Kip en geiten in de bijrol bij Peer Gynt
Het onverslijtbare succes van Abba
KUNST 8c CULTUUR
eel lef bij
nogus en
inKatoen
Schatten uit
bibliotheek
Duivenvoorde
Musical 'Mamma Mia!' een verfrissende ervaring voor Björn UIvaeus
Beatrix-
theater
dicht
door
asbest
Join
- De Leidse band Id
jfgelopen zaterdag de fi-
ran de Popprijs Join in
Iwijk (de voormalige Gro
svan de Bollenstreek) ge
en. De Leidenaren lieten
unition, Candyland en
lium achter zich. De prijs
in de wacht sleepte is een
den op Berghpop op 14
iNoordwijk, 500 euro te
den bij een muziekwinkel
ee dagen opnamen in een
j. 14 Juni wordt overigens
lukke dag voor ld. 's Mid-
speelt de band op het fes-
Vantijpop in Dordrecht en
inds doen zij Berghpop in
Iwijk aan. De plek op
jpop verkreeg ld door een
e talentenjacht te winnen,
kado Awards in Zwijn-
ean Men' in
IX-theater
mc - In het Omniversum
jHaag gaat 28 juni een
lelMAX-film in première,
nMen'. Het is een docu-
aire van Bob Talbot (Dol-
jover twee duikers en
nieke relatie met de zee.
loei is om dieper te dui-
in ooit iemand heeft ge
in één ademteug.
Theater op boerderij 't Geertje onvergetelijke ervaring
muziek recensie
Hans Keijzers
LVanKatoen en Smogus. Gezien:
10/5, LVC, Leiden.
it natuurlijk een demootje
n en op je knieën gaan lig-
lij de platenmaatschappij
je plaatje alsjeblieft wil uit
en. VanKatoen pakt het
s aan. Alles in eigen hand
rkoop zoveel mogelijk via
iet. Met succes, want de
'Kikke' werd zo al de Me-
p 100 ingeblazen. 'Doe het
elf!' is dan ook de terechte
fan de cd van de Maas-
ieband.
«oen is ook de eerste me-
irdcore band die Neder-
talige teksten toevoegt aan
immers. Alles draait eigen-
es om zanger Bas B am as-
Hen gedreven frontman
n publiek op een meester-
aanier weet te bespelen,
aan de nummers meer de
orekant op. Soms komen
ukende elementen van de
om de hoek kijken, maar
•lijven die in de periferie
t sound hangen. Pakkend
ooral de onweerstaanbare
ritjes. 'Doe het dan zelf,
if es op' en 'Alweer 'n dag'
uk voor stuk nummers die
één keer horen luidkeels
unt brullen en het maakt
id bij uitstek geschikt voor
stivals. Op Parkpop kan
itoen dit jaar in ieder geval
sitekaartje afgeven,
eeft Smogus ook genoeg,
rapper Wiebe van den En-
Is een veldheer staat hij
zijn publiek en dirigeert
publiek dat grotendeels
in het LVC hangt met 'een
impele handgebaren naar
Smogus doet niet aan op-
maar zet het pookje met-
ide vijfde versnelling. Rap-
'an den Ende en Dani rap-
fcerlijk tegen elkaar op en
ten Jaypee en Amd H ge-
i hardcoresound met hun
■sieve inzetten een ro-
i achtergrond.
unt is het bijna a capella
elde 'I don't care'. Het is
|i)k toeval omdat door
ische problemen de ach-
•ndbeat wegvalt. Smogus
'et in de valkuil van alleen
Up tempo. De band laat de
uiek soms mooi een rol
1 en juist bij die rustige
tuten is Wiebe van den
in zijn element. Hij laat
tie LVC op de hurken zit-
'bij het refrein opspringen
zet vier meisjes op het po-
zingt deze toe. Zaterdag
tn twee bands op het po-
die je qua podiumact ei-
1 niets meer hoeft te leren
met lef, inzet en lekkere
nde ongs het publiek
de eerste minuut volko-
upakten.
door Theo de With
zoeterwoude - Terwijl de moe
der van Peer Gynt op haar sterf
bed ligt, knabbelt een geit aan
een puntje van haar beddensprei.
Het is een van de charmes van
theater op locatie. Het toeval
voegt onverwachte elementen
toe. Zeker als een boerderij de rol
van de schouwburg heeft overge
nomen. Op geiten boerderij 't
Geertje in Zoeterwoude werd af
gelopen weekeinde twee keer het
toneelstuk 'Peer Gynt' gespeeld.
Met de geiten en de regen als
vertolkers van de bijrollen.
In het kader van het Jaar van de
Boerderij heeft regisseur Jos
Groenier een bewerking van
'Peer Gynt' van Henrik Ibsen ge
maakt. Deze boerenversie wordt
slechts op drie plekken in Ne
derland gespeeld: op een Hol
landse, een Friese en een Lim
burgse boerderij, 't Geertje had
de primeur. Deze geitenboerde
rij heeft een recreatieve functie
voor de regio en heeft daardoor
ook genoeg ruimte om het pu
bliek te bergen. De acteurs ne
men de bezoekers mee langs
vier plekken op 't Geertje waar
de vijf bedrijven worden ge
speeld.
„Ze zijn al een week aan het re
peteren en ik weet nog niet waar
't over gaat", fluistert een lid van
de boerenfamilie als het toneel
stuk een aanvang neemt bij de
hooischuur. Het valt misschien
ook niet mee. De vier acteurs
(Nettie Blanken, Jack Vecht, Jara
Lucieer en Joost Claes) spelen
allerlei rollen. Zelfs de rol van
Peer Gynt wordt afwisselend
door de twee mannelijke spelers
vertolkt. Bovendien 'zapt' regis
seur Jos Groenier door het ver
haal. Een korte scène hier, een
dialoogje daar. Hij heeft het ver
haal ingedikt met als voordeel
dat hij ook allerlei ingewikkelde
folklore uit de Noorse samenle
ving eruit heeft gehaald.
Er wordt op 't Geertje een helder
verhaal verteld over een ambiti
euze man die na zijn zoektocht
door het leven met niets terug
komt. Deze vertelling uit Noord-
Europa wordt gecombineerd
met uitheemse muziek, waar
door het een thema van alle cul
turen en alle tijden wordt. Om
dat Peer Gynt een boerenzoon
was, klopt de hele entourage
van hooi, schuren, geiten en
kippen. Het publiek ziet alle uit
hoeken van de boerderij. Het
wordt van de schuur naar de
hooiberg naar het geitenverblijf
gestuurd. Ondertussen probeert
een pauw de acteurs te over
schreeuwen en waait zo nu en
dan een wolkje mestgeur over.
Dat de milde meidag precies om
acht uur gisteravond - het tijd
stip dat de voorstelling begint -
overgaat in een miezerige regen
is een minder welkom aspect
van locatietheater. De spelers
zijn al uitgerust met rubberen
laarzen. Het publiek krijgt gele
regencapes uitgereikt. Bij het
tweede bedrijf gaat het echt
loos. Joost Claes en Jara Lucieer
raken doorweekt als ze een
vrijpartij op een paar strobalen
moeten spelen. Maar zelfs dat
geeft een extra dimensie en ver
hoogt de geilheid van de scène.
Ze zullen er echter niet rouwig
om zijn geweest voor het derde
bedrijf te mogen verkassen naar
de schuur waarin de jonge gei
ten staan. Het is er droog. De
kippen zitten op stok en de geit-
Tegen de achtergrond van de hooiberg spelen vier acteurs het verhaal van Peer Gynt, de boerenzoon die vol ambities de wijde wereld intrekt
en als oude man gedesillusioneerd terugkeert. Foto: Mark Lamers
voorschoten - De boeken van
adellijke bewoners van Kasteel
Duivenvoorde in Voorschoten
zijn voor het eerst te zien voor
publiek. Op de tentoonstelling
'Boeken van Stand - Schatten
uit een kasteelbibliotheek' zijn
onder meer twee middeleeuwse
handschriften te zien en vijfen
twintig gedrukte werken, van de
Gouden Eeuw tot aan de art-de-
coperiode in de eerste helft van
de vorige eeuw.
De boeken weerspiegelen waar
mee de bewoners van het kas
teel zich zoal bezighielden. Zo
verraadt een almanak - agenda
- wie de eigenaar ontmoette en
welke wijnen hij bestelde. Ook
leende de Koninklijke Biblio
theek een boek over Katwijk-
Binnen en Katwijk aan Zee uit,
dat ooit in het bezit was van de
familie Van Wassenaer, die zes
eeuwen in Duivenvoorde woon
de.
Tijdens de reguliere rondleidin
gen wordt al aandacht aan de
boeken besteed, maar belang
stellenden kunnen op afspraak
ook een speciale rondleiding
krijgen, waarin de tentoonstel
ling extra wordt belicht. Naast
boeken zijn in het kasteel onder
meer Europees en Opsters por
selein, zilver en jachtwapens te
vinden. De expositie 'Boeken
van Stand - Schatten uit een
kasteelbibliotheek' duurt tot,31
oktober. Voor inlichtingen en
afspraken tel. 071-5613752.
jes kijken belangstellend toe.
Toch is er altijd een dier dat zijn
nieuwsgierigheid niet kan be
dwingen. Net als Peer Gynt weet
een geitje te ontsnappen - in
zijn geval uit de omheining. Hij
springt op het geïmproviseerde
podium en eist even de hoofdrol
op. Hij loopt om het sterfbed
heen en proeft van het bedden
goed. Nettie Blanken speelt er
als stervende moeder goed op in
en kijkt schalks naar het beest,
terwijl ze de herinnering uit
spreekt hoe zij vroeger 'op de
bok' zat.
Het lijkt wel of de duivel ermee
speelt. Ook een kip besluit de
speelvloer te verkennen. Ze doet
dat precies op het moment dat
Peer Gynt vertelt dat hij zijn
moeder soms voor kip uit
schold, omdat ze zo kon kake
len. De vier acteurs slaan zich
manmoedig door de onver
wachte verrassingen heen en
doen dat op een prachtige ma
nier. Ze voelen zich na een
weekje duidelijk thuis op de
boerderij en stralen dat ook uit.
En dat maakt deze 'Peer Gynt'
tot een onvergetelijke ervaring.
door Martin Hermens
Stockholm - Hits waren er volop.
Revivals ook. En nu is er dan een
musical. 'Mamma Mia!' brengt
binnenkort het onverslijtbare re
pertoire van Abba in ons land op
nieuw tot leven. De roem en
waardering voor het Zweedse
viertal zijn vandaag de dag vele
keren groter dan toen het kwar
tet nog op de planken stond. Tot
grote verbazing van Björn UIvae
us, een van de drijvende krachten
achter de band. „We hadden
nooit het gevoel dat ons repertoi
re meer dan dertig jaar zou over
leven."
Hij moet de beroemdste zoon
van het Zweedse plaatsje Vaster-
vik zijn. Niemand van de toen
malige 20.000 inwoners kon ver
moeden dat onder de rook van
Volvo-stad Gothenburg op 25
april 1945 een jochie ter wereld
zou komen dat, samen met zijn
muzikale maatje Benny Anders-
son (1946) uit Stockholm, het
vaderland een definitieve plek in
de popgeschiedenis zou geven.
Björn UIvaeus, een van de mo
toren achter de succesformatie
Abba, had het zelf waarschijnlijk
ook niet voor mogelijk gehou
den. Ook al trokken de muziek
en de poëzie hem meer dan de
gedegen vakopleiding die zijn
ouders hem voor ogen hielden.
Maar de feiten liggen er de
winst op het Eurovisie Songfes
tival 1974 resulteerde in een lan
ge reeks wereldhits. Ruim twin
tig jaar geleden werd het Abba-
tijdperk geruisloos afgesloten, al
is er nooit een officiële punt
achter de samenwerking van het
viertal gezet. Het merendeel van
de liedjes van Andersson en UI
vaeus staat in elegant marmer
gebeiteld aan de sterrenhemel
van de popklassiekers.
De waardering voor het viertal
kwam pas later. Mensen als Bo
no van de Ierse rockgroep U2
staken hun bewondering voor
de prestaties van Abba niet on
der stoelen of banken. Wijlen
Kurt Cobain verklaarde fan te
zijn. En de succesvolle producer
Max Martin - de man achter
Britney Spears en Backstreet
Boys - vond inspiratie bij zijn
vier landgenoten. Zelfs de pun
kers van de jaren zeventig kon
den niet om Abba heen, al ver
zetten ze zich er destijds met
luide stem tegen.
Het geheim schuilt in de liedjes
en de manier van produceren.
„Ik heb eigenlijk niet zoveel her
inneringen aan de ontstaansge
schiedenis van de meeste Abba-
songs", legt de inmiddels 58-ja-
rige UIvaeus uit. „Pas in de stu
dio hoorden we ze vaak voor het
ee» st. We sleutelden er constant
Björn UIvaeus: „Het is ongelofelijk dat er iedere keer weer zo'n revival komt. Vraag me niet om dat uit te
leggen; ik weet het niet." Foto: GPD/Torbjoern Andersson
aan. Veel anderen hadden zoiets
van: als het refrein maar deugt.
Wij keken daar op een andere
manier naar. Bij ons moest alles
kloppen: refrein, couplet en
brug."
„Pas na de definitieve studio-
mix kregen we die professionele
kick van: 'wow, nu hebben we
iets bijzonders geschreven'. Dat
gebeurde bij nummers als 'The
wiener takes it all', 'Dancing
queen' en 'Fernando'. De echte
toppers, zeg maar. Ik vind deze
songs de hoogtepunten van het
hele Abba-oeuvre. Het was veel
en hard werken; dat herinner ik
me nog het meest van die tijd.
Misschien was dat een van de
ingrediënten van het succes."
Met popmuziek houdt hij zich
niet meer bezig. „Na Abba en de
musical 'Chess' in 1984 hebben
Bepny en ik het nog eens gepro
beerd met twee talentvolle jonge
Zweden: Karin en Anders Glen-
mark. Maar dat haalde het niet
bij wat we met Abba hadden be
reikt. De jonge mensen maakten
op dat moment al weer betere
popmuziek dan wij dat konden.
Voor Benny en mij voelde het
als een natuurlijke stap om ons
te richten op het muziektheater.
Ik blijf graag luisteren naar goe
der-songs. Maar de trends in de
popmuziek gaan langs mij heen.
Ik hoor alleen wat mijn dochters
Anna en Emma draaien."
„Veel popmuziek komt tegen
woordig uit Zweden. Abba
opende daarvoor in de jaren ze
ventig de deuren. Dat hoor ik
ook van anderen in het vak. En
daar ben ik trots op. In onze tijd
was het moeilijk voor een groep
als Abba om door te breken. In
Engeland en Amerika luisterden
ze nauwelijks naar wat er buiten
hun eigen land gebeurde. Het
Eurovisie Songfestival was het
enige alternatief voor Abba De
zege van "Waterloo' beschouw ik
nog altijd als een hoogtepunt uit
mijn carrière."
„Ik kijk nog elk jaar naar het
songfestival. Niet dat je er goede
muziek hoort; het is gewoon lol
lig. Met de hele familie op de
bank en dan allemaal gokken
wie er gaat winnen. Het was een
voordeel voor Abba dat de finale
van 1974 in de Engelse bad
plaats Brighton plaatsvond. De
dag na de overwinning konden
we per Rolls Royce direct door
rijden naar de BBC-studio's in
Londen. Was de finale toen in
een ander land geweest, dan
had onze overwinning een heel
andere impact gehad."
Nederland was een van de eer
ste landen in de wereld waar
Abba voet aan de grond kreeg.
„Onze eerste hit buiten Zweden
scoorden we bij jullie", vertelt
UIvaeus. „Daarna volgden
Duitsland en België. Die drie
landen zijn altijd belangrijk voor
ons geweest. In Engeland bleef
het vechten. Pas anderhalf jaar
na de hit met "Waterloo' scoor
den we er opnieuw met 'SOS'.
Maar vanaf dat moment ging
het ook daar razend snel. Na de
Beatles waren we er de band
met de meeste nummer 1 hits."
In Engeland begon eind jaren
tachtig ook het avontuur dat
zou resulteren in de musical
'Mamma Mia!'. „Het idee kwam
van Judy Craymer, een goede
vriendin van me. Ik werkte in
dertijd met haar samen aan
'Chess' in Londen. Ze wilde een
televisiespecial maken met Ab-
ba-liedjes met daar omheen een
verzonnen verhaal. Als je een
goed verhaal vindt, zeiden Ben
ny en ik, gaan we akkoord."
Een geschikt verhaal kwam er
maar niet. Het oorspronkelijke
idee groeide daarentegen uit tot
een volwaardige musical. „Ie
mand attendeerde mij op Ca
therine Johnson, een succesvol
le scriptschrijfster uit Bristol. Na
onze eerste ontmoeting wist ik
zeker als er iemand is die deze
musical kan schrijven, is zij het
wel. Catherine kwam met het
idee om twee generaties vrou
wen op te voeren in het verhaal.
Uit haar research bleek dat de
Abba-songs uit de periode 1973-
1976 meer op tieners gericht
wargp. Het materiaal van daar-
na is volwassener qua tekst en
muziek."
„Het is nooit de bedoeling ge
weest om het verhaal van Abba
in die show te vertellen", bena
drukt UIvaeus. „Dat zou te ver
velend zijn, hahaha. Die tijd was
voor ons allemaal een gesloten
boek; niemand zat er op te
wachten om die hele periode
weer op te rakelen. Dat had
kunnen eindigen in een nacht
merrie."
'Mamma Mia!' ging op 6 april
1999 - exact 25 jaar na Abba's
songfestivalzege - in première in
het Londense Prince Edward
Theatre. Het was meteen de
show met het grootste aantal
hits erin die ooit in West End te
zien is geweest. Ruim twintig
Abba-songs zijn gebruikt. Naast
een simpel, maar geinig verhaal
tje zit een groot deel van de aan
stekelijkheid van de musical
vooral in de manier waarop die
bekende liedjes in het verhaal
zijn verwerkt.
„Grondregel was dat er niet aan
de liedteksten gesleuteld zou
worden. Dat gebeurt in de an
derstalige versies wel. Het was
de bedoeling dat we de eerste
'Mamma Mia!' in een vreemde
taal in Nederland zouden doen.
Iedereen riep dat je de liedtek
sten niet kon vertalen; ze zou
den te zeer bij de melodie ho
ren. Ik was daar ook uitermate
bezorgd over. Dus deden we
een experiment in Nederland.
Er werden vijf songs vertaald en
in een studio ingezongen. Om te
horen hoe het zou klinken. Toen
bleek dat als de tekst goed is, het
liedje ook goed blijft klinken."
Voor de musical ging UIvaeus
opnieuw aan de slag met de hits
van dertig jaar geleden. De ar
rangementen moesten partij
voor partij opnieuw op papier
gezet worden. Van al het vroege
re sleutelwerk in de studio res
teerden alleen de opnames. Na
Londen is de musical overal ter
wereld een topper. De Abba-
songs blijken opnieuw onver
slijtbaar. „Ik ben verrast door
dat succes", geeft UIvaeus toe.
„Het is ongelofelijk dat er iedere
keer weer zo'n revival komt
Vraag me niet om dat uit te leg
gen; ik weet het niet. Het ge
heim van de songs? Ik heb er
geen antwoord op. We deden
destijds onze uiterste best. We
hadden veel ambitie, haalden er
alles uit wat er toen in zat. Maar
nooit met het gevoel dat dit re
pertoire meer dan dertig jaar
zou overleven."
De musical 'Mamma Mia!' gaat
28 september in première in
het Beatrix Theater in Utrecht
De kaartverkoop begint mor
gen. Op het Musical Awards
Gala, vanavond om 20.30 uur
op RTL4, is een voorproefje te
zieiv
utrecht/gpd - Het Beatrix-
theater in Utrecht is op last
van de Arbeidsinspectie
voorlopig gesloten. In de
toneeltoren van het door
Joop van den Ende Thea
terproducties gehuurde
deel van de Jaarbeurs, is as
best aangetroffen.
De musical 'Copacabana'
die tot 1 juni in het theater
zou staan, is in elk geval tot
en met dinsdag 13 mei ver
plaatst naar het Pepsi Stage
Theater, bij de Amsterdam
Arena. De bezitters van een
kaartje voor de Utrechtse
voorstellingen zijn inmid
dels telefonisch óp de
hoogte gesteld.
Ook twee jaar geleden werd
in het Utrechtse theater as
best aangetroffen en werd
de première van 'Saturday
Night Fever' daardoor een
week uitgesteld. De Ar
beidsinspectie heeft toen
alleen een controle uitge
voerd in de zaal, omdat die
moest worden verbouwd.
De toneeltoren, waar nu as
best is ontdekt, werd buiten
de inspectie gelaten. Het
Beatrixtheater is gebouwd
in de jaren zestig en bevat
nog veel asbestplaten. Stof
deeltjes van asbest die kun
nen vrijkomen als een as-
bestplaat wordt bescha
digd, kunnen kanker ver
oorzaken.
Erwin van Lamb aart, direc
teur van Van den Ende
Theaterproducties en P.
Rosier, directeur van de
Jaarbeurs, melden dat
luchtmonsters inmiddels
hebben uitgewezen dat van
stofdeeltjes geen sprake is.
Van Lambaart voegt daar
aan toe dat publiek en cast
van musicals als 'Chicago'
en 'Saturday Night Fever'
van de afgelopen jaren,
geen gezondheidsrisico's
hebben gelopen.
„Maar nu er opnieuw as
best is aangetroffen bij een
inspectie in verband met de
komende grote verbouwing
voor de musical 'Mamma
Mia' (28 september in pre
mière), vinden wij het te
recht dat het theater last
van de Arbeidsinspectie tij
delijk is gesloten. Wij willen
als huurder van de zaal
honderd procent zekerheid
dat de zaak veilig is."
De asbest werd donderdag
middag ontdekt. Direct
daarna zijn alle bezitters
van een kaartje voor 'Copa
cabana' voor die avond
door de Reserveerlijn ge
beld met de mededeling
dat 'vanwege ziekte de
voorstelling was afgelast.
„Het enige dat de mede
werkers van de Reserveer
lijn toen wisten, dat het niet
door ging," zegt Erwin van
Lambaart, directeur van
Joop van den Ende Thea
terproducties over deze on
juiste informatie.
