uit New York. De Franse lucht
vaartmaatschappij houdt na 27 jaar op met
de exploitatie van haar vijf legendarische,
maar bejaarde supersonische toestellen om
dat de belangstelling voor de vluchten sterk
is gedaald en de (onderhouds) kosten de pan
uitrijzen.
Het is vandaag nog niet helemaal afgelopen
met de Concorde. British Airways, dat over
zeven van de twaalf nog bestaande Con
cordes beschikt, blijft er nog tot eind okto
ber mee vliegen. Een opvolger van de 'bel
oiseau blanc" komt er voorlopig niet omdat
ook vergaande verbeteringen, zoals meer
stoelen, minder kerosineverbruik en een
grotere actieradius, volgens deskundigen
geen rendabele exploitatie mogelijk zouden
maken.
In de jaren zestig leek het allemaal erg mooi
en spannend: een vliegtuig dat een soort
tijdmachine was. Wie uit Parijs of Londen
naar New York of Rio de Janeiro reisde,
kwam daar aan op een tijdstip dat uren
vroeger lag dan de (plaatselijke) vertrektijd.
In de periode dat de Concorde werd ont
wikkeld, deden talloze luchtvaartmaat
schappijen voorlopige bestellingen, maar
uiteindelijk heeft het toestel alleen de kleu
ren van Air France en British Airways gedra
gen en zijn er niet meer dan twintig van de
ze toestellen gebouwd.
Vanaf het begin van de ontwikkeling van het
supersonische vliegtuig waren er techni
sche, politieke, diplomatieke en vooral fi
nanciële problemen. Wegens de torenhoge
kosten werd zowel de Britse als de Franse
regering gedwongen het nut van het project
te heroverwegen. Zelfs na de eerste geslaag
de vlucht op 2 maart 1969 vanuit Toulouse,
bleef de Britse regering sceptisch over de
oordelen ervan.
Het duurde nog bijna zeven jaar voor het
toestel commerciële vluchten ging maken.
De eerste was op 21 januari 1976 van Parijs
naar Rio de janeiro. De twee maatschappij
en hebben nooit veel aan de vluchten ver
diend. De Concorde was meer een prestige
object. Sterren en rijke zakenmensen die
champagnedrinkend de Atlantische Oceaan
overstaken met een snelheid van 2300 kilo
meter per uur gaven de Concorde en zijn
exploitanten een flitsend imago. Een retour
tje, huidige prijs 8726 euro,- was alleen voor
de zeer rijken weggelegd.
In de beginperiode van de Concordevluch-
ten ging veel aandacht uit naar de moderne
uitstraling van het toestel en de bijzondere
combinatie van esthetiek en moderne tech
nologie. Maar er was ook kritiek. Milieuacti
visten protesteerden tegen luchtvervuiling
door het enorme kerosineverbruik ten be
hoeve van slechts 92 passagiers. Tijdens een
enkele reis naar New York verstookt het toe
stel 90 ton brandstof, bijna een ton per pas
sagier. Hoewel er een aantal ernstige inci
denten gebeurde met diverse Concordes,
leek het een veilig toestel: alle passagiers
overleefden de reis. Tot 25 juli 2000, toen
een supersonisch toestel van Air France kort
na de start van de luchthaven Charles de
Gaulle brandend neerstortte bij Gonesse.
Alle 113 inzittenden vonden de dood. De
Britse en Franse luchtvaartautoriteiten trok
ken het bewijs van luchtwaardigheid van
het toestel in, maar na technische aanpas
singen mochten de Concordes op 7 noven
ber 2001 de lucht weer in.
Mede als gevolg van de aanslagen van 11
september 2001 in de Verenigde Staten na|
de belangstelling van passagiers af. Er den
zich negen ernstige incidenten voor tijden
vluchten, waarbij toestellen een aantal kei
ren in korte tijd kilometers aan hoogte ven
loren. Die incidenten en berichten over stj
ringen als gevolg van de veroudering van
het toestel deden het imago van de Coned
de geen goed. Op 10 april besloten Air Fraj
ce en British Airways ermee op te houden!
Air France schenkt vier van zijn vijf Con- j
cordes aan musea in de Verenigde Stateni
Duitsland en Frankrijk omdat zij vindt dal
het toestel voor het nageslacht bewaard J
moet blijven. „Het behoort tot het erfgoed
van de mens op het gebied van luchtvaar!
en daarom moet het gezien en bewonder
blijven worden", stelde het bedrijf in een
verklaring. Een van de vijf toestellen blijft
Charles de Gaulle. De andere vier maken
nog eenmaal een vlucht. Wat British Air-k
ways met de toestellen gaat doen, is nog fi
niet bekend.
=1
Hij houdt van zwemmen in zee, leert
Swahili en drinkt cider. Verder vindt
hij het heerlijk om etenswaren in te
slaan, maar hij is een waardeloze
kok, zegt ie zelf. De Engelse PRINS
WILLIAM, de oudste zoon van prins
Charles en wijlen prinses Diana, had
ter ere van zijn 21ste verjaardag op
21 juni een vraaggesprek met het
Engelse persagentschap Press Asso
ciation. Prins William bekende daar
in dat hij na zijn eerste jaar op de
universiteit heeft overwogen te stop
pen met zijn studie, omdat hij zich
er niet thuisvoelde. Maar nu 'aan
bidt' hij St. Andrews, een stadje aan
de oostkust van Schotland. ,,De
mensen hier behandelen me als ie
der ander." Prins William wil Swahi
li leren, omdat hij van de mensen in
Afrika houdt en meer over hen te
weten wil komen en met hen wil
kunnen praten. Hij heeft de reputa
tie dat hij 's ochtends vaak lang uit
slaapt. „Mijn vader denkt dat ik de
meest luie persoon op aarde ben."
De Russische staatstelevisie heeft
donderdag protest aangetekend te
gen de uitslag van het Eurovisie
Songfestival. De Russen weigeren te
geloven dat het Russische duo TA-
TU nauwelijks punten kreeg uit on
der meer Groot-Brittannië, Ierland
en Nederland. De Russische zender
Kanaal 1 heeft met name bezwaar
tegen de stemming in Ierland, waar
het bedrijf dat de stemmen van het
publiek verwerkte niet op tijd klaar
was, waarna de punten uit Ierland
werden gebaseerd op het oordeel
van een jury die naar de generale re
petitie had gekeken. Ten onrechte,
vinden de Russen: Tatu is mogelijk
beroofd van de overwinning. De
twee lesbische tienermeisjes die sa
men Tatu vormen werden derde. De
Turkse zangeres Sertab Erener won
het songfestival. België werd twee
de. Foto: AFP
MOHAMED was het afgelopen jaar
de meestgekozen naam voor een
jongetje dat in Amsterdam het le
venslicht aanschouwde. Bij de
nieuwgeboren meisjes was dat SA
RAH. Toch doen ook de Willems en
de Madelieven het goed. Dat blijkt
uiteen kunstenaarsproject. Jan Rot
huizen en Geerten Verheus hebben
op de gevels en ruiten van nieuw
bouwwoningen in de Reinwardtstaat
de 42 populairste hoofdstedelijke
namen van vorig jaar aangebracht.
Andere populaire jongensnamen
zijn op dit moment Max, Thomas,
Samuel en Tim. De meisjes lopen
veel kans om Anna, Luna, Sophie en
Yasmine te gaan heten.
HEATHER MILLS, de echtgenote
van ex-Beatle PAUL MCCARTNEY is
in verwachting. Het wordt het eerste
kind van het paar. De 60-jarige Sir
Paul trouwde in juni vorig jaar met
het voormalige fotomodel Heather,
die nu 35 jaar is. McCartney's eer
ste vrouw, Linda, overleed in 1998
aan borstkanker. Met haarwas hij
toen dertig jaar getrouwd. Uit dat
huwelijk heeft McCartney drie al
volwassen kinderen. Twee jaar na
Linda's overlijden leerde hij Heather
kennen. Aan haar loopbaan als foto
model kwam een einde toen ze op
haar 23ste jaar bij een verkeerson
geluk haar linker onderbeen verloor.
Foto: EPA
De Denen lijken niet meer te kun
nen wachten tot hun KROONPRINS
FREDERIK zich verlooft met de Au
stralische Mary Donaldson. De me
dia, serieus en niet serieus, specu
leren zich een ongeluk. Journalis
ten, fotografen en belangstellenden
dromden woensdag bij de regerings
gebouwen bijeen. De prins was daar
namelijk gezien met zijn moeder,
koningin Margrethe II. Voordat er
een verloving kan worden afgekon
digd, moet de beoogde huwelijks
partner aan de regering wordt voor
gesteld. De prins, die maandag 35
jaar werd, heeft al drie jaar dikke
verkering met de Australische advo
cate. Hij leerde haar kennen tijdens
de Olympische Spelen in Sydney.
Een jaar geleden verhuisde ze naar
Kopenhagen, waar ze een baan
heeft gevonden. De Denen hebben
de charmante juriste al in hun hart
gesloten. Foto-. EPA
Zand. Onafzienbare vlakten, 360
graden in de rondte alleen zand.
Reizigers voelen zich er toe aange
trokken. Maar de woestijn is ook ge
vaarlijk. Niet zelden raken Neder
landse toeristen in moeilijkheden in
landen als Mali, Mauritanië, Nami
bië. Sommigen laten er hun leven.
Wie zich niet houdt aan de wetten
van de woestijn, speelt met z'n le
ven. Twee wetten zijn het belang
rijkst: zorg voor water en weet
waar je bent.
Het ligt nogal voor de hand wat
Charles Halberstadt zegt. Maar als
directeur van HT Wandelreizen en
begeleider van tochten door de
Atacamawoestijn (Chili), de Gobi-
woestijn (Mongolië) en de Sahara
weet hij ook dat er mensen zijn die
zich niet aan de wetten houden.
„Het is niet zozeer domheid waar
door toeristen in de woestijn in ge
vaar komen, maar onachtzaam
heid. In extreme omstandigheden
moet je zaken niet te licht inschat
ten", zegt Halberstadt.
Twee weken geleden verdwaalde
een echtpaar uit Nunspeet met
een huurauto in de Etosha-woes-
tijn in Namibië. Hun benzine
raakte op, en later ook hun water.
Eind vorige week werden ze ge
vonden: de man was overleden, de
vrouw ernstig uitgedroogd. Arjan
Brouwer uit Putten ontsnapte in
1986 aan de dood nadat hij pech
aan zijn motor kreeg tijdens de
woestijnrally Parijs-Dakar.
Met 10 liter water per persoon per
dag en een gps-toestel, waarmee
via satellieten exact is vast te stel
len waar je bent, moet je 't er in de
ogen van Halberstadt levend af
kunnen brengen in de woestijn.
Als je tenminste woestijnervaring
hebt. Want dan weet je dat de wa
terputten waarvan je de coördina
ten in je gps-toestel hebt staan,
ook leeg kunnen zijn.
En dat de kamelen die je inhuurt,
wel goed gevoed moeten zijn om
dat ze anders niet veel kunnen
dragen. Eigelijk net als met een
motor of een jeep: het materiaal
moet deugdelijk zijn. Bij gemotori
seerd vervoer moet je bovendien
zorgen voor reserve-onderdelen
en veel extra brandstof.
Voor wie in problemen raakt in de
woestijn, gelden een aantal over
overlevingstips. Blijf waar je bent
Dan is de kans dat je wordt gevon
den, het grootst Als je toch moet
lopen, doe dat dan 's nachts. Dan
is het minder warm en verlies je
minder vocht
Drink als je dorst hebt. Een mens
kan in de woestijnhitte twee dagen
overleven zonder water. Eten is
minder belangrijk, daar kun je vijf
tien tot twintig dagen zonder.
Rook niet en drink geen alcohol.
Maak een groot kruis op de grond
of maak een vuur. Steek een auto
band in brand. Reddingswerkers
zien misschien de rook.
Water vinden in de woestijn is
voor onervaren reizigers een wel
haast onmogelijke opgave. Experts
graven in een droge rivierbedding,
of winnen water van bladeren in
een plastic zakje.
Neem op z'n minst mee: spiegel,
mes, watervaste lucifers, touw,
naald, instant soep, suikerklontjes
en waterzuiveringstabletten, zak
lamp, kompas en een kaart, plastic
zakjes, fluitje, verbanddoos. Laat
de hoop niet varen.
Dat laatste is misschien nog wel
het moeilijkst. Routinier Halber
stadt: „De woestijn is een vlakte
met tot aan de horizon helemaal
niets. Dan slaan je gedachten naar
binnen. Geestelijke loutering is
voor velen de aantrekkingskracht
van de woestijn. Maar het kan ook
beangstigend zijn, bijvoorbeeld als
er dingen uit het verleden boven
komen. Je kunt er van in paniek
raken, gek van worden. Ik adviseer
onervaren reizigers dan ook altijd
voorzichtig te beginnen, bijvoor
beeld met een korte tocht in Ma
rokko waarop je elke dag kunt uit
stappen."
Niet alleen motorpech en verdwa
len kunnen woestijnreizigers in
problemen brengen. Ook worden
toeristen vermoord, overvallen en
ontvoerd. Zo werden ruim drie
jaar geleden drie Nederlandse
mannen vermoord door bandieten
toen ze in het Malinese deel door
de Sahara trokken. De IJmuidense
motoravonturier Arjen Hilbers
werd half februari, met ruim de
anderen, in Algerije ontvoerd d
smokkelaars of moslimrebellen
Als er zulke risico's zijn, weet h
ministerie van buitenlandse za
daar meestal van. Voor tientall»
landen in de wereld gelden reis
viezen. Wie van plan is als toeri
naar Mauritanië, Mali en Algen
te gaan, wordt specifiek gewezi
op het bestaan van overval- eri
kidnaprisico's. De financiële of
chamelijke schade die de avonl
rier oploopt die toch gaat en in
derdaad wordt ontvoerd, is nie
gedekt door de reisverzekering.
Wie op eigen houtje de woestij:
trekt en verdwaalt of pech krijg
mag er echter wél op rekenen
hij op kosten van de reisverzek
raar wordt opgespoord en gere
trieerd.
Florien van Rees
hou Steenbergen is dood. En met hem de naam die
mijn hele toneelleven - ik heb u vast wel eens verteld
dat ik acteur ben - met mijn vak verbonden is ge
weest. Steenbergen, daar had je er drie van: Paul, Wil
en Lou. Geen van drieën hadden ze kinderen aan het
toneel. Met de dood van Lou verdwijnt de naam dan
ook definitief van de theaterajfiche. Paul was na
tuurlijk de beroemdste. Hij werd algemeen be
schouwd als de beste acteur van zijn generatie. Zijn
glorietijd lag tussen 1940 en 1970. Het zegt al iets dat
iemands glorietijd zo'n lange periode bestrijkt. Rol
len die een Lawrence Olivier in Engeland speelde of
een Louis jouvet in Frankrijk, speelde hij in Neder
land. The Entertainer van OsbomeofPauvreBitos
van Anouihl waren glansrollen. En natuurlijk zijn
aandeel in 'Mooi Weer Vandaag samen met Ko van
Dijk. Beter toneelspelen heb ik nooit gezien in Neder
land.
Ik heb één keer met hem mogen spelen. Hij had de
hoofdrol in een tv-bewerking van 'De Vergaderzaal'
waarin ik als jong acteur ook een rolletje speelde. Hij
was tot mijn verbazing erg onzeker of hij zijn rol wel
baas kon. Ik wist toen nog niet dat talent en onzeker
heid broer en zus zijn. Hij was overigens niet te be
roerd om tussen de bedrijven door te vertellen over
zijn loopbaan. Hoe hij als jonge man de kost ver
diende in een danszaal. Dames konden daar kaartjes
kopen en hij moest dan op vertoon van zo'n kaartje
met hen dansen. „Maar ik hoefde niet met ze naar
bed hoor", voegde hij er vergoelijkend aan toe. Of hij
vertelde hoe in het kermistheater van zijn ouders een
zangeres optrad die aan de piano begeleid werd door
haar minnaar. Als het paar bonje bad zette de pia
nist de liederen iedere avond een halve toon hoger in.
Pauls broer Wil was werkzaam achter de schermen.
Hij was toneelknecht, rekwisiteur manusje van alles
eigenlijk. Hij wist in iedere stad hoe je ook na slui
tingstijd aan spullen kon komen. Van punaises tot
transformators. Ook bij cafébezoek kon men zich in
vreemde steden geen betere gids wensen. Want aan
het hof van koning Alcohol waren de Steenbergens
graag geziene gasten. Tegen het einde van zijn loop
baan, het sjouwen met decors viel hem waarschijn
lijk te zwaar, werd hij soufleur. Toen op zekere
avond een acteur bleef steken in zijn tekst, schoot hij
niet te hulp. In de pauze antwoordde hij op de woe
dende vraag waarom hij niet gesouffleerd had: Kijk
jongen als jij het niet meer weet, hoe moet ik het dan
Toeristen lopen door de woestijn in Afrika. Als je niet de juiste voorzorgsmaatregelen neemt kan dit verkeerd aflopen. Foto: AP/Fred Glick
Arjen Hilbers in de Sahara. Foto: ANP
weten?" Ik herinner me niet of zijn souffleurscarriè
re lang geduurd beeft. En eerlijk gezegd weet ik ook
niet hoe het hem later is vergaan.
Lou was de jongste. Hij was ook acteur maar had
niet het talent van zijn oudste broer. Maar ja, wie
had dat wel? Naast toneelspeler was hij decoront
werper en schrijver. Vooral van televisieseries. Het
bekendst werd 'Les Saltimbanques', een serie
waarin hij veel van zijn afkomst kwijt kon.
Maar ook jeugdseries met NCRV-achtige ti
tels als 'Koeboe de ko' waren van zijn
hand. Ik heb tot mijn vreugde ook wel
eens mee mogen doen. Ik zag Lou een
jaar geleden voor het laatst in de pauze
van een theatervoorstelling. Hij vertelde
enthousiast over zijn loopbaan en ook
enige dames kwamen en passant ter spra
ke. Want het andere geslacht heeft altijd
een zwak gehad voor de drie gebroeders.
Nu is dan ook Lou niet meer in ons mid
den. En met het overlijden van de laatste
Steenbergen is het beetje houvast dat wij
acteurs hebben weer wat minder stevig ge
worden.
