REGIO
Na zestig jaar terug in het weilani
Religie is niet
meer negatief
Sjert
VRIJDAG 30 MEI 20C
NAVRAAG
'Ook toe aan een beetje diepgang?' Met die slogan hoopt de rooms-
katholieke kerk belangstellenden te trekken voor haar diensten en
voor de viering 'Katholiek met hart
en ziel' op 7 juni in de Utrechtse
Jaarbeurshallen. Opmerkelijk is dat
deze wervingsactie op de radio
wordt uitgezonden en de betreffen
de spot reclames voor financiële producten parodieert. Navraag bij
HENK SCHOUTEN van de Leidse Studenten Ekklesia.
Denkt u dat zo n wereldse wervingsactie aanslaat?
„Voor mij hoeft het niet, zulk soort spotjes. Maar ik ben ook geen
katholiek. Ik ben gereformeerd. Niettemin is de Ekklesia oecume
nisch, dus ik hoor wel te weten wat katholieken, of in ieder geval
de katholieken van de Studenten Ekklesia hier van vinden. weet
bijna wel zeker dat zo'n spotje van mijn katholieke collega - we
zijn in totaal met zijn vijven - ook niet hoeft. En of het aanslaat
moet de ervaring leren. Zo vaak doen ze het immers niet op deze
manier."
Hoe werft u dan belangstellenden?
„Wij hebben altijd advertenties in de universiteitskrant Mare
staan. En verder draaien wij mee in het studentencircuit. We orga
niseren lezingen en discussiebijeenkomsten op verenigingen, dat
soort werk. En we hebben lunchgesprekken met verenigingsbestu
ren. Dat doen we niet om hen de kerk in
te trekken maar om de vinger aan de pols
te houden. Dat zij weten dat wij belang
stelling in hun hebben en wij weten wat
er leeft in het studentenleven."
En werpt dat zijn vruchten af?
„De belangstelling voor het geloof is wis
selend. Maar de tijd dat religie alleen
maar negatief was, is voorbij. Die omslag
diende zich aan in de loop van de jaren
negentig. De jongeren van nu staan veel
opener ten opzichte van het geloof. Deze
generatie is niet opgegroeid met al die
verplichtingen van de kerk waar men
zich in de jaren zeventig tegen af begon
te zetten. Ze gaan veel vrijer met gods
dienst om en hebben er ook vaak interes
se in. Dat sluit goed aan bij de Studenten
Ekklesia. Wij gaan uit van een zoekend
geloof in plaats van een precieze be
schrijving in voorschriften en regels.
Daar voelen mensen zich in deze tijd
prettig bij. Onze diensten, zondag in de
Hooglandse kerk om 11.45 uur, worden
dan ook goed bezocht. Er komen elke
week tussen de 250 en 300 mensen.
Vooruit, dan maakt het Leidsch Dag
blad ook wat reclame voor het geloof.
„In dat geval wil ik het late tijdstip van de
diensten nog even onder de aandacht te
brengen. De Studenten Ekklesia is er ook voor de uitslapers."
tekst: Ma rijn Kramp foto: Ton Kastermans
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1953, Zaterdag 30 Mei
LEIDEN - Tijdens de Leidse Sportweek, die de Sportraad van 5 tot
en met 13 Juni a.s. organiseert, gaat de sportwereld de mensen in de
eigen wijken opzoeken. Dit gebeurt dit jaar voor het eerst en is moge
lijk geworden door de flinke subsidie, welke de gemeenteraad aan de
Sportraad toekende. Vele evenementen van het uitgebreide program
ma zijn gratis toegankelijk of hebben zulk een lage entreeprijs, dat
die binnen ieders bereik, dus ook van de jeugd, ligt.
Die straatdemonstraties, gymnastiek, schermen, tafeltennis, zeven
handbal, judo en volleybal zullen plaats vinden op de volgende pun
ten: Stadhuisplein, Kooipark, Vondellaan-Van Baerlestraat en Van
der Waalsplein. Elke avond staan er een of twee takken van sport op
het programma. De Sportweek wordt op Vrijdag 5 Juni geopend met
een défilé van de Leidse sportverenigingen, hetwelk zijn hoogtepunt
zal vinden in het marcheren langs het Stadhuis, van welks bordes
Burgemeester en Wethouders de Leidse sportjeugd in ogenschouw
zullen nemen. Op zaterdag 6 Juni worden op het Leidse Hout-terrein
handbal- en korfbalwedstrijden georganiseerd, terwijl in de avond
uren een wielerwedstrijd op het programma prijkt.
ANNO 1978, dinsdag 30 mei
LEIDEN - Op het Rijnlands Lyceum speelde men in op het zomerse
weer van de laatste dagen. Leerlingen, die hun handenarbeidles al
tijd doorbrengen in een van zon verstoken lokaal, kozen het balkon
voor het vlechten van pitriet. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 Ln.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO cLd.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie BM. Essenberg. C P. Arnold
W MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@damiatehdc.nl
Hoofdredactie Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5 '$o 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.) 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut. ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
O HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
De Fema Dora zoals hij op de ochtend van 28 mei 1943 door veel Warmonders gezien en gefotografeerd is. Foto: archief D. Breedijk
Deel bemanning gecrashte Lancaster-bommenwerper 'Fema Dora' bezoekt opnieuw Warmond
Tachtig jaar zijn ze nu, boordschutter
Howard John Taylor en piloot Ted
Robbins. Als twintigjarige soldaten
maakten ze met hun Britse Lancaster
bommenwerper een noodlanding in
de Lakerpolder bij Warmond. Deze
week precies zestig jaar geleden zet
ten ze, zonder een schram op te lo
pen, het zwaargehavende vliegtuig
'Fema Dora' in het Warmondse wei
land aan de grond. Dit weekeinde be
zoeken de twee vliegers het dorp en
ook de plek van de crash.
In de vroege ochtend van 28 mei
1943 is de Fema Dora op de terugweg
van een missie in Duitsland. Vlakbij
Essen, de stad die die nacht door 518
geallieerde vliegtuigen met bommen
werd bestookt, wordt de Lancaster
door Duits FLAK-afweergeschut on
der vuur genomen en raakt flink be
schadigd. In ieder geval beschadigd
genoeg om de terugweg naar de En
gelse basis in Syerston, Nottingham
niet te kunnen halen.
Aanvankelijk is piloot Ted Robbins
van plan om zijn kist in de Noordzee
te laten crashen. Daar wordt je im
mers sneller opgepikt door Britse
troepen en daar ben je verlost van
Duits afweergeschut. Bijkomend
voordeel van crashen in zee is, dat
overlevende vliegers een bonus op
hun'pensioen krijgen.
Robbins komt een heel eind in de
richting, maar boven Sassenheim is
het vliegtuig niet meer in de lucht te
houden. De Fema Dora scheert over
het dorp, rakelings langs de kerkto
ren. Robbins weet het vliegtuig met
de laatste krachten een scherpe
bocht naar links te laten maken en
stevent in het pikdonker af op de Ka-
gerplassen. Met een duizelingwek
kende vaart knalt hij op het waterop
pervlak, stuitert twee, drie keer en
komt tot stilstand. Zijn zeskoppige
crew en hijzelf zijn ongedeerd. Snel
maken de mannen dat ze de Fema
Dora verlaten, voordat de kist naar de
bodem van de plas zinkt. Als ze de
deur openen om een rubberboot
naar buiten te gooien, merken ze dat
ze helemaal niet meer op het water
liggen, maar op het land.
Uit een marechaussee-rapport van 28
mei 1943: „Bij de lichtpaal op het ei
land 'de Laek' in de gemeente War
mond, lag in een hooiland geheel on
beheerd een vier motorig Engelsch
vliegtuig, gekenteekend 'Z.K.H. Fema
Dora'. Zoomin in - als in de naaste
omgeving van het vliegtuig werd ie
mand van de bemanning aangetrof
fen."
Opperwachtmeester-groepscom
mandant H. Sinkeler die dit rapport
Boordschutter Howard John Taylor. Foto: archief D. Breedijk
Piloot Ted Robbins. Foto: archief D. Breedijk
tikte, laat de bemanning meteen op
sporen. De bemanning weet snel na
dat ze ontdekken op een eiland te
zijn gestrand het vaste land te berei
ken. Ze verstoppen zich, maar wor
den snel gepakt en naar Duitsland
gedeporteerd. Tot het einde van de
oorlog slijten ze hun tijd in een ge
vangenkamp.
's Ochtends vaart Warmond uit om
de Fema Dora te bekijken. Met roei
boten en zeilbootjes trekken dorps
bewoners richting het eiland waar
het vliegtuig, inmiddels onder Duits
toezicht, ligt te wachten op ontman
teling. Er worden foto's gemaakt.
Warmonder Jaap van Rij heeft samen
met Jan Haasnoot en Dick Breedijk,
specialist in tijdens de oorlog ge
crashte vliegtuigen, het comité 'Lan
caster Fema Dora' opgericht om be
manningsleden van het vliegtuig dit
jaar naar Warmond te krijgen. Van Rij
heeft zich de afgelopen jaren verdiept
in de Fema Dora en in alle verhalen
die de ronde doen over de noodlan
ding. Zo blijkt piloot Ted Robbins
een legende te zijn in luchtvaartkrin
gen, omdat hij door zijn meesterlijke
vliegkunsten tot twee keer toe een
crash met een Lancaster heelhuids
kon navertellen. Ook stuitte hij op
krantenpublicaties uit de jaren '70
waaruit blijkt dat de voortvluchtige
bemanning is verraden.
En zo kwam hij ook achter de beteke
nis van de naam van het vliegtuig.
Van Rij: „Toen ik voor het eerst van
hoorde, dacht ik dat de naam iets Ita-
LEIDS DIALECT
liaans was, maar ik kwam er al gauw
achter dat het een mooie samentrek
king van de woorden 'fuck 'em all,
dead or alive' is."
Eén bemanningslid is inmiddels
overleden, maar de anderen leven
nog. Het was aanvankelijk de bedoe
ling dat de hele bemanning naar
Warmond zou terugkeren, maar om
redenen van gezondheid brengen al
leen Robbins en Taylor een bezoek.
Twee andere bemanningsleden wa
ren al in 1990 in Warmond.
Het comité heeft ervoor gezorgd dat
de terugkeer van de twee vliegers
naar de plaats van hun noodlanding
een evenement wordt waar het hele
dorp aan meehelpt. Van Rij: „Om al
les betaalbaar te houden, hebben we
overal en nergens bij elkaar gesprok
keld wat we nodig hebben oir
voor de twee Engelsen een oni
telijk bezoek te maken. Een ho^
biedt ons voor een zacht prijs)
mers, we hebben een busje, er
bootjes geregeld: alles is er klat
voor."
Het tweetal wordt zaterdag op
meentehuis ontvangen door t
gemeester, waarna er per boo
tocht naar de Lakerpolder ger
wordt naar de plek van de era
gens Van Rij kun je de sporen
vliegtuig nog in de grond zien
toen we een tijdje geleden gin een
zoeken toen was er geen bout
te vinden, zo 'gründüch' hadd;[w
Duitsers dat vliegtuig ontman D0,
Coen Polack
Een studievriend van mij had
een heel opmerkelijke gave: hij
kon zich helemaal afsluiten
van de wereld. Als hij een boek
zat te lezen, kon je bij wijze
van spreken een krultang in
zijn baard stoppen (hij had
een prachtige, lange Karl-Mar-
xbaard); hij zou het niet mer
ken. Als hij zat te studeren,
mocht je wat hem betreft z'n
hele kamer leeghalen; meneer
bleef onverstoorbaar verder
studeren. En dat was allemaal
des te opmerkelijker omdat hij
in het dagelijkse leven, niet
verdiept in de boeken, geen la
waai kon verdragen, onmid
dellijk opmerkte dat er iets in
zijn omgeving van plaats ver
anderde en je zeker niet aan
hem moest komen, want dan
ontplofte hij. Maar als hij ge
concentreerd was, dan rea
geerde hij nergens op.
In het wat informele Neder
lands zeggen we dan 'hij gaf
geen sjoege'. En sjoege is een
van die talrijke Bargoense
woorden die onze taal rijk is.
Zoals veel van die Bargoense
woorden is ook sjoege uit het
Jiddisch afkomstig en wel van
sjoewe, de verbastering van het
Hebreeuwse tesjoewe 'ant
woord'.
In het Leids kennen we een
andere uitdrukking voor 'niet
reageren, geen sjoege geven'-,
namelijk geen drraad geve.
Waarschijnlijk zal de verkla
ring voor deze zegswijze ge
zocht moeten worden in de
breisector. Als aan de breister
geen draad wordt gegeven,
dan kan ze niet verder. Net zo
min als je verder kunt, als ie
mand op jouw vragen of da
den niet reageert.
Kiet. Een volstrekt ander type
mens dan die onverstoorbare
vriend van mij, zijn de zoge
naamde 'ontploffertjes'. Je
hoeft maar iets te zeggen dat
hen niet helemaal aanstaat en
ze barsten uit elkaar van woe
de. Ze gaan van kiet, heet dat
op zijn Leids. Met de verkla
ring van dat woord kiet heb ik
wat meer moeite. Van Dale
kent kiet alleen als een variant
van kuit, maar daar schiet ik
niet veel mee op. Ook het gro
te Woordenboek der Neder-
landsche Taal helpt me niet
veel verder. Dat geeft wel zo'n
verbinding als kiet spelen 'niet
winnen of verliezen', maar ook
dat leidt me niet naar een op
lossing. Dus moet ik het er
gens anders zoeken.
Ik heb vroeger veel gebiljart.
Degene die de eerste stoot
mag maken bij het biljarten,
die gaat van acquit. Dan zitten
we wat vorm betreft al heel
dicht bij van kiet gaan. En
moeten we de betekenis 'ont
ploffen van woede' misschien
verklaren uit die biljartbeteke
nis 'beginnen met het spel'?
Als je je razend maakt, dan be
gin je toch met dat hele spel
van woede, schelden enzo
voort?
Ach, ja, ik heb een levendige
fantasie. Ik geef het toe.
Sim. Zoals ik ook moet toege
ven dat ik geen kant op kan
met de volgende twee woor
den. Als ik in mijn vroeger
woonplaats Bergen op Zoom
een lekke band had, dan zei ik
niet 'ik heb een lekke band",
maar 'ik heb een lekke tuup'.
En dat tuup ging natuurlijk te
rug op het Franse woord tube
'band'. In Leiden heb je geen
lekke tuup, ook geen lekke
band, maar een lekke sim. En
waar ik ook zoek, in woorden
boeken en in mijn fantasierijke
geest, ik zou niet weten wat de
oorsprong is van dit kleine
woordje sim. Heeft iemand
enig idee?
Sjert. Als we vroeger, op de
middelbare school, ochtend
pauze hadden, dan liepen wij
een aantal rondjes om de
school. En altijd vond hetzelf
de ritueel plaats. Een groepje
van 5,6 jongens liep naast el
kaar. Druk converserend of al
thans zich voordoende als
druk converserend. Vóór dat
groepje liep steevast een
groepje van 5,6 meisjes. Ook
druk converserend of al
thans... Ogenschijnlijk hadden
de groepjes geen oog voor el
kaar, maar ondertussen... Elke
beweging van de ene groep
werd nauwlettend gadegesla-
nzi
n sj
spie
khi
ste:
'mt
nh<
rdd
gen door de andere. Hétjes
het spel van aantrekkei
stoten en nonchalant d
alsof die meisjes je hel(
niet bekoorden. En dat
ze maar al te zeer!
Als in Leiden een groef
gens achter een meisje
pen, dan had dat meisj
le sjerrt achterr zich. Ik
het een prachtig woorc I
sjert, maar het kost me
hoofdbrekens om de h
te achterhalen. Iets Fra
Bargoens?
Met veel dank aan mev
Gijzenij (Oegstgeest), E
(Den Haag), Willem Ka
en Frank Overgauw. Rt
en tips voor deze rubrie
u sturen naar de redact
deze krant, Postbus 54,
AB Leiden, onder verm
van de rubrieksnaam
dialect'. E-mailen naarf
teur kan ook: heester-
mans@inl.nl.
Hans Heestermans
